Konstytucja

This paper discusses the issue of legitimacy of constitutional review in a constitutional democracy. The author deliberates the role of a constitutional court in three models of democracy: procedural democracy (founded on the majority rule and primacy of public autonomy), substantive democracy (based on protection of substantial values related to private autonomy) and deliberative democracy (accentuating close interaction between public and private autonomy, as well as the role of discourse in determining the meaning of constitutional principles). According to this author, substantive theories of democracy - which presume a strong position of the constitutional court – are usually underpinned by a certain form of moral realism within the meaning of fundamental rights and constitutional values. Procedural and deliberative concepts are closer to a constructivist approach. Proponents of procedural theories prefer informal (non-legalistic) reasoning conducted within the representative bodies in the matter of fundamental rights. At the same time, the explicit affirmation of the majority rule expressed within procedural theories stems from the assumption that consensus is impossible in axiological disputes– which is an assumption contrary to the one expressed by proponents of deliberative theories. The latter are distinguished by the assumption that formulating a democratic will is not based either on the majority rule or on conformity with a priori principles, but on complex social interactions aimed at transforming preferences through discourse.

Studia i Materiały czenia "domniemania konstytucyjności", które obecnie występują w orzecznictwie Trybunału 1 . Po pierwsze, "domniemanie konstytucyjności" aktu normatywnego stanowi jedno z założeń procedury kontroli konstytucyjności prawa oraz określa obowiązujący w niej rozkład ciężaru dowodu. Jak wielokrotnie podkreślał TK: "Punktem wyjścia dla rozstrzygnięć Trybunału Konstytucyjnego jest założenie racjonalności działań ustawodawcy i domniemanie zgodności ustaw z konstytucją" 2 . Oznacza to, iż przystępując do badania aktu normatywnego sąd konstytucyjny traktuje zaskarżone przepisy jako niewadliwe, uznając tym samym, że są one hierarchicznie zgodne ze wskazanymi przez podmiot inicjujący postępowanie wzorcami kontroli, i że to właśnie ten podmiot musi wykazać zasadność swojego żądania.

pojęcie horyzontalnego skutku norm konstytucyjnych -uWagi WproWadzające z perspektyWy praWa konstytucyjnego 1. Zagadnienia wstępne 1.1. Pomimo braku szerszego odwołania do teorii horyzontalnego skutku konstytucyjnych wolności i praw, w polskiej nauce prawa konstytucyjnego akceptuje się zasadniczo, że oprócz stosunków prawnych między podmiotem prawa prywatnego a państwem (sc. jego różnymi organami), konstytucja reguluje także niektóre stosunki prawne między równorzędnymi podmiotami konstytucyjnych wolności i praw. W tym sensie materia konstytucyjna nie ogranicza się do relacji władczego podporządkowania jednostki władzy publicznej oraz klasycznie pojmowanych publicznych praw podmiotowych, a jej normy oddziałują wszechstronnie na wszystkie dziedziny prawa, w tym w szczególnie złożony i intensywny sposób na prawo prywatne 1 .

W artykule została przedstawiona analiza skutków prawnych wyroków polskiego Trybunału Konstytucyjnego, które zostały wydane w składzie niewłaściwie ukształtowanym. Jedną z odsłon kryzysu konstytucyjnego w Polsce w latach 2015–2017, który dotyczył pozycji ustrojowej, organizacji i procedury działania TK, było powołanie na stanowiska sędziowskie osób, które z prawnego punktu widzenia nie mogły być traktowane jako sędziowie TK. Ich wybór został bowiem dokonany przez Sejm na miejsca obsadzone. Mimo to osoby te uczestniczą w pracach TK, w tym w wydawaniu orzeczeń. Na tym tle powstają pytania o ważność takich rozstrzygnięć i ich konsekwencje prawne w szerszym kontekście zasady bezpieczeństwa prawnego jednostki oraz ciągłości funkcjonowania instytucji demokratycznego państwa prawnego.

Celem rozdziału  jest rekonstrukcja stosowanej aparatury pojęciowej oraz próba analizy jednej z podstawowych form wpływu norm konstytucyjnych na prawo prywatne, która jest szeroko akceptowana w polskiej doktrynie prawa konstytucyjnego, a mianowicie: tezy o normie konstytucyjnej adresowanej do podmiotów prawa prywatnego.

Normy prawa prywatnego powiązane są z normami konstytucyjnymi dwojakiego rodzaju więziami: kompetencyjnymi i treściowymi. Drugi rodzaj więzi wyraża się w tym, że normy prawa prywatnego znajdują aksjologiczne uzasadnienie w uporządkowanym systemie wartości konstytucyjnych , co jest istotne dla zachowania spójności systemu prawa  Wartości te są przedmiotem realizacji konstytucyjnych zasad prawa . W konsekwencji, uwzględniając najwyższą moc prawną Konstytucji nie ulega wątpliwości, że zasady te wpływają na tworzenie, interpretację i stosowanie norm prawa prywatnego. Dyskusyjna jest forma wpływu nom konstytucyjnych w obszarze interpretacji i stosowania prawa prywatnego oraz precyzyjna odpowiedź na pytanie na czym ów wpływ polega. Przedmiotem kontrowersji jest natomiast wpływ norm konstytucyjnych na nawiązywanie, kształtowanie lub ustanie konkretnego stosunku prawa prywatnego.

Analizy i rekomendacje dotyczące procedury wyboru sędziów Trybunału Konstytucyjnego, wykonywania orzeczeń Trybunału oraz kształtowania wizerunku i wiedzy o Trybunale, w ramach którego wydano niniejszą publikację, była możliwa dzięki dotacji uzyskanej od Fundacji im. Stefana Batorego 00-215 Warszawa ul. Sapieżyńska 10a www.batory.org.pl Publikacja jest rozpowszechniana bezpłatnie. Wersja elektroniczna znajduje się na stronie: inpris.pl. Opracowanie redakcyjne i korekta Agnieszka Bojarska Projekt okładki Filip Wejman Copyright by INPRIS -Instytut Prawa i Społeczeństwa 00-031 Warszawa ul. Szpitalna 5/5 inpris.pl [email protected] ISBN 978-83-930427-1-5 Skład i druk Tyrsa Sp. z o.o. www.tyrsa.pl  Interdyscyplinarność. Uważamy za wskazane łączenie analizy prawniczej z dorobkiem innych nauk, w tym socjologii, ekonomii, psychologii społecznej oraz nauk o informacji.

Zdecydowana większość konstytucyjnych praw i wolności jednostki nie jest absolutna i podlega ograniczeniom 1 . Teza ta znajduje potwierdzenie w szeregu norm z zakresu krajowej i międzynarodowej ochrony praw człowieka. Taki ograniczony charakter mają dwie fundamentalne wolności, na których oparte jest demokratyczne państwo prawa, a mianowicie wolność artystyczna 2 oraz wolność sumienia i wyznania 3 . Granicą dla każdej z tych wolności zgodnie z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP 4 są m.in. wolność i prawa innych osób 5 . Z tego założenia wynika zobowiązanie dla ustawodawcy wyznaczenia granic korzystania z tych dwóch pozostających często w immanentnym konflikcie wolności w sposób, który gwarantuje możliwość korzystania z każdej z nich bez naruszania istoty drugiej. Realizacją tego zobowiązania jest m.in. penalizacja obrazy uczuć religijnych -wpisujących się w zakres swobody wyznania -do której może prowadzić korzystanie z wolności artystycznej. Zgodnie z art. 196 Kodeksu karnego (dalej: k.k.) 6 : "kto obraża uczucia religijne innych osób, znieważając publicznie przedmiot czci religijnej lub miejsce przeznaczone do publicznego wykonywania obrzędów religijnych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch".

Karta Narodów Zjednoczonych jako światowa konstytucja -uwagi z perspektywy zakazu użycia siły • Specyfika odpowiedzialności za naruszenia Europejskiej Konwencji Praw Człowieka związane z działalnością nieuznawanych reżimów -analiza orzecznictwa • Współczesny kryzys migracyjny a uwarunkowania międzynarodowoprawne • O potrzebie zmian w polskim prawie rozwodowym • Wstrzymanie dostaw energii elektrycznej z powodu zaległości po stronie odbiorcy a obowiązek informacyjny przedsiębiorcy • Nieprzedawnialne roszczenia majątkowe w prawie cywilnym

W sprawie proceduralnej kontroli konstytucyjności ustawy i wad czynności ustawodawczych 1. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego jest ugruntowane stanowisko, że kontrola konstytucyjności ustawy polega nie tylko na ocenie jej treści, czyli badaniu materialnej zgodności z prawem wyższego rzędu, ale również na analizie dochowania norm kompetencji prawodawczej oraz trybu wydania aktu. Liczne odniesienia w judykatach Trybunału znalazło zwłaszcza to ostatnie zagadnienie, wokół którego z biegiem lat ukształtowały się zaczątki swoistej dla praktyki sądu konstytucyjnego teorii wad czynności ustawodawczych. Elementy tej teorii obejmują również gradację uchybień formalnych w toku postępowania ustawodawczego oraz skutki prawne stwierdzenia niezgodności ustawy ze względu na naruszenie trybu jej stanowienia.

Publikacja jest podsumowaniem konferencji naukowej, która odbyła się w siedzibie Trybunału Konstytucyjnego w dniu 26 listopada 2015 r. Omawia problem wyznaczenia granicy między kontrolą konstytucyjności prawa a stosowaniem prawa przez najwyższe organy władzy sądowniczej – Trybunał Konstytucyjny, Sąd Najwyższy i Naczelny
Sąd Administracyjny. Odpowiada na pytanie, na ile konstytucyjne ramy kompetencyjne każdego z tych organów pozostają adekwatne do praktyki orzeczniczej, która wskazuje na przenikanie się ich ról.
Autorzy omawiają budzące w praktyce sądowej wątpliwości związane z:
– dopuszczalnością kontroli konstytucyjności prawa przez sądy,
– prawotwórczym charakterem uchwał Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego,
– znaczeniem orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego dla orzecznictwa sądów w sprawach indywidualnych oraz
– dopuszczalnością kontroli przez Trybunał Konstytucyjny okoliczności faktycznych związanych z pytaniem prawnym lub skargą konstytucyjną.
Z kwestiami tymi wiąże się również problem praktyczny, dotyczący sposobu procedowania w sprawach pozostających na styku kontroli zgodności norm i stosowania prawa, a także sposobu uzasadniania podejmowanych decyzji procesowych.

1. Postanowienie z 8 lutego 2017 r. było pierwszym orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego 1 , w którego wydaniu brały udział osoby niebędące sędziami. Zostały one skierowane do rozstrzygania sporów konstytucyjnych zamiast sędziów TK przez Sejm VIII kadencji i Prezydenta RP. Obecność osób nieuprawnionych w składzie orzekającym jest ważną symboliczną cezurą zmiany ustrojowej, jakiej został poddany polski sąd konstytucyjny na początku 2017 r.

M ożliwość "umorzenia postępowania" przez Trybunał Konstytucyjny -ze względu na utratę mocy obowiązującej aktu normatywnego -jest trwałym elementem procedury polskiego modelu kontroli konstytucyjności prawa. Możliwość tę dopuszczała już pierwsza ustawa określająca organizację oraz tryb pracy Trybunału Konstytucyjnego 1 , w zbliżonej postaci przewiduje ją również art. 39 ust. 1 pkt 3 i ust. 3 aktualnie obowiązującej ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) -dalej cytowana też jako "ustawa o TK" lub bez przywołania tytułu.

The article discusses the results of the Constitutional Questionnaire sent by the authors in 2017 to 186 Polish constitutional law scholars. The aim of the survey was to determine how respondents evaluated the 1997 Constitution of the Republic of Poland, whether they saw the need to change it, and if so, to what extent. The questionnaire consisted of open and closed questions. The article contains a statistical analysis of the closed part and presents selected answers to the open questions. The questions concerned issues such as the catalogue of rights and freedoms of an individual and their safeguards, the shape of the division of powers, the problem of excessive concentration of power, the effectiveness of mechanisms of constitutional accountability, and the advantages and disadvantages of the current Polish Constitution. Answers have been submitted by 39% of the respondents. Although numerous proposals for partial changes to the Constitution have been made, the overall assessment of the Polish basic law is positive. According to respondents, a possible amendment of this legal instrument should consist in elimination of its dysfunctions that have been noticed in the political practice, refining the wording where it is imprecise or introducing innovative solutions. At the same time, respondents have almost unanimously acknowledged that, firstly, there is no urgent need to pass partial amendments to the 1997 Constitution of Poland and,  secondly, the adoption of a completely new Polish Constitution is inadvisable.

Głównym celem wywiadu jest analiza zasady rozdziału Kościoła od państwa, która jest zapisana w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z polską ustawą zasadniczą nie wolno łączyć tronu z ołtarzem, ale nie wolno też walczyć z religią i spychać ludzi wierzących do zakrystii. Przyjazny rozdział Kościoła od państwa oznacza m.in. obecność symboli religijnych w przestrzeni życia publicznego.

Część pierwsza Przewodnika po konstytucji Kanady omawia w syntetyczny sposób Akt Konstytucyjny z 1867 r. Ten liczący niemal 150 lat pierwszy z dwóch podstawowych dokumentów pisanej konstytucji Kanady zawiera podstawy ustrojowe tego państwa. Ich zrozumienie jest bardzo trudne bez znajomości kontekstu historycznego, zapisów innych aktów prawnych, a przede wszystkim bez uwzględnienia wpływu niepisanych elementów o charakterze konstytucyjnym, zwłaszcza konwenansów konstytucyjnych. W istotny sposób modyfikują one, a w niektórych przypadkach całkowicie wręcz zmieniają znaczenie zapisów powstałych w XIX wieku. Celem Przewodnika po konstytucji Kanady jest uzupełnienie polskich opracowań dotyczących systemu politycznego Kanady, poprzez interpretację wszystkich artykułów Aktu Konstytucyjnego z 1867 r. Publikacja nie ma jednak charakteru wyczerpującego, a jej założeniem jest przystępne wprowadzenie Czytelnika w niezwykle obszerną problematykę konstytucjonalizmu kanadyjskiego.

W uchwale 7 sędziów z 30.11.2010 r. 1 Sąd Najwyższy stwierdził, że wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, w którym stwierdzono naruszenie prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez sąd, zagwarantowanego w art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, nie stanowi podstawy wznowienia postępowania cywilnego. Kategoryczne stanowisko SN nie zamyka jednak dyskusji i skłania do krytycznych uwag odnośnie do sposobu wykładni art. 401 kodeksu postępowania cywilnego. W artykule przedstawiono argumenty konstytucyjne przemawiające na rzecz dopuszczalności wznowienia postępowania cywilnego.

W niniejszym opracowaniu zmierzać będę do uzasadnienia tezy, że przyj­ mowane procedury prawotwórcze i interpretacyjne nie tylko, co oczywiste, są legitymizowane wartościami typu formalnego, i co więcej, nie tylko war­ tościami typu materialnego, których realizacji służyć ma system prawny, ale także fundamentalnymi rozstrzygnięciami metaaksjologicznymi, dotyczącymi tego, jak istnieją i jak mogą być poznawane wartości. Zmierzając do realizacji tego celu uwyraźnię problematykę metaaksjologiczną w kontekście zagadnie­nia legitymizacji, formułując zasadnicze dylematy, które sprowadzają się do wyboru między koncepcją czystych wartości a koncepcją wartości jako dóbr oraz między uznaniem obiektywnego ugruntowania wartości skorelowanym z uznaniem kognitywizmu metaetycznego a odrzuceniem obiektywnego ugruntowania i kognitywizmu. Zarysuję także zasadnicze możliwości ar­gumentacji w sprawie identyfikacji rozstrzygnięć w tym zakresie przyjętych w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku. Zaznaczyć trzeba, że nie jest celem tego opracowania identyfikowanie konkretnych rozstrzygnięć aksjologicznych i metaaksjologicznych legitymizujących prawo, a jedynie wskazanie istotnych problemów i dylematów w kwestii legitymizacyjnych funkcji rozstrzygnięć metaaksjologicznych.

W wyroku z 28.11.2008 r. Sąd Najwyższy stwierdził, że orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka  o naruszeniu praw i wolności, zagwarantowanych w Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, można uznać za równoznaczne ze stwierdzeniem przesłanki niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądu cywilnego. Orzeczenie SN rozwija wyrażony w doktrynie  pogląd o racjonalności zwolnienia poszkodowanego z obowiązku inicjowania" właściwego postępowania" prejudycjalnego w celu stwierdzenia przesłanki niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Stanowisko to nie jest jednak wolne od kontrowersji i zastrzeżeń. Rozbieżność wyrażonych w piśmiennictwie poglądów oraz znacząca liczba skarg przeciwko Polsce skłaniają do refleksji nad mocą wiążącą orzeczeń ETPC w świetle zasady odpowiedzialności władzy publicznej za bezprawie judykacyjne. Odpowiedzi wymaga pytanie, czy dokonywana przez ETPC kontrola konkretna zobowiązań międzynarodowych państwa-strony EKPC może zarazem wywierać bezpośredni skutek normatywny w postaci przypisania danemu orzeczeniu sądu cywilnego cechy niezgodności z prawem – w rozumieniu przepisów regulujących odpowiedzialność odszkodowawczą władzy publicznej. Pozostające w konflikcie wartości świadczą o tym, że zagadnienie to niewątpliwie należy do skomplikowanych. Zajęte w wyroku z 28.11.2008 r. stanowisko SN, jakkolwiek wzmacniające pozycję poszkodowanego i oparte na wykładni przyjaznej Konwencji, budzi zastrzeżenia. Można bowiem argumentować, iż – w obecnym stanie prawnym – wyrok ETPC nie przesądza o " niezgodności z prawem" orzeczenia jako przesłance odpowiedzialności za szkody wyrządzone wydaniem wyroku sądu cywilnego. Stanowisko to wydaje się tym bardziej uzasadnione, że między jurysdykcją krajową i europejską nie istnieje hierarchiczna zależność, a polska procedura cywilna nie zawiera przepisów rozstrzygających o skutkach orzeczeń ETPC dla procesu cywilnego. Poniżej przedstawione zostały argumenty przemawiające na rzecz stanowiska odmiennego od przyjętego przez SN. W pierwszej kolejności omówione zostało jednak zagadnienie mocy wiążącej korzystnych dla skarżącego wyroków ETPC oraz pojęcie " orzeczenie niezgodne z prawem".

Celem artykułu jest wskazanie, że prerogatywa ma postać normy kompetencyjnej z wszystkimi konsekwencjami wynikającymi z zasady demokratycznego państwa prawnego i zasady legalizmu oraz przedstawienie argumentów przemawiających na rzecz tezy, że ani art. 179 Konstytucji, ani art. 144 ust. 3 pkt 17 Konstytucji nie mogą  stanowić podstawy do wydania przez Prezydenta postanowienia o odmowie powołania sędziego. W demokratycznym państwie prawnym urzeczywistniającym zasadę legalizmu wykonywanie kompetencji organów władzy publicznej nie sposób bowiem bezkrytycznie przyjmować tezy, że prerogatywa jest osobistym uprawnieniem prezydenta, które może być wykonywane bez względu na konstytucyjna regulację praw podmiotowym, bez określonej prawem procedury. Każda kompetencja organu władzy publicznej musi być wykonywana na podstawie i w granicach prawa.

This article deals with the issue of admissibility of the review of constitutionality of a statute passed in violation of the EU's notifi cation procedures. The analysis covers three specifi c issues -the subject, the base (reference) and the procedure of review exercised by the constitutional court. The subject of the review in a case in which the allegation against the statute is based a breach of EU notification procedures, is determined by the scope of the responsibilities of the Constitutional Tribunal, which means that these procedures can be examined only in a certain range and under reservations. The jurisdiction of Court is therefore limited to the review of fulfi llment of the obligation to notify, treated as part of the national legislative proceedings. The review of constitutionality of a statute, to which the allegation of a breach of notifi cation duty has been made, is possible under the so-called procedural review of the statute; in this case the review should be based on the general constitutional norms establishing the principle of the democratic state ruled by law (Article 2) and principle of legalism (Article 7). Due to the need to avoid the confl ict between the powers (jurisdiction) of the Constitutional Tribunal and the Court of Justice of the EU, the functional condition of the question of law courts from the courts (Article 193 of the Constitution should be redefi ned). Adjudication on the so-called EU matters should remain the domain of the national courts, acting on the principles laid down in EU law. Słowa kluczowe: notyfi kacja, Trybunał Konstytucyjny, proces ustawodawczy, pytanie prawne, konstytucja, kontrola proceduralna ustawy, prawo UE Keywords: notifi cation, Constitutional Tribunal, legislative process, question of law, constitution, procedural review of statute, EU law * Dr Piotr Radziewicz, Instytut Nauk Prawnych PAN I. UWAGI WSTĘPNE I ZAŁOŻENIA BADAWCZE Przegląd Sejmowy 5(124)/2014 Studia i Materiały

UWAGI WPROWADZAJĄCE T rwają prace nad nową konstytucją1. Chciałbym zaproponować tutaj ogól niejszą refleksję nad tworzeniem ustawy zasadniczej, koncentrując się na analizie postulatu neutralności światopoglądowej. W dyskusji nad kształtem uregulowań wyróżnić można dwie zasadnicze płaszczyzny. Jedna dotyczy za gadnień, które ogólnie można określić mianem technicznych lub formalnych; druga -tzw. podstaw aksjologicznych. W dyskusjach na temat pierwszej z wymienio nych płaszczyzn chodzi zasadniczo o to, aby system prawa, którego podstawy funduje konstytucja, był systemem sprawnym, funkcjonalnym, aby przyjmowa ne rozwiązania nie były ze sobą sprzeczne, aby przepisy były sformułowane w odpowiedni sposób itp. Sfera ta jest domeną specjalistów-prawników; należy jedynie zadbać o to, aby odpowiedni eksperci mieli wystarczająco wiele do po wiedzenia w sprawie przyjmowanych rozwiązań. Zorganizowanie prac nad kon stytucją w sposób sprzyjający powstaniu projektu "technicznie" dobrego nie jest rzeczą prostą i można mieć wątpliwości, czy obecnie przyjęty tryb nie ma po ważnych wad; np. jeśli weźmie się pod uwagę fakt, że każdy z artykułów projek tu przyjmowany jest z osobna, w drodze głosowania parlamentarzystów nale żących do Komisji. Tutaj nie zamierzam zatrzymywać się nad tymi zagadnie niami2. Sfera ta, aczkolwiek bardzo istotna z punktu widzenia końcowego rezul tatu, jest jednak służebna wobec płaszczyzny określanej niekiedy jako aksjolo giczna. Dyskusja na temat tzw. podstaw aksjologicznych dotyczy bowiem celów realizowanych za pomocą konstytucji i całego systemu prawa. Podstawowe

I. Kontrola zgodności całej ustawy z konstytucją jedynie prima facie jest zagadnieniem technicznym, dotyczącym sposobu ukształtowania przedmiotu kontroli w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym. Bez wątpienia, prawidłowo sporządzone pismo procesowe, uwzględniające paradygmat kontroli konstytucyjności prawa, ma zasadnicze znaczenie zarówno z punktu widzenia podmiotu inicjującego postępowanie, którego zadaniem jest wykazanie hierarchicznej niezgodności systemu prawa, jak również dla samego Trybunału, przyjmującego do merytorycznego rozpo znania wyłącznie te sprawy, które spełniają przynajmniej minimalne standardy formalnoprawne. Jednak problematyka zgodności całej ustawy z konstytucją wywołuje także liczne refl eksy o charakterze ustrojowym, wykraczające swym znaczeniem poza techniczne aspekty formułowania zakresu zaskarżenia oraz wewnątrzinstytucjonalny (trybunalski) modus procedendi. Dlatego odpowiedź na pytanie, czy Trybunał Konstytucyjny może kontrolować i uchylić całą ustawę, któremu zostało poświęcone opracowanie Aleksandry Kustry, kryje w sobie treści pierwotne względem rozważań o pragmatyce orzekania w takich warunkach czy granicach zasady skargowości, w tym te najistotniejsze, odnoszące się do apriorycznych, a zarazem niewypowiedzianych założeń o funkcjach i pozycji ustrojowej sądu konstytucyjnego, które są sporne same w sobie i chociażby z tego powodu powinny były przy tej okazji wyraźnie wybrzmieć.

W częściowo krytycznej glosie wyrażono pogląd, że o ile można bronić tezy o bezwzględnym obowiązku stosowania  albo tezy o względnym obowiązku stosowania  przez sądy niekonstytucyjnej normy, która w okresie oznaczonym w sentencji wyroku TK została utrzymana w mocy obowiązującej, o tyle trudne do obrony jest stanowisko, w świetle którego ważność decyzji walidacyjnej TK zależy od formuły sentencji negatywnego wyroku sądu konstytucyjnego.

Ponadto w glosie bronione jest stanowisko, że o ile zmiana przez prawodawcę niekonstytucyjnej normy w tzw. okresie odroczenia może „konsumować” skutek wyroku TK, o tyle nie zawsze to nastąpi. Należy bowiem uwzględnić różnice między następstwami „derogacji prawodawczej” i „derogacji trybunalskiej” .

onsekwencje prawne utraty mocy obowia˛zuja˛cej przez przepisy zmieniaja˛ce lub uchylaja˛ce inne przepisy prawne sa˛ zagadnieniem coraz częściej omawianym w polskiej literaturze prawnej. Szczególne zainteresowanie budzi możliwość przywrócenia mocy obowia˛zuja˛cej przepisu prawnego, ze względu na uchylenie przepisu, który w przeszłości go znowelizował (nadał mu w całości lub w części nowe brzmienie) lub derogował. Z problematyka˛ "odżywania przepisów" wia˛ża˛ się także wymierne odniesienia do kluczowych zagadnień prawnych, takich jak np.: systemowe następstwa obowia˛zywania i derogacji przepisu prawnego (trwałości i nieodwracalności zmian w aktach normatywnych), czy też skutki prawne orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z konstytucja˛, ratyfikowana˛ umowa˛ międzynarodowal ub ustawa˛.

Prezydent w opinii zwykłych ludzi uosabia majestat władzy. Nie jest to władza despotyczna, którą sprawuje się z pominięciem prawa i opinii obywateli, ale właśnie za przyzwoleniem narodu, wyrażonym w wolnych wyborach. Dlaczego jest to takie ważne? Otóż prezydent jest pierwszoplanowym przedstawicielem państwa. Gdy pytamy o najważniejszą osobistość w kraju większość ludzi z całą pewnością wskaże nam prezydenta.

Aktualny ustrój Rzeczypospolitej opiera się na zasadzie podziału i równowagi władz. Zadaniem egzekutywy, w skład której wchodzą Prezydent i Rada Ministrów, jest realizacja dobra ogółu poprzez wykonywanie zadań państwowych. Wśród nich prym wiedzie kwestia związana z bezpieczeństwem państwa, zarówno zewnętrznym, jak i wewnętrznym. Prezydent stoi na straży bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium. Natomiast wśród zadań Rady Ministrów konstytucja wymienia zapewnianie bezpieczeństwa wewnętrznego oraz zewnętrznego państwa.
Bezpieczeństwo państwa powinno być równie istotne dla każdej jednostki. Każde jego naruszenie może bowiem bezpośrednio lub pośrednio ingerować w jej los. Aby zapewnić skuteczną ochronę bezpieczeństwa państwa, egzekutywa wyposażona została w instrumenty, które staram się szerzej omówić w mojej pracy. Moim zdaniem z tego wynika, że władza wykonawcza w Polsce posiada szczególną pozycję społeczno-ustrojową.

The current system of the Republic of Poland is based on the principle of division and balance of power. The task of the executive, composed of the President and the Council of Ministers, is the realization of the public good through the performance of state tasks. Foremost among them leads issue related to national security, both external and internal. The President safeguard the sovereignty and security of the State as well as the inviolability and integrity of its territory. On the other hand, among the tasks of the Council of Ministers, the Constitution lists the assurance of internal and external security.
State security should be equally relevant to each individual. Any breach thereof may in fact directly or indirectly interfere with their fate. In order to ensure the effective protection of the security of the state, the executive is equipped with instruments that I am trying to discuss more thoroughly in my paper. In my opinion, it follows that executive power in Poland has a special socio-political position.

W niniejszym artykule na podstawie inicjatyw o zmianie Konstytucji RP z 1997 r. zgłoszonych do Sejmu do 2017 r. autor odpowiada na pytanie, dlaczego czasem dochodzi do zmiany jej zapisów, a czasem nie. Wyniki w umiarkowanym stopniu potwierdzają hipotezę stwierdzającą, że im projekt posiada więcej z czterech cech: 1) nie dotyczy przepisów określających reguły gry między aktorami politycznymi współdecydującymi o zmianie konstytucji, 2) zaspokaja społeczne poczucie sprawiedliwości, 3) nie powoduje istotnego przesunięcia finansowo-majątkowego w krótkiej perspektywie czasowej, 4) jest inicjowany lub wspierany przez wpływową grupę interesów-tym ma większe szanse na uchwalenie (mierzone etapem, do którego doszedł w postępowaniu ustawodawczym w Sejmie i odsetkiem głosów).

The article briefl y reviews the concept of scientifi c consultancy services in the work of the Sejm. The author presents their organisation, legal basis for acquisition of expert reports and, generally, the role they play in the parliamentary decision-making process. Persons performing scientifi c consultancy services are answerable not only to those who employ them as experts, but also to the scientifi c world and society at large. Academic or research workers are always bound by ethical standards, disregarding the place where the consultancy is rendered. The purpose of appointment of experts is to provide support for the decision-maker (i.e. the legislative power) in resolving problems that are of vital interest to the nation. The Sejm has to benefi t from specialist knowledge as a result of complexity of modern life processes and a wide range of matters it has to address. Therefore, the participation of experts should ensure rationality of Sejm's operation and minimise the risk of making wrong decisions in matters of public interest. The author presents proposals for improvement in the current practice of consultative services rendered to the Sejm along with amendments of legal provisions in this respect.

Artykuł przedstawia omówienie najnowszych zmian dokonanych w kodeksie postępowania karnego oraz dalszych kolejnych, których głównym punktem było wprowadzenie do procesu karnego czasowego rozwiązania prawnego umożliwiającego prokuratorowi wymuszenie na sądzie zwrócenia sprawy do stadium postępowania przygotowawczego. Poruszona zostaje charakterystyka wniosku prokuratora w obecnym i projektowanym stanie prawnym oraz wątpliwości co do racjonalności jego stosowania.

D wa lata temu na polskim rynku gier komputerowych miała miejsce premiera piątej edycji popularnej gry komputerowej Grand Theft Auto (GTA V). Jednym z zadań stawianych graczowi było uzyskanie informacji od przetrzymywanego zakładnika. Aby to osiągnąć, gracz musiał skorzystać z bogatego wachlarza tortur, na który składało się: rażenie prądem, okaleczanie kończyn kluczem do wymiany kół, wyrywanie zębów obcęgami oraz stosowanie tzw. waterboardingu, czyli podtapianie skrępowanego więźnia.

W krytycznej glosie wyrażono pogląd, że o ile można bronić tezy, iż nie każdy wyrok stwierdzający niezgodność pominięcia prawodawczego z Konstytucją może uzasadniać wznowienie postępowania cywilnego, o tyle trudne do obrony jest stanowisko SN, w świetle którego każdy wyrok tego rodzaju nie może wywoływać skutku z art. 190 ust. 4 Konstytucji, gdyż nie prowadzi do utraty mocy obowiązującej normy i ma wyłącznie skutek „ustalający”.

W glosie przedstawiono koncepcję skutków wyroków TK o tzw. pominięciu prawodawczym.

Proces nominowania sędziów w Kanadzie Na podstawie art. 96 Aktu Konstytucyjnego z 1867 roku formalnie to gubernator generalny (przedstawiciel monarchy) mianuje sędziów do wszystkich sądów, poza tymi stojącymi najniżej w hierarchii, tzw. sądami prowincji. Dotyczy to również 9 sędziów Sądu Najwyższego. W praktyce w tym zakresie gubernator generalny, działa wyłącznie jako wykonawca decyzji podejmowany przez gabinet federalny. A w nim największy wpływ na nominacje ma z oczywistych względów premier – jest szefem gabinetu i jego zdanie może być przeforsowane wbrew innym członkom – w konsultacji z ministrem sprawiedliwości. Tradycyjnie parlament oraz prowincje nie uczestniczyły w procesie nominacji, a minister sprawiedliwości wysłuchiwał opinii na temat kandydatów przedstawianych przez komisje złożone m.in. z sędziów i innych prawników z danej prowincji. Taka konstrukcja nominacji powoduje, że władza federalna odgrywa znaczącą rolę, co z jednej strony spełnia zamierzenia twórców konstytucji – izoluje proces od wpływu polityków na szczeblu prowincji – ale z drugiej przenosi upolitycznienie procesu na poziom wyższy i dodatkowo wyposaża premiera w ogromne uprawnienia w zakresie wyboru kandydatów.

W częściowo krytycznej glosie omówiono problematykę konstytucyjnych granic realizacji prawa do wynagrodzenia szkody wyrządzonej niezgodnym z prawem działaniem władzy publicznej ze szczególnym uwzględnieniem problemu atemporalnego związanego z nowelizacją przepisów k.c. w 2004 r.

Przedmiotem prezentowanej analizy jest zbadanie konstytucyjnych podstaw członkostwa w Unii Europejskiej państw wchodzących w jej skład. Przez konstytucyjne podstawy rozumiem nie tylko te regulacje konstytucyjne, które umożliwiają uczestnictwo w UE danego państwa członkowskiego, lecz wszelkie postanowienia ustaw zasadniczych odnoszące się do Unii. Należy bowiem zauważyć, że konstytucje wielu państw członkowskich szeroko regulują niektóre zagadnienia związane z integracją w ramach UE, wykraczając poza kwestię możliwości uczestnictwa w procesie integracji. Prezentowany tekst stanowi zmodyfikowaną wersję materiału roboczego, który został przygotowany w związku z podjęciem przy urzędzie Marszałka Sejmu wstępnych prac koncepcyjnych nad ewentualnym opracowaniem projektu ustawy o zmianie Konstytucji w zakresie wprowadzenia do ustawy zasadniczej nowych regulacji wynikających z członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Roboczy charakter tego opracowania zasadniczo wpłynął na jego zakres. Wskazane było szerokie ujęcie tematu, tzn. zaprezentowanie oraz próba klasyfikacji wszystkich „przepisów europejskich” w konstytucjach państw członkowskich Unii. Również ze względu na genezę tej analizy wnioski z niej płynące skupiają się na problemie wykorzystania wzorów obcych przy konstruowaniu ewentualnego projektu nowelizacji Konstytucji RP. Należy zastrzec, że niniejsze opracowanie jest stosunkowo ogólne oraz uproszczone. Jego podstawowym celem jest zarysowanie badanego problemu, a nie jego szczegółowe omówienie. Dlatego zasadniczym elementem publikacji jest zestawienie aktualnych „europejskich” przepisów konstytucyjnych państw członkowskich Unii Europejskiej, które zostało zamieszczone w załączniku.