Sosyalizm

Bu kitapta 20. yüzyılın başından günümüze uzanan tarih aralığında siyasal ve entelektüel hayatımızın parçası olmuş 21 ismin, her biri farklı bir yazar tarafından kaleme alınmış, portresi yer almaktadır. Okur, Türk siyasal hayatını arka planda takip edebileceği bu portrelerde Yakup Kadri Karaosmanloğlu’nun Kemalizm’i içeriden eleştiren; Şevket Süreyya Aydemir’in ütopyasını yitirirken ki sesini duyacaktır. Ercüment Ekrem Talu’nun ve Falih Rıfkı Atay’ın iktidar değiştikçe söylem değiştirdiğine şahit olacaktır. Şükrü Saracoğlu’nun dış politikadaki müzakereci yönünü; Fatin Rüştü Zorlu’nun bakan koltuğundan idam sehpasına uzanan yaşamını görecektir. Sabahattin Eyuboğlu’nun Anadolu’nun evrenselliği ile yerelliğini bütünleştirme çabasını takip edecek; kadın bir bilim insanı, sosyalist ve Senatör olarak Fatma Hikmet İşmen’i dünyasına dâhil edecektir. Attilâ İlhan’ı öncü ve cesur bir aydın olarak, onunla uzun yıllar teşrik-i mesaide bulunmuş bir ismin kaleminden okuyacaktır. Doğan Avcıoğlu’nu ömrünü devrime adayan bir isim; Yalçın Küçük’ü bir iktidar tutkunu olarak tanıyacaktır. Sınıf özneliği düşüncesini merkeze alan bir aydın olarak, İdris Küçükömer’in Gramsciyan; Kemalist bir tarihçi olarak Şerafettin Turan’ın tarih yazımı açısından birer değerlendirmesiyle karşılaşacaktır. Fethi Naci’yi Marksist bir edebiyat eleştirmeni; Muzaffer “İlhan” Erdost’u bir Ortodoks Marksist; Server Tanilli’yi Marksizm ile Kemalizm arasında bütünlük arayışında olan bir isim ve Ahmet Taner Kışlalı’yı sosyal demokrat bir Kemalist aydın olarak görecektir. Milliyetçi bir düşünür ve siyaset adamı olarak Nevzat Kösoğlu’yla buluşacak; İsmet Özel’in siyasetin uçlarında yaptığı geziye eşlik edecektir. Babasının gölgesinde kalan Aydın Menderes’in iç dünyasına ve siyaset sahnesindeki tecrübesine yakından bakacak; Sibel Eraslan ile İslamcı kadınların geçirdiği dönüşümü gözlemleyecektir. Bütün bunların ardından Kurtuluş Kayalı’nın kitap hakkındaki değerlendirme yazısına ulaşacaktır.

“Bu derlemede ifadelendirilenler bu topluma net bir şekilde değiyor. Ve dolayısıyla toplumla bağlantısı olan herkesi tam tekmil ilgilendiriyor.”

Kurtuluş Kayalı

(Arka Kapak Yazısından)

“Toplumsal Ekoloji ve Andre Gorz’un Ekoloji Politiği” adlı çalışmanın konusu, toplumsal ekolojiyi ve Andre Gorz’un ekolojik politikasını incelemektir. Temel amacı ise ekolojik bir görüşün toplumsal ve radikal olması gerektiğini vurgulamaktır. Bu yüzden tezin kapsamı,‘Toplumsal Ekoloji’ ve ‘Ekososyalizm’i içerecek şekilde genişletilmiştir. Dünyada, ekolojik politikanın oluşturulmasına öncülük ettiği ve bu politikanın sosyalist araçlarla toplumsallıştırılmasında iyi bir örnek sunduğundan, özel olarak incelenmek için Fransız düşünür Andre Gorz seçilmiştir.
Çalışma üç bölüme ayrılmıştır. Çalışmanın “Ekoloji ve Ekolojik Düşünce” adlı birinci bölümünde, çalışmaya bir kapsam çizilmesi amaçlanmıştır. Bu bölüm kendi içinde iki kısma ayrılmıştır. “Bilim Olarak Ekoloji” adlı birinci kısımda, ekolojik düşünceye kaynaklık eden ekoloji bilimi ele alınmıştır. Bölümün “Ekolojik Düşünce” adlı ikinci kısmında ekolojik düşüncenin genel hatlarına, dinamiklerine, eleştirilerine yer verilmiştir.
Çalışmanın “Temel Tartışmalar Ekseninde Toplumsal Ekoloji ve Ekososyalist Düşünce” adlı ikinci bölümünde Toplumsal Ekoloji kuramı ve Ekososyalizm ele alınmıştır. Bu amaçla bu bölüm de iki kısma ayrılmıştır. “Toplumsal Ekoloji” kısmında, bu düşünceye öncülük eden Murray Bookchin’in metinleri üzerinden, Toplumsal Ekolojinin ekolojideki temel sorunlara ne cevap verdiği  incelenmiştir. “Ekososyalizm” adlı ikinci kısımda da, Ekososyalizmin bu sorulara ne cevap verdiği ve ürettiği çözümler ele alınmıştır.
Çalışmanın “Andre Gorz’un Ekoloji Politiği” adlı üçüncü ve son bölümü, Gorz’un ekolojik politikasının daha iyi anlaşılabilmesi açısından üç kısma ayrılmıştır. “Gorz’da Sosyalizm” adlı birinci kısımda, Gorz’un sosyalizm anlayışı ve temel politikaları ele alınmıştır. “Gorz’da Kapitalizm” adlı ikinci kısımda, Gorz’un kapitalizme ve kapitalizmin iktisadi akılcılığına karşı eleştirileri ele alınmıştır. “Gorz’da Ekoloji” adlı üçüncü ve son kısımda ise, Gorz’un sosyalist politikalarla ekolojik politikaları nasıl birleştirdiği gösterilmiştir. Ve böylece çalışma sona ermiştir.

Marksizm, bilimsel analizini ve Sosyalist ideolojisini dayandırdığı, ekonomik ve siyasal egemenliğin tarihsel ve toplumsal kaynaklarını inceleyen teorik çerçevesi itibarıyla, Devlet'e ve bu kapsamda bürokrasiye ilişkin geniş bir teorik birikim ürettiği gibi, örnekleri aşağıdaki başlıklar altında incelenen güncel katkı ve tartışmalarla, bu alandaki canlılığını sürdürmektedir. Oysa Türkiyeli bazı kaynaklar, Marksizm'in, özellikle Marx’ın ve Engels’in devlet ve bürokrasi konusunu başlı başına ele alan bir kuramsal çerçeve 'bırakmadığı’  fikrindedirler. Bu değerlendirme, bilimi, pozitivist tarzda dallara, disiplinlere ayırma alışkanlığından kaynaklanan bir yanılsamadır. Çünkü, Marksizm, Tarihsel Maddecilik, Sınıfsallık, Ekonomik determinizm başta olmak üzere, içeriğinin kuramsal ilişkisel bütünlüğü bakımından, Felsefe, İktisat, Tarih, Sosyoloji, Siyaset ve Yönetim bilim dallarına ayrılarak, o bilim dallarına özgü başlıklar altında, parçalı şekilde ele alınması imkânsız bir alternatif bilim metodu içermektedir. Bu hali ile, Marksizm'in teorik esasına hakim olma ihtiyacı hissedilmeksizin, felsefî doğasına uygun biçimde bir multi-disipliner Yöntem-bilim olarak değil, belirli bir bilim dalının alanıyla sınırlı, teknik ve 'tarihsel' bir kuram olarak düşünülüp işlenmesi, önemli ve yaygın bilgi sorunlarına neden olmaktadır. Öncelikle bu saptamadan hareket eden bu çalışma, sadece okuruna Marksizm’in bürokrasi düşüncesi ve pratiği hakkında bilgi verme amacının dışında, bu alanda sık rastlanmadığı gözlenen bir örnek olarak, ilk kaynaklara atıfla, ikincil, hatta üçüncül aktarımlardan kaynaklanan bilgi karmaşasını kendi içeriğinde aşmayı, böylece, çoğunluğu genç okurunu gerçeğe en yakın yere yönlendirmeyi hedeflemektedir.

Kuşkusuz, işçi devletinin yaşadığı zorluklarda sorunu öncelikle nesnel koşullarda aramak gerekir (ve bu koşullar aşağıda daha ayrıntılı şekilde ele alınacaktır). Fakat öznel etken de yabana atılmayacak derecede sorunlu olduğunu göstermiştir. Partinin ileri doğru gittiği (“saldırdığı”) her durumda Bolşevik örgütlenme modelinin kazandırdığı kaynaşmış ve ideolojik açıdan ortaklaşmış nitelik yeterince güçlü olduğunu göstermiş ve zaten tam da bu nedenle Lenin’in partisi bir devrime önderlik edebilmişti. Fakat saldırı ânında, suların yükseldiği dönemde görülmeyen ya da etkisizleştirilebilen eksiklikler, suların geri çekildiği koşullarda kendisini çok çarpıcı bir şekilde göstermiştir. Lenin bir partinin esas gücünün tıpkı bir orduda olduğu gibi geri çekilirken görülebileceğini ve saldırırken gösterilen azim, kararlılık ve birlikteliğin ricat halindeyken de gösterilmesi gerektiğini söyler.
Bu açıdan bakıldığında, partinin bazı sınavları alnının akıyla geçtiğini, bazılarındaysa aynı başarıyı gösteremediğini söylemek gerekir. Parti içindeki tartışmalarda ortaya çıkan yanlış görüşler, partinin yönetici kademesindeki insanların (Buharin, Şlyapnikov, Kollontay, Stalin) devrimin üzerinden birkaç yıl geçtikten sonra en temel konularda büyük ilkesel yanlışlara düşüyor olmaları, tüm bunları toparlayan isim sıfatıyla Lenin’in ölümünden sonra partinin içinde yaşanacakların, yani bir nesnellikten beslenen bürokratik karşıdevrime partinin içindeki ileri gelenlerin önderlik etmesinin habercisi olarak alınmalıdır.

https://www.youtube.com/watch?v=NOk3hEQ0mQQ

2020 yılında İmge Kitabevi Yayınları'ndan çıkan ve Türk Sosyal Bilimler Derneği 2019 Genç Sosyal Bilimciler Ödülü kazanan "Türkiye Solunda Osmanlı Toplum Yapısı 1960-1980" isimli doktora tezim temelinde, Akademik Düşünce Enstitüsü'nün "zoom" üzerinden gerçekleştirdiği söyleşilerden birisinin konuğu olacağım. Tarih: 28.02.2021/19.00

Balkan Türklerinin Çocuk Edebiyatı, Türk Dünyası Çocuk Edebiyatlarının en zengin olduğu sahalar arasında yer alır. Bu hususta yapılan bazı tespitlerde, Balkan Türkleri Çocuk Edebiyatı ürünlerinin bazı dönemlerde Türkiye sahasının nitelik ve nicelik olarak önüne geçtiği de iddia edilmektedir.
Gerek Balkan Türkleri Çocuk Edebiyatı eserlerini kendi özelinde inceleyen çalışmalarda gerekse Türkiye sahası ile mukayeseli inceleyen çalışmalarda, söz konusu edebiyatın birçok yönü ortaya konulmaktadır. Bu noktada belki de yeterince üzerinde durulmayan husus Balkan Türkleri Çocuk Edebiyatı eserlerinin teşekkülünde yer alan derin ideolojik tesirdir. Balkanlarda Türk Çocuk Edebiyatının varlığı ve zenginliği bir gerçek olmakla birlikte bu durumun temelinde yer alan belirgin ideolojik tesir – 1944-1989 yılları arasında gelişen sosyalist dönem göz önünde bulundurulduğunda- söz konusu edebiyatın gelişiminde oldukça belirleyicidir. Bu sahadaki niceliksel zenginliğin önemli bir bölümü ideolojik unsurlarla örülü çocuk edebiyatı ürünlerinden oluşmakta iken, 1990 sonrası özellikle Türkiye’de ortaya konulan çalışmalarda söz konusu edebiyatların ideolojiden uzak eser örneklerine yer verilmiş ve tanıtımı yapılmıştır. Bu bağlamda Yugoslavya sahasında Necati Zekeriya, Bulgaristan’da Nevzat Fuat, Latif Karagöz vb. örneklerin, ekseriyeti sosyalist çizgide gelişim sürdüren çocuk edebiyatçıları kadrosu içinde çizgi dışına çıkabilmiş örnekler oldukları bilinmez. Bu durum, Balkanlarda gelişen Türk çocuk edebiyatlarına dair yanlış bir algıyı da beraberinde getirmiş; bir dönem güdümlü bir çizgide ideolojik sınırlılıklar gösteren söz konusu edebiyatın bütüncül bir yaklaşımla tespit edilmesinde engel oluşturmuştur.
Bu çalışmada, Balkanlarda kültürel ve edebî faaliyetleri derinden etkileyen sosyalist ideoloji altında gelişim gösteren Balkan Türkleri Çocuk Edebiyatı ürünlerinde edebiyat estetiği ve çocuk edebiyatı ilkeleri bakımından görülen belli başlı sorunlar ortaya konulmuştur. Bu bağlamda, söz konusu çocuk edebiyatı ürünlerinde çocuğun bir özne olarak merkeze ne kadar alınabildiği, çocuk edebiyatı ürünlerinin imgelem dünyasında ideolojiye kurban edilen estetik ve edebî değerler ve söz konusu eserlerin seslendiği hedef kitle ile arasındaki bir takım engeller konusunda değerlendirmeler yapılmıştır.

Avrupa'nın Karanlık Ortaçağı olarak adlandırılan döneminde yaşanan bilimsel, fikirsel gelişmeler ile kilisenin skolastik düşüncesinden ve feodal sistemden kurtulmaya çalışan Avrupa toplumu, siyasi ve fikri olarak birçok inkılap yaşamıştır. Yeni buldukları kıtaların zenginliklerinin sömürülmesi, Rönesans, Reform, Aydınlanma Çağı, Sanayi Devrimi, Fransız Devrimi ve sair yaşanan inkılaplar süresince feodal/kapalı ekonomiden, pazar ekonomisine ve sonrasında ticari ve sanayi olmak üzere kapitalizm ekonomisine geçmiştir. 19. yüzyıl ve sonrasında zirveye ulaşan kapitalist yapı, kaynak ve pazar arayışı sonucunda emperyalizmi aktif olarak kullanmaya başlamıştır. İç ve dış sömürgeciliğe, işçi sınıfının kapitalist sistemde ezilmesine karşı tepki olarak çıkan sosyalizm ve onun radikal boyutu olan komünizm akımı başlangıçta fabrika işçilerinin haklarını savunuyor olsa da ilerleyen yıllarda davasını kapitalist sisteme karşı yürütmüştür. Sosyalizmi, sistemleştirilerek siyasal harekete çeviren Karl Marx ve Friedrich Engels'ten öncede mevcut olmasına rağmen etkinliğinden bahsetmek pek mümkün değildir; öncesinde yapılan faaliyetler küçük ve lokal kalmış, ütopya olarak değerlendirilmiştir. Sosyalizm, 1848'e kadar bireyciliğin karşıtı olarak biliniyor olsa da bu tarihten sonra insan haklarının ekonomik ve sosyal yaşantısını da içine alan yeni bir toplum düzeni olarak ortaya çıkmıştır. Biz makalemizde kapitalizmin ortaya çıkışından 20. yüzyıla kadar olan sürecini; ağırlıklı olarak fikirsel alt yapısını, modellerini ve ona karşı gösterilen tepkileri işlemekteyiz.

Ülkelerin tarihinde devrimlerin özel bir yeri olmakla birlikte, tarihteki bazı devrimlerin bütün insanlık için müstesna bir yeri vardır. Uzun çağlar boyunca hem bir dönüm hem de referans noktası teşkil ederler. Fransız Devrimi bu tür devrimlerin ilkidir. Sadece kendisinden sonra ortaya çıkan düzen için değil, kendisinden sonra gelen devrimciler için de bir mihenk taşıdır. Adeta ondan sonra yapılması arzu edilen müstakbel devrimlerin ilham kaynağı ve ”ide”sidir. Sembolleri, sloganları, dönemleri, safhaları, araçları, politik grupları ondan sonra gelen devrimciler için bir kıyaslama ölçütü oluşturur. Bundan dolayı Türkiye’de, İran’da, Yunanistan’da ”inkılaplar” ve dahi 1917 Devrimi olurken, devrimin önderleri gerçekleştirmekte oldukları devrimi Fransız Devrimi ile karşılaştırmışlardı. 1789 Fransız Devrimi’ ni bu anlamda tahtından indiren veya en azından tahtına ortak olan hiç kuşku yok ki 1917 Rus Devrimleri olmuştu.

Artık uzun 20. yüzyıl dünyası ve devrimcileri için referans ve nirengi noktası 1917 Devrimi’ydi. Başka bir dünya alternatifini sunmasıyla, gözleri kamaştırmış, yenilerini tetiklemiş ve artık bir önceki devrimin yerini almıştır. Kısaca 1917, dünyadaki devrimler ve devrimciler için yeni bir milat, kıyas noktası ve ölçü oluşturmuştur. Dünyaya, tarihe ve genel olarak devrimlere nasıl bakmak gerektiği de bu devrim tarafından doğrudan belirlenmiş, taraftarları kadar muhalif ve muarızları için de başlıca ilgi konusu olmuştur.

Bu kitap ile mekanları, liderleri, toplumsal sınıfları, sıradan insanları, siyaseti, düşünce tarihi, afişleri, sporu, tiyatrosu, kadınları, çevre halkları ile 1917′nin bazı az bilinen yanlarını ve bir tür hikayesi okurlarımızla paylaşmaya çalıştık.

Kürt Kadınlarının " kadın özgürlükçü bilim " iddiası ile şekillenen ve ilham kaynağını Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan'nın düşün dünyasından alan Jineolojî temel çıkış noktasını sosyal bilimlerin erkek egemen bir bakış açısıyla ele alınışı üzerine kurar. Sosyal bilimlere kadın merkezli bir bakış açısı, kuşkusuz neo-liberal sistemin para ilişkisine indirgenmiş olduğu ekonomiyi de yeniden ele almayı ve gerçek ekonomik ilişkinin toplumsal bir ilişki olduğunu anlamayı gerektirmektedir. Ekonomiye kadın merkezli bakış, kadınların özgürleştiği ve özgürleştirdiği alternatif bir toplumsal inşa için zaruri bir süreçtir. Ataerkil kapitalist anlayışı ve devletçi anlayışı deşifre ederek kadınların özsavunmasını inşa edecekleri alternatif toplumsal inşa, kadınların ekonomik özsavunması olmaksızın gerçekleşemeyecek bir süreçtir. Bu anlamıyla bu yazı kadınların özsavunmasına, ekonomik özsavunma başlığı ile katkı sunma amacını taşımaktadır ve komünal ekonomiyi jineolojî bakış açısıyla ele almaktadır.

Bazı kavramlar özü itibariyle çelişkili ve karmaşıktır. Bu kavramlar üzerinde farklı muhalif değerlendirmelerin yapılabildiği özü itibariyle yoruma açık olan kavramlardır. Bu yüzden bazı düşünürler bu kavramları değerlendirirken belli sınırlar çizmek zorunda olduklarını düşünmüşlerdir. Örneğin; bir yarışmanın kazananının ve kaybedeninin olması, yarışmacıların aynı çizgiden başlamaları, bir hakemin olması, oyunun ya da yarışmanın belli kurallarının olması o yarışmayı kabul edilebilir kılar ve oyunun kurallarını belirleyen düşünür-düşünce aynı zamanda kazananın sahip olması gereken nitelikleri de belirler. Diğer yandan Wittgenstein'ın de bahsettiği gibi bu tarz kavramların belli keskin tanımları yapılamaz. Kavramların doğası karmaşıktır, nasıl tarih dönüşüm halindeyse ve 100 yıl önce geçerli olan bazı bilimsel kurallar şimdi uygulanabilir değilse, kavramlar da özü itibariyle evrime, yenilenmeye açık olmalıdır. Bu yüzden onlar 'essential contested concepts'(özü itibariyle ihtilaflı kavramlar) olarak tanımlanır. Aynı şekilde 'adalet' kavramı da destekçilerinin odaklandığı farklı bakış açılarının olması, yeni yorumlara kapı açması, ama anlaşılması için sınırlarının da belirlenmesi açısından tartışmaya açık olan bir kavramdır.Bu kavramı 'eşitlik, özgürlük' gibi kavramlarla ilişkilendirerek açıklamak en uygunudur çünkü onları birbirinden ayırmak, atomize etmek konunun özünü anlamak açısından yetersiz kalmaya neden olacaktır. Özellikle adaleti, 'sosyal adalet' olarak ele almakta yarar vardır. Konuya öncelikle liberal bakış açısıyla bakacağız. Etimolojik bakımdan " liberalizm " ve " liberty " (özgürlük) kelimeleri arasında bir bağlantı, bir birleşme vardır. Gerçekten, bireysel hürriyetin önemi hakkındaki ortak bir kanaat çoğu liberalizm yorumlarının kalbinde yatmaktadır. Liberalizmin temel unsurlarından olan bireycilik adalet konusunun incelenmesinde bize yol gösterecektir. Herhangi bir sosyal gruba veya kolektif bütüne karşı olarak, bireysel insanın en yüksek derecede öneme sahip olduğu inancını yansıtır. Bu yaklaşımda beşeri varlıklar her şeyden önce birey olarak görülür. Bireyler eşit ahlaki değerde, ayrı ve biricik şahsiyetler olarak kabul edilir. Bu çerçevede liberalizmin hedefi, içinde bireyin serpilip gelişebileceği, her birinin yeteneği ölçüsünde yapabileceğinin en iyisini yaparak, kendi tanımladığı " iyi " doğrultusunda ilerleyebileceği bir toplum inşa etmektir. Aynı zamanda birey rasyonel bir varlıktır yani kendi aklı yoluyla kendi çıkarlarını, hedeflerini belirleyebilir ve bu hedeflerin peşinde gidebilecek kabiliyete sahiptir. Liberalizme göre her bir birey eşit haklara ve yetkilere sahiptir, bu özellikle de hukuki eşitlikte (kanun önünde eşitlik) ve siyasi eşitlikte (bir kişi bir oy, bir oy bir değer) belirginleşir. Ancak bireyler aynı seviyede yeteneğe ve çalışma isteğine sahip olmadıklarından dolayı, liberaller sosyal eşitliği veya gelir eşitliğini desteklemezler. Bunun yerine, tüm bireylere kendi eşit olmayan potansiyellerini gerçekleştirmeleri bakımından eşit şans tanıyan fırsat eşitliğini (" eşit oyun alanını ") savunurlar. Klâsik liberalizmin, toplumcu değil bireyci olan; pozitif değil, negatif özgürlük anlayışına dayanan; yaygın, müdahaleci ve baskıcı değil, sınırlı ve sorumlu devlet isteyen; yeniden dağıtımcı sosyal adalet anlayışına karşı çıkıp, adaletin en iyi şekilde piyasa ekonomisi içinde kendiliğinden gerçekleştiğine inanan bir liberalizm olduğunu söyleyebiliriz. Devlet " zorunlu bir kötülük " tür. Devlet, en azından düzeni ve güvenliği tesis etmesi ve sözleşmelerin uygulanmasını sağlaması anlamında " zorunlu " dur. Bununla beraber, topluma kolektif bir irade empoze etmesi, dolayısıyla bireyin özgürlüğünü ve sorumluluğunu sınırlaması anlamında " kötülük " tür. Bu yüzden klasik liberal idealde

Özet Nurettin Topçu, Cumhuriyet dönemi Türk İslam düşüncesi ve milliyetçi, muhafazakâr atmosfer içerisinde başat konuma sahip, düşünce ve aksiyon sahasında pek çok kişiyi etkilemiş ve etrafında toplayabilmiş isimlerden biridir. Topçu'nun düşünce dünyasında içinde bulunduğu atmosferin iklimine uygun olarak güçlü bir antikomünizm vurgusunu görmek mümkündür. Öyle ki özellikle 1945 sonrası nispi demokrasi ortamında milliyetçi, muhafazakâr ve mukaddesatçı çevrelerin tek çatı altında birleşmelerinde de komünizm karşıtlığı ve Nurettin Topçu oldukça önemli bir yere/konuma sahiptir. Ancak aynı Topçu 1960'ların başında yazılarında kullandığı sosyalizm kavramı nedeniyle bu kez söz konusu çevrelerin en azından bir kısmının tepkisiyle karşılaşmıştır. Milliyetçiler Derneği, Aydınlar Ocağı gibi cemiyetlerden sosyalizmi savunması nedeniyle uzaklaşmak zorunda kalmıştır. Topçu'nun bu durumu ilk bakışta bir tutarsızlık gibi gözükebilir. Oysaki Topçu'nun Komünizm ve Sosyalizm kavramlarına yüklediği manalar oldukça farklıdır. Topçu, her şeyden önce komünizmin materyalizm ilkesine, insanı mideden ibaret gören, manevi ve ruhi değerleri hiçe sayan anlayışına karşı çıkmaktadır. Sosyalizmi ise Türkiye şartları çerçevesinde yeniden yorumlayarak İslami, ruhçu, manevi değerleri merkeze alan ve bir ahlak nizamı olan Anadolu İslam Sosyalizmi tasavvurunu ortaya koymuştur. Anahtar Kelimeler: Nurettin Topçu, Komünizm, Sosyalizm, Anadolu İslam Sosyalizmi. Giriş 1945 sonrası çok partili hayata ve nispi demokrasiye geçiş, sadece Türk siyasal yaşamı için değil; aynı zamanda Türkiye'nin düşünce hayatı için de önemli bir dönüm noktasıdır. Nitekim tek parti döneminde sessiz yahut etkisiz kalan/kalmak zorunda olan; bununla birlikte varlıklarını bir dip akıntı olarak sürdüren pek çok fikir ve fikir adamı, oluşan görece demokrasi ortamında su yüzüne çıkma ve rahat hareket etme imkânı bulmuşlardır. Bunlar arasında şüphesiz en önemli grubu, Cumhuriyet dönemi Türk İslam düşüncesinin ana damarlarını teşkil eden milliyetçi, muhafazakâr, İslamcı ve mukaddesatçı fikirler ve fikir adamları oluşturmaktadır. 1945 sonrası siyasal ve hukuki alandaki liberizasyon ve özellikle cemiyetler ve basın yayın kanunundaki iyileştirmelerin ardından, kurulan cemiyetler ve yayımlanan dergi ve gazeteler eliyle bu çevrelerde ciddi bir canlanma görülmüştür. Ancak söz konusu canlanmada rol oynayan ve tek parti döneminin makbul

İdeolojiler ihtiyaçtan doğmuşlardır ve sonra insanlara hizmet etmişlerdir. İhtiyaçtan kasıt karşılaşılan sorunlar
karşısında çözüm bulmak için fikir üretmeleridir. Siyasi ideolojiler, siyasi alandaki sorunlara çözüm üretmek için
oluşmuşlardır.
İdeoloji, yaşadığımız dünyaya dair bir kavrayış, bir dünya görüşüdür. İdeolojiler, içinde yaşadığımız toplum ve
dünyayı, bizim durduğumuz yeri gösteren haritalardır.

Birinci bölümde, Nilay Erdem Ayyıldız, Marksizm kuramının öncüsü olan Marks ve Engels’in dü- şünceleri doğrultusunda, kuramı, kapitalizm, burjuva, küçük burjuva, proletarya, metalaşma ve yabancılaşma gibi temel kavramlarla ele almıştır. Bu kavramlar doğrultusunda, Oscar Wilde’ın kapitalizmi eleştirdiği “Mutlu Prens” ve “Genç Kral” öykülerindeki sosyalist tutumu incelemiştir.

Tarihe Pol Pot adıyla geçen ve akıllara durgunluk veren bir diktatörün kendi ülkesini nasıl bir mezarlığa çevirdiğinin anlatıldığı bu makalede; Pol Pot’un hayatından, rejime giden yolun nasıl açıldığından, rejimin ne tür uygulamaları devreye soktuğundan bahsedilmektedir.

Bu yazı, Türkiye 68’inde gençlik hareketlerinin Vietnam Savaşı’nı “bizim savaşımız” olarak benimsemelerini geniş bir çerçeveden bakıyor. 68’in içine doğduğu 60’ların entelektüel birikimini Türkiye Üçüncü Dünyacılığı olarak konumlandırılabileceğini öne sürerek, Vietnam Savaşı’nın bu fikriyatın söylemindeki ve eylemindeki yerinin hareketin global bağlamını anlamaya yardım olacağını öneriyor.

Siyasal sistemler, devletlerin yönetim şekli ile ilgili iken ideolojiler zihniyetleri ile ilgilidir. Hükümetlerin sağlık, eğitim, sosyal güvenlik, kamu güvenliği gibi alanlarda olduğu kadar temel haklar ile uluslar arası ilişkiler alanında da politik tutumlarını sahip oldukları siyasal sistemlerden ziyade ideolojileri belirler.

Siyasî İdeolojiler kitabı, geçen iki yüzyıldan beri devlet politikalarını yönlendiren ideolojileri kapsamlı ve düzenli bir şekilde ele almakta; ideolojilerin tarihi gelişimini, temel kavramlarını, köşe taşlarını, temsilcilerini, Batı dünyasındaki, Müslüman dünyadaki ve Türkiye’deki yansımalarını derinlikli ama sade bir dille okuyucunun ilgisine sunmaktadır.

Kitabın içinde neler var?

* Ele alınan ideoloji hakkında ön bilgi
* Okuyucuyu içeriğe odaklayan sorular
* Renkli ve kalın yazı ile gösterilmiş kavramlar
* İdeolojilerin, Müslüman coğrafyadaki yansımaları
* İdeolojilerin demokrasi ve şiddetle olan ilişkileri
* Bilgilerin müzakeresini sağlayacak tartışma soruları
* Maddeler halinde her bölümün özeti

İspanya İç Savaşı 1917’de Rusya’da başlayıp tüm dünyaya yayılan devrimlerin son halkasıdır. Seçimle işbaşına gelmiş sol hükümeti devirmek amacıyla generallerin ve faşist örgütlerin başlattığı darbe kısmen başarısız olunca, hem bir devrimi hem de uluslararası aktörlerin II. Dünya Savaşı’nın son provasını aldıkları bir iç savaşı tetiklemişti.

Avrupa’da faşizmin yükselişinin de etkisiyle dünyanın dört bir tarafından devrimciler ve aydınlar İspanya’ya akın etmiş, tarihe “son büyük dava” olarak geçen mücadelede Franco faşizmini durdurmaya çalışmışlardı.

ispanya kapakİspanya İç Savaşı sadece Avrupa anakarasındaki en büyük ve anarşistlerin önderlik ettiği tek toplumsal devrim olması bakımından değil; faşizmin iktidara taşınma şekli bakımından da ayrıksı bir örnektir. Neden İspanyol faşizmi Hitler ve Mussolini’nin İspanyol muadili olan Falange veya Karlosçular ile Alfonsocular tarafından değil de, ordu eliyle bir devlet darbesi şeklinde kuruldu? Türkiye’de 12 Eylül’den sonra MHP’nin “içeride”, fikirlerinin ve Kenan Evren’in iktidarda olması bağlamında bu ne ifade eder?

Ferit Burak Aydar dünya çapında 20 binden fazla esere konu olmuş İspanya İç Savaşı üzerine Türkçedeki ilk özgün çalışmada sadece savaşın ve devrimin değil, bu soruların da izini sürüyor.

http://agorakitapligi.com/ispanya-ic-savasinin-izinde/

1. basım: Mayıs 2017

688 sayfa

Fiyatı: 40 TL

Siyaset İnceleme: 71

Agora Kitaplığı: 519

Demokratik uygarlık çağı, halkların yeniden doğuşu kadar ve belki de daha belirleyici olarak kadınların doğuş çağıdır. Neolitik toplumun doğurucu tanrıça gücü olan kadın, sınıflı toplum tarihi boyunca sürekli yitirilmeyle karşı karşıya kalmıştır. Tarih bir anlamda yükselen sınıflı toplumla birlikte güç kazanan egemen erkeğin tarihidir. Egemen sınıfsal karakter egemen erkek karakterle birlikte oluşur. Burada da geçerli kural, mitolojik yalanlar ve ilahi cezalandırmalardır. Bunun altında ise çıplak kaba zor ve sömürü gerçeği vardır. Toplumun egemen erkek karakteri, günümüze kadar kadın olgusunun bilimsel değerlendirilmesine bile fırsat tanımamıştır. Kadın konusu dinden daha fazla tabusal bir alan sayılmaktadır. Namus adı altında, aslında erkeğin en sinsi, en hain ve zorbaca gasp ettiği kadın gerçekliği ve hakları gizlenmektedir. Kadının tarih boyunca kimliği ve kişiliğinden yoksun bırakılarak erkeğe sürekli tutsak edilmesi, sınıfsallaşmadan daha olumsuz sonuçlara yol açan bir olgudur. Kadının tutsaklığı genel köleliğin, düşüşün bir ölçüsüdür; toplumda yaygınlaşan yalanın, hırsızlığın ve zorbalığın bir ölçüsüdür; her tür kirlenmenin, uşaklığın ölçüsüdür.

Türkiye’deki Kurumsal Sosyoloji ile yaşıt Prof. Dr. Cahit Tanyol’a farklı açılardan bakarak, Türkiye’deki düşünce hayatı ve sosyoloji üzerine kapsamlı yaklaşımlar geliştirmek mümkündür. 100 yılı aşan uzun bir ömrün sahibi Cahit Tanyol’u; “Hayatı”, “Yazın Hayatı”, “Türkiye Sosyolojisindeki Yeri”, “Düşünce Hayatının Dönemlendirilmesi” ve “Değerlendirme” başlıkları ile beş bölümde inceleyeceğim.

Ülkemizin, toplumumuzun oldukça dinamik bir siyasal yaşamı var. Son otuz yıl içerisinde gerek sosyalist siyasal mücadele ve gerekse ulusal kurtuluş hareketi alanında pek çok örgütsel yapı, hareket veya akım ortaya çıktı, gelişti, güçlendi veya zayıflayıp sahneden çekildi. Kimi zaman oldu ki ideolojik ve siyasal bölünmelerin hızı içinde, kimin, neden, nasıl birbirinden ayrıldığı tanınamaz hale geldi. Günümüzde bunların bir kısmı hem ideolojik hem örgütsel yapılar olarak trans-formasyona uğramış durumdalar; bir kısmı gelenek ve iddialarını sürdürme çabası vermekle birlikte krizlerini aşabilmiş değil; bir kısmı ise artık kimse tarafından hatırlanmıyor bile... 70'li yıllardan 2000'lere uzanan bu yoğun siyasal hareketlilik içerisinde çeşitli roller üstlenen bu yapıların irdelenmesi, hem bugünü açıklamaya yarayacak önemli veriler sunabilir, hem de sosyalist hareketin küresel ölçekteki siyasal ve örgütsel krizlerinin aşılması bakımından bu deneyimlerden yararlanılabilir. 70'li yılların sonuna doğru Rizgarî 1 dergisi etrafında kümelenen; 80'li yıllarda "Kürdistan Komünist Partisi nşa Örgütü" [KKP-Ö] olarak; 90'yıllarda ise "PRK/Rizgarî" 2 adıyla ve programını yenilemiş olarak devam eden siyasal hareket ve örgütlenmenin incelenmesi de bu bağlamda yararlı veriler sunabilir. Kürt ulusal demokratik hareketini sadece PKK veya onun yasal düzeyde temsilciliğini yapan partilerden ibaret zanneden, ondan öncesini ve onun dışındaki yapılanmaları bilmeyen günümüz kuşakları için de bir tarihsel ilgi uyandırabilir. Bu makale bir "Parti Tarihi" anlatma çabası olmaktan özellikle kaçınacaktır. "Parti Tarihi" kavramı sosyalist literatürde, bürokrasilerin "resmi tarih, resmi ideoloji" oluşturma süreçlerini anımsatan netameli bir içerik taşıyor. Sonraki yıllarda eğer iktidara gelme ve iktidarda kalma başarılırsa "Parti Tarihleri" dogmalarla tahkim edilmiş resmi tarihlerin temel taşı olmaktadır. Kuruluşu da dâhil olmak üzere Rizgarî hareketinin içinde olan biriyim. Örgütün çeşitli kademelerinde ve sorumluluk mevkilerinde görev yaptım. Kendi siyasi hareketi veya örgütü hakkında tarihsel bir metin denemeye kalkışmanın birçok risk taşıdığının farkındayım. Kendi kişisel tarihimin de çok büyük bir bölümünü kapsayan bu süreçle ilgili olarak arama nesnel bir mesafe koymak oldukça zor olabilir. Daha başından okuyucuyu bu yanıyla uyarmakta fayda görüyorum. Yine de böyle bir metin için beni cesaretlendiren şeyler de var: lki, şu anda ve yaklaşık 7-8 yıldır örgütün dışındayım; örgütsel bir konumu savunmak ve sürdürmek adına düşülebilecek yanlılıktan, duygusallıktan kaçınmak için epeyce bir mesafe kazandığımı düşünüyorum. Diğeri ise bizi ne kadar acıtırsa acıtsın nesnel bilgiye olan saygıma güveniyorum. Tabi yine de okuyucu bu satırların kendisini de anlatan birine ait olduğunu sürekli hatırda tutmalıdır derim. "Önce" Neler Vardı? Yakın dönem Kürdistan tarihi söz konusu olduğunda bunun hemen hemen "PKK ile bağlantılı bir tarih" olarak ele alındığı birçok metin bulunuyor. Bu metinlerin ortak noktalarından biri de "PKK'nin öncesi" bulunmadığıdır. "Öncesizlik" iddiaları hem Kürdistan gerçekliğine, hem de tarihin mantığına 1 Kürtçe, [Kurmanci] "Kurtuluş" anlamına gelmektedir. 2 PRK-rizgarî; "Partiya Rizgarîya Kurdistan = Kürdistan Kurtuluş Partisi", kısaca "Rizgarî" olarak anılmaktadır.

Abone Bedeli 40 TL Kurumlar için 75 TL Hesap No Vakıfbank Başkent Şb. IBAN: TR34 0001 5001 5800 7297 391004 Ziraat Bankası Başkent Şb. IBAN: TR23 0001 0016 8350 1199 485001 TYB AKADEMİ hakemli bir dergidir. Dört ayda bir yayınlanır. Dergide yayımlanan yazıların bilimsel sorumluluğu yazarlarına aittir. Yazılar yayıncının izni olmadan kısmen veya tamamen, basılamaz, çoğaltılamaz ve elektronik ortama taşınamaz. Yazıların yayımlanıp, yayımlanmamasından yayın kurulu sorumludur.

Popülizm, bir siyasal söylemin "kitleleri kandırması" tehlikesine işaret eden ve "muğlaklık", "geçicilik" gibi arazlarla malul bir kavram olarak tartışılagelmektedir. Ancak kavramın sahip olduğu pejoratif anlam yükünden kurtarılarak yeniden tanımlanması popüler demokratik bir siyasetin olanaklılığa işaret etmesi bakımından önem taşımaktadır. Bu çalışma anılan olanağı dikkate alarak kavramın yeniden içeriklendirilmesine yönelen literatürden beslenerek Türkiye' de sosyalist hareketin önemli sektelerinden biri olan Devrimci Yol çevresinin siyasal söyleminde popülizmin etkilerini anlamaya çalışmaktadır. Devrimci Yol çevresinin attığı örgütsel, politik ve pratik adımların popüler demokratik bir siyasete meylettiği, ancak reel sosyalist anlayışının etkisinin ve içinde bulunduğu siyasal kültürün bir sonucu olarak bu meylin kesintiye uğradığı iddia edilmektedir.

Abstract
In literature, populism has been discussed as a concept of a political discourse which points to the danger of "deceiving masses" and is associated with symptoms like, "ambiguity", "transiency". However, it is important to set the concept free from its pejorative meaning and redefine it as it points to the possibility of a popular democratic policy. Taking this possibility into account and with regard to the literature which intends to redefine the concept, the present study tries to develop an understanding on the effects of populism in the political discourse of the Revolutionary Path (Devrimci Yol), an important socialist movement in Turkey. The paper argues that the organizational, political and practical steps of Revolutionary Path inclined to a popular democratic policy; however, this inclination is interrupted as a result of its actual socialist understanding and political culture.

Osmanlı sosyalist hareketinin farklı bileşenlerinin teorik öncülleri ve benimsedikleri siyasal stratejiyi oluşturan temel ilkeler durağan olmaktan ziyade sürekli olarak değişen ve evrilen bir biçime sahiptir. Bu bileşenler hem kendi fikrî ve örgütsel pratikleri hem Osmanlı sosyalizminin diğer bileşenleriyle olan etkileşimleri hem de uluslararası sosyalist ve işçi hareketindeki fikrî arayış ve stratejik yönelimlerden beslenmişler ve kendi yapılarını buna uygun biçimde dönüştürmüşlerdir. Gazete ve dergilerden sendikalara, işçi örgütlerinden tiyatro sahnelerine uzanan bir performansla...
Son dönem Osmanlı sosyalist ve işçi hareketi üzerine çalışan akademisyenlerin çabalarıyla biçimlenen Osmanlı’da Marksizm ve Sosyalizm, hem imparatorluk “tebaası”nın sosyalizm ve Marksizmle kurduğu ilişkilerin ayrıntılarına yöneliyor hem de tarihyazımı açısından alanın katettiği mesafeyi tartışıyor. Y. Doğan Çetinkaya’nın editörlüğünde İ. Arda Odabaşı, Stefo Benlisoy, Yaşar Tolga Cora, Bilge Seçkin Çetinkaya, Erol Ülker ve Mehmet Ö. Alkan’ın katkılarıyla...