Mübadele

This thesis comparatively analyzes the roles played by the exchangee associations, whose numbers have increased gradually in the last decades in Turkey, and the refugee associations, which have a deep-rooted history in Greece, in the construction of their respective nationalist narratives. Taking from the 1922-23 Forced Migration/Population Exchange discourses used in both countries, the study begins with a historical discussion and aims at introducing how these discourses are reproduced by the refugee associations in Greece and the exchangee associations in Turkey. In this regard, the official statements of the associations, the events organized by them and the semi-structured interviews conducted with their members (both in Greece and Turkey) are examined and under the light of the obtained results, three main hypotheses are tested. In order to conduct this research, a modernist nationalist approach is taken as a starting point, and particularly the assumptions of Michael Billig's banal nationalism are employed to construct the framework of the thesis. It is hoped that these findings will fill a void in the International Relations and Political Science literature on the role of the two understudied actors, i.e., the refugee and exchangee associations, as well as to contribute to the refugee/exchangee research in both countries.

Çalışmanın amacı 30 Ocak 1923 tarihinde imzalanan Türk ve Yunan Halklarının Mübadelesine İlişkin Sözleşme ve Protokol'ün ardından İstanbul ilçelerine yerleştirilmiş olan mübadillerin burada yaşamış oldukları zorlukları ortaya koymaktır. Bu kapsamda öncelikle kavramsal bir çalışma yapılmış, ardından mübadele kararına giden süreçten bahsedilmiş, mübadiller için yapılan hazırlıklardan, mübadillere yapılan yardımlardan ve mübadillerin yerleştirildikleri bölgelerden bahsedilmiştir. Araştırma çerçevesinde İstanbul'da bulunan iki dernek ve bir vakıf ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler sonrası analiz yapılırken belirli temalar oluşturulmuştur. Sonuç olarak ise İstanbul'a yerleştirilen mübadillerin karşılaştıkları zorluklar, yaşadıkları sıkıntılar "Ekonomik Sorunlar", "Dil Sorunu", "Yerli Halk Tarafından Kabul Görülmeme" ve "Gelenek-Görenek" olmak üzere dört ana tema altında toplanmıştır.

Osmaniye'nin göç ve iskan meselesinin tartışıldığı bu kitap bölümünde Osmaniye havalisine XIX. yüzyıl ortalarından günümüze kadar çeşitli zamanlarda ve sayılarda göçmenin iskanının gerçekleştirildiği sonucuna ulaşılmıştır. Ancak konu olarak bu konunun daha derinlemesine araştırılması gerekliliği de ortaya konmuştur.

Osmanlı arşiv fonlarında bulunan muhtelif nüfus defterleri istatistik ve benzeri kayıtlardan faydalanarak Vize merkez kazasına bağlı mahalle ve köyler ile Edirne Vilayeti Vize Sancağı'nın diğer kaza, nahiye, köy, çiftlik, kışla ve diğer mevkilerinde yaşayan yerli ve yabancı nüfusun milli ve dini menşei, meslekleri; vakıf mirası, yeraltı ve yerüstü zenginliklerinin nüfus ve idari hayat üzerindeki etkileri.

Tarihsel süreç içinde her zaman önemli bir konuma sahip olan Bursa ilinin nüfusu üzerine yapılan bu çalışma Bursa’nın yıllara göre yaşamış olduğu nüfus değişikliğini göstermektedir. Çalışmanın amacı özellikle Osmanlı Devleti tarihinde ve cumhuriyet dönemi Türkiye’sinde Bursa’nın nüfus hareketlerinin incelenmesi ve bu hareketlerin altında yatan nedenleri sade ve anlaşılır bir şekilde ortaya çıkararak toplumsal anlamda incelemektir. Bu değişimin altında yatan en önemli nedenler arasında Bursa’nın Osmanlı Devleti’nin kuruluş temellerinin burada atılması, İstanbul’un fethinden sonra Bursa’nın başkent İstanbul’a yakın olması, Osmanlı Devleti tarihinde yaşanan göçlerin ve bu göçler sonucunda gelen göçmenlerin uğrak noktalarından birinin Bursa olması, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde sanayileşen ve hızla büyüyen bir ticaret merkezi olması sonucunda hızla göç alan ve aldığı göçlerle ilde nüfusun artması yatmaktadır. Ayrıca Bursa ovasının olması ve verimli toprak yapısına sahip olması Bursa’nın nüfus hareketlerini oynatan bir etken olmuştur. Bundan dolayıdır ki Bursa geçmişten günümüze sürekli olarak nüfusa hareketlerinin merkezi konumundadır.

“Geçmişin Sesinden Arnavutköy: Savaşın ve Göçün Çocukları” çalışmasıyla yapmaya çalıştığımız da makro tarihe mikro alanda hareketle katkı yapmaktır. Sözlü tarihin kaynaklarını Arnavutköy’de mülakat yaptığımız 52 kişi oluşturmaktadır. Arnavutköy’ün farklı bölgelerinde yaşayan katılımcılarla bölgenin tarihine dair kendi anlatılarını anlamak için, veri toplama aracı olarak derinlemesine mülakatlar yapılmıştır. Kimi bölgelerde de odak grup görüşmelerine müracaat edilmiştir. Araştırmacılar sosyal gerçekliği yakından tanımak için görüşme yapılan kişilerin bulunduğu mekânlarda görüşmeleri ses kayıt cihazıyla kaydetmişlerdir. Yapılan ses kayıtları Marmara Üniversitesi, İstanbul Araştırmaları Bilim Dalı yüksek lisans öğrencileri Canan Tun ve Aykut Ünsal tarafından deşifre edilmiştir. Elde edilen verilerin çözümlenmesinde ve analiz edilmesinde ise “Maxqda 11” bilgisayar programından yararlanılmıştır.

Belge, olaylardan arda kalan izlerdir. Tarihçi bu izleri takip ederek olayları yeniden inşa eder. İnşa süreci, belgenin geçerli ve güvenli olmasıyla doğrudan alakalıdır. Bir de, doğru belgenin doğru
olayı inşa etmek üzere kullanılması gerekir. Tarih araştırması esnasında, tarihçinin sahip olduğu, orijinal olaylar değil, onlardan arda
kalan belgelerdir. Bu belgeler ise, çoğu zaman, dağınık ve parçalar
halindedir. 6
Biz de bu bakış açısından hareketle, “Türk-Yunan Nüfus Değişimi” konusuna ilgi duyanlar ve araştırmacılar için önemli belgeleri
paylaşmayı uygun gördük. Bu belgeler içerisinde Lozan Barış Anlaşması’nın ilgili maddeleri, mevzuata ilişkin belgeler ve döneme ait
istatistiki veriler yer almaktadır.

2018 yılında kaybettiğimiz Tarih Öğretmeni Necat Çetin yalnızca sınıf içi çalışmalarıyla değil sınıf dışındaki çalışmalarıyla da fark yaratan bir öğretmen, bir araştırmacı ve tarihçiydi. Torbalı Tarihi üzerine başlayan çalışmaları daha sonra nüfus, seferberlik kayıtları, mezar taşları ve kitabeler, şehit ve gaziler, Küçük Menderes Havzası'nın tarihi, göç ve mübadele, Yörük-Türkmen Kültürü konularına uzanmıştır. Pek çok makale ve sempozyum bildirisine imza atan Çetin ayrıca türkü ve folklor derlemeleri yapmış, TÜBİTAK projelerine rehberlik etmiştir.
Bu çalışma Necat Çetin'i ve çalışmalarını tanıtmanın yanı sıra eserlerini de derli toplu bir liste haline getirmek amacıyla hazırlanmıştır.

Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü tarafından Haziran ve Aralık aylarında olmak üzere yılda iki kez yayınlanan yaygın süreli uluslararası hakemli bilimsel bir dergidir. Haziran ve Aralık aylarında yayınlanır. Yayın dili Türkçe ve İngilizce'dir. Bu dergide yayınlanan yazılardaki fikirler yazarlarına aittir. Yazarlar makalelerinde Araştırma ve Yayın Etik İlkeleri'ne uyarlar. Dergiye gönderilen makaleler, Turnitin ve Ithenticate İntihal Kontrol Uygulamaları ile denetlenirler.

1990'lardan bu yana mübadelenin arkaplanı ve etkileri üzerine Türkçe akademik literatür hızla genişlemiş olsa da, mübadil anlatılarından yola çıkarak mübadelenin psikolojik ve kültürel etkilerini irdeleyen çalışmaların sayısı halen sınırlıdır. 1. kuşağın üyelerinin büyük çoğunluğunun hayatını kaybettiği bu yıllarda 2. ve 3. kuşaklar-la derinlemesine görüşmelere ağırlık vermek Türkçe mübadele literatürüne hem yeni mikro-tarihsel bilgiler hem de belleğin aktarımıyla ilgili yeni perspektifler kazandıracaktır. Mübadeleyi daha iyi anlamak için, bu literatürü bellek çalışmalarıyla ilişkilendirecek disiplinlerarası ve karşılaştırmalı yaklaşımlara ihtiyaç vardır. Bu makalede, Kavala'dan göç ettirilerek İstanbul'un bugün Bağcılar'a bağlı olan Mahmutbey köyüne iskan ettirilen bir mübadil aile olan Ergelen ailesinin 2. ve 3. kuşak üyeleriyle yapılan sözlü tarih görüşmelerinin bellek-sonrası, göç ve mülksüzleşme bağlamında bir analizi sunulacaktır. Böylece Türkçe mübadele olgusunun psiko-kültürel boyutuna dikkat çekmek ve mübadele literatürü ile bellek çalışmaları arasında bir köprü kurmak amaçlanmaktadır. Giriş İstanbul'un o tarihte Bakırköy ilçesine bağlı bir nahiyesi olan Mahmutbey'e iskan ettirilen Ergelen ailesinin 2. ve 3. kuşak üyeleriyle görüşmeler üzerinden, aile içinde aktarılan belleğe mülksüzleşme bağlamında bakmayı amaçlamaktadır.

ÖZET
Bu çalışmada 1923 Lozan Ahali Mübadelesi
ile yaşanan büyük göç olayı ve bu olay neticesinde
Konya’ya gelen göçmenlerin iskânı, karşılaştıkları
sorunlar, bölgeye sosyal ve ekonomik katkıları
üzerinde durulmaya çalışılmıştır. Öncelikle göç
olgusu incelenmiş, ardından Lozan Ahali Mübadelesi
çerçevesinde mübadele fikrinin ortaya çıkışı,
Mübadele İmar İskân Vekâleti ve iskân kanunu ile
göçmenlerin naklinden bahsedilmiştir. Daha sonrasında
ise Konya’nın genel tarihi, idari ve nüfus
yapısından bahsedilerek, Konya’ya gelen göçmenlerin
etkileri hakkında bilgiler derlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Lozan Ahali Mübadelesi,
Konya, Göç
LAUSANNE POPULATION
EXCHANGE: THE CASE OF KONYA
ABSTRACT
In this study, the immigration event experienced
with the 1923 Lausanne Population Exchange
and the resettlement of the immigrants coming to
Konya as a result of this event, the problems they faced, their social and economic contributions to
the region were emphasized. First of all, the phenomenon
of migration was examined, then the
emergence of the idea of exchange within the framework
of the Lausanne Population Exchange, the
Ministry of Housing and Settlement of Exchange
and settlement law and the transfer of migrants
were mentioned. Afterwards, the general history,
administrative and population structure of Konya
were mentioned and information was collected
about the effects of immigrants coming to Konya.
Keywords: Lausanne Population Exchange,
Konya, Migration

Bu makalede, eski bir Rum köyü olan Büyükbakkalköy’ün unutturulan Gayrimüslim tarihine ve mülkiyet ilişkilerindeki dönüşümlere bakıyorum. Asıl olarak sözlü tarih çalışmaları üzerine bina edilen makalede, kısmen arşiv belgelerinden ve döneme dair yazılmış kaynaklardan yararlanıyorum.
Makalede resmi tarihin dışladığı, yerinden etme ve şiddet ile iç içe geçen mülküzleştirme sürecini konu edinirken, ulus-devletin Gayrimüslim mülkler üzerinden kurduğu yeni patronaj ilişkilerine bakıyorum. Mülklerin, Anadolu’ya göç ettirilen ve Türk-Müslüman kimliğinin taşıyıcıları olarak görülen mübadillere nasıl ve hangi koşullarda geçtiğini aktarmaya çalışıyorum. Burada mübadillerin millileştirilen mülklerle/”gâvur” mülkleriyle kurdukları ilişkilerin kolay olmadığını, eğreti bir şekilde sürdüğünü anlatıyorum.
Hâkim literatürde mülkiyet ilişkileri büyük oranda neoliberal kentsel dönüşüm çerçevesinde ele alınıyor; oysa Büyükbakkalköy gibi örnekler tam da mülkiyet ilişkilerinin gölgede kalan tarihine dair alternatif bir bakış sunuyor.

Osmanlı İmparatorluğu’nun Batı karşısında güç kaybetmeye başlaması ile birlikte sınırları içinde bulunan Türkler ve Müslümanlar Anadolu’ya göç etmeye başlar. Bu göçler 19. Yüzyıl boyunca plansız ve kontrolsüz olarak devam eder. Osmanlı Devleti’nin yıkılmasından sonra da Anadolu, göçmenler için önemli bir sığınak olmuştur. Anadolu’ya yapılan plansız ve kontrolsüz göçler Mübadele ile ilk kez devlet kontrolünde ve sistematik olarak gerçekleşmiştir. 30 Ocak 1923’te Türkiye Cumhuriyeti ile Yunanistan arasında Lozan Barış Antlaşması’na ek bir protokolle gerçekleştirilen mübadele, dünya tarihinde resmî bir antlaşmayla gerçekleştirilen en büyük nüfus değişimidir. Rumlar arasında “andalayı” olarak isimlendirilen bu insan değiş tokuşunun bir tarafında 1.200.000 civarında Rum, diğer tarafında ise yaklaşık 500.000 Türk vardır. Konu hakkında Yunan edebiyatında olayın gerçekleşmesinden hemen sonra eserler üretilirken Türk edebiyatında uzun bir suskunluk dönemi yaşanır. 1990’lı yılların başlarında Türk edebiyatında da daha çok roman formunda varlığını hissettiren mübadele meselesi 2000’li yıllardan sonra oldukça popüler bir roman konusu hâline gelir. Tarih metinlerinin köşeli anlatımından uzak esnek bir kurgusal zemin üzerinde gelişen mübadele romanları göç meselesi hakkında kişilerin daha kolay özdeşlik kurabilecekleri bir anlam dünyası yaratır. Bu bildiride mübadelenin tarihî zemini ve romantik bir aşk etrafında gelişen Canan Tan’ın Hasret isimli romanındaki yansımaları üzerinde durulacaktır. Mübadele romanlarının genel karakteristiği ve Hasret romanının mübadele romanları içindeki yeri değerlendirilecektir.

Öz: Mübadele dışında tutulmaları, Batı Trakya Türklerinin mübadeleden kaynaklı problemler yaşamalarını engellememiştir. Bu problemlerin ana sebebi, bölgeye Yunan idaresi tarafından kapasitesinin çok üzerinde Rum mübadil yerleştirilmesidir. Mübadil yerleştirilmesi Batı Trakya'daki demografik, ekonomik ve sosyal dengeleri bozacak şekilde gerçekleşmiştir. Devamında Türklere ait arazilerin bir kısmı istimlâk edilerek, bu araziler üzerine mübadiller için mahalle ve köyler inşa edilmiştir. 1930 Türk-Yunan dostluğuna kadar bölge Türkleri durumlarındaki birtakım belirsizlikleri de göğüslemek zorunda kalmışlar ve içlerinden bazıları yeni koşullara ayak uyduramayarak Türkiye'ye göç etmeyi tercih etmişlerdir. Makalemizin amacı, Rum mübadillerin yerleştirilmesi sonrası Batı Trakya Türklerinin yaşadıkları sıkıntılara ve bölgedeki değişimlere ışık tutmaktır. Bunun için ana kaynaklarımız, o dönem bölgede yayınlanmış olan "Yeni Adım" gazetesi ile birlikte Yunanistan Azınlıklar Müfettişi Stilianopulos ve Trakya Genel İdarecisi Floryas'ın, Benaki Müzesi Eleftherios Venizelos Arşivi'nde yer alan raporlarıdır.

«Από την ηθογραφία στον αναστοχασμό των τοπικών ταυτοτήτων: Οι Μουσουλμάνοι των Ιωαννίνων στην πεζογραφία του Χρήστου Χρηστοβασίλη και της Emel İnci», στο Μ. Γ. Βαρβούνης (επιμ.), Ο Σύγχρονος Ελληνικός Λαϊκός Πολιτισμός: Μεταξύ Λαογραφίας & Κοινωνικής Ανθρωπολογίας. Πρακτικά Επιστημονικής Ημερίδας Αφιερωμένης στον Ομότιμο Καθηγητή Μηνά Αλ. Αλεξιάδη, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης - Σχολή Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών - Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας - Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας (Μελέτες Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας 10) - Παρατηρητής της Θράκης, Κομοτηνή 2020, σσ. 123-144.

Ανακοίνωση στο πλαίσιο Επιστημονικής Ημερίδας, που οργάνωσε το Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης στο Κεντρικό Αμφιθέατρο της Πανεπιστημιούπολης Κομοτηνής στις 15 Μαΐου 2019, με την ευκαιρία της αναγόρευσης του Ομότιμου Καθηγητή του ΕΚΠΑ Μηνά Αλ. Αλεξιάδη σε Επίτιμο Διδάκτορα της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.
Στη μελέτη μας εξετάσουμε, μέσα από δύο παραδείγματα, την περίπτωση των μουσουλμάνων προσφύγων από τα Γιάννινα στην ελληνική και στην τουρκική πεζογραφία. Ακολουθούμε τις θεωρητικές αρχές της λογοτεχνικής εικονολογίας, κλάδου της συγκριτικής γραμματολογίας. Από την ελληνική πλευρά επικεντρωνόμαστε στη συλλογή του Χρήστου Χρηστοβασίλη Γιαννιώτικα Διηγήματα (με κείμενα της περιόδου 1898-1935). Από την άλλη όχθη του Αιγαίου, εστιάζουμε στο μυθιστόρημα Yanya'da Bıraktım Kalbimi [Άφησα την καρδιά μου στα Γιάννινα] της Emel İnci, που κυκλοφορεί το 2004 και εκπροσωπεί τον τουρκικό αναστοχασμό για το οθωμανικό παρελθόν της ηπειρώτικης πρωτεύουσας.
Το προσφυγικό ζήτημα αμέσως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή συνιστά κεντρική θεματική της ελληνικής πεζογραφίας. Αντίθετα, η τουρκική λογοτεχνία απεικονίζει συστηματικά την Ανταλλαγή των πληθυσμών από τη δεκαετία του 1990 και ύστερα. Εμφανίζεται μια κατηγορία έργων που είναι γνωστά ως μυθιστορήματα της Ανταλλαγής (mübadele romanları) και μεταφέρουν την πληγωμένη οικογενειακή μνήμη της τρίτης και της τέταρτης γενιάς των Τούρκων ανταλλαγέντων. Οι λεγόμενοι Τουρκογιαννιώτες συγκροτούν μια κοινότητα μουσουλμάνων που θρυλείται ότι προέρχεται από εξισλαμισμένους χριστιανούς, μιλά ελληνικά και συμβιώνει αρμονικά με τους χριστιανούς έως το 1924.
Ο αφηγητής του Χρηστοβασίλη εκπροσωπεί όχι μόνο την ελληνική θεώρηση, αλλά και τη σύγχρονη με τα γεγονότα λογοτεχνική κατάθεση. Στις διηγήσεις που αναφέρονται στο ιστορικό παρελθόν, οι μουσουλμάνοι των Ιωαννίνων ταυτίζονται με τον «προαιώνιο εχθρό» του ελληνισμού. Απεναντίας, στα διηγήματα που συνδέονται με τη βιωμένη εμπειρία του συγγραφέα, ο αφηγητής πλησιάζει με συμπάθεια τους γνώριμους μουσουλμάνους του τόπου του, ξεχωρίζει ανάμεσά τους θετικούς χαρακτήρες και εκδηλώνει ανυπόκριτη θλίψη για τον εκτοπισμό τους. Το μυθιστόρημα της Emel İnci αφηγείται τις αναμνήσεις της Τουρκογιαννιώτισσας Şefku. Παρότι κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους η μέθη της νίκης κυριεύει τους Έλληνες των Ιωαννίνων, ορισμένες χριστιανές ηρωίδες διατηρούν ακέραιη την ανθρωπιά τους μέσα στον αναβρασμό. Όταν η Şefku μετοικεί στην Κωνσταντινούπολη, ο νους της γαληνεύει μονάχα στα Γιάννινα. Ο Χρηστοβασίλης βασίζεται στην άμεση μαρτυρία, ενώ η İnci μεταβιβάζει στο έργο της τη συλλογική μνήμη των επιγόνων. Κάθε συγγραφέας, αναπαριστώντας το ιστορικό υπόβαθρο της αναγκαστικής προσφυγιάς, ευθυγραμμίζεται με το δικό του εθνικό αφήγημα. Εντούτοις, προσεγγίζοντας τον οικείο Άλλο – τον γείτονα και συμπολίτη της αντικρινής θρησκευτικής κοινότητας – μειώνεται αισθητά η ένταση και αναγνωρίζεται το τραύμα του.

Cumhuriyet Dönemi'nde Türkiye'ye doğru yapılan en önemli göçlerden biri 1923 Türk-Yunan Nüfus Mübadelesidir. Bu zorunlu göç ile yüz binlerce kişinin hayatı değişmiş, mübadiller bir yandan yeni vatanlarına uyum sağlamaya çalışırlarken diğer bir yandan da doğdukları toprakların oluşturduğu kimlik ve kültürlerini gelinen vatanda yaşatmaya çalışmışlardır. Bu makalede mübadil kimlik ve kültürlerinin eski ve yeni kuşaklar tarafından yaşatılmaya çalışıldığı farklı ortamlar incelenecektir. Özellikle köy kahvehaneleri, dernek ve vakıflar ile internet ortamlarına değinilecek ve kuşak farklılıklarının kimliklerin yaşatılmasında oynadığı rol ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Bu yazı İstanbul Bilgi Üniversitesi Kültürel Çalışmalar Yüksek Lisans Programı kapsamında “Gündelik Hayatın Sosyolojisi” semineri için 2005’te kaleme alındı. Çalışmanın bir kopyası Lozan Mübadilleri Vakfı Arşivi’nde bulunmaktadır. Yazar, Müfide Pekin özelinde Lozan Mübadilleri Vakfı’na bu çalışmaya olan ilgi ve destekleri için teşekkürlerini sunar.

Şeyh Bedreddin, fetret devri ve hemen sonrasına tartışmalı bir şekilde ismini yazdırmış, devlet adamı, âlim ve isyancı kimliklerine sahip bir şahsiyettir. 1416 yılında başlayan isyan silsilesinin baş sorumlusu olarak görüldüğü için Serez’de idam edilmiştir. Cenazesi, idam edildiği yerin yakınında bulunan bir yere defnedilmiştir. Şeyh Bedreddin’in mezarı, yüzyıllar içinde belleklerde kaybolmamış, özellikle dini açıdan önemli günlerde halkın ziyaret ettiği bir merkez olarak varlığını sürdürmüştür.
Balkan Savaşları sırasında Serez’in işgal edilmesiyle birlikte Şeyh Bedreddin’in mezarına yönelik olarak Bulgarların yapmış olduğu saygısızlıklar, bölge halkının toplumsal belleğinde önemli bir yer edinmiştir. Mübadele antlaşmasıyla, göç sonrasında geçmişte yaşanan acı olayların tekrar edebileceği endişesi ortaya çıkmıştır. Mübadiller, Şeyh Bedreddin’in mezarına yönelik yapılabilecek tahribatın önüne geçebilmek adına mezardan çıkardıkları kemik kalıntılarını yanlarında taşımıştır. Taşıma işlemi Yunan hükümetinden alınan izinle gerçekleşmiştir. Şeyh Bedreddin’in mezarının taşınma süreci bununla bitmemiş, 1961 yılına kadar kemikler toprakla bütünleşmeden çeşitli cami ve müze depolarında saklanmıştır.

Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi Sözleşmesi, Lozan Konferansı’nın ilk döneminde yapılan görüşmeler sonucu 30 Ocak 1923’te imzalandı. TBMM’nin 23 Ağustos 1923’te onayladığı bu sözleşme, 25 Ağustos 1923’te yürürlüğe girdi. Sözleşmeye göre, İstanbul Rum ahalisi ile Batı Trakya Müslüman ahalisi dışında kalan Türk ve Yunan vatandaşları din esası üzerine zorunlu göçe tabi tutulacaktı. Göçe tabi tutulan kişilere ise mübadil denir.
Mübadele ile yaklaşık 1.200.000 Ortodoks Hıristiyan Rum Anadolu'dan Yunanistan'a, 450.000 Türk-Müslüman da Yunanistan'dan Türkiye'ye göç etmek zorunda kalmıştır. Yunanistan’dan Türkiye’ye gelen Selanik, Drama, Kavala, Girit ve Yanya Müslümanları Doğu Trakya, Batı Anadolu ve Orta Karadeniz’de daha önce burada yaşayan Rumların ayrılışı ile boşalan yerlere iskân edilmişlerdir. Mübadillerin yoğun olarak iskân edildikleri şehirler arasında Kocaeli de bulunmaktadır.
Mübadelenin gerçekleştiği 1923-1930 yılları arasında Kocaeli’ne yaklaşık 26.000 mübadil gelmiştir. Bu bildiride mübadillerin ata ocağını nasıl terk ettikleri, geçici ikamet yerlerinde neler yaşadıkları, Kocaeli'ne nasıl getirildikleri, vilayet dâhilinde nerelere yerleştirildikleri ve karşılaştıkları başta mesken, iaşe ve sağlık sorunları üzerinde durulmuştur. Ayrıca mübadillere uygulanan arazi dağıtımı, zirai araç gereç temini ve vergi muafiyeti gibi hususlar ile mübadele sonrası vilayette yaşanan sosyo-ekonomik değişime çalışmada yer verilmiştir.
Bu çalışmada başta Kızılay ve Başbakanlık Cumhuriyet Arşivleri, Kocaeli Köy Hizmetleri Arşivi’ndeki mübadele defterleri (şu anda bu defterler Başbakanlık Devlet Arşivleri’ndedir) olmak üzere, dönemin ulusal ve yerel basını ile birlikte Hilâl-i Ahmer Mecmuası, Hilâl-i Ahmer Cemiyeti tarafından hazırlanan raporlar ve konu ile ilgili araştırma inceleme eserler kullanmıştır.

International immigration is defined as people leaving their own home country and going to another country due to risks to their lives and to achieve better living conditions. It’s sometimes occurs as an exchange with protocols made between countries as well. One of the examples of this is the population exchange between Turks and Greeks. Upon the signing of “the Covenant and Protocol on the Exchange of the Greek and Turkish Populations” on January 30, 1923, a section of the Muslim population in Greece and the Greek population in Turkey were exchanged. The exchange did not include the Greeks living in Istanbul and the Muslims living in Western Thrace. The people migrating to both countries faced economic, social and cultural problems in addition to housing problems. In this study, the population exchange between Turks and Greeks will be scrutinized and the effects of the exchange on the migrants, their home country and the country that they migrated to will be discussed.

Greek goverment policy was to force to immigrate the majority of the population, the Turks in the occupied lands of Anatolia and East Thrace. The policy of Greek goverment can only be described as barbarism. Greek goverment used methods of forced expropriation of Turkish lands and houses with out any  indemnity, burned Turkish villages and towns, killed Turkish civilians and forced others to leave their houses. Greek goverment made mass tranfer of the Greeks living in Cacause and resettled them in Turkish homes. Greek goverment settled around 100.000 Cacause Greeks in East Thrace. More then 30.000 Turkish villagers took refuge in Bulgaria to save their lives. Also around 60.000 Turkish villagers escaped to İstanbul to save their lives. Greek Goverment in August 1922 gave the order to all Turks to leave their houses who were living between the Bulgarian frontier and Çatalca numbered around 270.000. Now today, the policy of Greek goverment is called as  “ Ethnic Cleansing “. Also according to the 4th Convention of the Hague 1907, the polices of Greek goverment as an occupied force must be accepted as the war crimes act.

Giriş Tarih boyunca görülen göç olgusu, çeşitli insan topluluklarının atalarından miras kalan yurtlarını bırakıp farklı coğrafyalara yerleşmesine neden olmuştur. Bu yer değiştirme sırasında yaşanan acılar, ölümler, ayrılıklar ve yeni yerleşim yerlerine iskân sırasında yaşanan problemler elbette ki, göçmen gruplarının, daha önce alışageldikleri yaşamlarına kavuşmaları için uzun yıllar geçmesine neden olmuştur. Yaşam şartları olarak, zaman içerisinde telafi edilebilen fiziki imkânlara kavuşulsa da, yaşanan acıların ve bıraktıkları ata yurduna olan özlemin telafisi mümkün olmamıştır.