Konstytucja

The article briefl y reviews the concept of scientifi c consultancy services in the work of the Sejm. The author presents their organisation, legal basis for acquisition of expert reports and, generally, the role they play in the parliamentary decision-making process. Persons performing scientifi c consultancy services are answerable not only to those who employ them as experts, but also to the scientifi c world and society at large. Academic or research workers are always bound by ethical standards, disregarding the place where the consultancy is rendered. The purpose of appointment of experts is to provide support for the decision-maker (i.e. the legislative power) in resolving problems that are of vital interest to the nation. The Sejm has to benefi t from specialist knowledge as a result of complexity of modern life processes and a wide range of matters it has to address. Therefore, the participation of experts should ensure rationality of Sejm's operation and minimise the risk of making wrong decisions in matters of public interest. The author presents proposals for improvement in the current practice of consultative services rendered to the Sejm along with amendments of legal provisions in this respect.

W krytycznej glosie wyrażono pogląd, że o ile można bronić tezy, iż nie każdy wyrok stwierdzający niezgodność pominięcia prawodawczego z Konstytucją może uzasadniać wznowienie postępowania cywilnego, o tyle trudne do obrony jest stanowisko SN, w świetle którego każdy wyrok tego rodzaju nie może wywoływać skutku z art. 190 ust. 4 Konstytucji, gdyż nie prowadzi do utraty mocy obowiązującej normy i ma wyłącznie skutek „ustalający”.

W glosie przedstawiono koncepcję skutków wyroków TK o tzw. pominięciu prawodawczym.

Analizy i rekomendacje dotyczące procedury wyboru sędziów Trybunału Konstytucyjnego, wykonywania orzeczeń Trybunału oraz kształtowania wizerunku i wiedzy o Trybunale, w ramach którego wydano niniejszą publikację, była możliwa dzięki dotacji uzyskanej od Fundacji im. Stefana Batorego 00-215 Warszawa ul. Sapieżyńska 10a www.batory.org.pl Publikacja jest rozpowszechniana bezpłatnie. Wersja elektroniczna znajduje się na stronie: inpris.pl. Opracowanie redakcyjne i korekta Agnieszka Bojarska Projekt okładki Filip Wejman Copyright by INPRIS -Instytut Prawa i Społeczeństwa 00-031 Warszawa ul. Szpitalna 5/5 inpris.pl [email protected] ISBN 978-83-930427-1-5 Skład i druk Tyrsa Sp. z o.o. www.tyrsa.pl  Interdyscyplinarność. Uważamy za wskazane łączenie analizy prawniczej z dorobkiem innych nauk, w tym socjologii, ekonomii, psychologii społecznej oraz nauk o informacji.

W uchwale 7 sędziów z 30.11.2010 r. 1 Sąd Najwyższy stwierdził, że wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, w którym stwierdzono naruszenie prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez sąd, zagwarantowanego w art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, nie stanowi podstawy wznowienia postępowania cywilnego. Kategoryczne stanowisko SN nie zamyka jednak dyskusji i skłania do krytycznych uwag odnośnie do sposobu wykładni art. 401 kodeksu postępowania cywilnego. W artykule przedstawiono argumenty konstytucyjne przemawiające na rzecz dopuszczalności wznowienia postępowania cywilnego.

Celem rozdziału  jest rekonstrukcja stosowanej aparatury pojęciowej oraz próba analizy jednej z podstawowych form wpływu norm konstytucyjnych na prawo prywatne, która jest szeroko akceptowana w polskiej doktrynie prawa konstytucyjnego, a mianowicie: tezy o normie konstytucyjnej adresowanej do podmiotów prawa prywatnego.

Normy prawa prywatnego powiązane są z normami konstytucyjnymi dwojakiego rodzaju więziami: kompetencyjnymi i treściowymi. Drugi rodzaj więzi wyraża się w tym, że normy prawa prywatnego znajdują aksjologiczne uzasadnienie w uporządkowanym systemie wartości konstytucyjnych , co jest istotne dla zachowania spójności systemu prawa  Wartości te są przedmiotem realizacji konstytucyjnych zasad prawa . W konsekwencji, uwzględniając najwyższą moc prawną Konstytucji nie ulega wątpliwości, że zasady te wpływają na tworzenie, interpretację i stosowanie norm prawa prywatnego. Dyskusyjna jest forma wpływu nom konstytucyjnych w obszarze interpretacji i stosowania prawa prywatnego oraz precyzyjna odpowiedź na pytanie na czym ów wpływ polega. Przedmiotem kontrowersji jest natomiast wpływ norm konstytucyjnych na nawiązywanie, kształtowanie lub ustanie konkretnego stosunku prawa prywatnego.

Ustrój współczesnej Rzeczypospolitej opiera się m.in. na zasadzie trójpodziału władzy. Jedną ze składowych tego politycznego układu jest władza sądownicza, sądownictwo -na które składają się sądy oraz trybunały. Te drugie stanowią temat niniejszego referatu. W Polsce można wyróżnić dwa rodzaje trybunału: Trybunał Stanu (TS) i Trybunał Konstytucyjny (TK). Pierwszy z nich funkcjonował już w II RP, z mocy konstytucji marcowej, a następnie kwietniowej; ale współczesny Trybunał Stanu został powołany do życia w roku 1982, na podstawie Ustawy o Trybunale Stanu z dn. 26 marca 1982 (wraz z późniejszymi poprawkami i nowelizacjami). Organ ten orzeka wyroki ws. naruszenia Konstytucji przez najwyższych urzędników państwowych, jeżeli do złamania prawa doszło w związku z pełnionymi przez nich funkcjami. Na liście podmiotów, które mogą odpowiadać przed Trybunałem Stanu, znajdują się Prezydent RP, członkowie Rady Ministrów, prezesi NBP, NIK i KRRiT, a także Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych oraz posłowie i senatorowie.

W wyroku z 28.11.2008 r. Sąd Najwyższy stwierdził, że orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka  o naruszeniu praw i wolności, zagwarantowanych w Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, można uznać za równoznaczne ze stwierdzeniem przesłanki niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądu cywilnego. Orzeczenie SN rozwija wyrażony w doktrynie  pogląd o racjonalności zwolnienia poszkodowanego z obowiązku inicjowania" właściwego postępowania" prejudycjalnego w celu stwierdzenia przesłanki niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Stanowisko to nie jest jednak wolne od kontrowersji i zastrzeżeń. Rozbieżność wyrażonych w piśmiennictwie poglądów oraz znacząca liczba skarg przeciwko Polsce skłaniają do refleksji nad mocą wiążącą orzeczeń ETPC w świetle zasady odpowiedzialności władzy publicznej za bezprawie judykacyjne. Odpowiedzi wymaga pytanie, czy dokonywana przez ETPC kontrola konkretna zobowiązań międzynarodowych państwa-strony EKPC może zarazem wywierać bezpośredni skutek normatywny w postaci przypisania danemu orzeczeniu sądu cywilnego cechy niezgodności z prawem – w rozumieniu przepisów regulujących odpowiedzialność odszkodowawczą władzy publicznej. Pozostające w konflikcie wartości świadczą o tym, że zagadnienie to niewątpliwie należy do skomplikowanych. Zajęte w wyroku z 28.11.2008 r. stanowisko SN, jakkolwiek wzmacniające pozycję poszkodowanego i oparte na wykładni przyjaznej Konwencji, budzi zastrzeżenia. Można bowiem argumentować, iż – w obecnym stanie prawnym – wyrok ETPC nie przesądza o " niezgodności z prawem" orzeczenia jako przesłance odpowiedzialności za szkody wyrządzone wydaniem wyroku sądu cywilnego. Stanowisko to wydaje się tym bardziej uzasadnione, że między jurysdykcją krajową i europejską nie istnieje hierarchiczna zależność, a polska procedura cywilna nie zawiera przepisów rozstrzygających o skutkach orzeczeń ETPC dla procesu cywilnego. Poniżej przedstawione zostały argumenty przemawiające na rzecz stanowiska odmiennego od przyjętego przez SN. W pierwszej kolejności omówione zostało jednak zagadnienie mocy wiążącej korzystnych dla skarżącego wyroków ETPC oraz pojęcie " orzeczenie niezgodne z prawem".

This gloss comments on the judgment of a common court disapplying a duly enacted statute as incompatible with the Constitution. The court also decided to disapply the Constitutional Court’s judgment on the same subject because of the participation of a person elected to an already occupied seat. The District Court’s intention was to substitute itself for a Constitutional Court stripped of the character of independence and impartiality. The intention was to protect the supremacy of the Constitution, as well as human rights and rule of law. The purpose of this gloss is to take a closer look at this new practice from the courts and circumstances surrounding it. The actions taken by the courts lead to the propagation of diffuse constitutional review of ordinary statutes as a sort of protective mechanism within constitutional democracy.

STRESZCZENIE
Opracowanie zmierza do udzielenia odpowiedzi na pytanie, czym – z punktu widzenia struktury procesu wykładni i struktury wchodzących w grę wartości konstytucyjnych –  różni się ograniczanie wolności i praw w ramach stosowania „zwykłych środków konstytucyjnych”, od ograniczania wolności i praw dopuszczalnego w stanach nadzwyczajnych. Podjęta zostaje problematyka dotyczącą kwestii materialnych, a poza zakresem rozważanych zagadnień pozostają kwestie dotyczące formalnych warunków dopuszczalności ograniczeń, jak publiczne ogłoszenie zagrożenia czy możliwość wprowadzania ograniczeń w aktach podustawowych.
Stawiane tezy są polemiczne wobec poglądów, że zawieszenie wolności lub praw jest skrajnym typem ograniczania i następuje wtedy, gdy wolności czy prawa „już nie ma”, lub że zawieszenie zakłada ograniczenie istoty wolności lub prawa. Okazuje się, że można sensownie mówić o zawieszaniu wolności lub praw także wówczas, gdy są one ograniczane w niewielkim tylko stopniu. Ponadto, możliwe jest zawieszanie, które nie prowadzi do ograniczenia istoty wolności lub prawa.
Argumentuje się, że istotą zawieszania wolności lub praw w stanach nadzwyczajnych jest zakwestionowanie podstawowego ich przymiotu, jakim jest – uznawana w prawie międzynarodowym – nienaruszalność „całych” poszczególnych praw człowieka, która jest czymś innym od nienaruszalności ich istoty. Przy okazji prowadzona jest refleksja teoretycznoprawna nad zagadnieniem zawieszania wolności lub praw. Zawieszenie okazuje się czymś istotnie różnym od czasowej utraty mocy obowiązującej przepisów dotyczących wolności czy praw. Ich ciągłe obowiązywanie znajduje wyraz, na przykład, w zasadzie proporcjonalności mającej zastosowanie do zawieszanych wolności lub praw.

Extraordinary Measures and Restrictions of Constitutional Freedoms and Rights
ABSTRACT
The study aims to answer the question on the difference between limitation of freedoms and rights in ordinary situations and their suspension (derogation) when extraordinary measures are introduced. This question is considered from the point of view of the structure of the interpretation process and the structure of the constitutional values. Consideration is given to issues relating to material aspects. However, issues relating to formal conditions for the admissibility of restrictions, such as public announcement of a threat or the possibility of introducing restrictions in sub-statutory acts, are not examined.
The theses put forward are critical of the view that suspension of freedoms or rights is an extreme type of limitation and a freedom or a right "is no longer there", and of the view that suspension presupposes violation of the essence of freedom or right. It can be argued that it makes sense to talk about the suspension of freedoms or rights also when they are only slightly restricted. Moreover, it is possible to suspend a freedom or a right without violating their essence.
It is argued that suspension of freedoms or rights leads to questioning of their basic characteristic that is their inviolability as recognized in international law. However, this inviolability of freedoms or rights is something different from the inviolability of their essence.
In terms of the theory of law, the suspension of freedoms or rights turns out to be something significantly different from the temporary loss of the binding force of the respective provisions. Their continued validity is reflected, for example, in the application of the principle of proportionality to the suspended freedoms or rights.

pojęcie horyzontalnego skutku norm konstytucyjnych -uWagi WproWadzające z perspektyWy praWa konstytucyjnego 1. Zagadnienia wstępne 1.1. Pomimo braku szerszego odwołania do teorii horyzontalnego skutku konstytucyjnych wolności i praw, w polskiej nauce prawa konstytucyjnego akceptuje się zasadniczo, że oprócz stosunków prawnych między podmiotem prawa prywatnego a państwem (sc. jego różnymi organami), konstytucja reguluje także niektóre stosunki prawne między równorzędnymi podmiotami konstytucyjnych wolności i praw. W tym sensie materia konstytucyjna nie ogranicza się do relacji władczego podporządkowania jednostki władzy publicznej oraz klasycznie pojmowanych publicznych praw podmiotowych, a jej normy oddziałują wszechstronnie na wszystkie dziedziny prawa, w tym w szczególnie złożony i intensywny sposób na prawo prywatne 1 .

Część pierwsza Przewodnika po konstytucji Kanady omawia w syntetyczny sposób Akt Konstytucyjny z 1867 r. Ten liczący niemal 150 lat pierwszy z dwóch podstawowych dokumentów pisanej konstytucji Kanady zawiera podstawy ustrojowe tego państwa. Ich zrozumienie jest bardzo trudne bez znajomości kontekstu historycznego, zapisów innych aktów prawnych, a przede wszystkim bez uwzględnienia wpływu niepisanych elementów o charakterze konstytucyjnym, zwłaszcza konwenansów konstytucyjnych. W istotny sposób modyfikują one, a w niektórych przypadkach całkowicie wręcz zmieniają znaczenie zapisów powstałych w XIX wieku. Celem Przewodnika po konstytucji Kanady jest uzupełnienie polskich opracowań dotyczących systemu politycznego Kanady, poprzez interpretację wszystkich artykułów Aktu Konstytucyjnego z 1867 r. Publikacja nie ma jednak charakteru wyczerpującego, a jej założeniem jest przystępne wprowadzenie Czytelnika w niezwykle obszerną problematykę konstytucjonalizmu kanadyjskiego.

The Code of Petty Offences in Art. 58(1) specifies that begging in a public place, when done by people capable of working or having means of subsistence, constitutes an offence. The purpose of the article is to assess the rationality of this regulation and its compatibility with the Constitution of the Republic of Poland. For the achievement of this goal, the article elaborates on five issues.
Firstly, the essence of begging, based on the results of research in the social sciences. Secondly, the position of this provision among other norms of the Polish criminal law aimed at counteracting begging. Thirdly, a historical justification for this provision. Fourthly, the practice of its application. Lastly, its compatibility with constitutional and international standards for the protection of human rights. The conclusions indicate that this provision is unreasonable and incompatible with the Polish Constitution.

The article presents multifaceted considerations and results of analyses concerning the necessity to perceive the phenomenon of corruption through the prism of a gross violation of constitutional values, the principles of the rule of law and social justice.

W częściowo krytycznej glosie wyrażono pogląd, że o ile można bronić tezy o bezwzględnym obowiązku stosowania  albo tezy o względnym obowiązku stosowania  przez sądy niekonstytucyjnej normy, która w okresie oznaczonym w sentencji wyroku TK została utrzymana w mocy obowiązującej, o tyle trudne do obrony jest stanowisko, w świetle którego ważność decyzji walidacyjnej TK zależy od formuły sentencji negatywnego wyroku sądu konstytucyjnego.

Ponadto w glosie bronione jest stanowisko, że o ile zmiana przez prawodawcę niekonstytucyjnej normy w tzw. okresie odroczenia może „konsumować” skutek wyroku TK, o tyle nie zawsze to nastąpi. Należy bowiem uwzględnić różnice między następstwami „derogacji prawodawczej” i „derogacji trybunalskiej” .

Artykuł przedstawia omówienie najnowszych zmian dokonanych w kodeksie postępowania karnego oraz dalszych kolejnych, których głównym punktem było wprowadzenie do procesu karnego czasowego rozwiązania prawnego umożliwiającego prokuratorowi wymuszenie na sądzie zwrócenia sprawy do stadium postępowania przygotowawczego. Poruszona zostaje charakterystyka wniosku prokuratora w obecnym i projektowanym stanie prawnym oraz wątpliwości co do racjonalności jego stosowania.

Przedmiotem pracy jest przedstawienie, analiza i ocena kompetencji  głowy państwa w zakresie zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi i bezpieczeństwa państwa w świetle postanowień polskiego prawa konstytucyjnego od chwili odzyskania przez Polskę niepodległości do chwili obecnej.
Głowa państwa to organ stojący na czele państwa i będący jego najwyższym reprezentantem.  Moje rozważania będą obejmować zarówno jednoosobową głowę państwa (Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych Wojska Polskiego, Tymczasowego Naczelnika Państwa, Naczelnika Państwa i Prezydentów Rzeczypospolitej), jak i kolegialną (Radę Regencyjną i Radę Państwa okresu 1952-1989).
Przyznawanie przez konstytucje głowie państwa tytułu zwierzchnika sił zbrojnych powoduje powstanie pewnego rodzaju patronatu i tym samym wyróżnienie sił zbrojnych spośród innych instytucji państwowych. Z kolei wyposażenie głowy państwa w kompetencje w zakresie bezpieczeństwa państwa koreluje z rozpowszechnionym przekonaniem, że
w chwilach zagrożenia dla republiki głowa państwa ma szczególną rolę do spełnienia. Wówczas  oczekuje się od niej szczególnej aktywności, ułatwionej w przypadku jednoosobowej postaci głowy państwa.
Od odzyskania przez Polskę niepodległości niemal wszystkie konstytucje explicite przyznawały głowie państwa zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi. Samo pojęcie „zwierzchnictwa” jest ściśle związane z władzą polityczną, która ma miejsce wówczas, gdy przynajmniej jeden z podmiotów stosunku władzy posiada realną możliwość podejmowania ważnych decyzji regulujących zachowania sił zbrojnych, a także kiedy ma realną możliwość egzekwowania podjętych decyzji aż do stosowania przymusu państwowego włącznie.
Na tej podstawie powstają istotne wątpliwości natury prawnokonstytucyjnej.  W szczególności konieczna jest odpowiedź na pytanie, czy uczynienie przez ustawodawcę konstytucyjnego z głowy państwa zwierzchnika sił zbrojnych powoduje, że dysponuje on najwyższą władzą nad armią? Jak również, czy z racji podporządkowania sił zbrojnych głowie państwa wynika możliwość bezpośredniego dowodzenia wojskiem? Powstaje tu kolejne istotne pytanie, czy powierzając głowie państwa tak doniosłą rolę – zwierzchnika sił zbrojnych - konstytucja wyposaża go w odpowiednie instrumentarium prawne do zapewnienia efektywności owego zwierzchnictwa? Na tej postawie można sformułować tezę, iż w polskim prawie konstytucyjnym nie wykształcił się jeden model pojmowania roli głowy państwa jako zwierzchnika sił zbrojnych. Nawiązanie do tych kwestii ma wyraźny cel, który zmierza do przybliżenia problematyki zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi.
Drugim elementem zakresu przedmiotowego omawianych kompetencji będzie bezpieczeństwo państwa. W aspekcie przedmiotowym środkami konstytucyjnymi umożliwiającymi odpowiednie reagowanie państwa na zagrożenie jest instytucja stanów nadzwyczajnych. Kompetencje głowy państwa w zakresie bezpieczeństwa państwa będą to takie, które przeciwdziałają nadzwyczajnym zagrożeniom państwa, a więc prowadzą do skutecznej eliminacji zagrożeń dotyczących obywatela i całego państwa. 
Zakres czasowy niniejszej pracy obejmuje okres od odzyskania przez Polskę niepodległości, do czasów współczesnych wyznaczonych przez konstytucję z 2 kwietnia 1997 roku. Praca ukazuje obowiązujące w tym okresie rozwiązania normatywne zawarte w konstytucjach, ustawach, dekretach i rozporządzeniach. Przedstawia także przypadki zastosowania tych przepisów w praktyce, jak również porównanie poszczególnych rozwiązań przyjętych przez polskiego ustrojodawcę.

Zdecydowana większość konstytucyjnych praw i wolności jednostki nie jest absolutna i podlega ograniczeniom 1 . Teza ta znajduje potwierdzenie w szeregu norm z zakresu krajowej i międzynarodowej ochrony praw człowieka. Taki ograniczony charakter mają dwie fundamentalne wolności, na których oparte jest demokratyczne państwo prawa, a mianowicie wolność artystyczna 2 oraz wolność sumienia i wyznania 3 . Granicą dla każdej z tych wolności zgodnie z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP 4 są m.in. wolność i prawa innych osób 5 . Z tego założenia wynika zobowiązanie dla ustawodawcy wyznaczenia granic korzystania z tych dwóch pozostających często w immanentnym konflikcie wolności w sposób, który gwarantuje możliwość korzystania z każdej z nich bez naruszania istoty drugiej. Realizacją tego zobowiązania jest m.in. penalizacja obrazy uczuć religijnych -wpisujących się w zakres swobody wyznania -do której może prowadzić korzystanie z wolności artystycznej. Zgodnie z art. 196 Kodeksu karnego (dalej: k.k.) 6 : "kto obraża uczucia religijne innych osób, znieważając publicznie przedmiot czci religijnej lub miejsce przeznaczone do publicznego wykonywania obrzędów religijnych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch".

Karta Narodów Zjednoczonych jako światowa konstytucja -uwagi z perspektywy zakazu użycia siły • Specyfika odpowiedzialności za naruszenia Europejskiej Konwencji Praw Człowieka związane z działalnością nieuznawanych reżimów -analiza orzecznictwa • Współczesny kryzys migracyjny a uwarunkowania międzynarodowoprawne • O potrzebie zmian w polskim prawie rozwodowym • Wstrzymanie dostaw energii elektrycznej z powodu zaległości po stronie odbiorcy a obowiązek informacyjny przedsiębiorcy • Nieprzedawnialne roszczenia majątkowe w prawie cywilnym

The paper focuses on the protection of the material cultural heritage of national minorities and ethnic minorities in the Constitution of the Republic of Poland. Heritage protection is a responsibility imposed on public authorities. It should be noted that it is an obligation of general application and refers to the whole inheritance. The Constitution regulates the issues of protection of national minorities and ethnic minorities in very general terms, so general rules are applied. SŁOWA KLUCZE: dziedzictwo kulturowe, Konstytucja RP, mniejszości narodowe, mniejszości etniczne KEY WORDS: cultural heritage, Constitution of the Republic of Poland, national minorities, ethnic minorities 1. Uwagi wstępne Od wieków Rzeczpospolita była państwem wielonarodowościowym i wieloet-nicznym. Liczne wojny, zmiany granic państwowych, a także osiemnastowieczne rozbiory stały się przyczyną wielonarodowościowej oraz wieloetnicznej struktury społecznej ówczesnej Polski. Doświadczenia II wojny światowej oraz zmiana granic państwowych po jej zakończeniu w 1945 roku 1 uczyniły Rzeczpospolitą państwem 1 Po II wojnie światowej na podstawie porozumienia poczdamskiego odzyskaliśmy utraco-ny w XIII w. Śląsk, utraconą w XVIII w. Warmię i Mazury oraz uzyskaliśmy Pomorze Zachodnie. Ziemie te należały przed wojną do III Rzeszy.

Artykuł jest częścią projektu badawczego finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki, przyznanych na podstawie decyzji nr 2017/25/B/HS5/01824. 1 Zob. zamiast wielu W. Sadurski, Poland's Constitutional Breakdown, Oxford 2019, s. 58-95. Dokumentacja początkowego stadium kryzysu konstytucyjnego wokół TK -zob. Konstytucyjny spór o granice zmian organizacji i zasad działania Trybunału Konstytucyjnego: czerwiec 2015

Przedmiotem niniejszej pracy jest analiza zasad regulujących odpowiedzialność polityczną ministra w ustroju III Rzeczypospolitej Polskiej, zarówno w wymiarze solidarnym (poprzez konstruktywne wotum nieufności wobec Rady Ministrów), jak i indywidualnym.
Praca składa się ze wstępu, pięciu rozdziałów oraz zakończenia i bibliografii.
W rozdziale pierwszym podjęte zostały rozważania dotyczące genezy urzędu ministra  w ustrojach wybranych państw europejskich oraz statusu ministra jako członka Rady Ministrów w ustroju II Rzeczypospolitej i Polski Ludowej. W rozdziale drugim opisany został przebieg transformacji ustrojowej lat 1989 – 1997 w dziedzinie statusu prawnego ministrów, a także omówiona zostanie treść aktualnych przepisów Konstytucji RP oraz najważniejszych aktów rangi ustawowej dotyczących trybu powoływania Rady Ministrów, miejsca ministrów
w strukturze rządu oraz ich kompetencji, a także struktury personalnej i organizacyjnej kolejnych gabinetów od 1989 r. W rozdziale trzecim omówione zostały zagadnienia dotyczące odpowiedzialności politycznej ministrów przed Prezesem Rady Ministrów, jej przesłanek i metod egzekwowania. W rozdziale czwartym zaprezentowane zostały regulacje dotyczące odpowiedzialności ministrów przed Prezydentem RP. W tym wypadku podjęta została próba wyjaśnienia powodów rezygnacji z odpowiedzialności politycznej ministrów przed Prezydentem RP na gruncie obecnej ustawy zasadniczej. W rozdziale piątym przedstawione zostały uregulowania dotyczące odpowiedzialności politycznej ministrów przed Sejmem. Opisane zostały przesłanki i tryb pociągania ministrów do odpowiedzialności przed parlamentem, jak również skutki wyrażenia wotum nieufności wobec całego rządu oraz wotum nieufności wobec ministra.


The subject of this work is an analysis of the principles governing the political responsibility (accountability) of the Minister in the political system of the Third Republic of Poland, both in solidarity and in individual terms.
The work consists of an introduction, five chapters, and a bibliography.
In the first chapter, consideration was given to the genesis of the ministerial office in the systems of government of selected European states and the status of minister as a member of the Council of Ministers in the II Republic of Poland and People's Poland. Chapter two describes the course of the 1989-1997 transformation in the legal status of ministers, the contents of the current provisions of the Constitution of the Republic of Poland as well as the most important statutory acts concerning the procedure of appointing the Council of Ministers, the place of ministers in the cabinet’s structure, their competencies, as well as the personnel and organizational structure of successive cabinets in Poland since 1989. In the third chapter were described the political responsibility of ministers to the Prime Minister, its premises and methods of enforcement. In chapter four were presented the regulations concerning ministers' responsibility to the President of the Republic of Poland. In this case an attempt was made to clarify the reasons for resigning from the political responsibility of the ministers to the President of the Republic of Poland under the current Constitution of the Republic of Poland. In chapter five were presented the regulations concerning the political responsibility of ministers before the Sejm. In this chapter were described the premises and mode of exercising the ministers’ responsibility to the parliament, as well as the effects of
passing a motion of no confidence to the cabinet and to the minister.

The Act on Social Welfare provides, in Article 101(2), that in case of a homeless person the municipality that is locally competent is the one where that person was last registered as a permanent resident. This way of determining local competence is an exception to the rule that the locally competent municipality is determined in accordance with the current place of residence of the person applying for a benefit. In the present text, this exception is analysed from the point of view of its consistency with the norms of the Polish Constitution relevant for the provision in question, which norms determine the constitutional status of an individual, with the obligation of public authorities to prevent homelessness, established in Article 75(1) of the Constitution, and with the freedom to move within the territory of the Republic of Poland and freedom of choice of the place of residence and stay, guaranteed to everyone by Article 52(1) of the Constitution. The author also presents remarks about the law as it stands and suggestions of desirable legislative amendments in this legal regulation.

PL: Instrumentalizacji prawa jest jednym z ważniejszych zagadnień badawczych, które przynależą do dorobku myśli Profesora Piotra Winczorka. Łącząc problem granic dopuszczalnej instrumentalizacji prawa z zagadnieniem aksjologii prawa, Autor ten przyjął stanowisko nieredukcjonistyczne i wskazał autoteliczne wartości prawa oraz realizowane przez system prawny wartości pozaprawne jako kryteria oceny aktów instrumentalizacji prawa. W oparciu o wnikliwą obserwację praktyki prawa, przede wszystkim działań prawodawcy, zaproponował typologię różnych przypadków patologicznej instrumentalizacji prawa. 

Zestawienie poszczególnych aktów tworzenia i stosowania prawa, które można odnaleźć w trwającym w Polsce kryzysie konstytucyjnym, z typami wskazanymi przez Profesora P. Winczorka prowadzi do wniosku, że jego typologia jest nie tylko aktualna, ale stanowi trafne narzędzie pogłębionej deskrypcji trwającego kryzysu. Ponadto, pozwala na wskazanie innego zagrożenia dla porządku prawnego, tj. próby instrumentalizacji wartości konstytucyjnych. W obliczu tego niebezpieczeństwa zasadne jest sformułowanie postulatu przeprowadzania wykładni aksjologicznej konstytucji, której celem byłoby odczytanie danej zasady prawnej w hermeneutycznym kontekście systemu aksjologicznego, z którego genealogicznie wywodzi się dana zasada prawna.

ENG:
The instrumentalization of law is one of the most important research issues that belong to the achievements of Professor Piotr Winczorek. Combining the problem of the limits of permissible instrumentalization of law with the issue of the axiology of law, he adopted a non-reductionist position and indicated the autotelic values of law, as well as non-legal values implemented by the legal system as the criteria for assessing acts of instrumentalization of law. Based on careful observation of the legal practice, primarily the actions of the legislature, he proposed a typology of various cases of pathological instrumentalization of law.

A list of individual acts of enacting and applying the law that can be distinguished in the ongoing constitutional crisis in Poland, broken down by the types indicated by Prof. Winczorek, leads to the conclusion that not only is his typology still valid, but it also can be used as an adequate tool for an in-depth description of the ongoing crisis. Moreover, it enables the indication of yet another threat to the legal order, i.e. attempts to instrumentalize constitutional values. In the face of this danger, it is justified to formulate the postulate of giving the constitution an axiological interpretation, the aim of which would be to read a given legal principle in the hermeneutic context of the axiological system from which said legal principle derives genealogically.

„Exceptional cricumstances” as a base of a change in constitutional interprtation

The paper concerns the problem of modifying constitutional interpretation due to an impact of „exceptional circumstances”, social and political ones, possessing features of a constitutional crisis. The term „constitutional crisis” was used as a legal category describing the development of new practices of state bodies. One of forms of the constitutional crisis may consist in growing difficulties of the functioning of state institutions as a result of an excessive devotion to the traditionally accepted constitutional interpretation and a dispute between state bodies concerning the meaning of constitutional norms. In an extreme form it may lead to a substantive change of a constitutional system of a state without an amendment in a constitutional text. An example of a substantive constitutional change is undertaking a dispersed constitutional review by Polish courts, starting in the second half of 2016, as a results of disturbing and weakening the role of the Constitutional Tribunal. The dispersed constitutional review is an expression of courts’ belief concerning the necessity of protection of constitutional supremacy, but it is not able to entirely replace the review performed by the Constitutional Tribunal. In particular it cannot form a shape of a preventive constitutional review of statutes. The paper concerns such a matter submitting it to a critical analysis.

Publikacja jest podsumowaniem konferencji naukowej, która odbyła się w siedzibie Trybunału Konstytucyjnego w dniu 26 listopada 2015 r. Omawia problem wyznaczenia granicy między kontrolą konstytucyjności prawa a stosowaniem prawa przez najwyższe organy władzy sądowniczej – Trybunał Konstytucyjny, Sąd Najwyższy i Naczelny
Sąd Administracyjny. Odpowiada na pytanie, na ile konstytucyjne ramy kompetencyjne każdego z tych organów pozostają adekwatne do praktyki orzeczniczej, która wskazuje na przenikanie się ich ról.
Autorzy omawiają budzące w praktyce sądowej wątpliwości związane z:
– dopuszczalnością kontroli konstytucyjności prawa przez sądy,
– prawotwórczym charakterem uchwał Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego,
– znaczeniem orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego dla orzecznictwa sądów w sprawach indywidualnych oraz
– dopuszczalnością kontroli przez Trybunał Konstytucyjny okoliczności faktycznych związanych z pytaniem prawnym lub skargą konstytucyjną.
Z kwestiami tymi wiąże się również problem praktyczny, dotyczący sposobu procedowania w sprawach pozostających na styku kontroli zgodności norm i stosowania prawa, a także sposobu uzasadniania podejmowanych decyzji procesowych.

Rozdział wstępny z książki "Nowy konstytucjonalizm. Polityczność, tożsamość, sfera publiczna" (Scholar 2021).

"W przeciwieństwie do dotychczasowego konstytucjonalizmu, który naukę o konstytucji redukuje do dogmatyki prawa konstytucyjnego, nowy konstytucjonalizm ma ambicje stać się tzw. nauką na użytek publiczny. Jest nauką publiczną nie w tym sensie, że wyniki jej badań są publicznie udostępnione, ale z racji tego, że ma ambicję prowokować publiczną debatę nad problemami, które podejmuje. Ma być „publiczny” również w tym znaczeniu, że zapraszając do dialogu specjalistów i ekspertów, nie godzi się na to, aby to oni wyznaczali granice tej debaty. Celem nowego konstytucjonalizmu jest zwrócenie konstytucji demokracji. Konstytucja to zbyt poważna praktyka społeczna, aby zostawiać ją jedynie prawnikom."

Książka dostępna:
https://scholar.com.pl/pl/ksiazki/4172-nowy-konstytucjonalizm-brpolitycznosc-tozsamosc-sfera-publiczna.html

Wersja ebook:
https://scholar.com.pl/pl/nowosci/4175-nowy-konstytucjonalizm-brpolitycznosc-tozsamosc-sfera-publiczna-ksiazka-w-wersji-pdf.html

Aktualny ustrój Rzeczypospolitej opiera się na zasadzie podziału i równowagi władz. Zadaniem egzekutywy, w skład której wchodzą Prezydent i Rada Ministrów, jest realizacja dobra ogółu poprzez wykonywanie zadań państwowych. Wśród nich prym wiedzie kwestia związana z bezpieczeństwem państwa, zarówno zewnętrznym, jak i wewnętrznym. Prezydent stoi na straży bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium. Natomiast wśród zadań Rady Ministrów konstytucja wymienia zapewnianie bezpieczeństwa wewnętrznego oraz zewnętrznego państwa.
Bezpieczeństwo państwa powinno być równie istotne dla każdej jednostki. Każde jego naruszenie może bowiem bezpośrednio lub pośrednio ingerować w jej los. Aby zapewnić skuteczną ochronę bezpieczeństwa państwa, egzekutywa wyposażona została w instrumenty, które staram się szerzej omówić w mojej pracy. Moim zdaniem z tego wynika, że władza wykonawcza w Polsce posiada szczególną pozycję społeczno-ustrojową.

The current system of the Republic of Poland is based on the principle of division and balance of power. The task of the executive, composed of the President and the Council of Ministers, is the realization of the public good through the performance of state tasks. Foremost among them leads issue related to national security, both external and internal. The President safeguard the sovereignty and security of the State as well as the inviolability and integrity of its territory. On the other hand, among the tasks of the Council of Ministers, the Constitution lists the assurance of internal and external security.
State security should be equally relevant to each individual. Any breach thereof may in fact directly or indirectly interfere with their fate. In order to ensure the effective protection of the security of the state, the executive is equipped with instruments that I am trying to discuss more thoroughly in my paper. In my opinion, it follows that executive power in Poland has a special socio-political position.

Obowiązująca od 1 stycznia 2012 roku Ustawa Zasadnicza Węgier jest pierwszą węgierską konstytucją, uchwaloną przez demokratycznie wybrany parlament. Zastąpiła ona konstytucję z 1949 roku, która w 1989 roku została gruntownie znowelizowana, stwarzając warunki dla funkcjonowania demokratycznego państwa. Niniejsze, drugie wydanie Ustawy Zasadniczej Węgier uwzględnia pięć poprawek uchwalonych przez pierwsze dwa lata obowiązywania nowej konstytucji.

This paper discusses the issue of legitimacy of constitutional review in a constitutional democracy. The author deliberates the role of a constitutional court in three models of democracy: procedural democracy (founded on the majority rule and primacy of public autonomy), substantive democracy (based on protection of substantial values related to private autonomy) and deliberative democracy (accentuating close interaction between public and private autonomy, as well as the role of discourse in determining the meaning of constitutional principles). According to this author, substantive theories of democracy - which presume a strong position of the constitutional court – are usually underpinned by a certain form of moral realism within the meaning of fundamental rights and constitutional values. Procedural and deliberative concepts are closer to a constructivist approach. Proponents of procedural theories prefer informal (non-legalistic) reasoning conducted within the representative bodies in the matter of fundamental rights. At the same time, the explicit affirmation of the majority rule expressed within procedural theories stems from the assumption that consensus is impossible in axiological disputes– which is an assumption contrary to the one expressed by proponents of deliberative theories. The latter are distinguished by the assumption that formulating a democratic will is not based either on the majority rule or on conformity with a priori principles, but on complex social interactions aimed at transforming preferences through discourse.

The article discusses the results of the Constitutional Questionnaire sent by the authors in 2017 to 186 Polish constitutional law scholars. The aim of the survey was to determine how respondents evaluated the 1997 Constitution of the Republic of Poland, whether they saw the need to change it, and if so, to what extent. The questionnaire consisted of open and closed questions. The article contains a statistical analysis of the closed part and presents selected answers to the open questions. The questions concerned issues such as the catalogue of rights and freedoms of an individual and their safeguards, the shape of the division of powers, the problem of excessive concentration of power, the effectiveness of mechanisms of constitutional accountability, and the advantages and disadvantages of the current Polish Constitution. Answers have been submitted by 39% of the respondents. Although numerous proposals for partial changes to the Constitution have been made, the overall assessment of the Polish basic law is positive. According to respondents, a possible amendment of this legal instrument should consist in elimination of its dysfunctions that have been noticed in the political practice, refining the wording where it is imprecise or introducing innovative solutions. At the same time, respondents have almost unanimously acknowledged that, firstly, there is no urgent need to pass partial amendments to the 1997 Constitution of Poland and,  secondly, the adoption of a completely new Polish Constitution is inadvisable.

Jedną z najważniejszych zasad ustrojowych Konstytucji RP jest zasada zwierzchnictwa Narodu, który posiada władzę w sposób niepodzielny i niezbywalny, zaś sprawuje ją bądź bezpośrednio, bądź przez swoich przedstawicieli. Prawo wybierania reprezentantów do organów przedstawicielskich (czynne prawo wyborcze) należy zaliczyć do kategorii podstawowych praw politycznych w państwie demokratycznym. Istota jego wiąże się z koniecznością zagwarantowania obywatelowi niezbędnego współudziału w sprawowaniu władzy publicznej. Toteż jest koniecznym elementem współcześnie rozumianej demokracji, w obydwu jej odmianach – bezpośredniej i przedstawicielskiej (art. 4 ust. 2 Konstytucji RP).
Normy Konstytucji RP, w szczególności wyprowadzone z jej art. 2 – zasada zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, zasada ochrony interesów w toku oraz zasada odpowiedniej vacatio legis – mają szczególne zastosowanie do przepisów regulujących proces wyborczy. Potwierdza to Trybunał Konstytucyjny, który przyjął, że „okres sześciu miesięcy wyłączenia prawa wyborczego od dokonywania w nim istotnych zmian przed wyborami jest okresem minimalnym i ustawodawca każdorazowo powinien dążyć do jego maksymalizacji” (sygn. K 9/11). Konsekwencją naruszenia wymagań konstytucyjnych w odniesieniu do ukształtowania odpowiedniej vacatio legis jest niekonstytucyjność całej ustawy. Wadliwość reguł wprowadzenia w życie aktu normatywnego prowadzi do ustalenia, że akt normatywny nie mógł stać się w sposób skuteczny składnikiem obowiązującego systemu prawnego. Jak trafnie wskazuje Trybunał Konstytucyjny, nowe ukształtowanie prawa wyborczego „nie jest więc obojętne nie tylko z punktu widzenia głównych podmiotów politycznych uczestniczących w wyborach (partii politycznych), ale także z punktu widzenia realizacji praw podmiotowych obywateli, kształtuje więc w tej płaszczyźnie nową sytuację prawną obywateli. Nie mogą być oni „zaskakiwani” nagłymi i szybkimi zmianami nie tylko w sferze swych praw społecznych i ekonomicznych, ale mają prawo oczekiwać, że istotne reguły wyborcze nie zostaną w sposób nieoczekiwany poddane zasadniczym zmianom” (sygn. K 31/06). W opinii Trybunału Konstytucyjnego: „minimum minimorum w tym zakresie jest uchwalenie zmian w prawie wyborczym, na co najmniej sześć miesięcy przed kolejnymi wyborami, rozumianymi nie tylko jako sam akt głosowania, ale całość czynności określonych tzw. kalendarzem wyborczym. Ewentualne wyjątki od tak określonego standardu mogłyby wynikać jedynie z nadzwyczajnych okoliczności o charakterze obiektywnym” (sygn. K 31/06). Wobec tego niezbędna stała się w niniejszej publikacji analiza uchwalanych przez ustawodawcę regulacji w odniesieniu do ustalenia czy wystąpiły nadzwyczajne okoliczności o charakterze obiektywnym pozwalające na ingerencję w prawo wyborcze z pominięciem zasad przyzwoitej legislacji
Na szczególną uwagę zasługuje także fakt, że w czasie epidemii wprowadzone zostały bezprecedensowe ograniczenia praw i wolności obywatelskich zbliżone ograniczeniom dopuszczalnym w warunkach stanu klęski żywiołowej, a nawet przewyższające te ograniczenia. Zgodnie z treścią art. 228 ust. 6 Konstytucji RP wyklucza dokonywanie zmian Kodeksu wyborczego w czasie stanu nadzwyczajnego. Niewprowadzenie żadnego ze stanów nadzwyczajnych, lecz uchwalenie ograniczeń w formie ustawy ma służyć obejściu przepisów Konstytucji dotyczących stanu klęski żywiołowej. Uchwalenie ustaw mających na celu zapobieganie, przeciwdziałanie i zwalczaniem COVID-19 wskazuje, że zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające w sytuacji szczególnego zagrożenia. Ustawodawca podejmując się uchwalenia szczególnych zasadach organizacji wyborów powszechnych z możliwością głosowania korespondencyjnego potwierdza, że podstawowe instrumenty konstytucyjne dla organizacji oraz przeprowadzenia wyborów nie są wystarczające.
Co więcej, wprowadzane ograniczenia praw wyborcy nie czynią zadość wymaganiom proporcjonalności. Zgodnie ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego ustanowiony w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP wymóg respektowania w państwie demokratycznym zasady proporcjonalności obejmuje m.in. nakaz doboru środków skutecznych, a więc rzeczywiście służących realizacji zamierzonych celów. Organy władzy publicznej powinny ponadto wybierać środki niezbędne, w tym sensie, że będą one chronić określone wartości w stopniu, który nie mógłby zostać osiągnięty przy zastosowaniu innych środków. Spośród możliwych środków należy wybierać najmniej uciążliwe dla jednostki. Ograniczenie danego prawa musi ponadto pozostać w odpowiedniej proporcji do celów, których ochrona uzasadnia ustanowienie tego ograniczenia.
Kluczowym zagadnieniem uchwalanych w czasie epidemii aktów normatywnych jest wprowadzenie głosowania korespondencyjnego jako powszechnego sposobu głosowania w wyborach. Uchwalone w czasie epidemii ustawy powinny gwarantować – jako część prawa wyborczego, że „wynik wyborów będzie w możliwie największym stopniu urzeczywistniał wolę Narodu” (K 9/11). Jednakże w kontekście głosowania korespondencyjnego ma miejsce istotne obniżenie standardów tajności, które mają być stosowane w wyborach w porównaniu ze standardami, jakie przewiduje Kodeks wyborczy. Wskazać należy, że władze publiczne nie są w stanie zagwarantować, że pakiet wyborczy dotrze do tych osób, dla których jest rzeczywiście przeznaczony, że nastąpi to w czasie umożliwiającym udział w głosowaniu, że głosowanie będzie tajne, karta do głosowania będzie rzeczywiście wypełniona przez uprawnionego wyborcę.
Wątpliwości wzbudza również fakt, że uchwalane ustawy nie wdrażają rozwiązań umożliwiających przeprowadzenie wyborów zgodnie z wytycznymi Państwowej Komisji Wyborczej, a zatem „z uwzględnieniem zarówno zdrowia i życia wyborców, jak i dobra Rzeczypospolitej Polskiej”. Ustawodawca wprowadzając głosowanie korespondencyjne z jednej strony minimalizuje ryzyko, a to oznacza, że nie zostaje ono wyeliminowane, a z drugiej maksymalizuje je, skoro wybory tradycyjne mogą być przeprowadzone dopiero po uzyskaniu szczepionki przeciwko wirusowi. W świetle stanowiska Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych ryzyko to jest poważne, gdyż w obecnej sytuacji epidemiologicznej wprowadzenie głosowania korespondencyjnego „nie zapewnia ochrony przed zakażeniem SARS-CoV-2 zarówno członkom obwodowych komisji wyborczych, osobom głosującym, jak i zapewniającym obsługę techniczną wyborów”. Nie ulega wątpliwości, że organizacja wyborów mimo istniejącego zagrożenia dla zdrowia i życia obywateli, stanowi naruszenie tych regulacji Konstytucji, które chronią bezpieczeństwo i zdrowie człowieka (art. 5 Konstytucji RP, zgodnie z którym Rzeczpospolita Polska zapewnia bezpieczeństwo obywateli, art. 38, zapewniający konstytucyjną ochronę życia oraz art. 68 ust. 1, gwarantujący prawo do ochrony zdrowia).
Celem niniejszej publikacji jest przeprowadzenie analizy aktów prawnych dotyczących zasadach organizacji i przeprowadzania wyborów powszechnych w czasie epidemii COVID-19 (Wirus SARS-CoV-2). Autor dokonuje charakterystyki kluczowych zagadnień odnoszących się do prawa wyborczego w demokratycznym państwie prawnym. Przedmiotem rozważań jest także dokonanie kompleksowej analizy zasad prawidłowej legislacji, które powinny być przestrzegane podczas tworzenia aktów powszechnie obowiązujących, w tym prawa wyborczego. Weryfikacja założeń nastąpiła poprzez szczegółową – prowadzoną z uwzględnieniem orzecznictwa i doktryny – analizę dogmatyczną zasad konstytucyjnych: praworządności, demokratycznego państwa prawa, rzetelności i sprawności działania instytucji publicznych, zaufania obywateli do państwa czy prawidłowej legislacji. Ponadto przeanalizowany został proces legislacyjny uchwalania poszczególnych regulacji związanych z organizacją i przeprowadzaniem wyborów w czasie epidemii.
W badaniach zastosowane zostały dwa podejścia metodologiczne: formalno-dogmatyczne oraz instytucjonalnoprawne. Metoda formalno-dogmatyczna została wykorzystana do analizy obowiązujących przepisów prawa, w tym Konstytucji, Kodeksu wyborczego oraz ustaw wyborczych uchwalanych w okresie epidemii. Przedmiotową metodę wykorzystano także do zbadania orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego oraz poglądów przedstawicieli doktryny dotyczących problemów omawianych w opracowaniu. Z kolei badania instytucjonalne skupiły się na statusie prawnym i kompetencjach podmiotów odpowiedzialnych za zorganizowanie oraz przeprowadzenie wyborów.

The Author presents the development of intertemporal rules included in the Polish constitutions, from the one of 1921 (the so-called March Constitution) till the current one of 1997. The paper was presented during the conference "Konstytucyjne prawo intertemporalne" [Constitutional Intertemporal Law], Warsaw, 26th June 2018.

Przedmiotem prezentowanej analizy jest zbadanie konstytucyjnych podstaw członkostwa w Unii Europejskiej państw wchodzących w jej skład. Przez konstytucyjne podstawy rozumiem nie tylko te regulacje konstytucyjne, które umożliwiają uczestnictwo w UE danego państwa członkowskiego, lecz wszelkie postanowienia ustaw zasadniczych odnoszące się do Unii. Należy bowiem zauważyć, że konstytucje wielu państw członkowskich szeroko regulują niektóre zagadnienia związane z integracją w ramach UE, wykraczając poza kwestię możliwości uczestnictwa w procesie integracji. Prezentowany tekst stanowi zmodyfikowaną wersję materiału roboczego, który został przygotowany w związku z podjęciem przy urzędzie Marszałka Sejmu wstępnych prac koncepcyjnych nad ewentualnym opracowaniem projektu ustawy o zmianie Konstytucji w zakresie wprowadzenia do ustawy zasadniczej nowych regulacji wynikających z członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Roboczy charakter tego opracowania zasadniczo wpłynął na jego zakres. Wskazane było szerokie ujęcie tematu, tzn. zaprezentowanie oraz próba klasyfikacji wszystkich „przepisów europejskich” w konstytucjach państw członkowskich Unii. Również ze względu na genezę tej analizy wnioski z niej płynące skupiają się na problemie wykorzystania wzorów obcych przy konstruowaniu ewentualnego projektu nowelizacji Konstytucji RP. Należy zastrzec, że niniejsze opracowanie jest stosunkowo ogólne oraz uproszczone. Jego podstawowym celem jest zarysowanie badanego problemu, a nie jego szczegółowe omówienie. Dlatego zasadniczym elementem publikacji jest zestawienie aktualnych „europejskich” przepisów konstytucyjnych państw członkowskich Unii Europejskiej, które zostało zamieszczone w załączniku.

UWAGI WPROWADZAJĄCE T rwają prace nad nową konstytucją1. Chciałbym zaproponować tutaj ogól niejszą refleksję nad tworzeniem ustawy zasadniczej, koncentrując się na analizie postulatu neutralności światopoglądowej. W dyskusji nad kształtem uregulowań wyróżnić można dwie zasadnicze płaszczyzny. Jedna dotyczy za gadnień, które ogólnie można określić mianem technicznych lub formalnych; druga -tzw. podstaw aksjologicznych. W dyskusjach na temat pierwszej z wymienio nych płaszczyzn chodzi zasadniczo o to, aby system prawa, którego podstawy funduje konstytucja, był systemem sprawnym, funkcjonalnym, aby przyjmowa ne rozwiązania nie były ze sobą sprzeczne, aby przepisy były sformułowane w odpowiedni sposób itp. Sfera ta jest domeną specjalistów-prawników; należy jedynie zadbać o to, aby odpowiedni eksperci mieli wystarczająco wiele do po wiedzenia w sprawie przyjmowanych rozwiązań. Zorganizowanie prac nad kon stytucją w sposób sprzyjający powstaniu projektu "technicznie" dobrego nie jest rzeczą prostą i można mieć wątpliwości, czy obecnie przyjęty tryb nie ma po ważnych wad; np. jeśli weźmie się pod uwagę fakt, że każdy z artykułów projek tu przyjmowany jest z osobna, w drodze głosowania parlamentarzystów nale żących do Komisji. Tutaj nie zamierzam zatrzymywać się nad tymi zagadnie niami2. Sfera ta, aczkolwiek bardzo istotna z punktu widzenia końcowego rezul tatu, jest jednak służebna wobec płaszczyzny określanej niekiedy jako aksjolo giczna. Dyskusja na temat tzw. podstaw aksjologicznych dotyczy bowiem celów realizowanych za pomocą konstytucji i całego systemu prawa. Podstawowe

Prezydent w opinii zwykłych ludzi uosabia majestat władzy. Nie jest to władza despotyczna, którą sprawuje się z pominięciem prawa i opinii obywateli, ale właśnie za przyzwoleniem narodu, wyrażonym w wolnych wyborach. Dlaczego jest to takie ważne? Otóż prezydent jest pierwszoplanowym przedstawicielem państwa. Gdy pytamy o najważniejszą osobistość w kraju większość ludzi z całą pewnością wskaże nam prezydenta.

The purpose of the article is to determine the current form of parliamentary immunity in various countries. The author uses the comparative-law method to analyse constitutions that represent the most common solutions, taking into account the geographic criterion, used in countries located on different continents and having different legal cultures. The author analyses the subjective scope of non-accountability and non-violability and focuses on the time and place in which the protection is provided, and trace the objective scope of the protection and the solutions related to the possibility to lift the parliamentary immunities. The analysis leads to the conclusion that non-accountability is similar in different countries, has undergone few modifications over the years, and it is permanently formed. In the case of non-violability, there are more extensive differences, in particular in the objective scope and the degree of protection. However, various solutions prove that there is not...

M ożliwość "umorzenia postępowania" przez Trybunał Konstytucyjny -ze względu na utratę mocy obowiązującej aktu normatywnego -jest trwałym elementem procedury polskiego modelu kontroli konstytucyjności prawa. Możliwość tę dopuszczała już pierwsza ustawa określająca organizację oraz tryb pracy Trybunału Konstytucyjnego 1 , w zbliżonej postaci przewiduje ją również art. 39 ust. 1 pkt 3 i ust. 3 aktualnie obowiązującej ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) -dalej cytowana też jako "ustawa o TK" lub bez przywołania tytułu.