Şarkiyatçılık

Attila İlhan’ın üslubunda göze çarpan ilk özellik, anlatıcının kendisini kahraman ve karakterlere hakkaniyetli bir biçimde dağıtmış olması, yazarından anlatıcısına, başkahramanından en gölgede kalmış kahramanına büyük bir içtenlikle düşünüyor ve konuşuyor olmalarıdır… Kendisiyle hesaplaşmamış, kendi içinde öteki uğruna kırılıp parçalanmamış tek bir sözcelem bile bulunmaz onun yapıtlarında. Bu durum; Attila İlhan romanlarında bir “hayata yakınlaşma”, gerçeğin çoğul karakterine güçlü bir ışık tutma olarak yansır okuyucuya… Sıcak bir inandırıcılık duygusu uyandırır.
Attila İlhan aynı zamanda romantik yanları ağır basan bir yazardır… Bütün kahraman ve karakterlerinin ruh dünyasını kendi iç çatışmalarıyla birlikte duygusal yanı ağır basan diyaloglarla kurar… Dildeki şair lirizmi, Freudçu bir ruh çözümlemesini andırır çatışmalar üzerine oturur… Pozitivizmin ve diyalektik tarihçiliğin analitik çabası ile yazarın ideolojik bakış açısının yücelttiği kahramanlar uyumlu bir birliktelik oluştururlar.

Mustafa Kutlu (1947 Erzincan-) who has been studying as a Turkish-literature teacher, director of literature magazine, writer of encyclopedia, journalist and television programmer has published his firs story “O” on the magazine named Hareket in 1968. Kutlu has been publishing his long-stories hitherto. In addition he has been publishing essays and reviews.  He has been publishing a long-story every year since 1999. Kutlu has published Tirende Bir Keman (A Violin in Train) in 2015. There is word “Story” on the cover of that book. However this book can accept a novel because it has been edited as a ballad-novel. Kutlu has taken hand social truths both in terms of Islamic sensitivity and particularly in social realism. 
Story-teller Mustafa Kutlu who writes on İslamic sentiment has maintained searching novel kind in Oriental narrative tradition at his work named Tirende Bir Keman. Kutlu has benefited from songs and folk-songs both in fiction and the content in his text. Therefore his text Tirende Bir Keman could be named as “ballad novel” in terms of its gender.
Kutlu has partially deviated from storytellers between 1950-1980 had wrote in Islamic sentiment as Necip Fazıl Kısakürek, Sezai Karakoç, Şevket Bulut, Rasim Özdenören, Cahit Zarifoğlu, İsmail Kıllıoğlu, Durali Yılmaz, Ali Haydar Haksal, Hüseyin Su and Ramazan Dikmen. Kutlu has brought a new perspective to the traditional comprehension that had glorified Anatolian / provincial human contrary to the life of the city people. Author has confronted his readers to the truths in the context of both Istanbul and provincials as Adana, Mersin, Gaziantep and a no-named small town, taking three generations of a family of musicians to the center of theirs narration.
Mustafa Kutlu’s approach to Turkish novel history likes Ahmet Hamdi Tanpnınar’s approach. Kutlu accepts Turkish novel history as a journey to westernization. He takes hand this issue in regard to changing civilization.  However he believes that a forced changing like this is impossible in context of Islamic tradition. Kutlu warns us that nowadays the literature has become consumption merchandise on all over the world in which the capitalism had become unique ruling except from some real reader end writer.  (Kutlu, 2002: 736, 737)
Kutlu has continued his novel render search in the oriental narrative context with his new book Tirende Bir Keman which we introduced it as a ballad-novel.  The narrator of this book gives information about each song and composer in question by every suite situation or folk-songs that come remind. The first  song said in the story is “Canımın yoldaşı ol gönlüme bin neş’e bırak/ Be my soul’s fellow traveler; leave in my heart a merriment” (Uşşak melody-by Şükrü Tunar), the second song is belongs Hacı Arif Bey that begins with words “Olmaz ilaç sine-i sad-pâreme / Çare bulunmaz bilirim yâreme—There is no any medicine for my chest divided hundred pieces / I know no-one can find a treatment for my love  injury”. In this context the last approach gives a folk-song. One person of the story Sadullah has look for his wife Şefika. A few troublesome men has kidnapped Şefika. Sadullah comes across Şefika in a train car when singing “Keklik gibi kanadımı süzmedim / I didn’t behave coquettishly like partridge”. In this ballad-novel there are also many oriental music terms like “taksim / improvisation, buğulu ses / steamy sound, hüzzam, suzinak, mahur, Hüseyni, Hicaz / Hijaz, Nihavent, notaya basmak / pressing on note”. 
Mustafa Kutlu’s works known as story different from recently “event history” and “case history”. His works show diversities from concept of long-story also.  Kutlu has been wanting to carry todays literature his main literal sources like religious and national traditions, the oral literature, ancient and Sufi literature’s narrative approaches.
The story-teller Kutlu wants to capture the readers’ hearts by his word-worlds established with language and emotions to the contrary described events in story. He has carried out giving patterns of oriental-traditional novels in the effect of Tanpınar who had said our novels are our folk-songs. Kutlu has realized Tanpınar’s opinion. 
Writer who wants to understand human has benefited from songs intensively at first and from folk-songs secondary.  Technique differences between song and folk-song genders have disputed to present in context of İstanbul-the provinces, “aruz-hece / poetic structure”, the old aristocrat literature and folk literature. Kutlu has been showing us that each gender of poetry is same with his new ballad-novel. Two type of poem has similar speech, problems, ones spoken to and performers. 
Most of speakers of Mustafa Kutlu have been emphasizing that his stories are different stories assert the villages are places of virtue and the big countries are spaces of alienation (Çoşkun, 2010: 405, 406). Yet Kutlu doesn’t exalt village-life and run down city-life in his work Tirende Bir Keman. He changes traditional comprehension in this topic. He also put forward a new sensitivity on the contrary of social realists. He confronts his readers to other un pleasant truths of rural society.
We cannot explain the situation of comparison, mistaking for and transition the genders novel and story merely with not knowing of these gender’s limits and today’s postmodernist attitude that claim the genders have no-border. The postmodernist practices of Mustafa Kutlu in this ballad-novel virtually based on traditional oriental narrate. The narrator has undertaken important functions in this ballad-novel. It has confronted us with society who is totality of positive sensitivities and negative insensitivities. The writer has been allowed the narrator who isn’t a person of novel interfering with the text, conversing with reader, asking to reader, giving answers, making decision about people and circumstances. The writer both has used means of modern literature’s expressions and counterfeited narrators like Meddahs, Ahmet Mithat Efendi with his preferences. Thus he has kept on traditional narration. Kutlu has settled tree person father, son and grandchild to the center of novel with their sorrowful wife’s.  Thus he has reflected unspoken truths of slum in Islamic sensitivity.
Kutlu has used very kind of literal humor like “difficult situation humor, slang, untrained lover humor, comic of name and copying speech of Meddah”. The reader simple has been captured with its heart thanks to best lingual endeavor in novel Tirende Bir Keman. There are many name tricks like Kemani Kenan in the book.

Orientalism is a 1978 book by Edward W. Said, in which the author establishes the eponymous term "Orientalism" as a critical concept to describe the West's commonly contemptuous depiction and portrayal of "The East," i.e. the Orient. (This book is a Research copy.) [Use it for research purposes.]

Beş Şehir, Ahmet Hamdi Tanpınar'ın münevver ve estet kimliğiyle gözlemlediği beş şehre dair düşünce ve yorumlarından müteşekkil, deneme türünde bir eseridir. Tanpınar, Beş Şehir'i kaleme alırken, ideolojik kaygılardan uzak bir şekilde; salt tarih, mimari ve güzellik noktalarından hareket eder. Onun hareket noktalarını ise tedai besler. Tanpınar'ın eserine bir nazire olarak nitelendirilebilecek Tanpınar'ın İzinde Beş Şehir isimli çalışmasında ise Alberto Manguel, Tanpınar'ın hareket nok-talarını esas almaz. O, "Batılı" bir yazar kimliğiyle gördüklerini oryantalist bir perspektifle anlatır; Tanpınar'ın izini ıskalar. Eseri, tezli bir gezi yazısı olmaktan öteye gitmez. Biz bu çalışmada, Tanpınar ve Manguel'in Beş Şehir'lerini oryanta-lizm açısından mukayese ederek Manguel'in Tanpınar'ın izini neden ıskaladığını ortaya koymaya çalışacağız.

Osmanlı romanlarının birçoğu modernleşme veya yaygın bir şekilde tanımlandığı gibi “Avrupalılaşma” veya “Batılılaşma” sürecini konu edinirler. Osmanlı aydınları için modernleşme süreci yeni ufuklar açsa da bir yandan da modernleşmenin beraberinde getirdiği değişimler onları tedirgin etmiştir. İntibah ve Araba Sevdası gibi ilk Türk romanlarında da geleneksel değerler ve modernite arasında kalmış veya yolunu kaybetmiş gençlerin hikâyelerinden bahsedilir. Safveti Ziya’nın Salon Köşelerinde (1898) romanı da benzer bir hikâyeyi konu edinir. Romanda on dokuzuncu yüzyılın Şarkiyatçı ortamının ve istibdat yönetiminin Batılılaşmış Türk elit üzerindeki travmatik etkileri ve taklit eylemi mercek altına alınır. Şekip bu süreçte kafası karışmış modern elitin psikolojisini, toplum içinde yabancılaşmasını, psikolojik çıkmazlarını aktaran bir karakter olarak dönemin edebiyat karakterleri arasında öne çıkar. Bu açıdan Salon Köşelerinde’yle birlikte edebiyat tarihimizi yeniden düşünmek; Osmanlı edebiyatında modernleşme, Şarkiyatçılık ve Oksidentalizm gibi konuları inceleyen literatüre önemli katkılarda bulunabilir.

Filistin asıllı  olup İslam hukuku, İslam düşünce tarihi alanlarında önemli çalışmalar kaleme alan Wael B. Hallaq, Columbia Üniversitesi’nde (NYC) Ortadoğu, Güney Asya ve Afrika Çalışmaları Bölümü’nde (MESAAS) görev yapmaktadır. Çeyrek asırdan daha fazla süredir İslam hukuku alanındaki çalışmaları sebebiyle Batıda en etkin isim olduğu kabul edilen Hallaq,  oryantalist araştırmacıların İslam ile ilgili ürettiği bilgilerin sorgulanmasını sağlayan önemli çalışmalar kaleme almıştır. Akademik çalışmalarının ilk yıllarında İslam hukuk usulu ve işleyişi konusundaki eserleriyle ön plana çıkan yazar, daha sonra oryantalist araştırmacıların İslam ile ilgili tezlerine yönelik eleştirel yönü ağırlıklı geniş tahliller ihtiva eden çalışmalar kaleme almıştır. Bu yöndeki birikiminin neticesinde son on yıldır oryantalizm ve modernite tenkidi ağırlıklı çalışmalar kaleme almış ve Batı ahlak düşüncesini konu alan eserleriyle dikkatleri üzerine çekmiştir. Telif ettiği çalışmalar hem Türkiye’de hem de dünyanın pekçok ülkesinde farklı dillere tercüme edilerek haklı bir şöhret elde eden Hallaq’ın sahip olduğu bu teveccüh, TÜBA Akademi Konseyi’nce 2020 TÜBA Uluslararası Akademi Ödülleri kapsamında Sosyal ve Beşeri Bilimler kategorisinde ödüle layık görülerek, pekiştirilmiştir.
Restating Orientalism: A Critique of Modern Knowledge adlı kitabıyla modernite eleştirisinin başarılı bir örneğini ortaya koyan Hallaq, modernitenin ürettiği bilgiyi oryantalizm bağlamında kritik etmektedir. Söz konusu çalışma, 2018 yılında Columbia University Press tarafından yayınlanmış ve kısa bir süre içerisinde Şarkiyatçılığı Yeniden Düşünmek: Modern Bilginin Eleştirisi  adıyla Türkçe’ye tercüme edilmiştir. Bu önemli çalışmaya pekçok tanıtım  ve değerlendirme yazısının yazılacağı muhakkak; ancak biz ilgili eserin kıymetini ortaya koymaya ve müellifinin temel iddialarını tespite yönelik bir araştırma notu amacıyla bu çalışmayı kaleme almaktayız.

Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiyatın Seyri, Şarkiyatçılığın Menzili, Türkiye'de ciddi bir Şarkiyatçılık eleştirisi geliştirilmesine engel olacak derecede Türkçülükle karıştırılan Türkiyatı, Şarkiyatçılıkla ilişkisi açısından inceliyor. Orta Çağ'da bir korku ve endişe kaynağı olarak şekillenen Türk algısından Türkiyata geçişte Türk figüründe yaşanan değişim ve dönüşümleri gösteriyor.

Osmanlı döneminde filoloji ve arkeoloji eliyle Şarkiyatçılığın menzilinde İslam ve Türk tanımları ile millet, din, coğrafya ve sanat gibi alanlarda oluşan siyaseti çözümleyen eser, Cumhuriyet döneminde ise tarih ve dil tezleri üzerinden inşa edilmeye çalışılan Türk figürünün Şarkiyatçı bir Türkiyatla bağlantısına dikkat çekiyor.

Türkiyatın kendisini Şarkiyatçılıktan özerkleştirebilmesi için Batı-merkezcilik eleştirisine girişmesi gerektiğini öne süren eser, Tanzimat ve Cumhuriyet tarihini "cereyanlar" dışından okuyan alternatif bir menzil ve seyir alanının varlığını işaret ediyor.

Sultan II. Abdülhamid (1876-1909) devrinde Osmanlı ülkesine gelen Norveçli yazar ve seyyah Knut Hamsun (1859-1952) seyahatnamesinde İstanbul'a dair müşahedelerini ve tespitlerini samimi bir surette yazmaktadır. Biz de bu makalemizde Knut Hamsun'un üzerinde müessir olduğu görülen Oryantalizm nokta-i nazarından yazdıklarını tenkid ve tahlil etmeye gayret ettik.

Filmin analizine değinmeden önce sinemanın ideoloji aktarımı bir alan olarak kullanılmasının mümkün olduğunu belirtmek gerekir. Nitekim izleyicinin görsel imgelerle sinemayı içselleştirdiği de bilinmektedir. Bu bağlamda amaçlı olarak yapılacak bir propaganda filmi ve ideolojik aktarım, birey nezdinde etki yaratacaktır. Özelikle ben ve öteki ayrımı üzerinden sahnelenen filmlere örnek teşkil eden ‘’Arabistanlı Lawrence’’ analize tabi tutulacaktır.

Gündeme ilişkin hocalarımızın daha önce kaleme almış olduğu yazıları her hafta [Tâhlil] dosyasında yayınlıyoruz. [Tâhlil] üçüncü sayısında; Şarkiyatçı olarak da bilinen Oryantalistlerin Hadisler üzerindeki operasyonlarını, Cibril Hadisi olarak bilinen rivâyet bağlamında, nasıl icra edildiğine değiniliyor.

Şiddetin salt fiziksel anlamından sıyrılarak daha geniş olan bu bağlama kavuşmasının modernleşmenin önemli sonuçlarından biri olduğundan yola çıkarak, bu makale, halen süregelen bir devamlılık arz eden Osmanlı-Türk oryantalizmi kavramını ‘şiddet’ diskuru içinde ele alma amacındadır. Makalenin iddiası, fiziksel şiddeti meşrulaştıran ve geniş anlamda şiddeti içkin olan oryantalizmin Cumhuriyet Türkiyesi’nde Osmanlı’dan bir söylem olarak sınırlı da olsa miras alındığıdır. Bu bağlamda, Osmanlı medeniyetçiliğinin ‘çevre’ olarak gördüğü Arap bölgeleri ile erken Cumhuriyet döneminde üretilen Türk medeniyetçiliği ve tarihçiliğinin özgün eserlerinde Arap imgesinin ele alınışı konu edilecektir.

Emperyalizmin “İslam”a, cemaatlere, tekkelere bakışı değiştikçe yazar ve anlatıcımız da bakış açılarını ona uyduracak; “Şark”, Batı dünyası için bir kullanım nesnesi olmayı sürdürecektir.
Orhan Pamuk her iki romanda da yazar kimliğiyle kurgunun bir parçası olarak kendini metnine konuk etmeyi de ihmal etmeyecektir.
Özellikle de Veba Geceleri’nde kimi tarihi ayrıntılar konusunda “taktire şayan” araştırmalar yapmış ve bulduklarını kurguya katmış olan Orhan Pamuk, her şeye karşın kendi ülkesine ve kültürüne karşı egzotik imgeler kurucusu bir “Batılı öteki” olmaktan kurtulamamıştır. Kar’da köylülerin giydiği lastikleri satan bir dükkân vitrininde gördüğü “Gislaved” yazısını nasıl bir spor ayakkabısı markası gibi algılamış ise, Veba Geceleri’nde de Müslüman cenazelerini tabutla gömdürerek Minger adasında bir tabut kıtlığı doğmasına yol açmıştır (Veba Geceleri, s 302)

Konunun genişliği, beni bir hayli düşündürdü üzerine. Öncelikle oryantalizmi açıklayıp, birkaç örnek ile temellendireceğim. Daha sonra, oksidentalizme değinip, konudan tam kopmadan, konumuzu pekiştirmiş olacağız. Son olarak içselleştirilmiş (self) oryantalizme değinip, sorunsalı ülkemiz ve bulunduğu bölgeye çekmeye çalışacağım. Umarım açıklayıcı ve güzel bir çalışma olur.

Farklı tanımlamaları mevcut olan Oksidentalizm, en kısa ve genel ifade ile Doğu’nun (Ben) Batı’yı (Öteki) mukayese ederek ve sorgulayarak tartışmasıdır. Bu çalışma, Oksidentalizm’in farklı tanımları ve ilgili tartışmaların anlaşılmasına katkıda bulunmak üzere Oksidentalizm’in Doğu ve Batı algısını inceleyerek iki yaklaşım kanalına dikkat çekecektir. İlk kısımda, Doğu ve Batı ayrımı Ben-Öteki ilişkisi çerçevesinde ele alındıktan sonra önyargılar, varsayımlar, fikirler, ikili zıtlıklar, bilgi üretimi, imaj ve kurgu, özleştirme bağlamında Oksidentalizm ve Oryantalizm’de Doğu-Batı karşılaşmasının aşamalarına değinilecektir. İkinci kısımda farklı Oksidentalizm tanımlarının ve hareket noktalarının sunduğu Ben ve Öteki imajının iki yöne doğru kanalize olduğu gösterilerek iki kanaldan ilkinin Doğu’yu sunmak üzere Batı’yı kurguladığı; ikinci kanalın ise Batı’yı sunmak üzere Doğu’yu kurguladığı iddia edilecek; Oksidentalizm’in bu iki kanalı değerlendirilecektir. Bu tartışmalar doğrultusunda, Oksidentalizm’in Doğu ve Batı tarafından nasıl araçsallaştırıldığı gösterilecektir.

Çeviri: Alkım Saygın Şarkiyatçılık'ın yayınlanmasından yirmi beş yıl sonra Edward Said'in fikirleri, hem Batı ve Ortadoğu arasındaki ilişkilerde, hem de Said'in doğrudan ele almadığı konularda önemini hâlâ korumaktadır. Bu yazı Asya devletleri, Batı ve Çin'deki şarkiyatçılığı incelemektedir. Ve târih alanında önemli teorik yaklaşımlardan bâzılarını serimlemek üzere Kanada Târih Kurumu Dergisi'nin e-baskısında yayınlanmak için hazırlanmıştır. Bu yaklaşımlardan biri, büyük oranda Said'in şarkiyatçılığa ilişkin eleştirilerinin etkisiyle oluşmuştur. Said'in şarkiyatçılık üzerine çalışmaları, ilk olarak otuz yıl önce yayınlanmıştır ve temel iddiâsı, "Doğu"nun ırkçı bir yapı olmasıdır. Said'e göre özellikle de Ortadoğu ve Asya'nın genelini kapsayan çalışmalarda araştırmacılar Doğu kavramını, küçümseyici ve aşağılayıcı bir şekilde; Aydınlanma'ya ihtiyaç duyan geri kültürlere âit, çocuksu ve medeniyetsiz, Batılı olmayan insanların davranışlarını incelemede kullandılar. Said'e göre Doğunun Batıdaki bu görüntüsü, bu araştırmacılara âit açık bir hakir görmenin ifâdesiydi; arka plânında ise pek çok cinsel, iç gıdıklayıcı ve egzotik öğeler barındırıyordu. Şarkiyatçılık'ın kapağında, Jean-Leon Gerome'nin Yılan Cinci'sinin resmi vardı; yılana dolanmış gövdesiyle çıplak bir çocuğun görüntüsü. 1860'larda yapılan bu resim, Fransa'da şarkiyatçılığa erotik müstehcenlikle Doğu hayranlığına direnişin bir parçası hâline gelmişti.

Tanınmış diplomat ve misyonerler yetiştirmiş saygın bir ailenin üyesi olarak Galler’de dünyaya gelen William Ouseley, bir dilbilimci ve aynı zamanda şarkiyatçıydı. Ouseley, temel eğitimini ülkesinde tamamladıktan sonra Paris’e giderek burada ilgi duyduğu Fars dili ve kültürü üzerine yoğunlaştı. Kısa bir dönem için İngiltere’nin Hindistan’daki birliklerinde subaylık yapmış olsa da askerliği bir meslek olarak seçmemiş ve Avrupa’ya geri dönerek kendisini bilime adamıştı. Araştırmaları ile kısa süre içinde akademi dünyasında kendisinden söz ettiren Ouseley, bilhassa Fars dili alanındaki çalışmaları ile ülkesindeki şarkiyat araştırmalarının gelişimine büyük katkı sağladı. Bu sırada diplomat olan kardeşi Gore’nin Tahran elçisi olarak atanması ise Ouseley’in hayatındaki dönüm noktalarından birini teşkil etmiştir. Nitekim başta İran olmak üzere uzun zamandır üzerinde çalıştığı, bir taraftan da merak ettiği coğrafyanın toplum ve kültürlerini yakından inceleme fırsatı edinmişti. Ouseley, Tahran elçiliği sekreteri sıfatı ile kardeşinin yanında beş yıl süre ile görev yaptı. Bu görevde bulunduğu sırada gerçekleştirdiği seyahatlerde Anadolu ve İran şehirleriyle ilgili izlenimlerini, seyahat boyunca tanık olduğu olayları, ülkesine döndüğünde “Travels in Various Countries of the East; More Particularly Persia” ismi ile yayınladı. 1812 yılında İran’dan ülkesine dönerken belirlediği güzergâh gereği Tokat, Amasya, Merzifon ve Osmancık gibi şehirlerden geçmişti. Bu güzergâhta 16 Ağustos 1812 yılı sabahında Amasya’ya uğrayan Ouseley, kara ölüm olarak bilinen vebanın korkutucu etkisi altında şehri gezmişti. Ouseley, Amasya’da kaldığı süre içinde şehrin tarihi ve kültürel dokusu üzerinde bir takım değerlendirmeler yapmış, aynı zamanda coğrafyası ve iktisadi yapısı hakkında da kayda değer bilgiler vermiştir. Fars edebiyatı kadar tarihi ile ilgili literatüre de hâkim olan Ouseley, seyahatlerindeki tespitlerini bu literatüre ait atıflar yaparak kuvvetlendirmekte, böylece okuyucusuna Amasya tarihi ve kültürü açısından son derece kıymetli bilgiler sunmaktadır.
Anahtar Kelimeler : William Ouseley, Amasya, Merzifon, seyahatname, Osmanlı Devleti

Kasım KÜÇÜKALP Arş. Gör.; U.Ü. İlahiyat Fakültesi Özet Edward Said'e göre, Şarkiyatçılık, Doğu ve Batı arasında yapılan, ontolojik ve epistemolojik ayırıma dayalı bir düşünme şeklidir. Sözkonusu düalist ayırımlar ise kökenlerini, birçok postyapısalcı düşünürün de ifade ettiği üzere, Batı metafizik geleneğinde bulmakta ve bir güç ilişkileri nosyonunu muhtevasında barındırmaktadır. Edward Said'in de, Şarkiyatçılığı, geçmişte olduğu gibi şimdi de, düalist ayrımlar ekseninde işleyen ve nihayetinde Batı'nın Doğu üzerinde egemen olma stratejilerine işaret eden bir düşünme şekli olarak tanımlaması bundan dolayıdır.

Avusturyalı oryantalist Baron Joseph von Hammer-Purgstall (1774-1856) Türkiye’de daha çok “Osmanlı Devleti Tarihi” adlı kapsamlı eseriyle tanınmaktadır. Ancak Hammer’in tarihin yanında dil, edebiyat ve coğrafya alanlarında da çok sayıda çalışmasının bulunduğu malumdur. Hammer, Avusturya İmparatorluğu tercümanı olarak iki kere İstanbul’da bulunmuştur. İstanbul’a ilk olarak 1799 yılının ortalarında diplomatik görevle gelen Hammer, Büyükdere’deki Avusturya elçiliğinde kâtip yardımcısı olarak görev almış, ardından Pera’daki elçilik sarayına gönderilmiştir. Yine bu dönemde İstanbul’u yakından tanıma fırsatı bulmuş, şehir ve şehrin sakinleri ile güçlü bir temas kurmuştur. İstanbul’da geçirdiği altı ayın ardından 1800 yılı Ocak ayında Avusturya İstanbul elçisi tarafından Mısır’daki Avusturya konsolosunu denetlemek üzere görevlendirilmesiyle birlikte aylar sürecek bir Ege-Akdeniz seyahatine çıkmıştır. Bu seyahat esnasında çeşitli Osmanlı şehirlerini görme, hatta kimilerinde tarihi incelemeler yapacak kadar kalma fırsatı bulmuştur.

Jean Thèvenot'nun 1665 tarihinde Şark'a yaptığı yolculuğu anlattığı eserinin giriş kısmında La Croix-Petis tarafından Latin alfabesiyle Türkçe kaleme alınan, gazel başlığını taşımasına rağmen mesnevi formundaki manzum takriz, 1650-1660 yıllarındaki Şark'a ait ilgiyi tanımlamak maksadıyla kullanılan Turquierie modasının somut bir göstergesidir. A Turkish poem in Latin was written in the introduction part of the work of Petis La Croix depicting the Jean Thèvenot's journey to the East in 1665. Despite entitled as gazelle, the poem was written in the form of mesnewi. This poem by Croix shows the Turquieriefashion that reveals the interest towards the East between the dates 1650-1660.

Sosyoloji, bir ölçüde toplumlar arasındaki farklılıkları anlamaya çalışan karşılaştırmalı bir bilim olarak ortaya çıkmıştır. Bu anlamda, tarihsel olarak model olabilecek konumdaki Doğu toplumlarıyla karşılaştırmalar yapmak ve modern toplum biçimini onun karşısında konumlandırmak önemlidir. Bu süreçte sosyoloji, Şarkiyatçılığın bilgilerini derleyerek Avrupa toplumuna dair yeni açıklamalara temel oluşturmuştur Dolayısıyla Şarkiyatçılığın gelişimi ve dönüşümü, sosyolojinin de dönüşümünü sağlamıştır. Bu dönüşümü, sosyolojinin iki karşı kutbu sayılan Marx ve Weber’in Doğu toplumlarına yaklaşımlarını, analizlerini ve kaynaklarını karşılaştırmalı bir biçimde incelediğimizde açık bir biçimde görebiliriz. 19. yüzyılın ortasında Şarkiyatçılığın henüz gelişme aşamasında olduğu dönemde yazan Marx, kısıtlı analizlerle büyük genellemeler yaparken; 20. yüzyılın başında Şarkiyatçı incelemelerin olabildiğince derinleştiği ve çeşitlendiği bir dönemde yazan Weber, detaylı analizlerle geniş karşılaştırmalar yapabilmektedir. Marx ile Weber, aralarındaki pek çok epistemolojik ve siyasi farka rağmen modern toplumu açıklarken Doğu toplumlarını kullanmada ve bunu gerçekleştirirken de Şarkiyatçı kaynakları sorgulamaksızın kullanma da ortaktırlar.

Prof. Dr. İlyas ÖZTÜRK’e Armağan KÜLTÜRLERARASI ÇALIŞMALAR
Festschrift für Prof. Dr. Ilyas ÖZTÜRK INTERKULTURELLE BEITRÄGE
A Tribute to Prof. Dr. Ilyas Öztürk INTERCULTURAL STUDIES
Sakarya, 2018
SAKARYA ÜNİVERSİTESİ YAYINLARI 1. Baskı – 2018 Sakarya
Eserin Türkçe Adı:
Prof. Dr. İlyas ÖZTÜRK’e Armağan KÜLTÜRLERARASI ÇALIŞMALAR
Eser İngilizce Adı:
A Tribute to Prof. Dr. Ilyas Öztürk INTERCULTURAL STUDIES
ISBN: 978-605-2238-03-5
Editörler:
Dr. Öğr. Üyesi Filiz ŞAN - Sakarya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi
Öğr. Gör. Elif AKKAN – Akdeniz Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu

TR: Şarkiyatçılık, Edward Said ona ideolojik bir anlam katana kadar çoğunlukla Batı dünyası tarafından Doğu üzerine yapılan art niyetsiz inceleme ve araştırma bütününü ifade eder. Yüzlerce yılı kapsayan bu çalışmalarda Şark, egzotikliği, büyüleyiciliği ve sıradışılığı ile ön plana çıkmıştır. 1978 yılına gelindiğinde ise Said, Doğu üzerine harcanan bu mesaiyi yeniden gözden geçirir ve Şarkiyatçılar tarafından Doğu'ya atfedilen tüm özelliklerin aslında Doğu'nun fethini mübah kılmak amacı ile yaratıldığı düşüncesini öne sürer. Ona göre Şarkiyatçılık, sömürgeciliğin keşif koludur. Yüzyılların geçtiği zaman diliminde toplumsal, iktisadi ve siyasi kuramlarla ilişkilerini geliştirmiş ve en başından itibaren Doğu'yu ciddi ekonomik yatırımların yapılabileceği kurmaca bir diyara dönüştürmüştür. Gelinen noktada sistemli olarak yürütülen "Doğu'nun Doğululaştırılabilmesi" uygulaması için artık bir Batılıya dahi ihtiyaç yoktur. Bilinçli ya da bilinçsizce olsa da Şarkiyatçılığı içselleştiren kimi Doğulu aydınlar, içinde bulunduğu halka yönelttiği bu yöntem ile oluşturulan fikirsel hazineye katkıda bulunur.

Etkinliğini bugün de sürdürmeye devam eden Şarkiyatçılık gerek doğrudan gerek içselleştirilmiş haliyle genel kültüre nüfuz eden enstrümanlarını kullanarak, kendisine pek çok temsil alanı yaratmıştır. Bahsi geçen alanların en başında ise sinema gibi sanatsal disiplinler gelir. Halihazırda kolonyalist bir düşüncenin aygıtı olarak sinema, kurmaca Doğu düşüncesinin öğretilebilirliğine önemli katkılarda bulunmuş ve Doğu'yu, Batı seyircisinin ayağına getirme görevi edinmiştir. Fethedilen sömürge topraklarının "sadece 35mm uzakta" olduğunu ima eden ideolojik bir söylemi başarıyla taşıyan filmler, Batılı seyircide önemli bir karşılık bulmuştur. Ortaya çıkan ilgi, daha sonra galeriler, müzeler ya da film festivalleri gibi Batılı sanat otoriteleri tarafından adeta bir beklenti haline dönüştürülerek eserlerini kendilerine gönderen Doğulu sanatçıları "ayıklamak" üzere bir kıstas haline getirilmiştir. Şarkiyatçılığı içselleştirmek konusunda herhangi bir beis görmeyen ya da bunu farkında olmadan gerçekleştiren sayısız Doğu aydını ise bu beklentilere boyun eğerek eserlerini Şarkiyatçı motiflerle işlemeye çalışmıştır. Yazar, bu çalışma ile Edward Said izleğinde bir Şarkiyatçılık okumasından yararlanarak 2000 yılı sonrası Avrupa'daki majör film festivallerinde ödüllendirilen Türk filmlerini incelemiştir.

ENG: Orientalism refers to the body of non-malevolent studies and researches mostly done by the Western world on the East until Edward Said gives it an ideological meaning. In hundreds of years of work, the Orient has come to the fore with its exoticism, fascination, and extraordinary character. When it comes to 1978, Said revisits these works on East and puts forward the idea that all the features attributed to the East by Orientalists were created for the legitimate conquest of the East. According to him, Orientalism is the exploration method of colonialism. In the centuries, it developed its relations with social, economic, and political theories and turned the East into a fictional land where serious money-making investments can make from the very beginning. There is no longer a need for a Westerner for the practice of "Orientalizing the East" systematically carried out at the current point. Some Eastern intellectuals who internalize Orientalism, whether consciously or unconsciously, contribute to the intellectual treasure created by this method directed to the people they live with the same root.

Continuing its effectiveness today, Orientalism has created much representation by using its instruments that penetrate the general culture, both directly and internally. Artistic disciplines suchlike as cinema are at the top of the mentioned fields. As a device of colonialist thought, cinema has made considerable contributions to the teaching of fictional Eastern introspection and has taken the task of bringing the East to the feet of the west audience. Successfully carrying an ideological discourse that implies that the conquered colonial lands were "only 35mm away" the films attracted considerable attention among Western audiences. The emerging interest and relevance were turned into an expectation and "qualifying criteria" by Western art authorities such as galleries, museums, or film festivals for the Eastern artists who sent their works to them. Numerous Eastern intellectuals who did not see any trouble in internalizing Orientalism or who did this without realizing it obeyed these expectations and tried to work with Orientalist motifs. With this study, the author used an Orientalism reading under Edward Said to examine the Turkish films that were awarded in major film festivals in Europe after 2000.

Kıraathane İstanbul Edebiyat Evi (30 Kasım 2020). Ses kalitesi için peşinen özür dilerim. Yayınlandı: _Ne Mutlu Eşitim Diyene: Milliyetçilik Tartışmaları_ içinde, haz. Y. Çongar, M. Arslantunalı ve L. İsvan (İstanbul: Kıraathane Kitapları, 2021), pp. 74–92.

Şarkiyatçılık adlı yapıtıyla adını bütün dünyada duyurmuş olan Edward Said'in Şarkiyatçılık adlı yapıtında ve "Kültür Emperyalizmi" dahil olmak üzere hiçbir kitabında Türkiye, Türk Kurtuluş Savaşı ve o savaşın önderi Mustafa Kemal ile ilgili hiçbir değini yer almaz.
Yıllardır yapıtlarını ilgi ve beğeniyle okuduğum, birçok kitabını başucumda tuttuğum Edward Said'in bu tutumu çok merak uyandırıcıdır...

Yapmış olduğumuz bu çalışmada Rus işgalinden önceki dönemde Batılı seyyahların Türkistan'a yaptıkları seyahatler ve yayımlanan seyahatnameleri incelenmektedir. Batı'nın Doğu'yu merakının tarihsel gelişimi verildikten sonra, esas olarak Yakın Çağ'ın başında Batı'dan Türkistan'a yapılan seyahatler neticesinde yazılan seyahatnameler üzerinde durulmuştur. Makalede bu alandaki araştırmacılara yönelik bibliyografik bilgiler vermekten öteye bu seyahatnamelerin Türk Tarihine kaynak olarak değerlendirilmesi amaç edinilmiştir.

In this article you are going to find a presentation of The Day of German Orientalists since 1921 and a summary of 30th conference of German Orientalists in Freiburg. The media echoes about the conference and some commentaries have been related too.

Türkiye Cumhuriyeti’nin yaklaşık bir asırlık tarihinde, ikili ilişkilerin fazlasıyla inişli çıkışlı olduğu komşularının başında şüphesiz Suriye gelmektedir. Türkiye ve Suriye arasındaki 911 kilometrelik kara sınırı, iki ülke için de “en uzun kara sınırı” özelliğini taşımaktadır. “Sınır”, Türkiye-Suriye ilişkilerinde hem siyasi, ekonomik, güvenlik konularında hem de toplumsal belleklerindeki olumlu-olumsuz birçok gelişmenin öznesidir. Gerek birbirleriyle akrabalık ilişkileri olan iki ülke vatandaşlarını ayırması, gerek Türkiye’nin 1939’da İskenderun Sancağı’nı (Hatay) ilhakı, gerekse Soğuk Savaş döneminde taraflardan birinin ABD, diğerinin Sovyetler Birliği’yle kapsamlı ilişkiler geliştirmesinin sonucunda yaşanan gelişmeler…
Türkiye’nin ABD öncülüğündeki kapitalist bloğun siyasi, ekonomik ve askeri aygıtlarıyla bütünleşme girişimi Cumhuriyet Halk Partisi yönetiminin çabalarıyla başlamış, Demokrat Parti döneminde (1950-1960) ise bütünleşme sağlanmıştır.
1946’da Fransa’nın son birliklerinin ülkeyi terk etmesiyle bağımsızlığını kazanan Suriye ise 1949’a kadar Ulusal Hükümet tarafından yönetilmiştir. Bu tarihten 1954’e kadar askeri darbeler dönemi yaşanan Suriye’de, milliyetçi ve sosyalist unsurların iktidara gelmesinin ardından 1955’ten itibaren Sovyetler ile güçlü askeri ve ekonomik ilişkiler geliştirilmeye başlanmıştır.
Bu çalışmada, 1957’nin yaz aylarını kasıp kavuran Suriye merkezli siyasi gelişmeler ve Demokrat Parti hükümeti eliyle Türkiye’nin bu ülkeye yönelik askeri müdahale girişimi etraflıca ele alınmaktadır. Ayrıca, dönemin ağır siyasi ve ekonomik atmosferinde gerek iktidara gerekse muhalefete yakın yayın organlarında olsun, Türk basınının Suriye krizi yazınındaki “öteki” algısının izleri sürülmektedir. Bu çerçevede; dönemin yayın organlarındaki haberler, köşe yazıları ve karikatürler şarkiyatçı söylem çözümlemesi bağlamında incelenmektedir. Demokrat Parti’nin 1957 krizi sırasındaki tutumu nedeniyle, Türkiye ile Arap dünyası arasındaki mesafe iyice açılmıştır. Türk basını da bu kriz sürecindeki yayınlarıyla, Araplara ilişkin “öteki” algısının toplumda daha fazla pekişmesine yol açmıştır.

Öz
Çin ve Rusya kıskacı arasında kalan, çaresiz Orta Asya ülkelerinin asırlarca süren ilmî ve kültürel geri kalmışlığı, aslında bölgenin Çarlık Rusya tarafından işgal edilişi ile yakından ilgilidir. İşgalin ön çalışmaları da, Nikolay Petroviç Ostroumov gibi bilim adamlarının, o bölgenin kültürel araştırmalarını konu edinen, oldukça kapsamlı eserlerine dayanmaktadır. Bu nedenle biz, bu makalemizde, Ostroumov’un yaklaşık kırk senelik Taşkent tecrübesine dayanarak, daha doğrusu konuları yerinde araştırdığı görüşleri ve eserlerini araştırma konusu edindik. Özellikle, diğer bilim adamlarına nazaran işgalle ilgili daha insancıl görüşlerini, bununla birlikte genel olarak İslam dini ile ilgili özel olarak da İslam Hukuku ile ilgili kaleme almış olduğu eserlerini detaylıca inceleyerek, günümüz akademik dünyasına önemli katkıda bulunabilecek pek kıymetli bulgu ve sonuçlara ulaştık. 
Anahtar Kelimeler: İslam Hukuku, Çarlık Rusya, Orta Asya, İşgal, Ostroumov, Şarkiyatçı.

In this article you are going to find a presentation of The Day of German Orientalists since 1921 and a summary of 30th conference of German Orientalists in Freiburg. The media echoes about the conference and some commentaries have been related too.