Włoskie tradycje świąteczne

Czy Włosi obchodzą święta inaczej niż my? Co podczas nich robią, jakie spożywają potrawy? Jakie tradycje towarzyszą świętowaniu?
Włochy to jeden z najbardziej malowniczych krajów Europy i trzeba powiedzieć, że jest jeszcze bardziej zachwycający w Boże Narodzenie. Chociaż rzadko pada tutaj śnieg, również świętowanie bez śniegu jest wystarczająco niezwykłe.
Jest wiele rzeczy, które Włosi traktują serio, ale najpoważniej to chyba rodzinę i kuchnię. Nie powinno więc dziwić, że Boże Narodzenie, to niezwykle ważny czas we Włoszech. Każda rodzina ma oczywiście swoje własne zwyczaje i tradycje, które szanuje, które mogą się znacznie różnić w zależności od miejsca zamieszkania we Włoszech. Ale są też wspólne wątki i chociaż ostatnie Święta Bożego Narodzenia mogły zostać osłabione przez pandemię, trudno odciągnąć Włochów od świąt i stłumić ich świąteczny nastrój.
Niezależnie od tego, czy wybierasz się na wycieczkę do włoskiego miasta, czy też jedziesz na narty we włoskie Alpy, oto kilkanaście włoskich tradycji świątecznych, o których warto wiedzieć

Okres świąteczny

Jedną z najlepszych włoskich tradycji bożonarodzeniowych jest to, że Włochy świętują dłużej niż inne kraje. Można śmiało powiedzieć, że święta Bożego Narodzenia we Włoszech rozpoczynają się już 8 grudnia (l'otto dicembre) w święto Niepokalanego Poczęcia (l'Immacolata Concezione).
To właśnie tego dnia Włochy nastrajają się świątecznie, ulice włoskich miast rozświetlają się przepięknymi dekoracjami świetlnymi (illuminazioni). W każdym domu, kościele, na każdym placu, w centrum miasta stawiane są szopki (il presepe), o wiele bardziej popularne niż nasze polskie choinki (l’albero di Natale). Obchody Niepokalanego Poczęcia są przede wszystkim świętem religijnym, ale zaliczane są również do świąt państwowych, a zatem są dniem wolnym od pracy i dniem, w którym w większość ubiera choinki i konstruuje szopki. W całych Włoszech świętuje się wiele tradycji, różniących się od regionu i miast. Są to tradycje przekazywane z pokolenia na pokolenie i do dziś są szanowane i przestrzegane przez wiele rodzin.
Okres świąteczny trwa aż do 6 stycznia. Oznacza to, że tradycje trwają dłużej, niż mogłoby się wydawać!

Choinka i szopka

Zacznijmy od prawdopodobnie najbardziej tradycyjnego i znanego symbolu Bożego Narodzenia, którego nigdy nie brakuje w żadnym domu: choinki. We Włoszech choinki pojawiły się dopiero w drugiej połowie XIX wieku za sprawą królowej Małgorzaty Sabaudzkiej, która udekorowała je w Palazzo del Quirinale w Rzymie, zapoczątkowując trend, który szybko rozprzestrzenił się na półwyspie. Tradycja głosi, że choinki ubiera się 8 grudnia, a rozbiera 6 stycznia.
Najważniejszym symbolem świąt nie jest jednak choinka, tylko szopka bożonarodzeniowa, którą mieszkańcy półwyspu silnie kultywują. Znajdziesz je w każdym kościele, a także w innych miejscach publicznych i domach rodzinnych. Mogą one być małe z małymi figurkami lub wielkości człowieka. W wielu miejscach wokół stajni odtworzone jest w najdrobniejszych szczegółach całe miasto Betlejem – od targowiska z wszelkiego rodzaju straganami i warsztatami rzemieślniczymi po wiele różnych zwierząt, domów, a nawet ludzi zajmujących się codziennym życiem. Najlepsi twórcy szopek pochodzą z Neapolu, w którym tworzenie szopek bożonarodzeniowych jest formą sztuki opanowaną przez wiele stuleci. Jeśli chcesz kupić własną szopkę lub elementy do niej, koniecznie udaj się na Via San Gregorio Armeno, która jest nazywana aleją bożonarodzeniową. Sklepy na tej ulicy sprzedają przez cały rok wszystko, czego możesz potrzebować, aby skonstruwać szopkę, od zwariowanych po tradycyjne.
Choć szopki są ustawiane przed Bożym Narodzeniem, to tradycyjnie figurkę Dzieciątka Jezus należy wstawiać do żłóbka w Boże Narodzenie. 

Mikołajki

Chyba włoskie dzieci grymaszą zbyt dużo, bo Mikołaj w ogóle nie zagląda w te strony 6 grudnia. Oczywiście żartuje. We Włoszech nie obchodzi się świętego Mikołaja.

Biegi mikołajkowe

W okresie przedświątecznym w wielu włoskich miasteczkach organizowane są corsa di Babbo Natale (biegi mikołajkowe), w których każdy może wziąć  udział. Wystarczy za to zapłacić. Koszt to ok. 10 euro. W cenie: strój Świętego Mikołaja, filiżanka gorącej czekolady i plasterek panettone. Oglądanie setek Świętych Mikołajów biegających po historycznych ulicach Wenecji, Werony i innych znanych włoskich miast to naprawdę zabawny widok. W Wenecji odbywają się nawet Regaty Świętego Mikołaja, podczas których ludzie przebrani za Świętego Mikołaja rywalizują między sobą w małych tradycyjnych weneckich łodziach wzdłuż Canale Grande od San Marco do Ca Foscari. Regaty tradycyjnie odbywają się w trzecim tygodniu grudnia. W tym samym dniu odbywa się także parada wodna, która jest  okazją dla dzieci spotkać Świętego Mikołaja i jego elfów na jego łodzi.

Mercatini di Natale, czyli jarmarki świąteczne

Wraz z pierwszym dniem adwentu, a czasem nawet już końcem listopada zostają otwarte pierwsze jarmarki świąteczne.
Uwielbiam wspaniały zapach grzanego wina i cudowną atmosferę, która im towarzyszy! Jarmarki są zawsze elegancko udekorowane i stwarzają długotrwałe poczucie święta, nawet dla tych najbardziej sceptycznych. Na targowiskach sprzedawane są słodycze, zabawki, ciepłe ubrania i prezenty. Zazwyczaj możnakupić nie tylko lokalne przysmaki i pamiątki, ale także specjały przywiezione z innych regionów Włoch. Tradycyjne przysmaki na jarmarkach bożonarodzeniowych to grzane wino, gorąca czekolada, pieczone kasztany, naleśniki, kiełbaski, pierniki i wiele innych pyszności. Wizyta na jednym z nich to zdecydowanie ważny punkt na świątecznej liście Włochów. Również mój. Z reguły jarmarki bożonarodzeniowe są otwarte do 6 stycznia.

Prezenty

A co z prezentami?
Włoskim odpowiednikiem Świętego Mikołaja jest Babbo Natale.  Jego ubiór przypomina ubiór naszego Mikołaja i w wigilijną noc lub w dzień Bożego Narodzenia przynosi prezenty.

Jakie prezenty Włosi darowują najczęściej innym?

Popularnym prezentem bożonarodzeniowym we Włoszech są kosze z wykwintnymi potrawami i winami. Supermarkety i małe sklepiki sprzedają ogromną różnorodność tych koszy przez cały grudzień. Mogą kosztować od 6 euro za zestaw panettone i butelkę wina musującego do setek euro za luksusowy kosz wypełniony najlepszymi włoskimi produktami spożywczymi.

Zbiórki żywności

Włosi przez cały grudzień organizują charytatywne zbiórki żywności dla potrzebujących rodzin. Wolontariusze rozdają puste torby w lokalnych supermarketach. Każdy kupuje to, na co go stać i nikt nie zagląda do oddanej torby, dzięki czemu jest to bardziej osobisty i dyskretny sposób przekazywania darowizn.

Święta

Czym jest tradycyjna świąteczna kolacja we Włoszech?
Choć zarówno w Polsce, jak i we Włoszech dominującą religią jest katolicyzm, to tradycje bożonarodzeniowe są tu zupełnie inne.
Teraz dochodzimy do jednego z ważniejszych momentów: kolacji wigilijnej lub obiadu świątecznego. Tutaj Włochy dzielą się na tych, którzy przywiązują większą wagę do wieczornego posiłku 24 grudnia, i tych, którzy wolą obiad w Boże Narodzenie.
Boże Narodzenie i Wigilię Bożego Narodzenia (Vigilia di Natale) są obchodzone na różne sposoby w całym kraju. Niektórzy mieszkańcy półwyspu zaczynają świętować już na kolację 24 grudnia, podczas gdy inni wolą lekki posiłek – najlepiej bez mięsa – i czekają na ogromny świąteczny obiad dzień później.
W większości świętuje się tu jedynie przez dwa dni – 25 i 26 grudnia. W mało którym domu świętują również w wigilię (nie mogę napisać kategorycznie nie, bo są również ci co świetują w wigilię). Wigilia w polskim rozumieniu nie jest tu znana. Owszem, urządza się rodzinną kolację czy nawet obiad, ale nie ma łamania się opłatkiem, białego obrusu, pod którym leżałaby odrobina siana, uszek z barszczem wigilijnym, karpia....
Najczęściej 24 grudnia to dzień roboczy. Uroczystym dniem, kiedy spotyka się cała rodzina, jest zazwyczaj Boże Narodzenie.

Kuchnia w Boże Narodzenie

Boże Narodzenie to czas na abbondanza, po polsku dosłownie obfitość. Wszyscy znają uzależnienie Włochów od pysznego jedzenia! Podczas świąt Włosi zasiadają na długie ( sześć czy siedem godzin) wielodaniowe uczty, które są bardziej ekstremalne niż te na Wielkanoc czy inne święta. Chociaż każda rodzina ma swoje własne tradycje i przepisy, istnieją pewne wspólne cechy w całym kraju.
W Boże Narodzenie stół obfituje w różne przystawki między innymi w: insalata di mare (sałatka z owoców morza), salmone lub tonno (świeży łosoś lub tuńczyk), gamberetti in salsa rosa (krewetki z sosem koktajlowym), salumi i wędliny. W zależności od regionu główne dania składają się ze słynnych tortellini w bulionie lub lasagne. Zwykle po głównym posiłku podaje się mięso. Bez względu na menu, wszyscy Włosi nie mogą zakończyć obiadu bez słynnych świątecznych przysmaków: pandoro i panettone. Pierwsza to tradycyjne słodka babka drożdżowa z Werony, a druga to babka drożdżowa wzbogacona o rodzynki i suszone owoce, pochodząca z Mediolanu. Oprócz tego tradycyjne włoskie desery świąteczne to:

• panforte – rodzaj suchego ciasta ze Sieny z miodu, przypraw, kandyzowanych owoców i migdałów; 
• torrone – włoski nugat zrobiony z migdałów (zwanych też mandorlato), orzechów laskowych, a nawet orzeszków ziemnych, które mogą być bardzo twarde lub miękkie. Dwa najsłynniejsze włoskie nugaty to:  Torrone di Cremona (wyprodukowany w lombardzkim mieście Cremona) i Mandorlato Veneto (wyprodukowany w mieście Cologna Veneta); 
• panpepato (lub pampepato) – typowe dla środkowych i północnych Włoch, to ciasto w polewie czekoladowej z owocami, orzechami, pieprzem, gałką muszkatołową i skórką z cytrusów.
  

Dudy i tombola

We Włoszech Boże Narodzenie zachowało swoje religijne korzenie bardziej niż w wielu innych krajach. W wigilię usłyszysz uroczyste dzwony kościelne, które dzwonią by uczcić narodziny Jezusa, ale istnieje również kilka innych tradycji. W południowych Włoszech dudziści zwani zampognari (pasterze) wychodzą na ulice włoskich miast i miasteczek na osiem dni przed Bożym Narodzeniem. Wykonują melodie na placach, zwykle ubrani w tradycyjne kożuchy i wełniane płaszcze. Dudziarze zwykle podróżują parami ze swoich górskich domów. Chociaż tradycja ta jest silniejsza głównie w południowych Włoszech, kilka temu widziałam ich w moim regionie, na ulicach Vicenzy.
W całym kraju, choć znowu szczególnie na południu, bardzo często podczas ferii zimowych gra się tombolę. 

Sylwester i Nowy Rok

Po świętach świętowanie się jeszcze nie kończy!
Wszyscy wiedzą, że ostatni dzień roku to czas na pożegnanie starego roku i powitanie nowego roku. To kolejna szalona okazja, aby spotkać się z przyjaciółmi i rodziną i urządzić wielką imprezę przez całą noc. Sylwester (Capodanno) zwykle zaczyna się późnym popołudniem słynnym aperitivo, po którym następuje tradycyjny duży posiłek (nazywany cenone, “ wielka kolacja”) ! Jeśli każdy świąteczny posiłek różni się w zależności od rodziny, każda kolacja sylwestrowa jest starannie przemyślana — Włosi jedzą potrawy, które mają przynieść szczęście, takie jak np. cotechino — świeża kiełbasa wieprzowa — lenticchie (soczewica) i uva (winogrona).
Na szczęście zakłada się również czerwone majtki! Jednym z włoskich wierzeń sylwestrowych jest głębokie przekonanie o cudownej mocy czerwonej bielizny. Dodam dla jasności, że czerwona bieliznę nie ubierają tylko kobiety, ale również mężczyzni!

Następnego dnia, jeśli nadal masz energię, a Twój żołądek jest gotowy na więcej jedzenia, to czas na kolejny obfity posiłek ! Nowy Rok to dzień relaksu, przebywania z ludźmi, na których najbardziej Ci zależy i również biesiadowanie przy stole.

Befana

Po nowym roku świętowanie dla Włochów jeszcze się nie kończy. Okres świąteczny kończy się 6 stycznia, czyli w dzień Trzech Króli (giorno della Befana). Chociaż wiele dzieci otrzymuje prezenty od Babo Natale, wyjątkowo włoską tradycją jest Befana. Befana to stara kobieta przypominająca wiedźmę, która w Wigilię Trzech Króli przybywa na miotle, schodzi przez komin i napełnia dziecięce skarpety słodyczami, czekoladą lub bryłą węgla tych (W dzisiejszych czasach jednak większość dzieci dostaje symboliczną bryłkę węgla w postaci kawałka czarnego cukru o smaku lukrecji), którzy byli niegrzeczni. Legenda głosi, że Trzej Mędrcy przybyli do jej domu i zaprosili ją do przyłączenia się do ich poszukiwań Chrystusa, ale Befana była zbyt zajęta pracami domowymi, więc odmówiła, ale później zmieniła zdanie i do dziś szuka dziecka, zostawiając prezenty dla wszystkich dobrych dzieci, które napotyka.
Wieczorem 6 stycznia w całych Włoszech rozpalane są duże ogniska, na których palona jest kukła wielkości człowieka przedstawiająca Befanę. Jest to powrót do pogańskich rytuałów – oczyszczenia przez ogień i niekończącego się cyklu odnowy.

Życzenia

Jeśli planujesz spędzić Boże Narodzenie i Nowy Rok jak Włosi, musisz również odświeżyć włoskie słownictwo. Jeśli chcesz komuś życzyć Wesołych Świąt po włosku, możesz powiedzieć Buon Natale, podczas gdy po sycylijsku jest to Bon Natali, a w ladyńskim (języku używanym w niektórych częściach regionu Południowego Tyrolu) możesz życzyć ludziom Bon/Bun Nadèl. W nowy rok możesz życzyć swojej rodzinie i przyjaciołom Buon anno lub Felice Anno Nuovo.

Gdzie spędzić okres Bożego Narodzenia we Włoszech?

Włochy są zawsze magiczne w okresie świątecznym i gdziekolwiek zdecydujesz się je spędzić, to na pewno nie pożałujesz!
Sezon świąteczny we Włoszech jest urozmaicony jarmarkami bożonarodzeniowymi, ozdobionymi wspaniałymi straganami wypełnionymi rękodziełem, regionalnymi przysmakami i winami, takimi jak słynne vin brule (grzane wino). Najlepsze warte odwiedzenia znajdują się w Trentino-Alto Adige, między innymi w Bolzano, Merano i Trento. W moim regionie warto zajrzeć do Cortina i Belluno. Też są przepięknie ozdobione place pięknymi drewnianymi stoiskami z lokalnymi i regionalnymi produktami oraz unikalnym rękodziełem. Ale to nie wszystko! Każdy z głównych włoskich placów w miastach takich jak Rzym, Mediolan, Florencja, Wenecja czy Neapol mają swoje jarmarki, które błyszczą światłami. Inny sposób na spędzenie świąt to południe buta. Tam na pewno spotkasz  łagodniejszą pogodę. W Molise i Abruzzo dudziści — schodzący z gór i przebrani w kostiumy — grają bożonarodzeniowe piosenki na wszystkich ulicach. W Kampanii wyróżnia się Neapol, który jest kolebką szopek. Kolejnym miejscem z folklorem jest Sycylia. Tutaj bajeczne szopki i jarmarki bożonarodzeniowe ze straganami wypełnionymi sycylijskimi przysmakami zdobią wiele miast. Na różnych placach odbywają się tradycyjne imprezy i parady. Jeśli masz ochotę na coś tradycyjnego, Boże Narodzenie to najlepsza pora roku, aby cieszyć się śniegiem, uciec od zatłoczonych miast, pojeździć na nartach i skosztować najlepszych regionalnych tradycji kulinarnych, w tym napić się Bombardino (Włoska wersja ajerkoniaku) — typowy napój narciarzy. Włoskie góry oferują ogromną różnorodność stoków z zapierającymi dech w piersiach krajobrazami i różnymi inicjatywami, takimi jak Fiaccolate degli sciatori, gdzie narciarze zjeżdżają z gór przy świetle księżyca, z płonącymi pochodniami w dłoniach. Po wspaniałym dniu na nartach rytuałem jest relaks w słynnym Spa, takim jak znane Bagni vecchi di Bormio Spa Resort w Lombardii czy Terme Merano w Górnej Adydze. Okres świąteczny we Włoszech jest po prostu magiczny.

Spodobał Ci się tekst? Teraz czas na Ciebie. Będzie mi miło, jeśli zostaniemy w kontakcie:

• Odezwij się w komentarzu, dla Ciebie to chwila, dla mnie to bardzo ważna wskazówka.
• Jeśli uważasz, że wpis ten jest wartościowy lub chciałbyś podzielić się z innymi czytelnikami – udostępnij mój post – oznacza to, że doceniasz moją pracę. 
• Bądźmy w kontakcie, polub mnie na Facebooku. Codziennie nowe zdjęcia, inspiracje, ciekawe informacje. 
• Dołącz do mojej grupy Włochy po mojemu. 
• Śledź mnie na Instagramie @kalejdoskoprenaty!
• Otrzymuj ‚List z Włoch’ zapisując się na newsletter.

Pozdrawiam