İskân

Osmanlı arşiv fonlarında bulunan muhtelif nüfus defterleri istatistik ve benzeri kayıtlardan faydalanarak Vize merkez kazasına bağlı mahalle ve köyler ile Edirne Vilayeti Vize Sancağı'nın diğer kaza, nahiye, köy, çiftlik, kışla ve diğer mevkilerinde yaşayan yerli ve yabancı nüfusun milli ve dini menşei, meslekleri; vakıf mirası, yeraltı ve yerüstü zenginliklerinin nüfus ve idari hayat üzerindeki etkileri.

Uzun bir iskân tarihine sahip olan Anadolu’da, yerleşmelerin kuruluş,
gelişme ve devamlılığında siyasi, sosyal ve ekonomik (beşeri) şartların yanında
doğal faktörler de önemli rol oynamıştır. Tarihi süreçte, doğal ve beşeri
imkânların en uygun olduğu sahada yerleşmeler kurulmuş ve devamlılığını
günümüze değin sürdürebilmiştir. Yerleşme yerinin yanlış seçildiği ya da süreç
içerisinde doğal ve beşeri birtakım olumsuzlukların yaşandığı durumlarda ise
yerleşmeler, öncelikle yer değiştirmek zorunda kalmışlar, hatta bazı durumlarda
tamamen kaybolup gitmişlerdir. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e değin yaşanan
süreçte te benzer durumların yaşandığı ve yerleşmelerin kaybolduğu
anlaşılmaktadır. Özellikle XVI. yüzyıldan günümüze özellikle kırsal alanda
birçok yerleşmenin kaybolduğu dikkati çeker. Yerleşmelerin kaybolmasında
siyasi, sosyal ve ekonomik faktörlerin yanında insanların karşısında çoğu zaman
çaresiz kaldığı hususlardan birisi de doğal afetlerdir. Eldeki bu çalışma da XVIXX.
yüzyıl aralığında, Manisa ve Konya çevrelerinde yerleşmelerin
kaybolmasında doğal afetlerin etkisi ortaya konmaya çalışılmıştır. Yapılan arşiv
çalışması, arazi araştırması ve ilgili literatür değerlendirmeleri neticesinde;
deprem, sel/taşkın, kuraklık, kıtlık, çekirge istilası gibi faktörlerin sahadaki
yerleşmeleri derinden etkilediği ve bazılarının kaybolmasına neden olduğu
sonucuna ulaşılmıştır.

Tarih boyunca insan topluluklarının yaşadıkları bölgelerden başka bir bölgeye göç etmeleri, sosyal, siyasi ve ekonomik hayatı her anlamda etkileyen önemli bir sosyolojik olay olarak kabul görmüştür. Mevsimlere göre yer değiştiren, yazın yaylaya çıkan, kışları ovalara inen göçebe toplulukların belirli bir süre için yerleşmeleri; yerleşik insan topluluklarının köy, kasaba, şehirlere geçici veya sürekli olarak yerleşmeleri iskân olayı olarak kabul edilmiştir. İskân en geniş anlamıyla bir beşeri yerleşmedir 1 Devletlerin kuruluşları, parçalanmaları ve yıkılmaları gibi olaylar, bünyesindeki nüfusun geniş kitleler halinde yer değiştirmesine, haliyle yeni bir iskân hareketine neden olmuştur. Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılması ardından Osmanlı Devleti kuruluş döneminde kendisini böyle bir iskân hareketinin içinde bulmuştur. Osmanlı Devleti'nin kuruluş döneminde yeni fethedilen yerlerin Türkleşmesinde olduğu kadar, boş yerlerin şenlendirilerek ekonomik hareketlilik sağlaması, kasaba ve köyler kurulmasına imkân veren iskân politikasının önemi büyüktür. . İskân bu özelliği ile devletlerin idari ve ekonomik yapılarını yakından ilgilendirmiştir. Sosyal ve ekonomik açıdan çeşitli halk kitlelerine mensup devletlerin merkezi yapısını güçlendirmesi, nüfusun ekonomiye kaydırılması planlı bir iskân politikasını zorunlu kılmıştır.

Göç, insanlık tarihi boyunca taşıdığı dinamiklerle birlikte toplumların sosyal ve ekonomik yapılarında büyük değişimlere sebep olmuştur. Göçün sebebi kimi zaman savaşlar, etnik çatışmalar olmuşken kimi zaman da hastalık, kuraklık, büyük kayıpların yaşandığı doğal afetler insanları daha iyi yaşam koşullarına kavuşmak arzusuyla göçe itmiştir. 19'uncu yüzyıl Osmanlı Devleti için kazanılan ve kaybedilen savaşlar, modernizasyon çabaları, anlaşmalar ve devletlerarası düzende sağlanmaya çalışılan istikrarın yanında bunların olumlu ve olumsuz yansımalarını barındıran bir felaketler dönemi olmuştur. Kaybedilen savaşlar ve kaybedilen topraklardaki Müslüman nüfusun maruz kaldığı zulüm ve baskı binlerce Müslüman ve Türk nüfusu yerinden etmiştir. Göç ve iskân kavramları birey veya toplumların yer değiştirmesi ve bunların yerleştirilmeleri şeklinde tanımlanmasından öte sosyal, kültürel, ekonomik, güvenlik, siyasi ve insanî boyutları olan çok yönlü karmaşık bir sorundur. Bu çalışmada Osmanlı Devleti'nin bu çok yönlü soruna karşı oluşturduğu politikaları ve çözüm yollarını açıklamaya çalışacağız. 2. Giriş Osmanlı Devleti için bir felaketler dönemi olan 19'uncu yüzyıl Prof.Dr. İlber Ortaylı tarafından " İmparatorluğun En uzun Yüzyılı " olarak adlandırılmaktadır. Bu yüzyılda yaşanan savaşlar ve bu savaşların meydana getirdiği yıkım bahsi geçen felaketlerin ana sebepleri arasındadır. Göçler, kaybedilen savaşların kaçınılmaz sonuçlarından sadece birisidir. Bozulan devlet düzeni her alanda kendini göstermiş ve domino taşları gibi sorunlar birbirini tetiklemiştir. Bozulan mali yapı, toprak rejimi, dış borçlar, isyanlar, toprak kayıpları, büyük devletlerin sebepsiz müdahaleleri, Avrupa'da meydana gelen Sanayi Devrimi ve etkileri gibi birçok sorunun yanı sıra bitmek tükenmek bitmeyen göç dalgaları ile karşı karşıya kalınmıştır. Osmanlı Devleti aynı zamanda hilafet makamını da temsil ediyor olması sebebiyle esaret altında kalan eski tebaasına ve Müslüman nüfusa karşı duyarsız kalamamıştır. Özellikle XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Balkanlar, Rumeli, Kırım ve Kafkasya'dan Anadolu'ya çeşitli etnik yapılara mensup Müslüman nüfusun gelmesine müsaade edilmiştir. Gelen göçmenlerin meydana getirdiği iskân problemi ve Anadolu'nun içlerine yönlendirilmeleri ekonomik olarak zor durumda olan devleti oldukça zorladığı görülmektedir. Kırım Harbi bu sürecin en mühim kırılma noktalarından biri olmuştur. Kırım Harbi'nin zaferle sonuçlanması bir kazanım gibi gözükse de sonrasında meydana gelen gelişmeler durumun hiç de böyle olmadığını göstermiştir. Batılı devletlerinde yardımı ile Balkanlara doğru ilerlemesinin önü kesilen Rusların Kafkaslar ve diğer Türk topraklarındaki artan baskısı ve Türk bölgelerini istila ederek uyguladığı zulüm ve şiddet sonucu Kafkasya'dan, Baserebya'dan ve diğer Rus etkisi altındaki bölgelerden Anadolu'ya yoğun bir göç hareketi yaşanmasına sebebiyet vermiştir.

Balkan tarihi söz konusu olduğunda genel sosyolojik kabul olan göç mefhumu, Osmanlı Devleti nezdinde 1877-78 Osmanlı-Rus harbi sonrasında kabul görmeye başlamıştır. Balkanlardaki Müslüman halkın kitlesel göçü karşısında Osmanlı Devlet erkânı, kuralsız muhacir iskânı konusunda ciddi problemler yaşamaya başlamıştır. Bunun üzerine kurumsallaşma yoluna gidilerek, Muhacirin Komisyonu kurulmuştur. Zamanla kapsam ve idari oluşum açısından değişimler yaşayan komisyon Osmanlı devleti ve toplumu nezdinde büyük yankılar bulan göç mevzusunun belli ortak kabuller üzerinden yürütülmesine özen göstermiştir. Devlet eliyle yürütülen muhacire yardım ve iskân stratejisinin yanı sıra toplum tarafından da yardımlaşma dernekleri kurulması, Osmanlı toplumunun muhacirlere bakış açısını açıklar niteliktedir. Bu çalışmada mevcut kaynaklar kullanılarak yapılacak genel tablo çiziminin dâhilinde Balkan Harbi sonrası bölge halkını göçe iten etkenler, göç süreci kısaca anlatılarak Osmanlı Devleti’nin muhacirlere yönelik iskân siyaseti Osmanlı Arşivi dâhilindeki belgeler üzerinden incelenecektir.

Afshar clans who were a nomadic tribe used to live in "Uzun Yayla" in summer and "Çukurova" in winter. The local powers that came out from the 19th century did not obey to the government. On the other hand, the bandits who lived among the other nomadic tribes in the same region used to give harm the local people. Not only the security in the region decreased, but Çukurova, which is a very fertile region, had also become neglected. In addition to the problems mentioned, the fact that English started to be interested in the region upon the lack of troops after the Crimean War, it was decided to populate the Southern Anatolia. In 1865 with the leadership of Cevdet Pasha and Darwish Pasha, an army which was named as "Fırka-ı Islahiyye" was sent to the Southern Anatolia. One of the important duties of the army was to settle the tribes after amending them. In this regard, Afshar clans asked for to be settled in "Uzun Yayla" where they spent the summer. However, the Circassian immigrants had been settled in this region since the Crimean War. Accordingly, the decision to settle Afshar clans in Uzun Yayla was given up. The chieftain of the tribe Hacı Bey asked for to be settled in the region Sarız. Therefore, Afshar clans were settled in Sarız, Tomarza and PınarbaĢı (Aziziye). In this study, the general situation of the region before the settlement, the reasons of the settlement, the problems during the settlement, and the settlement were examined.

Öz: Anadolu genelindeki nüfus ve iskân yapısı, pek çok iç ve dış sebep yüzünden, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşuna kadar istikrarsız bir görünüm arz eder. Anadolu'nun geneli için yapılan bu tespit, özelde Bozok sancağı için de varittir. Sancağın istikrarsız yapısı Roma ve Bizans dönemlerinin yanı sıra Türk hâkimiyetinin başladığı ilk yıllardan Osmanlı Devleti'nin sonuna kadar devam etmiştir. Bununla birlikte Osmanlı dönemi öncesine dair elimizde ayrıntılı bilgilerin olmaması, bu dönemin aydınlatılmasına pek imkân vermemektedir. Ancak bölgenin Osmanlı hâkimiyetine geçmesinden itibaren nüfus, iskân ve ekonomik istatistiklerini ihtiva eden defterler tutulmaya başlanmıştır. İlk olarak 1529 tarihinde düzenlenen bu defterler 1542, 1576, 1642, 1831 ve 1844 tarihlerinde çeşitli isimler altında yenilenmiştir. Bu itibarla, defterlerin tartışmaya açık yönleri şimdilik bir tarafa bırakılacak olunursa, bölgenin yaklaşık 300-350 yıllık bir zaman dilimine dair nüfus, iskân ve ekonomik yapısıyla ilgili tespit ve değerlendirmeler yapmayı sağlayacak kaynakları mevcuttur. İşte bu çalışmada tahrir, avarız ve nüfus defterleri esas alınarak 1529 tarihinden 1831 tarihine kadar geçen zaman diliminde bölgenin nüfus ve iskân yapısı üzerinde durulacak, bu süreçte konar-göçer hayat ve yerleşiklik arasında yaşanan gelgitlerin sebep ve sonuçları tartışılacaktır. Bozok sancağı özelinde yapılan bu tartışmaların pek çoğu, Anadolu genelinin nüfus ve iskân yapısıyla da ilgili bir takım değerlendirmeler yapma imkânı vermektedir. Anahtar kelimeler: Bozok sancağı, İskân, Nüfus, Tahrir defterleri, Avarız defterleri, Nüfus defterleri. Abstract: Population and settlement structure in Anatolia were unstable until the establishment of the Republic of Turkey because of many internal and external reasons. This determination made for the whole of Anatolia is also true for the Bozok sanjak specifically. The unstable structure of the Sanjak continued from the beginning of the first Turkish rule to the end of the Ottoman Empire in addition to the Roman and Byzantine periods. On the one hand, the lack of detailed information about the pre-Ottoman period does not allow us to clarify this period, on the other hand, since the region came under the rule of Ottoman were started to be prepared books containing population, settlement and economic statistics. These records, first prepared in 1529, have been renewed under various names of 1542, 1576, 1642, 1831 and 1844. In this respect, if the debated issues of the records are to be left aside for now, there are resources to provide the determination and evaluation of the population, settlement and economic structure of the region for a period of 300-350 years. In this study, we focus on population and settlement structure of the region and causes and consequences of tides between nomadic and sedentariness based on avariz tax, tahrir register (tax, income and population registers) and census registers from 1529 to 1831. Many of these debates about Bozok Sanjak give the opportunity to make some evaluations about the population and settlement structure of Anatolia.

Geniş bir coğrafyaya hükmeden Osmanlı Devleti 18. ve 19. yüzyıllardaki savaşlarla giderek küçülmüş ve kaybettiği topraklarda yaşayan Müslümanlar da muhacir olarak başta Anadolu olmak üzere, Osmanlı'nın elinde kalan topraklara sığınmışlardı. Osmanlı topraklarına göçlerin yaşandığı bölgelerden olan Kafkasya'da yaşayan halkların bir kısmı, 19. yüzyılda Rusya'nın yayılmacı faaliyetleri nedeniyle Osmanlı Devleti topraklarına göç etmişlerdir. Osmanlı Devleti gelen Kafkasyalı muhacirleri ülkenin çeşitli bölgelerinde iskân etmişti. Göçlerle Osmanlı topraklarına gelen ve iskânı yapılan Kafkas halklarından biri de Çeçenlerdi. Kendisine sığınan Çeçenleri ülkenin çeşitli bölgelerine yerleştiren Osmanlı Devleti, onların bir kısmını da Diyarbakır Vilayeti'ne göndermişti. Buraya yerleşen Çeçenlere araziler verilmiş, evleri yapılmış ve kendi yaşamlarını devam ettirebilecek hale gelmişlerdi. Osmanlı arşivi belgelerine yansıyan muhacir kayıtlarında görüldüğü üzere Diyarbakır Vilayeti dahilinde yerleşmiş bulunan Çeçen muhacirlerin yerli halkla çeşitli çatışmalar içine girdikleri, yasaları ihlal ve düzeni bozucu bir takım olaylara karıştıkları görülmektedir. Diyarbakır Vilayeti'nde yaşayan Çeçen muhacirlerin karıştıkları asayiş olayları arasında silah kaçakçılığı, asayişi ihlal eden davranışlar, yerli halkın mallarına karşı tecavüz hareketleri ve çeşitli eşkıyalık faaliyetleri bulunmaktadır.

Kafkaslara doğru yayılmacı bir politika izleyen Rusya, Kırım Savası’ndan sonra
bölgede hâkimiyet sağlamak amacıyla bölge halkını göçe zorlamıstır. Zor durumda
kalan bölge halkı Anadolu’ya göç etmeye baslamıstır. Belirli periyotlarla göç
eden topluluklar Osmanlı Devleti tarafından planlı bir sekilde Anadolu’nun belirli
yerlerine iskân edilmislerdir. Göçmenlerin yerlestirildikleri yerlerden birisi de
Sanlıurfa’dır. Bu makalede Kırım Savası’ndan sonra Kafkasya’dan Anadolu’ya gelen
göçmenlerden Sanlıurfa’ya yerlestirilenler ele alınarak, bölge halkının göçmenlere
yaptığı yardımlar incelenmistir

Uluslararası göçün pek çok nedeni vardır. Bunlardan birisi muhacirliktir. Muhaceret zorunlu nedenlerle bir kişinin veya ailenin veya insan topluluğunun, bir ülkeden başka bir ülkeye göçüdür. Bir nevi sığınmadır. Muhacir olarak sığınılan ülkeyle aynı soydan gelme boyutunda veya dinsel boyutta bir şekilde bir bağ olması gerekir. Göç, sığınılacak ülkeye varıncaya kadar yolculukta karşılaşılacak olayların bilinmezliğinden ötürü sıkıntılı bir süreçtir. Ayrıca, sığınılan ülkede de nereye iskân olunacağı, iskân olunan yerdeki iklim koşulları veya yaşam koşulları hakkındaki belirsizlik de büyük bir problemdir. Muhacir olarak kabul olunan ülkede hemen vatandaşlığa alınma işlemleri yapılmaz. Belirli geçiş aşamaları vardır. Bunlardan birisi de vatandaşlığa alınasıya kadar nüfus kayıtlarının tutulduğu muhacir ve mülteci defterleridir. Bu defterlerin bir örneği İzmir Tire nüfus müdürlüğü arşivinde bulunmaktadır. Defterde 1940 yılına kadar Tire ilçesine gelen muhacir ve mültecilerin kayıtları tutulmuştur. Kişi ve aile fertlerinin genel bilgilerinden sonra tabiiyeti olduğu ülke ve ırkı belirtilmektedir. Gelenler genelde şu an dağılmış olan Yugoslavya tabiiyetinden olup ırk olarak da Türk yazılmıştır. Önce geçici bir mahalleye kayıtları yapılmış düşünceler bölümünde ise asıl iskân edildikleri idari birim ve hanesi yazılmıştır. Bazı kişilerin bilgilerinin bulunduğu alana fotoğrafları yapıştırılmış ve ikamet adresleri yazılmıştır. 1935 yılında ilçe hakimi tarafından defter tasdik olunmuştur. Toplam doksan sayfadır. 50x70 boyutundadır. Nüfus arşivinde veya diğer nüfus müdürlükleri arşivinde aynı türde başka deftere rastlanılmamıştır. Anahtar kelimeler: Tire; muhacir; göç; iskân; muhacir mülteci defteri.

Başlangıçta Batı Anadolu’da bir uç beyliği olarak kurulan Osmanlı Devleti, diğer Türk Aşiretlerinin de desteğiyle devletleşme sürecine girdi. Aşiret gelenekleriyle devleti yönetmek çok zor olduğu için, Kayı Hanedanı bazı geleneklerini değiştirerek yazılı hukuk kurallarını uygulamaya başladı. Bu durum konar-göçerlerin yerleşik hayata geçmelerini de kapsıyordu. Fakat ananelerine sıkı sıkıya bağlı olan Türkmenler için ‘yerleşmek’ uzak bir kavramdı ve bu durum yönetim-reaya gerginliğine zemin hazırladı. Çünkü devlet için bazı kabilelerin iskânları; fetihlerin doğal bir sonucu olduğu kadar, ekonomik istikrarın ve kentleşmenin de gereğiydi. Bu nedenle “Eşitler Arasında Birinci” olan Osmanlı Beyi, bir taraftan tebaasını iskân etmeliydi, diğer taraftan ülkenin büyük ölçüde gıda ve hayvan ihtiyacını sağlayan konar-göçerlerin serbest hareketlerine göz yummalıydı. İşte bu ikilem Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan yıkılışına kadar sürüp-gitti.
Bu çalışmada; Osmanlı Devleti’nin uyguladığı iskân politikalarına değinilirken, devletin uzun ömürlü olmasında etkili olan bazı faktörler de bilgi ve belgelerle açıklanmaya çalışılmıştır.

Bu çalışmamda, tek parti döneminde-1923 ve 1945 arası dönem-Kürtlere uygulanan iskan politikasını, ortaya çıkan çeşitli isyanlar ve bu isyanları bastırmak için ortaya çıkarılan çeşitli kanunlar çerçevesinde konuyu anlatmaya çalıştım. Bu çalışmam, ilk olmasından dolayı benim için büyük bir önem taşımaktadır. Konuyu seçmemde ise, ilk olarak merakla konuya yaklaşmam ve de konuyu daha bol kaynaklarla geliştirip tez için ön hazırlık oluşturmam etkili oldu. İlk olarak, Beşikçi'nin ''Kürtlerin Mecburi İskanı'' adlı kitabının giriş bölümünde yer alan 'bilimsel yöntem' kavramından esinlenerek kısa bir 'giriş' bölümünü -her ne kadar başarılı bir şekilde yazamamış olsam da-bu yöntemle yazmaya çalıştım. Daha sonra tek parti döneminin istekleri çerçevesinde şekillenen tek bir millet yaratma fikirlerinin iskan politikasına doğru yönelimine; bu ve benzeri politikalara karşı ortaya çıkan isyanları bertaraf etmek ve Türk unsuru içinde eritilmeleri için uygulanan düzenlemeler ortaya çıkarmak gibi amaçları kronolojik bir şekilde kısa bir çalışma ele aldım.

Bu çalışmada 1915 yılında uygulanan Ermeni tehciri ile 1918 yılında tehcirden geri
dönen Ermenilerin durumu incelenmektedir. Bilindiği gibi 1915 yılında Ermeni tehciri OsmanlıRus Savaşı, Balkan Savaşları ve Birinci Dünya Savaşı’nın gölgesinde gerçekleşmiştir. Bu karar
neticesinde Ermenilerin birçoğunun malları; hatta eşleri ve çocukları geride kalanlara teslim
edilmiştir. Esasen bu dönemde Anadolu’da büyük bir kargaşa hâkimdir. Balkanlardan ve Orta
Doğu’dan birçok Müslüman Anadolu topraklarına göç etmektedirler. Ermenilerin boşalttıkları
yerlere yerleştirilenlerin büyük bölümünü bu grup oluşturmuştur.
Osmanlı hükümeti 1918 yılında Mondros Mütarekesi yapılmadan hemen önce
Ermenilerin geri dönmesi yönünde bir karar almıştır. Geri dönüş kararı var olan kargaşayı
arttırmış; üstelik ülke topraklarında farklı güç odaklarının da iktidarı sebebiyle gerektiği gibi
yönetilememiştir. Mal ve mülklerin, hatta kadın ve çocukların ‘iadesi’ meseleleri büyük sorunlar yaratmış; gayrimüslimlerle Müslüman halk arasında çatışmalar başlamıştır. Tehcirden
geri dönenlerin yeniden iskânı ve Ermenilerin hayatlarının normalleştirilmesi yolunda Hilal-i
Ahmer gibi sivil toplum kuruluşları, yerel halk ve Amerika Birleşik Devletleri de önemli rol
oynamışlardır. Yiyecek, içecek ve ilaç başlıca yardımlar olmuş; bunlara Ermenilerin iş tutabilmesi için verilen destekler de eklenmiştir.
Anadolu’da zaten var olan kargaşayı arttıran bu kararlar dönemin anlaşılabilmesi
için önemli ipuçları sunmaktadır. Bunların incelenmesi meseleyi soykırım mı; değil mi
tartışmalarından uzaklaştırarak daha geniş bir perspektiften bakma olanağı sunacaktır.
Abstract
This paper is about the situation of the Armenians who returned to their lands in
1918 after 1915 deportation. The Armenian deportation in 1915 realized under the shadows
of Ottoman-Russian War, Balkan Wars and World War I. The decision to deport Armenians
from Anatolia led to many Armenians to lose their properties and relatives in return. There is
a big mess in Anatolia along 1910s, when many Muslim migrate to Anatolia from the Middle
East and Balkans and fill the places evaucated by the Armenians.
The Ottoman Government made a decision to let Armenians return their homes before the signing of 1918 Mondros Treaty. The decision for the return of the deported added to the existing chaos in Anatolia, moreover the return process was not administered efficiently
thanks to the different power foci in the government. The return of the properties, as well as
the children and women led to big problems followed by clashes between the Muslim and
non-Muslims. Associations such as Red Crescent, local people and the U.S. also had crucial
role for the relocation of those returning after deportation. Food, water and drugs have been
the fundamental aid items, employment efforts for the Armenians followed. The deportation and return processes provide some clues to have a better understanding of the period.
Analysis of these might help to see the problems from a wider angle, compared to the vicious
argument cycle of whether deportation was a genocide or not.

Özet Ceridler, XVI. yüzyılda Maraş ve Çukurova dolaylarında yaşamışlardır. XVII. yüzyılın sonlarında Çukurova'ya iskân edilmişlerdir. XVII. yüzyılın sonlarından başlayarak XVIII. yüzyıl boyunca devlet ile olan ilişkileri durmaksızın çatışma halinde devam etmiştir. Vergi vermemek, dağlara çıkmak, yoldan gelip geçenlere saldırmak gibi eşkıyalık faaliyetlerine girişmişlerdir. Devlet, Ceridlerin de bulunduğu aşiretler üzerine zaman zaman büyük askeri harekatlar yapmış, Ceridleri ve diğer aşiretleri iskân etmeye yönelik çeşitli yöntemler denemişse de başarılı olamamıştır. Bu araştırmada Ceridlerin iskân edilmelerinden XVIII. yüzyılın ikinci yarısına kadar olan süreçteki durumları konu edilmiştir. Abstract Cerids had been living in Cukurova and Maras in XVIth century. Last decades of XVIIth century, they settled to Cukurova. From last years of XVIIth century to the second half of the XVIIIth century their relationship with the state had gone on conflict without stopping. They had undertaken to banditry movement by rejecting to give taxes to the state, taking to the hills, attacking the passersby etc. The state occasionallly had made big military operations on Cerids and the other nomads but would have failed despite of the fact that the state had tried to settled the nomads. In this research, it will be analyzed the situations of Cerids from the settlement process to the half of XVIIIth century.

Bu çalışmada, Bozok sancağına ait tahrir, avarız, nüfus ve temettuat defterleri ve şeriyye sicillerinden istifade edilerek Bozok sancağında bir köyün kuruluşu ile burasının nüfus ve sosyal yapısı ele alınmaktadır. Oğuzların Bozok koluna mensup konar-göçerlerin kalabalık bir nüfusla bölgeye gelerek yerleşik hayata geçmesiyle bölge Bozok ismini almıştır. Bununla birlikte, bölgenin iskânı XVI. yüzyılın ikinci yarısından XIX. yüzyıla kadar devam eden uzun bir süreci kapsamaktadır. Bu tedrici iskân sırasında çeşitli sebeplerden dolayı bazı köyler boşalırken yeni yerleşim yerleri de ortaya çıkmıştır. Bunlardan biri de günümüzde Çayıralan ilçesine bağlı olan Çokradan kasabasıdır. XVI. yüzyılda Kuzuca Kışlalı cemaatinin ziraat ettiği Büyük Üyük Viranı isimli mezra yakınından geçen Çokradan çayından ismini almış ve muhtemelen XVII. yüzyılın ikinci yarısından itibaren nüfus alarak köye dönüşmüştür.

Öz Kafkaslara ve Balkanlara doğru yayılmacı bir politika izleyen Rusya, ele ge-çirdiği bölgelerin Müslüman sakinlerini belirlediği siyaset dâhilinde göç etmeye zorladı. Osmanlı Devleti'ne sığınmak zorunda kalan yüz binlerce muhacir, dev-let tarafından belirli periyotlarla belirli yerlere imkânlar dâhilinde ihtiyaçları karşılanarak iskân edildi. Osmanlı Devleti, düzenin ve asayişin sağlanması, dağılan yerleşim alanlarının canlandırılması ve ihtiyaç duyulan yeni yerleşim alanlarının oluşturulmasına yönelik politikalar izledi. Bu bağlamda Anado-lu'nun doğu ve güney taraflarında çölde yaşayan, vergi vermeyen ve asayişi bozan Urban aşiretlerinin düzene girmesi amacıyla bölgede bir güvenlik kuşağı oluş-turmaya çalışıldı.

Özet XVIII. Yüzyılın ilk çeyreği içinde, Kuzey Suriye ve Çukurova bölgeleri ile Bozok/Yozgat taraflarından göçürülen, büyük çoğunluğu Kaçar ve Harmandalılardan oluşan Türkmen aşiretlerinin İç Batı Ana-dolu bölgesindeki metruk yerlere yerleştirildiği anlaşılmaktadır. Muh-temelen Toroslar boyunca batıya doğru gerçekleşen bu nüfus hareket-liliğinin, Aydın taraflarından kuzeye doğru yöneldiği ve söz konusu sahada nihayete erdiği söylenebilir. Bu çalışmada, işte bu nüfus hare-ketliliği esnasında Adana/Osmaniye yörelerinden gelen bazı Türkmen aşiretlerinin, Uşak'ın yaklaşık 55 km. batısında " Adana " ismini taşı-yan iki köy kurmaları hususu ve konar-göçerlikten yerleşik hayata ge-çiş süreçleri aydınlatılmaya çalışılmıştır. Çalışmada temel olarak nü-fus ve temettuat defterleri ile salnameler ve konu ile ilgili diğer arşiv kayıtları kullanılmıştır. Ayrıca yerel kaynak bağlamında mezar kitabe-leri, yazarın çocukluğunun geçtiği bölge olması hasebiyle sözel bilgi ve yaşanmış bazı hatıralar da konunun açıklığa kavuşturulmasında de-ğerlendirilmeye alınmıştır. Dolayısıyla bu çalışma, bilhassa iskân tari-himiz açısından küçük bir katkı olarak değerlendirilme umudu taşı-maktadır. Abstract It is understood that in the first quarter of 18th century, Turkmen tribes consisting of mostly Qajar and Harmandalı people which forced to immigrate from Northern Syria and Çukurova region and Bozok/Yozgat are placed in derelict places in inner Western Anatolia. Presumably it can be told that this population movements which occur along Taurus Mountains to the West has gone towards the North from Aydın and ended in the subject area. In this study, it's been tried to tell the sedentism process of some Turkmen tribes from Adana/Osmaniye and their establisment of two villages named " Adana " 55 km. west of Uşak during this population movements. It's been basically used population and dividend books (nüfus ve temettuat defterleri) and yearbooks (salnameler) and other archive documents about the subject

“Türk ve Türkiye tarihini çağdaş, sosyal bilim anlayışıyla araştırmak ve yaymak; bu alandaki araştırmaları desteklemek ve toplumdaki tarih bilincini geliştirmek” misyonu çerçevesinde faaliyetlerini yürüten Türk Tarih Kurumu, milli bir tarihsel kimliğin oluşmasında geçmişte olduğu gibi günümüzde de önemli bir rol üstlenmiş bulunmaktadır. Dünyayı hâkimiyeti altına alan küreselleşme süreci, köklü millî ve manevi değerleri olmayan veya bunları gereği gibi koruyamayan kültürleri yok ederek milletleri öz kültürlerinden uzaklaştırabilmektedir. Gerek dünyada gerekse bulunduğumuz coğrafyada yaşanan olaylara bakıldığında tarih ve millî kültür bilincine sahip, geçmişten ders çıkarmayı bilen milletlerin her türlü zorluğa karşı kendi varlıklarını korudukları görülecektir. Bu nedenle Türk Tarih Kurumunun insanlığa, tarihe ve geleceğe karşı görev ve sorumlulukları oldukça önemlidir. Bu bağlamda, Kurumumuzun görev ve sorumluluklarında biri de yeni buluşları ve bilimsel konuları tartışmak üzere toplantılar, kongreler düzenlemektir. Bu toplantı ve kongrelerin en önemlisi Türk Tarih Kongreleridir. Dünyada kendi alanında en saygın kongreler arasında yer alan Türk Tarih Kongreleri, Türk tarihi ile Türkiye tarihinin önemli olaylarının aydınlatılmasına büyük katkılar sağlamış, ülkeler ve insanlar arasındaki kültürel bağların kurulmasına ve geliştirilmesine de olumlu hizmetlerde bulunmuştur.

Öz XVII. asrın ortası itibariyle Trabzon Eyaleti'nin kırsal kesimlerindeki yoğun nüfus hareketliliğini ifade eden hususiyetlerin başında kitlesel karye terkleri gelmekteydi. Aslında bu tarihi olgu Trabzon Eyaleti'ni ziyadesiyle etkisi altına alan dönemin ehl-i örf baskısı, aşırı vergilendirme, Kazak baskınları ve eşkıyalık gibi kronik sorunlarının geniş köylü kitleleri üzerindeki ortak sonucundan başka bir şey değildi. Nitekim söz konusu sorunların ağırlığını iyice hissettirdiği 1651 yılında Trabzon Eyaleti'nin genelinde 12 ayrı köy yerleşiminin terk edildiği anlaşılmaktadır. Trabzon kadı sicillerinde yer alan ilgili belge serisi ehl-i örf baskısı ve Girit kuşatması nedeniyle sıklaşan vergilerden kaçma eğiliminin ise bu süreci başlatan başlıca sebepler olduğunu ortaya koymaktadır. Öte yandan karye terklerinin bölgede belli bir nüfus kaybına sebebiyet vermekle birlikte bu köylerin önemli bir kısmının bilinçli bir şekilde ve vergiden kaçma amacıyla boşaltıldığı dolayısıyla da karye terklerinin yerleşim yapısı üzerinde nispeten geçici bir etki bıraktığı gözlemlenmektedir. Terk edilen beş karyesi ile eyalette en ön sırada gelen Yomra Nahiyesi bu durumun tipik örneklerinden biridir. Buradan hareketle nahiye eyaletin diğer bölgelerinde yaşanan benzer vakaların niteliği de dikkate alınarak bu makalenin üzerine eğildiği bölge olarak seçilmiştir. Bu çerçevede köylülerin karye terkleri bağlamında tepkileri, tutum ve beklentileri izah edilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın diğer amaçlarını ise kadı sicilleri ışığında gerçek sebepleri ile karye terklerinin bölgenin yerleşim ve nüfus yapısına etkilerinin tespiti oluşturmaktadır. Anahtar Sözcükler: Köy Terkleri, Trabzon Eyaleti, XVII. Yüzyıl, Yomra Nahiyesi. Abstract Massive village abandonment was one of the principal characteristics of mass population mobility in the rural areas of Trabzon Province in the middle of the XVII th century. Actually, this historical phenomenon was the very representation of the common cause of chronic problems prevalent in the Trabzon Province, such as administrative officers' pressure, excessive taxation, Cossacks raiding, and banditry, which in turn affected the scores of villagers in this era. It is realized that 12 different villages were abandoned in Trabzon Province in 1651, when the seriousness such problems was experienced noticeably. However, the relevant documents series in Trabzon court records indicate that local administrative officers' pressure and flight from frequent taxation because of Girit siege were the most significant reasons which started this process. Although abandoning the villages paved the way for population decrease in the region, it is observed that this had temporal effect on the settlement patterns because most of these villages were abandoned by villagers consciously and collectively for escaping taxation. The Nahiya of Yomra, one of the first regions with five deserted villages in the province, is a typical example of this situation. Because of this, Yomra was chosen as the topic of this study by considering the characteristics of similar cases taking place in other parts of the province. In this context, it was attempted to explore the villager's reactions, behaviors and expectations with reference to village abandonment practices. Moreover, in the light of the court records' documents, the study provides an explanation for the effects of abandoning villages in accordance with its real causes on settlement and demographic patterns of the province. Giriş XVI. asır bütün Akdeniz havzasında olduğu gibi Osmanlı İmparatorluğu'nda da kırsal nüfusun ciddi oranda artış gösterdiği bir dönem olarak kabul edilmektedir. Çağdaş Osmanlı kaynakları ve ilgili literatür ışığında bu çarpıcı artışın Anadolu'nun pek çok bölgesi için kanıtlanabilir bir demografik olgu olduğu anlaşılmaktadır 1. Öte yandan aynı yüzyıl boyunca köy yerleşmeleri ve kırsal ekonominin yakaladığı gelişim ivmesini klasik Osmanlı devlet düzeni taşrada tesis etmeye çalıştığı güçlü bir merkezi otorite ve refah anlayışı ile desteklemekteydi. Osmanlı yönetim mekanizmasının tahrir geleneği ile imparatorluğun Trabzon Eyaleti gibi dağlık bölgelerinde dahi işletmeye özen gösterdiği bu siyasetin tezahürleri tapu-tahrir defterleri ve kadı sicilleri üzerinden izlenilebilmektedir. Ancak XVI. asrın sonlarından itibaren imparatorluğu etkilemeye başlayan askeri, idari ve ekonomik sorunlar yumağı imparatorluk tarihinde, devlet ricalinin bahsi geçen sorunlara çözüm üretmekte zorlandığı yeni bir dönemin habercisi idi. Dolayısıyla devletin klasik kurumlarının işleyişinde bir takım aksaklıklar ortaya çıkarken, taşrada özellikle de Anadolu'da söz konusu sorunların yansımaları yerleşim ve nüfus yapısındaki uzun süreli ve kalıcı değişimlerle kendisini göstermekteydi. Nitekim birbirleri ile ilintili bir biçimde toprak sistemi ve zirai üretimin zarar görmesi, aşırı vergilendirme, isyanlar, eşkıyalık, güvenlik vb. sorunları muhtevi bu sürecin * Dr.,

Aksaray has had a significant place in people's settlement since the earliest dates. In addition to the indigenous people living in these lands, there are also groups of people belonging to various ethnic identities coming to settlement in the process. Circassians are also Caucasian nations who have been forced to emigrate to the Ottoman lands after the Crimean War. For the Circassians who came to Aksaray from 1877-78 for the purpose of settlement, Hamidiye District was established with the help of the state and the people. It is not possible to provide clear information about whetherall Circassians sent for resettlement are settled. However, based on archival documents, it can be said that Circassians settled over a long period of time. The neighborhood established for them is in the center of the city. For this reason, eventhough Circassians had been settled collectively, they had cultural interaction  Öğretim Görevlisi, Aksaray Üniversitesi, Ortaköy MYO, [email protected]

Özet

Balkan coğrafyası Osmanlı İmparatorluğu için özel bir öneme sahiptir. Devletin kuruluşundan bir yüzyıl sonra yaşadığı buhranda yani Fetret Devrinde, Anadolu’daki beylikler birer birer bağımsızlıklarını ilan ederken Balkanlarda fethedilen yerler büyük ölçüde Osmanlılara bağlı kalmıştır. Bu bağlılık, İmparatorluğun ilk fetihlerden itibaren Balkan coğrafyasında izlediği istimalet, iskân ve imar politikasının bir sonucudur.
Bosna’nın 1878’de Osmanlı’dan koparılışı sonrası hem İmparatorluğun merkezinde hem de Balkanlarda yaşanan buhran bu toprakların imparatorluk için değerini göstermektedir. 14. yüzyıldan itibaren Balkanlara yerleşen dervişler ve alperenlerin gönülleri kazanma gayreti ile başlayan, yüzyıllar içerisinde kök salan Balkanlardaki Osmanlı kimliği ve İslam medeniyeti inşasının Bosna Hersek’te soykırım ve tarihi eserlerin tahrip edilmesi yoluyla silinmek istenmesine rağmen, bu kimlik ve medeniyetin muhafazası ve günümüze kadar gelmiş olması Bosna Hersek’te yeşertilen iskân ve imar faaliyeti açısından yeni bir bakış açısı ile incelenmeyi ve anlaşılmayı zaruri hale getirmektedir.
Boşnak tarihçiler başta olmak üzere birçok Avrupalı tarihçi bu konu üzerinde değerlendirmeler yapmış, tahrir defterleri ve vakfiyeler olmak üzere birçok tarihi belgeler üzerinden sonuçlar ortaya koymuştur. Bu çalışma kapsamında Bosna’daki erken dönem Osmanlı faaliyetleri iskân ve imar çerçevesinde incelenerek, bu faaliyetlerin Bosna’daki Osmanlı kimliğinin oluşumuna etkisi ele alınacaktır.

Abstract
The Balkan region is of particular importance for Ottoman Empire. During the Interregnum, while the principalities in Anatolia were declaring their independence, most of the places conquered in the Balkans stayed in Ottomans. This dependence is the result of the leniency, settlement and reconstruction policy of the empire in the Balkans. The depression undergone both in the center of the empire and in the Balkans after the detachment of Bosnia from Ottoman Empire in 1878 shows the value of those places for the empire. This value was reflected on the 20th century that the ones who could not accept the Ottoman identity and Islam civilization carried out massacre to Bosnia who declared its independence, and wanted to clear that identity by destroying the historical artifacts. This identity formation in Bosnia dates back to 15th century. Dervishes made efforts to win the hearts of people in the Bosnian area before the conquest.
In the wake of the conquest of Bosnia in Mehmet the conqueror period, this region islamized through settlement and reconstruction and remained under the domination of Ottoman Empire for 400 years. We can come across samples of the most beautiful cities and the most preeminent architectural works belonging to Ottoman Empire in Bosnia. Bosnia is also an exceptional area where all cultures and religions have lived together for centuries. How Bosnia transformed under the domination of Ottoman Empire is among the most overemphasized issues of the last century. Bosnian historians and many European historians have estimated and carried out evaluation on this issue; and revealed consequences through many historical documents. In this study, in company with archive works and modern research, early Ottoman activities in Bosnia will be examined within the frame of settlement and reconstruction; and Bosnia’s importance to Ottoman Empire will be dealt along with transformation process to province.

Göçler, tarihin hemen her döneminde toplumları siyasi, sosyal ve ekonomik
açılardan etkileyen önemli faktörler arasında yer almaktadır.
Öyle ki geçmiş dönemlerde göçler bir siyasi organizasyonun çökmesine
neden olurken, başka bir siyasi organizasyonun hayat bulmasına yol
açabilmiştir. Böylesine önemli etkileri olan göç olgusuna ilişkin ülkemizde
yapılan çalışmalarda daha çok çağdaş dönem kapsamındakilere
odaklanıldığı görülmektedir. Ancak bugünün doğru okunmasında ve
geleceğe dair sağlıklı projeksiyonların yapılmasında tarihi göçlerin de
ele alınması bir zorunluluktur. Özellikle yakın geçmişimiz olan Osmanlı
Anadolu’sunun göç yapısının araştırılması, hem göçün tarihi
arka planının ortaya çıkarılmasında hem de çağdaş göçleri bu tarihi
tecrübe bağlamında değerlendirilmesinde ciddi katkılar sağlayabilecektir.
Bu çalışma ile göç tarihine ilişkin literatüre, zaman olarak XVI.
yüzyıldan XX. yüzyıla kadarki, mekân olarak ise Manisa ve Konya
örnekleri üzerinden, Anadolu kırsalındaki göçlerin yapısı araştırılarak
katkı yapılması hedeflenmiştir. Araştırmada temel olarak Osmanlı
kırsalında meydana gelen göçlerin sebepleri nelerdir? sorusuna cevap
aranmıştır. Bunun için arşiv vesikalarından, arazi araştırmalarından ve
saha literatüründen elde edilen bilgi ve bulgulardan yararlanılmıştır.
Araştırma sonucunda, çalışılan zaman dilimi ve örneklem sahaları dahilinde
kırsalda yaşanan göçlerin doğal afetler, salgın hastalıklar, eşkıyalık
faaliyetleri, vergi baskısı, ana ulaşım ağı üzerinde bulunmaya bağlı olarak ortaya çıkan huzursuzluklar gibi itici faktörler nedeniyle ortaya
çıktığı tespit edilmiştir. Bazen bu itici faktörler bireysel göçlere neden
olabildiği gibi toplu göçlere ya da kırsal iskân merkezlerinin yer değiştirmesine
yol açabilmiştir. Yaşanan göçlerin kırdan şehre olabildiği
gibi belki bundan daha fazla bir kısmı kırsalın kendi içerisinde cereyan
ettiği anlaşılmaktadır. Arşiv vesikaları ve arazi araştırmalarından elde
edilen bilgiler bu duruma dair önemli ipuçları olarak değerlendirilebilir.
Çeşitli sebeplerle kırsalda meydana gelen göç hareketi şehirlerin
yanı sıra merkezî, güvenli ve kalabalık köylere doğru gerçekleşmiştir.
Başta ekonomik ve güvenlik faktörlerinin etkisiyle gerçekleşen kırsal
alandaki göçler neticesinde kırsal iskân merkezleri yer yer toplulaşmıştır.
Meydana gelen toplu göçler, bir taraftan bazı köylerin ortadan
kalkmasına yol açarken diğer taraftanda mevcut köylerin devamlılığına
önemli katkılar sağlamıştır.

Rusya’nın Kafkasya’yı işgali ile başlayan 1864 Çerkes Sürgünü, yaklaşık 20 yıl içerisinde 2.500.000 kadar Kafkasyalının ülkelerini terk edip Anadolu başta olmak üzere Ortadoğu’nun çeşitli yerlerine zorunlu olarak göç ettirildikleri bir süreci ifade eder. Bu tahmini sayının yalnızca 3’te 2’si sürgün sonunda hayatta kalabilmiştir. Çerkesler başta olmak üzere birçok Kafkas halkı ülkelerini terk etmek zorunda kalmışlardır. Göçmenlerin kullandığı güzergâhların başında da deniz yolu gelir. Bu bağlamda Samsun, on binlerce Çerkes’in kayık ve teknelerle indirildikleri bir liman olarak görünmektedir. Bu durum, Samsun’a gelen göçmenler için bir iaşe ve barınma sorunu yaşanmasına sebep olacak, bölgedeki göçmen kampları bir anlamda ölüm kamplarına dönecektir.

Anahtar Kelimeler: Çerkes Sürgünü, Kafkasya, Samsun, Göçmen.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
1864 Circassian Exile, began with Russian invasion of Caucasus, refers to a 20-year period during which approximately 2.500.000 Caucasians were forced to migrate from their homeland to various parts of Middle East, particularly Anatolia. Only two third of this estimated population survived after the exile. Numerous Caucasian nations had to leave their homeland, particularly the Circassian. Sea way was the primary route the immigrants used. In this context, Samsun appears to be a harbor where tens of thousands of Circassian people were landed by boats and keels. Consequently, regional immigrant camps became death camps by virtue of subsistence and sheltering problems.

Key Words: Circassian Exile, Caucasus, Samsun, Immigrant.

ÖZET Girit'te yaşayan Müslüman Türk nüfus ilk olarak; 19. yüzyılın sonlarında milliyetçi akımların ve Yunan bağımsızlık hareketinin Girit'i de etkilemesiyle adada başlayan milliyetçi çatışma ve katliamlar neticesinde yurtlarını terk ederek adadan göç etmek zorunda kalmıştır. Daha sonra ise; Girit'in Osmanlı hâkimiyetinden çıkmasıyla burada azınlık statüsünde yaşayan Girit Müslümanlarının "Mübadele" anlaşmasıyla adadan yine zorunlu göç süreci yaşanmıştır. Böylece yaşanan iki büyük göç dalgasıyla Müslüman nüfus, Anadolu'ya taşınmıştır. Bu çalışmada; Müslüman halkın, 19. yüzyılda özellikle 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı ile birlikte baskı ve katliamlar sonucu Girit'ten Anadolu'ya yönelik zorunlu göç ya da zorunlu kaçış süreci neticesinde İzmir'e gelmeleri ve burada Turgutlu (Hamidiye) köyüne iskânları, sosyal ve kültürel değerleri ele alınarak, gerekli değerlendirmeler yapılmaya çalışılmıştır. Bu çalışmanın amacı; tarihi belgeler, alan çalışması ve konu ile ilgili yapılan çeşitli araştırmalar çerçevesinde, Giritli Müslümanların İzmir'e gelişleri, Turgutlu (Hamidiye) köyünün kuruluşu ve buraya iskân edilmeleri, kaç haneden mürekkep oldukları, meslekleri, temel geçim kaynakları, yörenin diğer toplumsal gruplarıyla olan ilişkileri, kültürel adaptasyonları, Turgutlu (Hamidiye) köyünün günümüzdeki durumu ve Giritli muhacirlerin tarihsel süreç içerisinde geçirmiş oldukları dönüşümü irdeleyerek, farklı bir bakış açısı ortaya koyabilmektir. Konuya özgünlük ve bütünlük sağlaması açısından, dönemin gazeteleri ve arşiv belgelerine ayrıca bölgedeki üçüncü ve dördüncü kuşak Giritli vatandaşların konu ile ilgili bizzat kendi ifadelerine yer verilmeye dikkat edilmiştir.

XIX. yüzyıl Osmanlı Devleti’nde siyasi ve askeri gelişmelerin meydana geldiği bir zaman dilimi olmasının yanı sıra; demografik, sosyo-ekonomik ve kültürel değişimlerin de etkili olduğu bir dönemdir. Bunun en önemli nedeni; toprak kayıplarıyla birlikte sınırların daralması ve bu sürecin beraberinde getirdiği sonuçlardır. Bu çalışmada; Osmanlı Devleti’nin muhacir-aşiret politikası incelendikten sonra özelde Milli Aşireti genelde ise diğer aşiretler üzerinden muhacir-aşiret ilişkileri üzerine bir değerlendirme yapılacaktır. Muhacirlerin Milli Aşireti ile ilişkileri tek bir boyutta olmayıp, olumlu ve olumsuz meseleler karşılıklı olarak yaşanmıştır. Yaşanan problemler arasında gasp, darp, hırsızlık, köy baskını gibi vakaların olduğu gözlemlenmiş, söz konusu vakaların yaralanma ve ölümle sonuçlandığı da görülmüştür. Bununla birlikte bazı gelişmelerden birliktelik doğduğu da anlaşılmıştır. Muhacirlerden bazıları iskân edildikten bir süre sonra Milli Aşireti’nin himayesine girerek bu topluluğun bir parçası olabilmiştir. Ayrıca muhacirler söz konusu aşireti yaşamları ve giyimleri ile etkilemiştir.

19. yüzyıl, Osmanlı devletinin dayandığı " geleneksel imparatorluk " temellerinin bütün dün-yada köklü olarak değiştiği bir çağdır. Fransız İhtilalinin getirdiği " dil-kültür-vatan " temeline dayalı yeni toplum ve devler anlayışı Avrupa'da uluslararası siyaseti de değiştirdi. Osmanlı devleti gibi çok-kültürlü ve çok milletli devletler, bu süreçte ciddi bir buhran yaşadılar. Üstelik Osmanlı devleti, zayıf-lamış olan gücü sebebiyle bu süreçte büyük güçlerin, parçalanmasını hızlandıran müdahaleleri ile de mücadele etmek zorunda kaldı. Osmanlı toplumunda, bu değişimin öncülüğünü üstlenebilecek toplumsal/sivil güçler bulun-madığı için, Osmanlı bürokrasisi bu değişimi gerçekleştirme rolünü üstlenmiş görünmektedir. Devletin geleneksel yapısına da uygun olan bu yeni rolün yerine getirilmesi pratik anlamda " devlet " in hayatın bütün alanlarına müdahale etmesi ile sonuçlanmıştır. 19. yüzyılın başlarından itibaren giderek çoğalan " denetim dışı " alanları yeniden itaat altına almak ve göçebelikten yerleşik hayata geçişi sağlamak için öteden beri sürdürülen iskan faaliyetleri hız kazandı. Fırka-i Islahiye'nin kurulması işte bu beklentilerin bir sonucudur. Yakın tarihte yapılmasına rağmen Fırka-i Islahiye'nin icraatı bir askeri hareket gibi algılanmaktadır. Halbuki 1865-1866 yıl-larında Çukur-ova, Cebel-i Bereket (Gavur Dağı) ve Kozan dağlarında devlet idaresini yeniden kuran Fırka-i Islahiye, yalnız bir askeri hareket olmayıp, bunun yanında özellikle konar-göçer oymakların, iskan ve yerleşmelerinin de başarıldığı bir kuruluştur. Ayrıca bu hareket sırasında kurulan kasaba ve köyler, bugün önemli merkezler haline gelmiş olup, çevre il ve ilçelerinde gelişmesinde önemli bir rol oynamıştır. Fırka-i Islahiye'nin kuruluş sebebi, 1853 Kırım harbine kadar dayanır. 1853-1856 Kırım harbi esnasında çekilen asker sıkıntısı, Cebel-i Bereket ve Kozan-Dağları bölgelerinden de asker istenmesine sebep olmuştur. Ancak bu istek, bu bölgelerdeki aşiretlerin devlete olan muhalefetlerinden dolayı gerçekleşmemiştir.

19 century is a period in which the foundations of " traditional empires " , also the bases of Otto-man State, changed in a radical way. A new understanding of society and state, based on the premises of language-culture-nation and spurred by the French Revolution, changed the international policies throughout the Europe. States having multi-cultural and multinational structures such as Ottoman State witnessed crisis during this period. Moreover, Ottoman State had to struggle with the interventions of big states, which were intended to facilitate the process of disintegration and during these times, the state was losing power. Since the Ottoman society lacked crucial social and civic parties that assume responsibility of
change, it could be said that the Ottoman bureaucracy assumed that role. Assuming this role which
fitted the traditional structure of the state, consequently, resulted in intervention of the state in all areas
of life.
From the beginning of the 19th century, to control the increasing out-of-control domains and
facilitate the transition from nomadic life to settled life, housing policies that had been implemented for
years accelerated. The foundation of Fırka-i islahiye (Division of Renovation) was a result of these expectations.
Although conducted in the recent past, practices of Fırka-i islahiye are regarded as military
actions. However, it should be noted that, Fırka-i islahiye which re-established the authority of state
between the years of 1865-1866 in Çukurova, Gebel-i Bereket (Mount Gavur) and Mount Kozan
was not only a military action but also an organization which managed the settlement movements of
nomadic tribes. Beside this, the villages and cities that were founded at these times, later, have become
important centers and played crucial roles in development of neighboring cities. The reason of foundation
of Fırka-i islahiye dates back to Crimean War which took place in 1853. Military difficulties experienced
especially in finding soldiers to fight in Crimean War brought about a call for soldiers from the regions
of Cebel-i Bereket and Mount Kozan. However, this call remained unanswered because of oppositions
of tribes to the state.