Prawa Człowieka

W niniejszym opracowaniu kwestie dotyczące praw człowieka zostały przedstawione w ujęciu regionalnym. Podejście do praw człowieka jest bo-wiem zróżnicowane w zależności od położenia geograficznego, rozwoju cywilizacyjnego, odmiennego kontekstu kulturowego, prawnego, politycznego, a także psychologicznego.
Współcześnie wiele uwagi poświęca się takim prawom człowieka, jak: prawa kobiet, więźniów, ludów rdzennych, wolności słowa, zrzeszania się, prawu do życia, bezpieczeństwa i pokoju. Z tego względu autorzy poszczególnych artykułów skupili się na tych właśnie konkretnych prawach.

W krytycznej glosie wyrażono pogląd, że o ile można bronić tezy, iż nie każdy wyrok stwierdzający niezgodność pominięcia prawodawczego z Konstytucją może uzasadniać wznowienie postępowania cywilnego, o tyle trudne do obrony jest stanowisko SN, w świetle którego każdy wyrok tego rodzaju nie może wywoływać skutku z art. 190 ust. 4 Konstytucji, gdyż nie prowadzi do utraty mocy obowiązującej normy i ma wyłącznie skutek „ustalający”.

W glosie przedstawiono koncepcję skutków wyroków TK o tzw. pominięciu prawodawczym.

i Habermas nie ukrywają, że są filozoficznymi spadkobiercami Immanuela Kanta 2 . Dlatego na początku krótko przedstawię projekt prawa kosmopolitycznego, wypracowany przez filozofa z Królewca, jest on bowiem punktem wyjścia do omówienia powiązań między prawami człowieka i prawem międzynarodowym w poglądach Rawlsa i Habermasa. W kolejnych akapitach, przejdę do głównego tematu.

W uchwale 7 sędziów z 30.11.2010 r. 1 Sąd Najwyższy stwierdził, że wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, w którym stwierdzono naruszenie prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez sąd, zagwarantowanego w art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, nie stanowi podstawy wznowienia postępowania cywilnego. Kategoryczne stanowisko SN nie zamyka jednak dyskusji i skłania do krytycznych uwag odnośnie do sposobu wykładni art. 401 kodeksu postępowania cywilnego. W artykule przedstawiono argumenty konstytucyjne przemawiające na rzecz dopuszczalności wznowienia postępowania cywilnego.

Artykuł odpowiada na pytania o stan dyskusji dotyczącej ubóstwa i praw człowieka w kontekście polityki społecznej, o treść prawa do wolności od ubóstwa oraz o sytuację Polski w realizacji tego prawa. Odpowiedź na pierwsze pytanie wymagała przeglądu literatury, głównie zagranicznej. W literaturze na temat ubóstwa nawiązania do praw człowieka są znikome. Niewielkie, ale nieco większe zainteresowanie ubóstwem jest obecne w pracach na temat praw człowieka. Na tym gruncie jest już jednak rosnąca literatura omawiająca łącznie prawa człowieka i ubóstwo, w szczególności dotycząca praw społeczno-ekonomicznych. Jest to również zagadnienie, które jest dość blisko badań nad polityką społeczną (prawa społeczne, obywatelstwo społeczne). W ich ramach ubóstwo traktuje się jako problem społeczny, a prawo jako jeden z elementów jego ograniczania. Odpowiedź na drugie pytanie została udzielona poprzez argumentację wychodzącą od definicji ubóstwa ekonomicznego. W kolejnych krokach wyprowadzono wniosek o konieczności uwzględniania wolności od ubóstwa w filozofii politycznej (ideał dobrze zorganizowanego społeczeństwa). Zasada zapewnienia wolności od ubóstwa zostaje następnie doprecyzowana poprzez wyróżnienie obowiązków podmiotów prywatnych i publicznych. W ostatnim kroku wprowadzone zostaje prawo do wolności od ubóstwa jako instrument mobilizujący do uznania i wywiązywania się ze wskazanych obowiązków. Zaproponowano treść prawa do wolności od ubóstwa w zakresie podmiotowym i przedmiotowym. Odpowiedź na trzecie pytanie została udzielona na podstawie danych o osiągnięciach polski w realizacji celu wyeliminowania ubóstwa Agendy 2030 oraz celu ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego w ramach Strategii Europa 2020. Osiągnięcia Polski są znaczące, szczególnie w przypadku ubóstwa skrajnego.

Książka stanowi próbę analizy charakteru norm społecznej odpowiedzialności biznesu z punktu widzenia zastanej treści normatywnej i aksjologicznej Konstytucji RP, z uwzględnieniem unormowań międzynarodowych i praktyki stosowania obowiązujących rozwiązań. Normy społecznej
odpowiedzialności biznesu są badane pod kątem ich prawnego charakteru. Rozważany jest charakter tych norm (bezwzględnie czy względnie obowiązujący). Istotne jest ponadto zagadnienie standardów zachowań przedsiębiorców, wyznaczonych przez normy społecznej odpowiedzialności biznesu w zestawieniu ze standardami wynikającymi z Konstytucji RP i przepisów ustawowych.

Celem rozdziału  jest rekonstrukcja stosowanej aparatury pojęciowej oraz próba analizy jednej z podstawowych form wpływu norm konstytucyjnych na prawo prywatne, która jest szeroko akceptowana w polskiej doktrynie prawa konstytucyjnego, a mianowicie: tezy o normie konstytucyjnej adresowanej do podmiotów prawa prywatnego.

Normy prawa prywatnego powiązane są z normami konstytucyjnymi dwojakiego rodzaju więziami: kompetencyjnymi i treściowymi. Drugi rodzaj więzi wyraża się w tym, że normy prawa prywatnego znajdują aksjologiczne uzasadnienie w uporządkowanym systemie wartości konstytucyjnych , co jest istotne dla zachowania spójności systemu prawa  Wartości te są przedmiotem realizacji konstytucyjnych zasad prawa . W konsekwencji, uwzględniając najwyższą moc prawną Konstytucji nie ulega wątpliwości, że zasady te wpływają na tworzenie, interpretację i stosowanie norm prawa prywatnego. Dyskusyjna jest forma wpływu nom konstytucyjnych w obszarze interpretacji i stosowania prawa prywatnego oraz precyzyjna odpowiedź na pytanie na czym ów wpływ polega. Przedmiotem kontrowersji jest natomiast wpływ norm konstytucyjnych na nawiązywanie, kształtowanie lub ustanie konkretnego stosunku prawa prywatnego.

This articles reconstructs the standard of protection of whistleblowers’ rights developed by the European Court of Human Rights on the basis of Art. 10 of the European Convention on Human Rights. An analysis of activities of whistleblowers from the point of view of freedom of expression results from the fact that a whistleblower, when warning the public of a reproachable practice or exposing somebody’s corruption, uses freedom of expression. The Court in its case law developed six factors enabling it to set limits of legal protection for the activities of whistleblowers. The Strasbourg standard is particularly important in the context of lack of comprehensive regulation dedicated to whistleblowers in the Polish law.

Niedawne przypadki dwóch Amerykanów: Edwarda Snowdena oraz Bradleya Manninga skoncentrowały debatę na tzw. sygnalistach (ang. whistleblowers), czyli osobach przekazujących opinii publicznej ważne dla niej, lecz niejawne informacje. Informacje ujawnione przez E. Snowdena i B. Manninga miały istotne znaczenie z punktu widzenia demokracji, co pozwoliło większości komentatorów uznać ich za tzw. whistleblowers. Można postawić pytanie: czy publicystyczna kwalifikacja jest tożsama z prawną? Odpowiedź stanowi asumpt dla niniejszego artykułu, którego celem zasadniczym jest ustalenie, jak w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (dalej jako ETPCz) definiowany jest sygnalista i jakie niesie to następstwa.

Afryka Północna w ścisłym sensie obejmuje najczęściej kraje Maghrebu (Maroko, Algieria, Tunezja, a także Libia) lub w szerszym rozumieniu także Mauretanię, Saharę Zachodnią, Egipt, Sudan, a nawet Etiopię, Erytreę i Dżibuti. W niniejszej pracy odwołano się do szerszego ujęcia granic Afryki Północnej. 1. Wstęp do pielgrzymek do Afryki Północnej Pierwotnymi mieszkańcami Afryki Północnej w ścisłym sensie byli Berberowie, żyjący do dziś w północnym Maroku, w górach Atlas, nad Morzem Śródziemnym (Kabylowie) i na Saharze (Tuaregowie). W Egipcie większość stanowili Koptowie. W południowej części dzisiejszego Sudanu, Etiopii i Erytrei żyli przede wszystkim Niloci, Kuszyci i ludy z nimi spokrewnione. W pierwszych wiekach po Chr. północne obszary Afryki były celem ekspansji i kolonizacji Cesarstwa Rzymskiego. W VII w., po podbojach arabskich, proporcje ludności-jak również jej wyznania-zaczęły się wyraźnie zmieniać na korzyść ludności arabskiej i islamu, co rzutuje na dzisiejsze, potoczne postrzeganie Afryki Północnej1.

Książka "Obywatelstwo w Europie. Z dziejów idei i instytucji" traktuje o narodzinach oraz ewolucji idei obywatelstwa w wybranych państwach europejskich. Wzbogaca ją obszerny indeks rzeczowy ułatwiający studiowanie jej treści. Krzysztof Trzciński – sytuując omawiane zagadnienie w kontekście ogólnych procesów politycznych i gospodarczych – ukazuje w niniejszej publikacji, iż idea obywatelstwa ulega istotnym przeobrażeniom w różnych krajach i okresach, będąc zarówno wzbogacaną o nowe elementy, jak też nierzadko zubożaną przez czasową utratę pewnych składników. W efekcie proces formowania się idei obywatelstwa na naszym kontynencie był niejednolity, nierzadko zawieszany na długi czas, czasem cofający się dramatycznie. Autor gromadził materiały do książki w kilkunastu krajach Europy. Ważną inspiracją badań były dla niego także studia prowadzone w latach 1995–2002 w wielu krajach Afryki i Azji, w których mają miejsce dynamiczne i nierzadko bardzo dramatyczne procesy kształtowania się idei i instytucji nowoczesnego obywatelstwa. "Obywatelstwo w Europie" to lektura niezbędna dla wszystkich studiujących kwestie związane z obywatelstwem, prawami człowieka i przyszłością instytucji obywatelstwa w Unii Europejskiej i na świecie. Niezastąpiona inspiracja i pomoc dla polityków, funkcjonariuszy Unii Europejskiej, studentów: politologii, prawa, europeistyki, filozofii, socjologii i stosunków międzynarodowych (profesor Jan J. Milewski).
Krzysztof Trzcinski, 'Citizenship in Europe: The History of the Idea and Institution' - this is an interdisciplinary book as the concept of citizenship is one of the key terms of the social sciences and raises questions of a legal, political, historical, philosophical, and sociological nature. The main subjects of this work are the origins and evolution of the idea and institution of citizenship in Western Europe. Doctrinal and institutional models of citizenship presented in this monograph are of different historical origins (beginning with ancient times and ending with the 20th century). This work shows that in different historical periods, the concept of citizenship underwent shifts in semantic substance and that the idea of citizenship is in permanent flux. Hence, the essence of citizenship is continually being enriched with new elements (or, at times, impoverished by the loss of other elements). According to specific conditions of a socio-political, economic, and cultural nature, the concept of citizenship has been redefined in the historical perspective. At various historical periods, the term 'citizen' referred to a broader or narrower spectrum of society. Criteria for membership in the body of citizens also evolved. Over the centuries, many models of citizenship emerged in Europe. Some of them were institutional in form. In contrast, others were the fruit of philosophers' social and political thinking at different times. The basic models emerged in ancient Athens and Rome. Later models of citizenship usually took over many traits, particular to initial models (such as the right to life). However, at the same time, they usually eliminated some of their elements (such as the enslavement of certain members of society) while simultaneously creating and adding new ones (such as electoral rights for women). In this manner, new models emerged, which were an offshoot of classical models. These models contributed to the formation of the contemporary institution of citizenship, which brings together different elements of various historical models. This book contributes to research into the evolution of the state (including research into the formation of the nation-state in Europe), as the institution of citizenship is inherently and functionally tied to the state. This work also contributes to research into the evolution of supranational European Union citizenship. The institutional development of the idea of EU citizenship could - along with the unavoidable transformation of all community structures or even the very idea of integration itself - lead to a fundamental change in the contemporary concept of state citizenship. This work could also prove helpful in research into the phenomenon of immigration in Europe, especially into the interdependence between obtaining the citizenship of the host state and the effective integration of immigrants.

Wyroki P 41/09, P 24/10 oraz K 9/12 stanowią pierwszą od lat próbę uporządkowania relacji treściowych między zasadą równości a innymi normami konstytucyjnymi. Zarazem dają wyraz różnicom poglądów TK w odniesieniu do rozumienia zasady równości oraz jej związków z zakazem dyskryminacji i zasadą sprawiedliwości społecznej. Wyroki te skłaniają też do refleksji nad dotychczasowym orzecznictwem.

Celem artykułu jest rekonstrukcja, analiza i próba usystematyzowania podstawowych pojęć, którymi posługuje się TK na gruncie art. 32 Konstytucji. Omówione zostały: a) zakres normowania art. 32 ust. 1 Konstytucji; b) zakres normowania art. 32 ust. 2 Konstytucji; c) równość jako zasada pierwszego i drugiego stopnia; d) test równości. Biorąc pod uwagę przedmiot i charakter sprawowanej przez TK kontroli rozważania odnoszą się do równości w stanowieniu prawa (równości w prawie).

Jednym z ważnych momentów w dziejach miasta było podjęcie w 1854 r. decyzji o ustaleniu siedziby obwodu sądowego w Nowym Sączu 1. Rozpoczęcie w 1855 r. działalności przez Sąd Obwodowy (Kreisgericht in Neu-Sandez), jako cesarskiej placówki wymiaru sprawiedliwości było dla miasta szansą na rozwój ekonomiczny i demograficzny 2. W zakres działania sądu obwodowego wchodzi-ły sprawy osobowe, majątkowe, rodzinne, spadkowe, skarbowe, rejestrowe i han-dlowe. W ramach jurysdykcji sądu obwodowego mieściły się również najpoważ-niejsze sprawy karne, tzw. gardłowe. Powołanie Sądu Obwodowego w Nowym Sączu miało swoje daleko idące konsekwencje polityczne, gospodarcze i społecz-ne. Przede wszystkim stanowiło realizację prawa mieszkańców miasta i regionu do sądu. Celem niniejszego artykułu jest nakreślenie organizacji wewnętrznej i funkcjonowania C.K. Sądu Obwodowego w Nowym Sączu w latach 1855‒1914 3. Umożliwi to również właściwe zrozumienie podejmowanych tam decyzji proce-sowych. Historia tego sądu to przede wszystkim jednak historia samych Sąde-czan, których sprawy były przedmiotem rozstrzygnięcia prawnego. Sądownictwo Nowego Sącza do 1855 r. Prawo do sądu, rozumiane jako powszechne uprawnienie jednostki, przy-sługujące " każdemu " , to stosunkowo młoda zasada prawna mająca źródła w ideach oświeceniowych, rozwinięta w wieku XIX 4. W ujęciu negatywnym oznaczała ona zniesienie partykularyzmów stanowych i przyznanie tego upraw-nienia jednostce bez żadnych wyłączeń podmiotowych, w tym bez względu na pochodzenie i posiadany status społeczny. W ujęciu pozytywnym to możliwość uzyskania rozstrzygnięcia przed organem niezależnym od władzy administra-cyjnej. Proces przechodzenia od tymczasowych form sądowniczych do form

Streszczenie:

Artykuł jest próbą ukazania, w jaki sposób fenomen multricentryczności (w aspekcie zewnętrznym) przekłada się na proces stosowania prawa. Starano się w tym celu ukazać wzajemne relacje pomiędzy systemem prawa polskiego, a prawem wspólnotowym i systemem Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz wpływ, jaki te relacje wywierają na proces decyzyjny. Podstawę dla zawartych w pracy rozważań stanowi przede wszystkim działalność orzecznicza Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.


Multicentrism of Polish legal system in the light of jurisdiction of ECJ and ECHR

Summary:

The article is an attempt to describe the way the phenomenom of multicentrism (in its external aspect) affects the process of application of law. The paper shows the co-existence relations between Polish legal system, Community law and the system of European Convention for the Protection of Human Rights and their impact on adjudication process. The drawn conclusions are based mainly on jurisdiction of European Court of Justice and European Court of Human Rights.

Polska wersja (English version below)

Od rozpadu Jugosławii minęło 20 lat, jednak przebieg tego konfliktu oraz środki wykorzystywane przez wszystkie strony konfliktu to dzisiaj wywołują znaczne kontrowersje. W sercu Europy, jak mówi się o Bałkanach, a zwłaszcza o terytorium Bośni i Hercegowiny (między innymi także ze względu na kształt granic państwa) miały miejsce wydarzenia, które według polityków i badaczy nie miały prawa mieć miejsca ponownie  po II wojnie światowej. Państwa Zachodu wspierające demokratyczne przemiany w Europie Środkowo-Wschodniej nie zareagowały odpowiednio na konflikt w Jugosławii, który swą brutalnością sięgnął do wzorców z lat 1939-1945. 
We wstępie pracy autor przedstawi przyczyny rozpadu Jugosławii oraz opisze strukturę narodowościową państwa w przededniu konfliktu. Jest to niezbędna wiedza, która umożliwi zrozumienie procesów zachodzących na tych terenach i da nam odpowiedź na pytanie, dlaczego właśnie rozpad tego państwa charakteryzował się taką brutalnością i nienawiścią pomiędzy stronami konfliktu? W dalszej części przedstawione zostaną najbardziej dramatyczne przykłady łamania praw człowieka podczas rozpadu Jugosławii, a także kontrowersje związane z oceną tych wydarzeń, czy można je uznać za czystki etniczne. Na zakończenie autor niniejszej publikacji podejmie próbę wyciągnięcia wniosków z rozpadu Jugosławii w kontekście możliwości reakcji państw Europy Zachodniej lub Stanów Zjednoczonych oraz organizacji międzynarodowych na łamanie praw człowieka w innych państwach.

English version

"Human rights violations during the disintegration of Yugoslavia, 1991-1995"
Since the breakup of Yugoslavia's been 20 years, but mileage of the conflict and the measures used by all sides of the conflict till today cause considerable controversy.  In the heart of Europe, as some say about Balkans and especially about the territory of Bosnia and Herzegovina (among other things also because of the boundaries of a country and the shape of the land), took place events that according to the politicians and researchers should not happen again after World War II. Western countries supported democratic changes in Central and Eastern Europe have not responded adequately to the conflict in Yugoslavia, which  brutality reached to the standards from years 1939-1945.
In the introduction, author will present the cause of the disintegration of Yugoslavia and describe the nationality structure of the state on the eve of the conflict. That essential knowledge that will enable understanding of the processes taking place in these areas and will give the answer to the question, why the disintegration of that country was characterized by such brutality and hatred between the different sides of the conflict? In the next part will present the most dramatic examples of human rights violations during the disintegration of Yugoslavia, and the controversy related to the assessment of these events, whether they can be regarded as ethnic cleansing. In conclusion, the author of this document will attempt to draw conclusions from the disintegration of Yugoslavia in the context of response capabilities countries in Western Europe or the United States and international organizations on human rights violations in other countries.

W wyroku z 28.11.2008 r. Sąd Najwyższy stwierdził, że orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka  o naruszeniu praw i wolności, zagwarantowanych w Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, można uznać za równoznaczne ze stwierdzeniem przesłanki niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądu cywilnego. Orzeczenie SN rozwija wyrażony w doktrynie  pogląd o racjonalności zwolnienia poszkodowanego z obowiązku inicjowania" właściwego postępowania" prejudycjalnego w celu stwierdzenia przesłanki niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Stanowisko to nie jest jednak wolne od kontrowersji i zastrzeżeń. Rozbieżność wyrażonych w piśmiennictwie poglądów oraz znacząca liczba skarg przeciwko Polsce skłaniają do refleksji nad mocą wiążącą orzeczeń ETPC w świetle zasady odpowiedzialności władzy publicznej za bezprawie judykacyjne. Odpowiedzi wymaga pytanie, czy dokonywana przez ETPC kontrola konkretna zobowiązań międzynarodowych państwa-strony EKPC może zarazem wywierać bezpośredni skutek normatywny w postaci przypisania danemu orzeczeniu sądu cywilnego cechy niezgodności z prawem – w rozumieniu przepisów regulujących odpowiedzialność odszkodowawczą władzy publicznej. Pozostające w konflikcie wartości świadczą o tym, że zagadnienie to niewątpliwie należy do skomplikowanych. Zajęte w wyroku z 28.11.2008 r. stanowisko SN, jakkolwiek wzmacniające pozycję poszkodowanego i oparte na wykładni przyjaznej Konwencji, budzi zastrzeżenia. Można bowiem argumentować, iż – w obecnym stanie prawnym – wyrok ETPC nie przesądza o " niezgodności z prawem" orzeczenia jako przesłance odpowiedzialności za szkody wyrządzone wydaniem wyroku sądu cywilnego. Stanowisko to wydaje się tym bardziej uzasadnione, że między jurysdykcją krajową i europejską nie istnieje hierarchiczna zależność, a polska procedura cywilna nie zawiera przepisów rozstrzygających o skutkach orzeczeń ETPC dla procesu cywilnego. Poniżej przedstawione zostały argumenty przemawiające na rzecz stanowiska odmiennego od przyjętego przez SN. W pierwszej kolejności omówione zostało jednak zagadnienie mocy wiążącej korzystnych dla skarżącego wyroków ETPC oraz pojęcie " orzeczenie niezgodne z prawem".

Biometrics, as a field of science, analyzes the physical and behavioral characteristics of people in order to identify their personality. A huge amount of technology in the field of biometric data collection is developed by IT giants like Google, Facebook, or Alibaba. The European Union (EU) took an important step towards biometric data confidentiality by developing a unified law on the protection of personal data (General Data Protection Regulation, GDPR). The main goal of this action is to return control over personal data to European citizens and at the same time simplify the regulatory legal basis for companies. While European countries and organisations are introducing the GDPR into force, China since 2016 has launched a social credit system as a pilot project. The Social Credit Score (SCS) is based on collecting the maximum amount of data about citizens and assessing the reliability of residents based on their financial, social and online behavior. Only critical opinions can be read about the social credit system in European literature, although the opinions of persons being under this system – Chinese citizens – are quite positive. In this context, we should not forget about the big difference in the mentality of Asians and Europeans. The aim of this article is to compare EU law and the legislation of the People's Republic of China regarding the use and storage of biometric data. On the basis of statistical data and materials analysed, key conclusions will be formulated, that will allow to indicate differences in the positions of state institutions and the attitude of citizens to the issue of personal data protection in China and the European Union.


Prawa człowieka a ochrona danych biometrycznych. System kredytu społecznego

Biometria, jako dziedzina nauki, analizuje fizyczne i behawioralne cechy ludzi w celu określenia ich osobowości. Znaczącą ilość technologii w zakresie gromadzenia danych biometrycznych tworzą giganci IT, tacy jak Google, Facebook, czy też Alibaba. Unia Europejska (UE) zrobiła ważny krok w kierunku poufności informacji biometrycznych poprzez uchwalenie ujednoliconych przepisów dotyczących ochrony danych osobowych (znanych jako RODO). Głównym celem jest przywrócenie kontroli nad danymi osobowymi obywatelom Europy przy jednoczesnym uproszczeniu regulacji prawnych dla przedsiębiorstw. Podczas, gdy kraje i organizacje europejskie wprowadzają w życie RODO, od 2016 roku w Chinach uruchomiono system kredytu społecznego jako projekt pilotażowy. System kredytu społecznego opiera się na gromadzeniu maksymalnej ilości danych o obywatelach i ocenie wiarygodności mieszkańców na podstawie ich zachowań finansowych, społecznych i internetowych. Celem artykułu jest porównanie prawa UE i ustawodawstwa Chińskiej Republiki Ludowej w zakresie wykorzystywania i przechowywania danych biometrycznych. Na podstawie danych statystycznych i przeanalizowanych materiałów zostaną sformułowane kluczowe wnioski, które pozwolą określić różnice w stanowiskach instytucji państwowych i stosunku obywateli do kwestii ochrony danych osobowych w Chinach i w Unii Europejskiej.

Artykuł stanowi kontynuację opublikowanych na łamach Państwa i Prawa analiz orzecznictwa konstytucyjnego poświęconych zasadzie równości  oraz zasadzie równości kobiet i mężczyzn. Jego celem jest  rekonstrukcja, analiza i próba prezentacji przyjmowanej przez TK koncepcji uprzywilejowania wyrównawczego. Zagadnienie to wiąże się bowiem nierozerwalnie z art. 33 Konstytucji jako wzorcem kontroli aktów normatywnych w orzecznictwie konstytucyjnym.

Punktem wyjścia uczyniono wyrok w K 43/12. Wyrok ten nawiązuje do ustaleń zawartych w wyroku  K 63/07 (o konstytucyjności zróżnicowania wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn) oraz tez sformułowanych w postanowieniu S 2/10 (o potrzebie stopniowego zrównania wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn).

Artykuł ma na celu poszerzenie wiedzy czytelnika na temat zadań państwa polskiego wymienionych w art. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r. Jego wprowadzenie opiera się na wyjaśnieniu, że nie tylko jednostka ma pewne obowiązki względem państwa, lecz również odwrotnie. Zjawisko takie jest zupełnie powszechne i spotykamy się z nim praktycznie na co dzień. Art. 5 Konstytucji RP jest jednym z pierwszych wchodzących w skład rozdziału I – Rzeczpospolita. W części zasadniczej poszczególne jego fragmenty zostały poddane dokładnej analizie. W wyniku interpretacji otrzymujemy normy programowe: strzeżenie niepodległości i nienaruszalności terytorium, zapewnienie wolności i praw człowieka i obywatela, zapewnienie bezpieczeństwa obywateli, strzeżenie dziedzictwa narodowego oraz zapewnienie ochrony środowiska. W odniesieniu do tej ostatniej autor ustawy zasadniczej zastosował dyrektywę wykładni – kierowanie się zasadą zrównoważonego rozwoju. W zakończeniu podkreślona została istota omawianych zadań państwa jako podstawy ustroju demokratycznego państwa prawnego, urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej.

The article is to expand the reader’s knowledge about the tasks of Polish state, listed in Article 5 of the Constitution of the Republic of Poland of 1997. Its introduction is based on the explanation that not only the individual has certain obligations towards the state, but also vice versa. This phenomenon is completely common and we encounter it almost every day. Article 5 of the Constitution is one of the first included in the Chapter I – Rzeczpospolita. In the main part, various fragments of Article 5 are thoroughly analyzed. As a result of interpretation we get he programme norms: safeguarding the independence and integrity of territory, ensuring the freedoms and rights of persons and citizens, ensuring security of the citizens, safeguarding the national heritage and ensuring the protection of the natural environment. In relation to the last one, author of the Constitution applied a directive of interpretation – ‘pursuant to the principles of sustainable development’. In conclusion an essence of the discussed tasks of the state is emphasized as a basis of the democratic state ruled by law and implementing the principles of social justice.

This article discusses the phenomenon of shrinking space for civil society organizations in Poland, a Member States of the European Union and Council of Europe. It describes the tools used by Polish public authorities to restrict the operational capacity of civil society and compares these tools with the applicable constitutional and human rights standards. The article's summary presents recommendations concerning the methods of addressing this phenomenon in Poland, which are capable of being applied in a broader context of other countries of Central and Eastern Europe.

Choć handel ludźmi był przedmiotem zainteresowania prawa międzynarodowego już na początku XX wieku, to jednak dopiero w 2000 r. przyjęto pierwszy uniwersalny instrument definiujący to zjawisko. W ciągu zaledwie dziesięciu lat obowiązywania Protokołu o zapobieganiu, zwalczaniu oraz karaniu handlu ludźmi, w szczególności kobietami i dziećmi został on ratyfikowany 1 przez ponad 150 państw 2 , a zawarta w nim definicja handlu ludźmi powtórzona została w wielu dokumentach dotyczących tematyki tzw. współczesnych form niewolnictwa 3 oraz uznana przez rozliczne organizacje międzynarodowe. Tak szerokie poparcie dla tej stosunkowo nowej koncepcji rodzi pytanie o jej relację z ugruntowanym w prawie międzynarodowym zakazem niewolnictwa i pracy przymusowej. Analiza definicji tych pojęć wskazuje na istnienie niezaprzeczalnego związku między nimi, jednak pomimo prób podejmowanych przez przedstawicieli doktryny oraz sądy międzynarodowe, nie udało się w sposób definitywny i jednoznaczny odpowiedzieć na pytanie o wzajemną relację tych koncepcji.

Zagadnienia poszanowania człowieka, jego praw i obowiązków staje się przedmiotem coraz szerszego dyskursu naukowego. Jednocześnie, istnienie porządku prawnego i ładu moralnego jest warunkiem sine qua non dla zaistnienia odpowiedzialności. Nie bez znaczenia przedstawiciele doktryny podkreslają, że człowiek staje się odpowiedzialny dopiero wówczas, gdy jest w stanie do bycia zdolnym do zrozumienia ratio danego porządku normatywnego i społecznego, a nastepnie do wyrażenia wobec niego swojej postawy.
Bez wątpienia, na co w pracy „Osoba i czyn” zwracał uwagę Karol Wojtyła, odpowiedzialność wiąże się z osobowym statusem bytu ludzkiego, jego postawą i działaniem. Sa zatem sytuacje, w których człowiek, nie tylko może, ale i musi przyjąć na siebie tą odpowiedzialność, z drugiej jednak strony normy prawa stanowionego określają przesłanki oraz stany faktyczne i prawne, w których  człowiek i nie może ponosić odpowiedzialności.
Człowiek winien być ponadto świadomy w momencie dokonywania danego czynu i posiadać normalne zdolności do rozpoznawania sytuacji w której się znalazł. Celem publikacji jest ukazanie, jak widać, wielu aspektów tej ludzkiej odpowiedzialności, przy poszanowaniu wszelkich należnych człowiekowi praw, a wynikających z przyrodzonej godności osoby ludzkiej.
Podział i systematyka rozdziałów jest rezultatem wieloaspektowego, a niekiedy interdyscyplinarnego ujęcia analizowanych zjawisk realizowanych przez młodych badaczy, którzy stawiając pierwsze kroki na płaszczyźnie naukowej, nie wahają się jedna stawiać odważnych pytań. Poza zasadniczym, stricte eksplanacyjnym celem opracowania, inicjatorom powstania niniejszej publikacji towarzyszyła także chęć integracji środowisk młodych naukowców będących na początku swojej kariery akademickiej, jak również zogniskowania forum wymiany myśli i poglądów środowiska doktoranckiego na temat istoty regulacji w codziennym życiu człowieka.

STRESZCZENIE
Opracowanie zmierza do udzielenia odpowiedzi na pytanie, czym – z punktu widzenia struktury procesu wykładni i struktury wchodzących w grę wartości konstytucyjnych –  różni się ograniczanie wolności i praw w ramach stosowania „zwykłych środków konstytucyjnych”, od ograniczania wolności i praw dopuszczalnego w stanach nadzwyczajnych. Podjęta zostaje problematyka dotyczącą kwestii materialnych, a poza zakresem rozważanych zagadnień pozostają kwestie dotyczące formalnych warunków dopuszczalności ograniczeń, jak publiczne ogłoszenie zagrożenia czy możliwość wprowadzania ograniczeń w aktach podustawowych.
Stawiane tezy są polemiczne wobec poglądów, że zawieszenie wolności lub praw jest skrajnym typem ograniczania i następuje wtedy, gdy wolności czy prawa „już nie ma”, lub że zawieszenie zakłada ograniczenie istoty wolności lub prawa. Okazuje się, że można sensownie mówić o zawieszaniu wolności lub praw także wówczas, gdy są one ograniczane w niewielkim tylko stopniu. Ponadto, możliwe jest zawieszanie, które nie prowadzi do ograniczenia istoty wolności lub prawa.
Argumentuje się, że istotą zawieszania wolności lub praw w stanach nadzwyczajnych jest zakwestionowanie podstawowego ich przymiotu, jakim jest – uznawana w prawie międzynarodowym – nienaruszalność „całych” poszczególnych praw człowieka, która jest czymś innym od nienaruszalności ich istoty. Przy okazji prowadzona jest refleksja teoretycznoprawna nad zagadnieniem zawieszania wolności lub praw. Zawieszenie okazuje się czymś istotnie różnym od czasowej utraty mocy obowiązującej przepisów dotyczących wolności czy praw. Ich ciągłe obowiązywanie znajduje wyraz, na przykład, w zasadzie proporcjonalności mającej zastosowanie do zawieszanych wolności lub praw.

Extraordinary Measures and Restrictions of Constitutional Freedoms and Rights
ABSTRACT
The study aims to answer the question on the difference between limitation of freedoms and rights in ordinary situations and their suspension (derogation) when extraordinary measures are introduced. This question is considered from the point of view of the structure of the interpretation process and the structure of the constitutional values. Consideration is given to issues relating to material aspects. However, issues relating to formal conditions for the admissibility of restrictions, such as public announcement of a threat or the possibility of introducing restrictions in sub-statutory acts, are not examined.
The theses put forward are critical of the view that suspension of freedoms or rights is an extreme type of limitation and a freedom or a right "is no longer there", and of the view that suspension presupposes violation of the essence of freedom or right. It can be argued that it makes sense to talk about the suspension of freedoms or rights also when they are only slightly restricted. Moreover, it is possible to suspend a freedom or a right without violating their essence.
It is argued that suspension of freedoms or rights leads to questioning of their basic characteristic that is their inviolability as recognized in international law. However, this inviolability of freedoms or rights is something different from the inviolability of their essence.
In terms of the theory of law, the suspension of freedoms or rights turns out to be something significantly different from the temporary loss of the binding force of the respective provisions. Their continued validity is reflected, for example, in the application of the principle of proportionality to the suspended freedoms or rights.

The article examines the aspects of the admissibility of applications against Poland, which concern the effects of expropriation of German private properties after the World War Two. This issue was a subject of decisions given by the European Court of Human Rights.
The applications cannot be declared admissible. The Court’s jurisdiction ratione temporis covers only the period after the date of ratification of the European Convention on Human Rights and Protocol No 1 by Poland. The expropriations of German assets were instantaneous acts and do not produce a continuing violation of Article 1 of Protocol No. 1.
Poland has no duty to enact laws providing for restitution of confiscated German properties or compensation for expropriated assets.

Głównym celem opracowania jest analiza wybranych aspektów etycznych filmu „Benedetta” Paula Verhoevena. Produkcja holenderskiego reżysera przedstawia historię życia Benedetty Carlini, która żyła we Włoszech w latach 1591–1661. Scenariusz został przygotowany na podstawie książki pt. „Nieskromne akty: życie lesbijskiej zakonnicy w renesansowych Włoszech” (Immodest Acts: The Life of a Lesbian Nun in Renaissance Italy). Autorką książki jest amerykańska badaczka Judith C. Brown, specjalistka od włoskiego renesansu, uważana za pionierkę w badaniach nad historią seksualności. Monografia ukazała się w 1986 r. nakładem Oxford University Press. Najnowsze dzieło Paula Verhoevena łączy historyczną, pełną politycznych podtekstów opowieść z erotycznym thrillerem i kinem religijnego feminizmu.

Homelessness as a violation of human rights – Criminalisation of homelessness – Insufficient international and European protection of the rights of homeless persons – American charters of the rights of homeless persons as a source of inspiration – Model European Homeless Bill of Rights – FEANTSA – Human rights instrument – Positive and negative rights of the homeless person – Right to exit homelessness – Right to carry out practices necessary to survival within
the law – Adoption and implementation of the Charter by Human Rights Cities in Spain, Slovenia and Poland – Soft law – Perspectives for the protection of the rights of homeless persons

Dyskusja o przyszłości państw powstałych z rozpadu byłej Jugosławii nie może odbyć się bez dogłębnej analizy przyczyn, które doprowadziły do dezintegracji państwa jugosłowiańskiego oraz -w konsekwencji -do trwałych napięć międzyludzkich w obrębie dawnego społeczeństwa jednej Jugosławii. Okazją ku temu była przypadająca w 2011 r. 20. rocznica rozpadu Jugosławii, oznaczająca trudny i niezwykle bolesny czas dla społeczeństw postjugosłowiańskich, począwszy od wybuchu wojny w 1991 r., aż do wybicia się na niepodległość przez Kosowo w 2008 r., co stanowi pewną cezurę we współczesnej historii Bałkanów Zachodnich. Całkowite przemodelowanie tkanki państwowej byłej Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii (SFRJ), czego skutkiem jest powstanie w przeciągu minionych 20 lat siedmiu suwerennych państw, w dalszym ciągu determinuje szereg pytań odnoszących się do wzajemnych relacji między narodami czy interpretację wspólnej, ale niełatwej historii. Z tych powodów, jak wydaje się, jedyną słuszną drogą do osiągnięcia pojednania pomiędzy państwami, narodami, a nierzadko między niedawnymi sąsiadami, jest stworzenie wspólnej platformy do dyskusji o "przeszłości", gdzie wszyscy uczestnicy uzgodnią jasne i precyzyjne reguły postępowania, co może stać się przyczynkiem do kolejnej debaty, tym razem o "przyszłości" i wzajemnej dalszej korelacji. Niewątpliwie, pewną nadzieją na osiągnięcie konsensusu, przynajmniej co do rozpoczęcia owej debaty, jest próba utworzenia Regionalnej Komisji dla ustalenia faktów dotyczących zbrodni wojennych oraz innych poważnych naruszeń praw człowieka popełnionych na terytorium byłej Jugosławii (RECOM), czyli regionalnej komisji prawdy dla całego obszaru byłej Jugosławii 1 .

rowokacja dziennikarska występująca w prak-1 tyce polskich i zagranicznych mediów jest kon-Pt rowersyjną metodą, która nie została uregulowane prawnie. Z tego względu sądy nierzadko mają problem z rozstrzyganiem spraw, w których dziennikarz uciekł się do tej techniki zdobywania materiałów. Przykładem może być sprawa dziennikarza Telewizji Polskiej S.A., który został skazany w listopadzie 2013 r. przez Sąd Rejonowy w Białymstoku w związku z prze-2 prowadzoną prowokacją . Sąd musiał ocenić, której z wartości -swobodzie wypowiedzi czy autorytetowi sądów -przyznać pierwszeństwo.

Monografia dotyczy tematyki związanej z pojęciem sprawiedliwości okresu przejściowego (transitional justice ) w prawie międzynarodowym – niezwykle dynamicznie rozwijające j się dyscypliny wiedzy, ale i przede wszystkim działań praktycznych, czerpiących wprost z nauk prawnych oraz z bogactwa nauk historycznych, politycznych, społecznych, a nawet psychologicznych. To przestrzeń, w której można znaleźć rozwiązania problemów społeczeństw postautorytarnych lub postkonfliktowych, znajdujących się pomiędzy rządami władzy opresyjnej a demokracją lub pomiędzy wojną a pokojem, chcących jednocześnie rozliczyć trudną przeszłość.

Autor pochyla się w szczególności nad sytuacją prawną ofiar poważnych naruszeń praw człowieka lub prawa humanitarnego w czasie gwałtownych zmian polityczno-społecznych. W uzupełnieniu metodologii charakterystyczne j dla nauk prawnych odwołuje się także do swoich badań terenowych przeprowadzonych w państwach zmagających się z niełatwą przeszłością, takich jak: Bangladesz, Bośnia i Hercegowina, Mozambik oraz Ukraina.

Strona książki: https://wydawnictwo.uni.lodz.pl/produkt/perspektywa-praw-ofiar-w-prawie-miedzynarodowym/

Praktyka wydawania gazet przez jednostki samorządu terytorialnego jest postrzegana jako jedno z podstawowych
zagrożeń dla wolności słowa, budzi też poważne wątpliwości co do zgodności z wieloma
konstytucyjnymi wartościami. Autorzy przedstawiają argumenty przemawiające za koniecznością pozbawienia
organów publicznych możliwości wydawania własnych gazet, formułując przy tym postulaty
de lege ferenda, wskazują aktualne ograniczenia dla działalności wydawniczej jednostek samorządu
terytorialnego wynikające z najnowszej praktyki regionalnych izb obrachunkowych (np. zakaz wydawania
płatnych gazet czy zakaz przyjmowania płatnych ogłoszeń) oraz przykłady dobrych praktyk samoregulacyjnych
gmin, które zdecydowały się odstąpić od wydawania własnych gazet.

Jednym z budz cych najwi ksze kontrowersje zagadnie zwi zanych ze stosowaniem Europejskiej Konwencji Praw Człowieka 2 (dalej: EKPCz albo Konwencja) jest koncepcja, czy te doktryna marginesu oceny (ang. doctrine of margin of appreciation, fr. marge d'appreciation).

W częściowo krytycznej glosie wyrażono pogląd, że o ile można bronić tezy o bezwzględnym obowiązku stosowania  albo tezy o względnym obowiązku stosowania  przez sądy niekonstytucyjnej normy, która w okresie oznaczonym w sentencji wyroku TK została utrzymana w mocy obowiązującej, o tyle trudne do obrony jest stanowisko, w świetle którego ważność decyzji walidacyjnej TK zależy od formuły sentencji negatywnego wyroku sądu konstytucyjnego.

Ponadto w glosie bronione jest stanowisko, że o ile zmiana przez prawodawcę niekonstytucyjnej normy w tzw. okresie odroczenia może „konsumować” skutek wyroku TK, o tyle nie zawsze to nastąpi. Należy bowiem uwzględnić różnice między następstwami „derogacji prawodawczej” i „derogacji trybunalskiej” .

Zasadniczym celem niniejszej publikacji jest przedstawienie wieloaspektowości i uwarunkowań dokonujących się przemian społecznych oraz poszukiwania rozwiązań pozwalających na sprostanie współczesnym wyzwaniom cywilizacyjnym w Polsce i Ukrainie.
Podjęte zostały tematy współpracy transgranicznej, zmiany w zakresie postaw społecznych i rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, budowy systemu wspierającego innowacyjność, edukacji i szkolnictwa wyższego oraz rozwoju społeczno-gospodarczego opartego na nowoczesnych, demokratycznych instytucjach i administracji publicznej.

The Bangkok Declaration. Asian voice about the human rights ABSTRAKT Artykuł prezentuje kontekst, tło podpisania oraz podstawowe elementy Deklaracji Bangkockiej z 1993 roku, która jest jedynym dokumentem ogólnoazjatyckim wyrażającym oficjalne stanowisko państw tego regionu w niektórych kwestiach związanych z prawami człowieka. Celem pracy jest rekonstrukcja argumentów podnoszonych przez jej sygnatariuszy wobec obowiązującego dyskursu praw człowieka. Szczególna uwaga poświęcona została (1) argumentom z "obłudy Zachodu" i polityzacji praw człowieka, (2) argumentom z priorytetów oraz z (3) kontekstu. Wiedza o stanowisku państw azjatyckich dotyczącym praw człowieka jest niezbędna dla budowania bardziej złożonych wyjaśnień "azjatyckiej drogi" implementacji praw człowieka oraz prowadzenia skutecznych dyskusji i negocjacji z państwami azjatyckimi na ten temat.

The article examines the possible link of the use of transitional justice mechanisms and climate change challenges. It is argued that the widely accepted instruments of transitional justice, applied in post-authoritarian or -currently more often -post-conflict scenarios, to some extent, can develop the sufficient response to the climate change consequences, by helping the affected societies to find solutions to their problems -to determine causes of the suffering, to point out the responsible subject (either individual, group of individuals or a state) and to repair their losses. Acknowledging the basic differences between the transitional justice strategies and efforts undertaken to struggle the climate change outcomes, some patterns carefully construed by the practical implementation of the transitional justice tools, like truth-telling and truth-seeking processes, the huge number of victims or the (collective) reparations programmes can be translated into the language of climate justice, broadening the academic and real-life discourse on these matters. stress that climate change, firstly, has a direct influence on human rights violations, secondly, the most affected countries by the climate change outcomes are merely the most vulnerable societies. Thirdly, climate variations are visible factor in the increasing number of conflicts (including armed conflicts, mostly internal, however not necessarily limited to intra-state abuses of fundamental rights) or any other examples of violence, 1 more often erupting in transitional societies, at the same time, trying to reckon with past evils and transform them into stable states, with the full respect to democratic values. According to research completed by experts in a field of risk analyses, countries, which are located at the 'extreme risk' level by the 'climate change vulnerability index', like Bangladesh, Madagascar, Nepal, Mozambique, Afghanistan, Zimbabwe or Myanmar, have implemented at least one of the transitional (post-conflict) justice mechanisms, concerning large-scale human rights abuses. 2