Dziedzictwo Kulturowe

Tematyczne szlaki kulturowe od wielu lat stanowią nierozłączny element przestrzeni turystycznej i krajobrazu kulturowego Polski i Europy. Stanowią one nie tylko zorganizowaną formę ochrony dziedzictwa, ale również kształtują świadomość regionalną oraz zwiększają znaczenie i atrakcyjność obszaru w kontekście ruchu turystycznego. Ich funkcjonowanie w przestrzeni publicznej postrzegane jest często jako przejaw dojrzałości społecznej i administracyjnej w kształtowaniu wizerunku regionu.
Przestrzeń turystyczna Pomorza Zachodniego delimitowana jest w największym stopniu przez walory przyrodnicze regionu oraz bezpośredni dostęp do pojezierzy i wybrzeży Morza Bałtyckiego. Od kilku lat prowadzone są jednak prace i podejmowane działania zmierzające do aktywizacji regionu na rzecz przywracania własnej tożsamości i budowania wizerunku bazującego na historycznym i kulturowym dziedzictwie. Doskonałym przykładem takich działań jest powstanie szlaku tematycznego bazującego na wielowiekowej odrębności Pomorza i jego świetności pod rządami książąt z dynastii Gryfitów. Szlak ma szansę stać się sztandarowym produktem przyczyniającym się nie tylko do umocnienia poczucia tożsamości regionalnej, ale przede wszystkim do rozwoju całorocznej przestrzeni turystycznej, niezależnej od zmasowanego ruchu ukierunkowanego na wypoczynek w rejonie pojezierzy i wybrzeża Bałtyku.

The Church of the Visitation of the Most Blessed Virgin Mary in Tadanie – Opportunities and Threats lnvolved in Rescuing a Polish Monument in Ukraine. The eighteenth-cenrury wooden church of Visitation of the Holy Mary in Tadanie near Kamionka Buska (Lviv district) is one of not many preserved sacra! buildings of this region in our times, characterized by very interesting painting decoration of the interior. After political changes, in the period of Second World War, bringing reduction of Polish element and, as a consequence, elimination of Catholic religion from life of local communities from the area of former Polish eastern frontier, this historic temple was transformed into warehouse. Such a state lasted until the 90s, when one family of Polish origin restored this temple to relative order and, what is more important, to liturgical use. This paper aside from presentation of the building based on the sire inspection conducted in July 2013, is an attempt to answer the question about the chance to maintain Roman Catholic Church - both in local social consciousness and cultural space of this place.

All rights reserved. Wszystkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej publikacji nie może być powielana ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich. recenzent tomu: dr hab. Monika Murzyn-Kupisz (Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie) recenzent pomocniczy (rozdział 3): dr Alicja Jagielska-Burduk (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy) projekt okładki, projekt i skład publikacji: Zuzanna Opozda korekta: Marta Kołpanowicz Publikacja dofinansowana ze środków Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego na działania na rzecz podnoszenia jakości dydaktyki.

Strefa Reprezentacyjna obejmuje obszar pokrywający się w dużej mierze z zachodnim frontem historycznego śródmieścia Gdańska. Wykształcona na przełomie XIX i XX wieku jako wielkomiejskie centrum miasta jest jedną z historycznie najbardziej kluczowych jego przestrzeni. Dziś to obszar zaniedbany i jakby zapomniany, zdominowany przez funkcje komunikacyjne, jakkolwiek nadal o dużym i niewykorzystanym potencjale. Przemiany przestrzenne historycznego śródmieścia Gdańska zostały już zasadniczo opisane. Jednak literatura dotycząca samego obszaru zachodniego frontu śródmieścia jest rozproszona i często trudno dostępna. Celem niniejszego opracowania jest przywołanie historii przemian przestrzennych Strefy Reprezentacyjnej Gdańska i odszukanie swoistego genius loci w nawarstwiających się na niej kolejnych założeniach urbanistycznych.

Podczas rozpatrywania roli i potencjału dziedzictwa kulturowego w kontekście szeroko rozumianego rozwoju lokalnego istotne jest uwzględnienie kilku złożonych kwestii. Po pierwsze niezbędne jest zdefiniowanie zasobu, który ma być wzięty pod uwagę, a więc szerokiej gamy potencjalnych -materialnych i niematerialnych -składników dziedzictwa kulturowego. Po drugie celowe wydaje się rozważenie, kto (tj. jakie podmioty, jednostki czy instytucje) może wyrażać zainteresowanie dziedzictwem kulturowym oraz podejmować działania związane z jego współczesnym wykorzystaniem. Wreszcie, po wskazaniu, kim są interesariusze, należy określić, jaki cel im przyświeca, tj. przez pryzmat jakich wartości oraz płaszczyzn oddziaływania patrzą oni na dziedzictwo kulturowe. W niniejszym tekście odniosę się do dwóch ostatnich zmiennych 1 .

Wstęp 9 Rozdział 1. Dziedzictwo kulturowe 15 1.1. Dobra kultury, dziedzictwo kulturowe i zabytki-definicje pojęć 15 1.2. Ku paradygmatowi dziedzictwa 21 Doktryna ekorozwoju, przemiany w rozumieniu istoty zabytków archeologicznych i pojawienie się pojmowania dziedzictwa kulturowego jako zasobu 22 Demokratyzacja życia społecznego, upodmiotowienie społeczności lokalnych i postkolonializm 31 Postmodernistyczna krytyka eksperckiej wiedzy naukowej i wyrastający z niej konstrukcjonizm społeczny 38 1.3. Paradoksy dziedzictwa kulturowego 42 Przekaz pokoleniowy czy wytwór współczesny? 42 Źródło tolerancji dla odmienności czy źródło wrogości międzygrupowej? 46 Zasób ograniczony i nieodnawialny czy odnawialny i nieskończony? 49 1.4. Kwestia identyfikacji zasobu dziedzictwa: wielokulturowość 57 1.5. Wartości dziedzictwa kulturowego 60 1.6. Autentyczność dziedzictwa kulturowego i przemiany jej rozumienia 69 1.7. Własność dziedzictwa kulturowego 80

All rights reserved. Wszystkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej publikacji nie może być powielana ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich. recenzent tomu: dr hab. Monika Murzyn-Kupisz (Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie) recenzent pomocniczy (rozdział 3): dr Alicja Jagielska-Burduk (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy) projekt okładki, projekt i skład publikacji: Zuzanna Opozda korekta: Marta Kołpanowicz Publikacja dofinansowana ze środków Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego na działania na rzecz podnoszenia jakości dydaktyki.

Rozważania na temat małego miasta pozwoliły na wyodrębnienie cech, które oprócz niewielkiej liczby ludności charakteryzują małe miasto pod względem funkcjonalnym, przestrzennym i społecznym. Wśród nich można wyróżnić cechy uniwersalne tworzące „małomiasteczkowość” oraz cechy różnicujące specyficzne dla danego miasta, tworzące jego odrębną specyfikę i tożsamość. Wyłonionych 16 małych miast posiadających bezpośrednie związki z Krakowem zostało przeanalizowanych w trzech aspektach: uwarunkowań przyrodniczych i geograficznych oraz specyfiki wynikającej z położenia miasta, wartości kulturowych miast oraz rangi i stopnia zachowania tego dziedzictwa, w miastach i otoczeniu, a także obecnego funkcjonowania miast. Przeprowadzone 3 analizy pozwoliły na wyodrębnienie 3 grup miast (miasta położone w obszarze rolniczym, miasta o bogatym dziedzictwie kulturowym, położone w obszarach o szczególnych walorach przyrodniczych, oraz miasta które niezależnie od swoich cech, podlegają silnej presji urbanizacyjnej) o podobnych cechach i wybranie do szczegółowych analiz miast reprezentujących każdą grupę (Słomniki, Lanckorona, Krzeszowice, Niepołomice). Szczegółowe analizy 4 miast, obejmują grupę 3 warstw problemowych: analizę funkcjonalną, analizę wartości kulturowych i przyrodniczych oraz cech szczególnych i analizę fizjonomii. Opracowane w dysertacji ogólne analizy zbioru miast pozostających w bezpośrednich relacjach z Krakowem oraz badania szczegółowe „miast reprezentantów”, pozwoliły na wyodrębnienie cech wspólnych „małomiasteczkowych” charakterystycznych dla środowiska małego miasta oraz cech specyficznych decydujących o tożsamości konkretnego miasteczka. Przeprowadzone analizy pokazują różnorodne i duże zasoby walorów, wartości kulturowych, przyrodniczych i krajobrazowych istniejących w miasteczkach i w ich otoczeniu, które stanowią o ich atrakcyjności i potencjale rozwojowym; pokazują także charakter korzystnej aktywizacji funkcjonalnej opartej o te walory. Oznacza to zwiększenie atrakcyjności usługowej miasteczek dla otoczenia i początek krystalizacji rozproszonego osadnictwa obszaru metropolitalnego Krakowa.

W artykule zaprezentowano przykłady miast, które poprzez właściwe wyeksponowanie swoich szczególnych walorów notują znaczący rozwój, przyczyniając się jednocześnie do podkreślenia specyfiki regionu, w jakim się znajdują. Autorka prezentuje miasta będące przykładami dobrej praktyki w rejonie Prowansji i Lazurowego Wybrzeża we Francji. W analizowanej grupie miast wskazano dwa typy sieci powiązań, przeanalizowano rodzaje funkcji wiodących, atrakcyjność funkcjonalną miejscowości oraz stopień powiązania współcześnie pełnionych funkcji z funkcjami dawnymi. Na tle omówionej specyfiki małe miasta posiadają szczególne znaczenie. Miasteczka Ramatuelle i Gordes to przykłady do-brej praktyki, gdzie z jednej strony wykorzystano mierzalne walory miast (zachowane zabytki, przyrodę i krajobraz) oraz cechy niemierzalne ("wskrzeszenie" dawnych tradycji, zwyczajów czy lokalnych świąt), z drugiej natomiast-kreatywność władz miejskich i mieszkańców. Wstęp Znaczenie małych miast na obszarach zintegrowanej Unii Europejskiej staje się coraz istotniejsze. Miasteczka coraz częściej odgrywają dużą rolę, nie tylko w skali lokalnej, ale także w skali regionu, jako ważne elementy krystalizujące sieć osadniczą oraz podkreślające charakter otoczenia. Małe miasta posiadają wiele niepowtarzalnego uroku, na który składają się między innymi: drobna struktura zabudowy, niewielka skala układu przestrzenne-go, walory kulturowe, zarówno materialne (zachowane zabytki), jak i niematerialne (kultywowane obrzędy, tradycje i zwyczaje), walory przyrodnicze (zieleń we wnętrzu miasteczek, jak i w jego otoczeniu) oraz walory krajobrazu zapewniające atrakcyjne widoki z wnętrz miasteczek na otoczenie, a także stanowiące tło dla małomiasteczkowych sylwet. Inicjatywy władz miejskich mają na celu, z jednej strony, podkreślenie indywidualności i unikatowości tych ośrodków, z drugiej natomiast-wpisanie ich w sieć miast małych, będącą jedną ze składowych elementów specyfiki regionu. Przykładem miast, które poprzez swą atrakcyjność wspierają niepowtarzalny charakter regionu, są miasteczka południowej Francji. Wyjątkowość Prowansji i jej atrakcyjność turystyczna sprawia, iż małe miasta tamtego obszaru rozwijają się zgodnie z zasadami rozwoju zrównoważonego, chroniąc swój niepowtarzalny charakter i specyfikę.

Wstęp Województwo kujawsko-pomorskie to region, który charakteryzuje się bardzo zróżnicowaną mozaiką tworzących go podregionów etnograficz-nych. Na skutek między innymi reform administracyjnych dziś regiony te nie pokrywają się z granicami administracyjnymi województwa, przez co mieszkańcy często mają problem z wyborem swojej tożsamościowej przy-należności. W kujawsko-pomorskim przeważają: Kujawy, Pałuki, Krajna, Bory Tucholskie, Kociewie, ziemia dobrzyńska, ziemia chełmińska, zie-mia michałowska, a nieznacznie granice województwa zachodzą także na Powiśle, ziemię lubawską i Mazury. Wraz ze zniesieniem cenzury i zmianą systemu politycznego w Polsce powoli pojawiała się przestrzeń do odkry-wania i opisywania zapomnianych lub wymazanych z map i pamięci regionów historycznych, które przez dekady niosły piętno poniemieckich korzeni. Taki region przez niemal 500 lat istniał na terenie styku woje-wództw kujawsko-pomorskiego i pomorskiego, w trójkącie między miej-scowościami Tuchola, Chojnice i Kamień Krajeński. Region ten zwany Kosznajderią zamieszkiwali niemieccy osadnicy sprowadzeni w dwóch etapach kolonizacji przez zakon krzyżacki w XIV i XV wieku. Była to zwarta grupa wyznania katolickiego 1 (Szwankowski 2005, 101).

Crowdsourcing has been made possible thanks to the evolution of information and communication technology which, in turn, supports innovation and development of organizations. In cultural heritage crowdsourcing is a continuation of a longstanding tradition of inviting the public to contribute on a volunteer basis. This form of online engagement is also a promising tool to enhance the sense of civic responsibility for heritage. The article looks at crowdsourcing as a digital participation practice in cultural heritage. It investigates the case of the Polish Open Monuments crowdsourcing platform. It is an open project with a focus on refining description about historical sites in Poland and Polish historical sites abroad. The paper starts with the introduction of the crowdsourcing notion in the digital era. Then it looks at the organisational aspects of Open Monuments. Having offered an overview of the main issues regarding this paper the next sections offer the examination of the performance of the so called crowds and the analysis of financial implications of crowdsourcing in the nonprofit environment.

2010: 9). Ciągła rywalizacja poszczególnych organizmów państwowych sprawiła między innymi, że "kultura Pomorza jest jak palimpsest, na którym każde następne stulecie zapisywało własne treści, usuwając (…) często to, co zostało zapisane już wcześniej. Ale bywało i tak, że to co odrzucone, zapomniane… z czasem było przywracane pamięci. Proces ten widać szczególnie ostatnio" (tamże: 10). Z dzisiejszej perspektywy interesujące jest nie tylko historyczne ujęcie Kosznajderii, ale i socjologiczno-etnologiczne. W tym drugim przypadku punktami centralnymi zainteresowania badaczy jest przede wszystkim dziedzictwo oraz tożsamość dzisiejszych mieszkańców tych terenów oraz miejsce i znaczenie Kosznajderii i Kosznajdrów w kształtowaniu społecznych i kulturowych identyfikacji. Takie ujęcie badań nawiązuje do popularnego w dyskursie regionalnym i lokalnym określenia Kosznajderii jako "fenomenu tożsamości" (np. Kosznajderia-fenomen tożsamości 2013) 1. Celem tego artykułu jest uzyskanie odpowiedzi na pytanie, na czym współcześnie polega ten fenomen oraz w jaki sposób jest obecny w subregionie i w zbiorowościach lokalnych. Prezentowany w tej pracy materiał pochodzi z badań terenowych realizowanych w południowej części gminy Chojnice. Większość działań badawczych odbyło się PRZEGLĄD ZACHODNI 2021, nr 2

Publikacja z założenia nie jest ani historyczną, ani etnograficzną klasyczną monografią gminy Wiśniowa. Nie stanowi też encyklopedii twórców ludowych z tego terenu czy też katalogu charakterystycznych dlań rodzajów twórczości. Przedmiotem niniejszej publikacji jest dziedzictwo kulturowe tego administracyjnie wyznaczonego terenu, które stanowią szeroko rozumiane tradycyjne profesje, umiejętności i praktyki. Jej główny cel natomiast stanowi nakreślenie i interpretacja dwóch wybranych wymiarów owego dziedzictwa:
– artystycznych i użytkowych działań (wy)twórczych ogniskujących się wokół tytułowego klucza handmade in Wiśniowa, czyli wiśniowskiej rócnej / rocnej / ryncnej / ręcnej roboty oraz
– handlu będącego sposobem dystrybucji owoców tych pierwszych m.in. w specjalnie do tego zaaranżowanej przestrzeni miejscowego targu / jarmarku.
Dodatkowo, te dwie mocno zespolone ze sobą osie wiśniowskiej opowieści ukazane zostały nie tyle w sposób konstatywny, statyczny, stwierdzający ale performatywny, sprawczy i wykonawczy: w działaniu, w akcji, czyli bezpośredniej rozmowie z miejscowymi przedstawicielami tychże tradycyjnych praktyk. Osoby te to szeroko rozumiani (wy)twórcy, (prze)twórcy oraz handlarze i drobni przedsiębiorcy, rzemieślnicy, rękodzielnicy, hodowcy, rolnicy, konstruktorzy i artyści działający w obrębie gminy – zarówno w przeszłości, jak i aktualnie – tak amatorsko, hobbystycznie, jak i zawodowo, zarobkowo. Innymi słowy zamysłem autorek było, aby (wy)twórcze (rzemieślnicze i rękodzielnicze) oraz jarmarczne (handlowe) dziedzictwo wiśniowskie przedstawić poprzez narrację jego dziedziców – mieszkańców gminy.
Materiał pozyskany i opracowany pod kierownictwem dr Joanny Dziadowiec-Greganić przez badaczy Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie oraz pracowników Gminnego Ośrodka Kultury i Sportu w Wiśniowej przy aktywnym współudziale lokalnej społeczności podczas etnograficznych badań terenowych ukierunkowany jest na wypełnienie znaczących luk w zakresie inwentaryzacji, dokumentacji, ochrony, interpretacji i popularyzacji wybranego – przez samych mieszkańców – aspektu różnorodnego dziedzictwa kulturowego pogranicznej gminy Wiśniowa. Publikacja jest próbą dotarcia do współczesnych znaczeń, funkcji i przemian profesji/zawodów/umiejętności: rzemiosł, rękodzieła, lokalnego wytwórstwa, przetwórstwa oraz wszelkiej twórczości i produkcji gminnej – uchodzących wśród tamtejszej społeczności jako aktywności tradycyjne – w szerszym kontekście społeczno-kulturowym. Jednym z nich jest kontekst popularnych dziś działań na rzecz umacniania tożsamości lokalnej oraz prób budowania wspólnotowości wokół rodzimych tradycji (ich roli w życiu kulturowym: społecznym, religijnym, kulturalnym i ekonomicznym mieszkańców). Czy te tradycyjne praktyki (wy)twórcze/wykonawcze – co niezwykle istotne zidentyfikowane bezpośrednio przez samych przedstawicieli lokalnej społeczności jako znacząca część ich spuścizny – traktowane są przez nią również jako popularny współcześnie potencjał prorozwojowy (kulturotwórczy, społeczny, turystyczny, ekonomiczny etc.) mogący przyczynić się do rozpoznania oraz realnego wykorzystania konkretnych zasobów niematerialnego i materialnego dziedzictwa gminy? Takie aktywistyczne podejście wpisuje się w założenia Konwencji UNESCO z 2003 roku w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, według której dziedzictwem tym są różnorodne praktyki kulturowe realizowane przez członków danej wspólnoty w określonej przestrzeni kulturowej i w określonym kontekście kulturowym z użyciem związanych z nimi określonych artefaktów/wytworów, z którymi członkowie tej wspólnoty nadal się utożsamiają (tj. czują się ich spadkobiercami i kontynuatorami). Tradycyjne profesje/zawody/umiejętności odwołują się bezpośrednio do dziedziny/domeny nazwanej w konwencji jako umiejętności związane z rzemiosłem tradycyjnym. Jednocześnie ów wytwórczy aspekt dziedzictwa gminy Wiśniowa, który we współczesnym dyskursie międzynarodowym funkcjonuje jako dziedzictwo niematerialne wcześniej zaliczany był zarówno przez teoretyków, jak i praktyków do kategorii kultury materialnej.
Książka przybliża również jak w pamięci lokalnej społeczności gminy funkcjonuje historyczne już dziś zjawisko, które stało się przyczynkiem do całego projektu – lokalne jarmarki/targi. Według ksiąg parafialnych odbywały się one na tych terenach już od ok. XVII wieku. Jednym z zamierzeń inicjatorów projektu jest próba ich reaktywacji. Monografia próbuje natomiast dotrzeć do tego jaki mają one związek z tradycyjnymi profesjami współcześnie.
Wreszcie ważnym elementem książki jest wątek pograniczności i międzykulturowości. Gmina Wiśniowa (etnograficzna „biała plama”) zlokalizowana jest na styku trzech regionów etnograficznych: część południową za pasmem Lubomira i Łysiny zamieszkują górale zagórzańscy i Kliszczacy, część wschodnią i południowo-wschodnią Lachy Limanowskie a część zachodnią i północną (największy obszar) Krakowiacy Zachodni. Ze względu na swoje pograniczne usytuowanie została przez etnografów zaszeregowana jako „teren przejściowy”, który do dziś nie doczekał się osobnych, bardziej szczegółowych opracowań. Uformowane zewnętrznie i odgórnie podziały etnograficzne oraz przypisane kategoryzacje nie zawsze idą jednak w parze z tożsamością regionalną. Tak właśnie jest w przypadku niektórych mieszkańców gminy Wiśniowa, którzy niefortunny termin „teren przejściowy” uznali za stygmatyzujący i wykluczający twierdząc zadziornie, że być może kiedyś mieli stan przejściowy ale dziś przerodził się on w silną własną tożsamość. Zagadnienie różnorodności kulturowej tego terenu pogłębia z kolei historyczny już dziś kontekst bezpośredniego współistnienia dwóch grup narodowych. Autorki próbują do niego dotrzeć poprzez zbadanie jak w świadomości współczesnych mieszkańców rysuje się wielokulturowe dziedzictwo rzemieślniczo-rękodzielnicze i targowe tamtejszych pogranicznych terenów, które ukształtowało się m.in. poprzez obecność na nich społeczności żydowskiej trudniącej się głównie handlem, kramarstwem, szynkarstwem i karczmarstwem. Tym samym publikacja, poza studiami nad dziedzictwem, wpisuje się w równie popularny dziś nurt badań nad pamięcią społeczno-kulturową: regionalną, lokalną.

The Citadel in Erbil is the most important monument in Iraqi Kurdistan and a key archaeological site in ancient Mesopotamia in view of the preservation of a unique architectural and urban legacy, as well as the assumed archaeological heritage. The site covers an area of 10.2 hectares and features uninterrupted settlement from at least the 5th millennium BC. In 2006, the Kurdistan Regional Government launched a revitalization program aimed at attracting visitors from all over Iraq. In 2012, architectural and building-conservation documentation was prepared for a historic house, Building 22/3. Located in the southern part of the city, it is one of its oldest monuments (mid-19th century AD) with late Ottoman portals in the eastern façade attesting to its rich past.

[FRAGMENT KSIĄŻKI]
Prezentowana książka jest o fotografii w ruchu – powielanej, dystrybuowanej, oglądanej, przekazywanej z rąk do rąk i eksponowanej – oraz o związanej z fotografią pamięci indywidualnej i zbiorowej.
Za punkt wyjścia do rozważań autorzy przyjęli zdjęcia z archiwum Zofii Rydet zrobione na Podkarpaciu, ale przede wszystkim interesowało ich, jak korespondują one z miejscowymi wzorcami praktyk fotograficznych. Badania wykazały, że fotografia rodzinna pełni na analizowanym obszarze bardzo podobną funkcję do tej, o której mówiła artystka – ma ocalać od zapomnienia. Ocalanie to odnosi się jednak do różnych, dynamicznych procesów budowania wyobrażeń o świecie i przeszłości z wykorzystaniem medium fotograficznego. Właśnie owe procesy i wyobrażenia są przedmiotem tej publikacji.

Dziedzictwo to współcześnie kategoria podlegająca eksploatacji ze strony najróżniejszych podmiotów, instytucji czy społeczności.  Szeroki zasób przekazów określanych tym mianem nie tworzy jednak spójnej, jednolitej wykładni na temat formy reprezentacji kulturowej przeszłości. Analogiczna sytuacja pojawia się także w kontekście dyscyplin naukowych, które odnosząc się do różnych właściwości dziedzictwa, uniemożliwiają tym samym stworzenie wspólnego ujęcia teoretycznego. Elastyczny charakter samego pojęcia dziedzictwa i różne konteksty jego funkcjonowania nakazują wybór określonej perspektywy badawczej. Tak też w kolejnym rozdziale, służącemu przeglądowi wariantów naukowej refleksji nad dziedzictwem, pobieżnie zarysowuję ujęcie, które stopniowo rozwijać będę w kolejnych częściach. Ujęcie to stanowi syntezę założeń towarzyszących heritologii (critical heritage studies ) pracom niemieckiego kulturoznawstwa oraz studiów nad pamięcią kulturową. Dorobek wspomnianych form refleksji nad przeszłością pozwala uchwycić współczesny fenomen dziedzictwa jako zasobu dynamicznego i procesualnego, który podlega zarówno negocjacjom jak i staje się zaczątkiem politycznych konfliktów.
Głównym celem tej publikacji jest prześledzenie różnych procesów społecznych, politycznych i kulturowych, które doprowadziły do ukształtowania się współczesnej wizji dziedzictwa. Choć problem ten jest już dobrze opisany w literaturze, warto jeszcze raz przyjrzeć się mu w optyce kulturoznawczej. Wówczas doskonale zauważalny stanie się procesualny charakter współczesnego dziedzictwa i jego uzależnienie od rozstrzygnięć w sferze instytucjonalnej i politycznej. Taka perspektywa pozwoli szczegółowo prześledzić proces stopniowej de-elitaryzacji dziedzictwa, który miejsce codziennej pracy fizycznej uczynił istotnym i zarazem interesującym śladem przeszłości. Kolejnym celem tej publikacji byłaby analiza idei dziedzictwa postindustrialnego, ujmowanego jako szczególnej konsekwencji popularności „dziedzictwa codzienności”.

In 1992, the experts of the World Health Organization decided to introduce a new diagnostic category. Possession Trance became recognized as a psychiatric disorder. The introduction of this new category prompted the clarification of its diagnostic criteria. In an unprecedented way, the authors of the 10th edition of the International Classification of Disorders (ICD-10) made the diagnosis of possession trance dependent on the cultural context of its occurrence making the diagnostician-clinician responsible for determining the relations between the possession trance and its cultural environment.

Ratyfikacja przez ICOMOS w 2008 r. Karty Interpretacji i Prezentacji Dziedzictwa Kulturowego wniosła daleko idące zmiany w koncepcji ochrony dziedzictwa kulturowego. Obecnie prezentacja stała się procesem społecznego doświadczania przeszłości, z udziałem różnorodnych interesariuszy, i przy wykorzystywaniu wielostronnych technik interpretacyjnych. Artykuł pokazuje drogę kształtowania zasad nowoczesnej prezentacji dziedzictwa kulturowego, prezentując wybór dokumentów doktrynalnych, wydanych przez UNESCO, Radę Europy i ICOMOS, które bezpośrednio wpłynęły na kształt obecnych pryncypiów w tej dziedzinie

In the footsteps of the absent. Jewish heritage of the Chojna region in activity of the “Terra Incognita” Historical and Cultural Association in Chojna and “Gazeta Chojeńska”

For many years, despite the existence, long after World War II, of tangible material traces of the former Jewish community – the Jewish cemetery and the synagogue – the memory about this community got almost completely erased. It would not be present neither among the Polish inhabitants of Chojna and the surrounding region nor among former German inhabitants of Königsberg in der Neumark. The article discusses the activities undertaken by the editorial board of “Gazeta Chojeńska” (“Chojna Newspaper”) and the members of the Historical-Cultural Association “Terra Incognita” in Chojna in order to restitute the memory of Chojna’s Jews and raise interest in the Jewish past of the region through publications, such as a book and an interview with Eckehart Ruthenberg, exhibitions, debates, conferences, and study trips. The article also draws attention to some of the problems that have to be confronted because of this initiative in the region of Chojna.

The Mission of Mieczysława Ruxerówna. Contribution to the History of the Museum Heritage of the Western and Northern Lands

The Second World War was an important turning point in the history of the Polish western and northern territories and several dozen of museums operating there before the war. The vast majority of them were destroyed together with the cities in which they were located. Only a few institutions endured, of which only five resumed their activity in 1945. The state of preservation of the collections of the former Pomeranian museums was affected not only by the destruction and looting at the end or shortly after the end of the war, but also by the actions of Polish authorities, museum workers and scientists from central Poland, who treated the collections that survived in the Recovered Territories or their remains as abandoned property, nobody’s property, and Pomeranian institutions as a collection of exhibits and books. This approach was dominant especially in the 1940s and the first half of the 1950s; later the situation of Pomeranian museum objects stabilised.
In the case of the museum in Koszalin, it has so far been believed that its collections were dispersed during the war or immediately after it due to lack of proper care. However, searches carried out in various archives revealed documents that allow to shed some light on the problem of the dispersion of museum collections in the Recovered Territories on the example of Koszalin. It turns out that scholarly institutions, such as Central Poland universities and museums were also involved in acquiring artefacts and equipment in the Recovered Territories. This is evidenced by the fact that in July 1945, Prof. Mieczysław Ruxerówna from the University of Poznań was delegated to Koszalin in order to bring books and archaeological artefacts. The authorities allowed her to take books and some equipment. Such endeavours were not unusual, and from the perspective of the then problems with taking over the western lands and securing the collections located there, they should be considered an attempt to save them by evacuation. Only a small part of the collections returned to Pomerania still in the 1940s, other enrich the collections of scholarly institutions in Central Poland to this day.

The article aims to present short review over the relations between the countries of South America regarding the policy of protection and safeguard of one of the most exceptional elements of cultural heritage of the indigenous peoples, represented by the pre-Columbian Andean Road System – Qhapaq Ñan. The first part describes the
road network and its meaning for the inhabitants of the Andean region from pre-Columbian to modern times.  Further section presents the process of the nomination and declaration of Qhapaq Ñan as a symbol of the World Cultural Heritage by UNESCO (2001–2014). The nomination was possible thanks to the effort of the representatives of six countries linked nowadays by the Trail: Colombia, Ecuador,
Peru, Bolivia, Chile and Argentina, and in official discourse on regional and international level was presented in terms of pan-Andean integration and cooperation (via structures of the Andean Community of Nations, OAS or CONSUR). The last part of the article offers some reflections about current condition of cultural politics and the process of implementation of the indigenous peoples’ rights regarding the right to participation and the management of their cultural heritage.

The role of cultural heritage in sustainable economic-social development is one of the most urgent challenges in cultural heritage management in the 21st century.
Monuments of ancient Mesopotamia are the fundamental part of worlds’ patrimonium. After the Persian Gulf War (1991) Iraq was in political chaos and suffered from economic collapse and ongoing violence. The fate of Iraq’s culture and especially of its archaeological heritage, has been extremely dramatic in the late 20th and early 21st century. Robbery and destruction of monuments have become everyday life. From 2014 to 2017 intentional damaging was part of ISIS strategy. Nowadays the state of cultural heritage is dramatic and catastrophic: conservation works have been discontinued, there is a lack of daily care.
Changes awaiting Iraq after the war with ISIS will put cultural heritage in a new situation. Perhaps the Iraqi state will try to redefine its policy towards cultural heritage. Four pressing and fundamental issues come to the fore: A/ new historic policy (e.g. education of wide circles of Iraqi society – from local leaders, tribal sheiks to children and young people); B/ adjusting the law to requirements of present days (e.g. adaptation of the 2002 Antiquities Law to meet contemporary challenges; accession to the Second Protocol of the Hague Convention); C/ solid reinforcement of the State Board of Antiquities and Heritage and the Iraqi Archaeological Protection Police.
The most important strategic and long-term goals of preservation and conservation of cultural heritage are: A/ improvement of the state of the natural environment (protection of cultural resources should be an integral part of planning and management at local, provincial and national levels); B/ development of credible national register of cultural property; C/ reconstruction of museum infrastructure.
Among urgent and short-term activities the post-conflict inventory of heritage damage is at the forefront. Of greatest importance are the sites listed on the World Heritage Lists. Each of these places deserves to have a management plan developed for it.
Stabilization of the socio-political situation in Iraq is the only chance for effective protection and preservation of the cultural heritage. The Iraqi state will not cope with the challenges of cultural property recovery by itself. It is necessary to develop and implement a kind of international “Marshal Plan”: an Iraqi cultural heritage recovery program. First, the international community should engage urgently in a long process of study, protection and preservation of the historic places on both UNESCO Lists.

The issue of appropriation and the use of cultural heritage elements for political purposes is a universal phenomenon that we can observe in many parts of the world, and in almost all countries in Latin America. the politicization processes refer primarily to the cultural heritage of indigenous peoples, linking them successively with colonialism (cultural imperialism), nationalism, populism, neo-colonialism (endocolonialism) and the contemporary concept of multiculturalism and ethnodevelopment. indirectly, they also determine the ethnopolitics of states and the changing of political and social status of the indigenous part of latin american societies. the article presents a general outline of the main political concepts and ideas that are related to the cultural heritage (mainly archaeological) and discusses the process of using of the pre-Columbian cultural heritage in the process of shaping the national identity in Mexico, Guatemala, and Honduras in the XIXth century.

Biblioteki jako instytucje otwarte na kontakty z szeroko rozumianym otoczeniem społecznym oraz nastawione na świadczenie usług niezależnie od statusu klienta (ekonomicznego, kulturowego, społecznego itp.) będą musiały zmierzyć się w najbliższych latach (choć część z nich robi to już teraz) z różnorodnością i wielokulturowością, stanowiącą wyzwanie dla organizacji ich pracy oraz oferty usługowej.

Turystyka architektoniczna staje się rokrocznie coraz bardziej popularna. W konsekwencji wychodzi poza wąski krąg zainteresowanych nią osób, trafiając powoli do masowego odbiorcy. Wraz z powiększającą się ilością wydarzeń promujących architekturę współczesną i jej twórców, a także przybliżających architekturę historyczną, rośnie świadomość estetyczna i architektoniczna. Architektura zaczyna być zatem traktowana jako monumentalne dzieło sztuki, z którym warto osobiście się zapoznać. W artykule podano definicję architurystyki a także propozycję jej kategoryzacji. Następnie opisano pokrótce każdą z kategorii uwzględniając przykłady ze świata i z Polski. Kategorie mogą stanowić jednocześnie punkt wyjścia przy tworzeniu tras turystycznych. Kolejno przybliżono możliwości popularyzacji turystyki architektonicznej przy wykorzystaniu współczesnej, polskiej architektury.

THE SPECIFICITY OF THE IMPLEMENTATION OF TASKS TO PROTECT THE CULTURAL HERITAGE IN ARMED CONFLICTS IN THE LIGHT OF THE EXPERIENCE OF THE MISSION OF THE POLISH MILITARY CONTINGENT IN IRAQ (2003-2008)
The central-southern part of Iraq is a special and invaluable area of Mesopotamian heritage. The Multinational Division Central-South (MND CS) under Polish command operated in five central and southern governorates. It was partially prepared to protect archaeological and architectural treasures of ancient Babylonia and the northern part of Sumer. Since the beginning of the 1990s hundreds of archaeological site have been looted by well-organized and armed groups of robbers. This consistent and methodical plunder could not have been prevented by either the coalition troops entering Iraq or the local antiquity service.
Since October 2003 till 2008, eleven Polish archaeologists were acting within a frame of the Polish Military Contingent in Iraq. They were delegated by the Ministry of Culture and National Heritage for documentation, intervention and protection of archeological monuments located within the MND CS area of responsibility.
An aerial and ground reconnaissance and salvage recording of the state of preservation archeological heritage encompassed dozens of sites. In November 2004 three archaeologists elaborated a wealthy documented report on that time condition of the central part of the Babylon archaeological site, including historical buildings and monuments. This part was of the site had been used by the military as Camp Alpha (2003-2004). Initial condition assessment of the cultural heritage status in Qadisiyyah governorate was carried out at the beginning of 2005.
The protective barbed wire fences were installed around the most important archeological sites (Tell Uhaimir - Tell Ingharra, Tell Nuffar, Tell es-Sadum). Watchtowers were set at Birs Nimrud. Protective fences were installed around the most important monuments at the Babylon site  together with a system of cameras.
The archaeologists co-operated and supported the regional branches of the State Board of Antiquities and Heritage in Babil, Najaf, Qadisiyyah and Wasit governorates (refurbishment of museums and offices; delivery of cars, computer equipment). Every cultural heritage project was consulted and agreed with Iraqi regional authorities responsible for monuments.
Recreated in 2004 the Facility Protection Service (FPS or “Archaeological Police”) was equipped with basic equipment including uniforms, bullet proof vests, helmets, radios, metal detector. Shooting training was also provided by the MND CS staff. The FPS stations were created (building at Tell Nuffar; containers at Birs Nimrud, Tell es-Sadum) or repaired (Babylon).
The archaeologists delivered to the MND CS detachments awareness training on legal issues on protection of cultural heritage and the history of Iraq. Prepared leaflets on Babylon’s monuments were distributed. Military presence at the heart of such priceless ancient settlements like Babylon and Kish influenced heavily their state of preservation.

Stosunki Migdzynarodowe -International Relations Nr 3-4 (.32)1200s rssN 0209-0961 H,qlxz Joonzr'q MT4DZYNARODOWA OCHRONA NIEMATERIALNEGO DZIEDZICTWA KULTUROWEGO 1. Pojgcie niematerialnego dziedzictwa kulturowego Dziedzictwo ustne, duchowe, niematerialneto okreSlenia dziedzictwa, kt6re poprzez zryczaje, obrzgdy, mity, legendy, szfukg tahca przekaz:ywanejest z pokolenia na pokolenie.Wraz z dziedzictwem materialnym (malarstwem, rze1b4 architektur4) tw or zy ono nierozerwaln4 c alo S i zw anq dzie dzictw em kulturowym. Na forum migdzynarodowym pojgcie ,,niematerialnego dziedzictwakulturowego" (Intangible Cultural Heritage -ICH) zostalo zdefiniowane w art. 2ust.2 nowego aktu -Konwencji o ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego, przyjgtej 17 puLdziernika 2003 roku na 32. sesji Konferencji Generalnej IINESCOI.Przez to pojgcie rozumie siE migdzy innymi: ,,(a) ustne tradycje i formy .uq1razrr,wlEczajqc w to jEzyk jako noSnik niematerialnego dziedzictwa kulturowego; (b) sztuki performatywne2; (c) spoleczne zwyczaje, rytualy orazuroczystoSci Swiqteczne; (d) wiedzg o przyrodzie i wszechSwi ecie oraz zwiqzane z niq praktyki; (e) rzemioslo tradycyjne". Konwencja ma sfuLry ( ochronie kolejnego aspektu Swiatowego dziedzictw a kultu-rowego3. Podkre6la sip jej uzupelniajqcy,,,siostrzany" charakter wzglEdem Konwencji w sprawie ochrony Swiatowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego z 1972 r.a Jrtl I ConventionfortheSafeguardingofthelntangibleCulturalHeritage.Zracjitego2enieistniejewiq2qce polskie tlumaczenie Konwencji, w artykule stosowane jest tfumaczenie przygotowaneprzez a.utorkg. Za pomoc przy tfumaczeniu pojEi z dziedziny antropologii kulturowej autorka dzigkuje dr. Grzegorzowi Godlewskiemu. Por. www.unesco.org (stan na l1 grudnia 2005 r.). 2 Sztuki performatywne obejmuj4: teatr, taniec, muzykg, operg, sztuki liryczne, teatr uliczny, cyrk, tak definiuje m.in. Program Ramowy Unii Europejskiej Kultura 2000. 3 Obok dztedzictwa materialnego, kt6re chronione jest gl6wnie na mocy Konwencji w sprawie ochrony dwiatowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego z 1972 r., pojawila siE tali2e idea migdzynarodowej ochrony podwodnego dziedzrctwa kulturowego (Konwencja w sprawie ochrony podwodnego dziedzictwa kulturowego, 2 listopada 2001 r.). WiEcej na ten temat: J. Symonides, Miqdzynarodowa ochrona podwodnego dziefuictwa kulturowego,,,Stosunki Migdzynarodowe" 2003,nr 1-2. Na caloksztah ochrony skladaj4sig takZe konwencje odnoszqce siq do ,,d6br kultury" jako element6w dziedzicfria kulturowego chronionych w spo-s6b szczeg6lny przez Konwencjq hask4 o ochronie d6br kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego z 1954 r., Konwencjg o przeciwdzialaniu i zapobieganiu nielegalnemu przywozowi, wywozowi i przenoszeniu wlasno-6ci d6br kultury z 1970 r., Europejskq Konwencjq o przestepstwach skierowanych przeciwko dobrom kultury z 1985 r. czy Konwencjq UNIDROIT o skradzionych lub nielegalnie wywiezionych dobrach kultury z 1995 r. 4 Dz. tJ. z 1976 r. Nr 32, poz. 190. Kwesti4 kt6rq nale2y rozwa2y6, jest ujednolicenie definicji poigi

Przedmiotem opisu są pochodzące z okresu od XVI do XX w. zabytki piśmiennictwa religijnego Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego. Należą do nich księgi podstawowe: rękopisy Koranu, tefsiry, kitaby, chamaiły; księgi pomocnicze: sufry, tedżwidy, wokabularze; amulety: hramotki, daławary, nuski, tablice, muhiry. Zabytki te powstawały w wielokulturowej i wielojęzycznej Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w środowisku muzułmanów, żyjących w warunkach diaspory w otoczeniu chrześcijańskim. Miało to wpływ na wielowarstwowość tatarskiej twórczości, w tym na jej multilingwizm, czyli obecność języków orientalnych oraz słowiańskich zapisanych alfabetem arabskim. Inną cechą wskazującą na wielosegmentowość tatarskich ksiąg jest łączenie różnych tradycji religijnych i przekładowych. Stąd wskazuje się na związek tych zabytków z literaturą biblijno-psałterzową europejskiego średniowiecza i renesansu oraz z tureckimi tefsirami. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że Tatarzy już w XVI w. dokonali trzeciego na świecie przekładu Koranu na język słowiański, tj. polszczyznę północnokresową.
Religious writings of the Tatars of the Grand Duchy of Lithuania as a source of data in historical and linguistic research
A b s t r a c t
The object of description are the 16th-20th-century religious writings of the Tatars of the Grand Duchy of Lithuania, literary monuments, which include basic books: manuscripts from the Quran, tefsirs, kitabs, chamails; auxiliary books: sufras, tajwids, vocabularies; and amulets: hramotkas, dalavars, nuskas, tables, muhirs. They were written in the multicultural and multilingual Polish-Lithuanian Commonwealth, in the community of Muslims, who formed a diaspora in a Christian environment. This contributed to the Tatar works being multilayered and multilingual, which is reflected in the presence of Oriental and Slavic languages written in the Arabic script. The combining of various religious traditions and translation methods makes the Tatar books multisegmental and it is argued that they are related to the Biblical-psaltic literary tradition of the European Middle Ages and Renaissance, and to the Turkish tefsirs. Worthy of emphasis is the fact that already in the 16th century the Tatars translated the Quran into a Slavic language, a dialect of Polish used in theNorth Borderland, and it was the third translation of Quran in the world.

The search for a perfect model to present archaeological heritage seems like an unreal assignment. Despite the risks associated with the potential distortion of reality and cheap form of presentation, there is a silent approval of the physical reconstruction of fortified settlements among the Polish community of archaeologists and conservators. Such construction projects are explained as the realisations of the concept of incorporating the archaeological heritage into sustainable regional development. The potential to "profit" from the monument stimulates the regional commercial inventiveness. In commenting the recently popular reconstructions of several early medieval fortified settlements in Poland, the author wishes to join the discussion on the permissible limits of the commercial use of archaeological heritage sites.

Szkicowe zaprezentowanie historii i różnorodności form ganków i werand w architekturze Podkarpacia, podkreślenie ich zasadniczego znaczenia dla tradycji budowlanej regionu, także w aspekcie prac renowacyjnych i projektowania nowych obiektów.

Zainteresowanie Pawła Lechowskiego odmienną kulturą, które przerodziło się w pasję, w konsekwencji dało podstawę jednej z największych prywatnych kolekcji cyganianów w Polsce. Znaczna liczba jego zbiorów jest efektem ubocznym pomocy, której udzielał migrującym do Polski Romom z Rumunii od 1990 roku na skutek przemian politycznych po upadku władzy Nicolae Ceauşescu.

Małopolskie Targi Książki “Dziedzictwo zapisane lokalnie” to jedno z głównych wydarzeń 28. Ogólnopolskiej Inauguracji
Europejskich Dni Dziedzictwa i jednocześnie pierwsze targi książki realizowane w historii polskiej edycji Europejskich Dni
Dziedzictwa.
Pierwsza edycja Targów ze względu na miejsce inauguracji EDD jakim w 2020 roku była miejscowość Sienna w Gminie
Gródek nad Dunajcem w Województwie Małopolskim dedykowana została Małopolsce. Celem przedsięwzięcia było
przybliżenie szerokiej publiczności najnowszych (opublikowanych w latach 2015-2020) małopolskich pozycji
wydawniczych, których tematyką jest szeroko pojęte dziedzictwo widziane z perspektywy lokalnej: dziedzictwo zapisane
oddolnie tj. przede wszystkim z inicjatywy i przez przedstawicieli społeczności lokalnych – bezpośrednich depozytariuszy
dziedzictwa. Założeniem wydarzenia jest chęć wyjścia poza dyskurs publikacji naukowych lub popularnonaukowych, ale
tworzonych w większości przez specjalistów, ekspertów reprezentujących różne dziedziny wiedzy. Wyznając i realizując
ideę partycypacyjnych podejść do dziedzictwa, według których wszyscy jesteśmy depozytariuszami dziedzictwa
(dziedzictwo w działaniu) pragnęliśmy zaprezentować publikacje tworzone przez praktyków działających w swoich
własnych regionach: regionalistów, lokalnych liderów, przedstawicieli lokalnych instytucji kultury, twórców,
dokumentalistów, archiwistów, animatorów, członków lokalnych organizacji i stowarzyszeń, kolekcjonerów,
pasjonatów, zwykłych-niezwykłych mieszkańców. Bardzo często są to przedsięwzięcia tworzone własnym
sumptem jako działania prawdziwie obywatelskie. Publikacji tych nie można łatwo znaleźć na półkach
księgarni a nawet bibliotek, a to one – obok głównego nurtu tzw. literatury fachowej – są wyrazem
świadomości i odpowiedzialności mieszkańców za dziedzictwo najbliższe.
Ponadto zależało nam na podkreśleniu bogactwa i różnorodności kulturowej dziedzictwa Małopolski dlatego
wśród prezentowanych pozycji książkowych znalazły miejsce również te, które traktują o dziedzictwie wspólnot
mniejszościowych (narodowych, etnicznych, religijnych) oraz o dziedzictwie historycznej małopolskiej krainy
wykraczającej swym obszarem daleko poza dzisiejsze granice województwa małopolskiego. Publikacje prezentowane
na Targach, które przyjęły formę przeglądu a nie rankingu to zarówno książki, monografie, słowniki, albumy, tematyczne
katalogi,przewodniki, czasopisma regionalne, roczniki, dzienniki, pamiątkowe kroniki, pamiętniki, tomiki prozy i poezji,
zbiory pieśni, wspomnienia, biografie, zbiory reportaży, wyniki badań terenowych, jak i wszelkie inne formy, które
łączy jedno: dedykowane są naszym małym ojczyznom i ich mieszkankom i mieszkańcom. Inicjatorzy, twórcy, autorzy,
redaktorzy tych lokalnych skarbów, często pozostających w cieniu tzw. głównego (akademickiego, eksperckiego) nurtu
dziedzictwa, to lokalni bohaterowie.
Publikacje prezentowane na Targach, które przyjęły formę przeglądu a nie rankingu to zarówno książki, monografie,
słowniki, albumy, tematyczne katalogi, przewodniki, czasopisma regionalne, roczniki, dzienniki, pamiątkowe kroniki,
pamiętniki, tomiki prozy i poezji, zbiory pieśni, wspomnienia, biografie, zbiory reportaży, wyniki badań terenowych,
jak i wszelkie inne formy, które łączy jedno: dedykowane są naszym małym ojczyznom i ich mieszkankom
i mieszkańcom. Inicjatorzy, twórcy, autorzy, redaktorzy tych lokalnych skarbów, często pozostających w cieniu
tzw. głównego (akademickiego, eksperckiego) nurtu dziedzictwa, to lokalni bohaterowie.
Tegoroczna edycja Europejskich Dni Dziedzictwa odbywała się pod hasłem przewodnim MOJA DROGA.
Motyw drogi nawiązuje do podróży po polskiej kulturze i historii, ale także ma zachęcać do znalezienia
własnej ścieżki w poznawaniu dziedzictwa lokalnego. W związku z powyższym podczas Targów, które
przyjęły formę nie tylko prezentacji ale także rozmów o książkach Autorki i Autorzy, Redaktorki
i Redaktorzy zapraszając nas do swojego świata podzielili się refleksją dotyczącą tego jaka była ich
droga do dziedzictwa zapisanego lokalnie. Ponadto zgodzili się przeczytać odbiorcom Targów
specjalnie wybrane fragmenty swoich publikacji.
O dziedzictwie blisko nas, mnie, o moim, naszym dziedzictwie, czyli tym, które nas najbardziej dotyczy.
Zapraszamy serdecznie do lektury niniejszego katalogu, który stanowi namiastkę materiałów zgromadzonych
na wirtualnej odsłonie Targów. www.targidziedzictwozapisanelokalnie.pl/ to miejsce gdzie zapoznacie się
Państwo nie tylko z samymi publikacjami ale również z ich Autorkami i Autorami, Redaktorkami i Redaktorami.
Każdej publikacji towarzyszy bogaty materiał multimedialny (tekstowy, fotograficzny, audio i wideo, relacje
w mediach i inne). Wszystkie materiały zostały przygotowane bezpośrednio we współpracy z samymi Autorkami,
Autorami, Redaktorkami i Redaktorami.