Instytucje

Szkoły liberalna i neoliberalna wypracowały wiele użytecznych ujęć regionalizmu, zwłaszcza integracji regionalnej. W ocenie neoliberałów integracja jest środkiem do zwiększenia wzajemnych korzyści poprzez zmniejszenie wspólnej percepcji zagrożeń. Jeden z ich przedstawicieli, Joseph Nye, opisywał region jako obszar geograficzny narażony na wspólne zagrożenie. Dla państw członkowskich Rady Współpracy Arabskich Państw Zatoki (Cooperation Council for the Arab States of the Gulf albo Gulf Cooperation Council, GCC) to zagrożenie stanowiły Iran i Irak, jednak stało się ono jednocześnie bodźcem do intensyfikacji współpracy między państwami arabskimi. Ta współpraca, pomogła wytworzyć ograniczoną „wspólnotę bezpieczeństwa” (Karl Deutsch), bo o ile udało się wyeliminować wojnę jako środek rozwiązywania sporów między państwami członkowskimi, o tyle angażowanie się państw arabskich w konflikty regionalne poprzez wojny zastępcze (proxy wars) przyczyniło się do wywołania stanu potencjalnego zagrożenia odwetu lub przeniesienia konfliktu na terytorium państw GCC.
Celem artykułu jest wykorzystanie kluczowych założeń liberalizmu i neoliberalizmu (neoliberalizm instytucjonalny) oraz ich nurtów (idealizmu, funkcjonalizmu i neofunkcjonalizmu) do analizy stopnia integracji arabskich państw Zatoki oraz opisania zależności między dążeniem do jedności a obroną interesów państwowych.

W tekście zawarto refleksje nad warunkami wykorzystania podejścia systemowego do analizy ciągłości i zmiany instytucjonalnej na gruncie nauk politycznych. Zakłada się tu, że zastosowanie podejścia systemowego przyczyniać się może do czytelności oraz weryfikowalności wniosków płynących z analiz instytucjonalnych. Wymaga się w nim bowiem konsekwencji w stosowaniu modeli identyfikacji systemu, a więc i kryteriów na podstawie których wyróżnia się system względem otoczenia. Dwa modele wydają się tu szczególnie istotne: model czarnej skrzynki oraz model białej skrzynki. W tekście rozpatrywane są konsekwencje wyboru obu modeli dla analizy instytucjonalnej na przykładzie procesu systematyzowania relacji między Trybunałem Konstytucyjnym z Sejmem w momencie zmiany konstytucji. Zaprezentowano etap mapowania układu instytucjonalnego z wykorzystaniem dwóch modeli identyfikacji systemu.

Czynniki instytucjonalne w budowaniu i funkcjonowaniu gospodarki opartej na wiedzy -przykład Finlandii Institutional factors in the building and functioning of a knowledge-based economy: the case of Finland 1. Wiedza jako główny aspekt wzrostu konkurencyjności gospodarki Gospodarki narodowe nie są ani identyczne, ani statyczne. Funkcjonują i rozwijają się w różny sposób, budując w ten sposób przewagę nad gospodarkami innych krajów. W koncepcji Portera (1990) uzyskanie przewagi konkurencyjnej danej gospodarki odbywa się dzięki czterem czynnikom determinującym. Do tak zwanego "diamentu Portera" zalicza się: (1) wyposażenie w czynniki wytwórcze, (2) czynniki popytowe, (3) odpowiednią strukturę branżową, (4) warunki tworzenia, organizacji i zarządzania przedsiębiorstwem. Na podstawie tych elementów charakteryzujących gospodarkę można określić etap jej ekonomicznego rozwoju. Porter (1990, s. 543-573) wyróżnił trzy takie etapy, w których wykorzystywane są odpowiednie przewagi konkurencyjne. Przewagi te dotyczą firm danego kraju w odniesieniu do firm innych krajów, a więc odnoszą się do konkurencyjności międzynarodowej. W każdym ze stadiów konkurencyjność oparta jest na innych czynnikach: w pierwszym, na czynnikach wytwórczych (praca i surowce), w drugim na inwestycjach, w trzecim na innowacjach i wiedzi. Ta kategoryzacja nie przedstawia pełnego obrazu tego, jak konkurencyjność krajów kształtuje się w rzeczywistości, co zresztą Porter (1990, s. 545) odnotowuje. Niemniej dostarl Porter wyróżnił jeszcze czwarte stadium -dobrobytu, ale według niego tylko w trzech pierwszych stadiach przewaga konkurencyjna narodów powoduje ich rozwój, w tym ostatnim zaś gospodarka stagnuje.

Praca przedstawia instytucjonalny system ochrony praw człowieka: uniwersalny oraz regionalne: europejski, afrykański, amerykański, arabski oraz azjatycki. Omówione zostają akty prawne fundujące te systemy oraz instytucje rozumiane jako grupy osób zajmujące się ochroną praw człowieka.

Celem europejskiej polityki publicznej jest dziś często przeorganizowanie tożsamości oraz rearanżacja dotychczasowych trajektorii. Przekonanie, że jest to w ogóle możliwe, wydaje się być oparte na systemowej tezie, głoszącej iż „zmiana w organizacji ma początek w jej otoczeniu” - zatem zmiany w granicach autonomicznych systemów społecznych mogą być skutecznie inicjowane i koordynowane za pomocą adekwatnych bodźców zewnętrznych. Niniejsza książka przedstawia pryzmat teoretyczny, który tezę tę poddaje w wątpliwość. Argumentuje, że choć systemy społeczne są systemami otwartymi, są one jednak „operacyjnie zamknięte”. Analogicznie do systemów żywych, wszelkie swoje interakcje z otoczeniem podporządkowują wewnętrznemu procesowi samowytwarzania się – autopoiesis.
Wskazuje to na możliwość istnienia potężnej bariery, przeciwdziałającej wywoływaniu zmian w systemach społecznych za pomocą procesów koordynowanych spoza ich granic. Ponieważ szczególne natężenie takich właśnie procesów występuje dziś w odniesieniu do tradycyjnych uniwersytetów publicznych, prezentowany pryzmat został tu przymierzony właśnie do nich. Autorka rekonstruuje wzorzec autonomicznego samowytwarzania się tradycyjnego uniwersytetu europejskiego i bada wpływ, jaki na autopoiesis uniwersytetów wywiera „lizboński postulat przedsiębiorczości” UE.

Celem opracowania jest odpowiedź na pytania, jak mierzyć instytucje i jak korzystać ze wskaźników jakości instytucji. Mowa w nim o podziale instytucji na instytucje formalne i nieformalne, de iure i de facto, instytucje opatrzone sankcją i pozbawione jej, a także o skomplikowanych relacjach między nimi. Wskaźniki instytucji zostały ocenione z zastosowaniem licznych kryteriów odnoszących się do źródeł danych (ankiety lub opinie ekspertów, niezależność i wiarygodność autorów), rodzaju zmiennych (miary subiektywne lub obiektywne) i metod konstrukcji. Zaleca się stosowanie wskaźników, których konstrukcja jest przejrzysta, które zawierają informacje o błędach pomiaru, mierzą wielkości precyzyjnie określone, nie są nadmiernie zagregowane i operują na skali odpowiedniej dla zmienności przedmiotu badania. Wskaźniki nie zastąpią jednak szerszej analizy instytucjonalnej.

Celem artykułu jest zaadaptowanie elementów tzw. teorii złożoności (complexity theory) do analizy działania systemu instytucjonalnego wsparcia osób niepełnosprawnych w Polsce. Zgodnie z główną tezą tekstu, wytwarzanie przez systemy instytucjonalne zło-żoności i obciążanie koniecznością jej redukowania samych osób niepełnosprawnych jest istotnym mechanizmem ich dyskryminacji. Dodatkowo, podstawowe problemy związane z efektywnością funkcjonowania instytucjonalnego wsparcia wynikają z nieumiejętnego radzenia sobie przez system instytucjonalny ze złożonością zjawiska, jakim jest niepełno-sprawność. Empirycznej ilustracji do stawianych tez dostarczają dane zebrane w trakcie 60 wywiadów pogłębionych oraz 2 warsztatów, przeprowadzonych z ekspertami w dziedzi-nie niepełnosprawności. Przeprowadzona analiza nie tylko wzbogaca refl eksję nad niepeł-nosprawnością o nowe wątki teoretyczne, ale także wskazuje kierunki pożądanych zmian w obszarze polityki społecznej.

Prezydent w opinii zwykłych ludzi uosabia majestat władzy. Nie jest to władza despotyczna, którą sprawuje się z pominięciem prawa i opinii obywateli, ale właśnie za przyzwoleniem narodu, wyrażonym w wolnych wyborach. Dlaczego jest to takie ważne? Otóż prezydent jest pierwszoplanowym przedstawicielem państwa. Gdy pytamy o najważniejszą osobistość w kraju większość ludzi z całą pewnością wskaże nam prezydenta.

Praca z osobami chorymi terminalnie zwraca uwagę na współistnienie osób potrzebujących i najsłabszych. Podkreśla sens uczestniczenia w życiu społecznym każdego człowieka oraz szacunek dla spraw ostatecznych. Działania i postawy zarówno lekarzy, personelu stałego, jak i wolontariuszy oparte na dzieleniu swojego życia z życiem drugiego człowieka są bezpośrednio związane z priorytetami humanistycznych wartości, z procesem solidaryzowania społeczności, nastawionym na zmianę rzeczywistości społecznej w kierunku pełnowartościowego współistnienia człowieka z drugim człowiekiem. Podstawowymi działaniami hospicjum są: rozpoznanie potrzeb pacjentów i możliwości zarówno praktycznych, jak i emocjonalnych pracowników stałych i wolontariuszy, nastawienie na aktywne działanie oraz twórcze kreowanie życia własnego i podopiecznego. Ważne jest „tu i teraz”, ponieważ na „zaraz” lub „potem” może być już za późno. Dla osób starszych dotkniętych chorobami onkologicznymi, które z racji swojego stanu zdrowia (a często również ze względu na sytuację rodzinną) nie mogą liczyć na stałą i efektywną opiekę domową, takie podejście do wzajemnych relacji jest szczególnie cenne, gdyż zapewnia im godne życie.
Godność jest jedną z podstawowych wartości ludzkich. Dbając o godne życie, pamiętać należy o godnym umieraniu, traktując śmierć jako zwieńczenie życia. Zapewnienie godnej śmierci wszystkim, których życie dobiega końca stanowi wyznacznik człowieczeństwa, realizowany dzięki wsparciu i opiece bliskich, a jeśli nie jest to możliwe – dzięki opiece kadry wyspecjalizowanych instytucji takich jak hospicja.

Przedmiotem artykułu jest działalność Laboratorium Edukacji Twórczej w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w latach 1990-2016. Omówieniu zostały poddane założenia teoretyczne leżące u podstawy aktywności LET-u oraz możliwość ich wprowadzania w życie w zależności od zmiennego kontekstu instytucjonalnego. Za główny wyraz tego kontekstu została uznana wizja funkcjonowania instytucji jako całości reprezentowana przez dyrektorów CSW Zamek Ujazdowski.

Institutions, knowledge, action, and institutional capital h e purpose of this article is to present a systematic concept of institutions from the point of view of analytical sociology. h e concept is introduced in order to i nd the decisive factor determining the competitive advantage of certain countries, the "wealth and poverty of nations". h e author considers institutions as a key factor for economic development. He begins with an overview of current approaches to the semantic range of the notion of institution. One of the dilemmas in this discussion is whether or not organizations should be treated as a special type of institutions. h e next topic of analysis is human action, which is a purposeful activity of individuals based on their knowledge. h e article demonstrates the relation between such activity and institutions understood as repositories of social knowledge regarding groups of situations and action programmes related to them. In the i nal part of the article, the notion of "institutional capital" is introduced; consequently, the institutions are analyzed from the point of view of their inl uence on the productivity of resources and on the competitiveness and prosperity of nations. In the conclusions, the author notes that sociology moves away from analyses of institutions, and that the institutional approach becomes increasingly important in economics. He points out the many unexplored issues in this area of social research.

MACIEJ KASSNER tions on the one hand, and culture, social structure and politics on the other hand. This theoretical difference between North and Polanyi, the author argues, has important ethical consequences. If Polanyi is right, then institutions are not only alternative solutions to a certain economic problem (i.e. the efficient allocation of resources, the reduction of transaction costs) but above all they are the embodiment of different conceptions of a good life. In conclusion, the author emphasizes the political dimension of Karl Polanyi's institutional theory with its intriguing promise of liberating our social and political life from the economic fallacy, that is, from the unfortunate tendency to think about society in market terms.

W tekście argumentuję, że refleksyjny konstytucjonalizm stanowi najlepszą możliwą odpowiedź na obecny kryzys konstytucyjnych rządów prawa w Polsce. W tych ramach twierdzę, że:
• U źródeł obecnego kryzysu rządów prawa, poza cynizmem polityków, leży podwójna separacja prawa: wobec oczekiwań społecznych oraz świata polityki.
• W rezultacie podwójnej separacji, prawo jest postrzegane przez obywateli jako nieprzyjazne, a prawnicy nie potrafią przekonująco odpierać ataków politycznych. Zmienić to może refleksyjny konstytucjonalizm.
• Środowiskom prawniczym grozi pokusa paternalizmu, czyli pouczania rzekomo niedojrzałego społeczeństwa, które nie rozumie wartości rządów prawa. Taka postawa to dalsze paliwo dla populizmu.

This article is devoted to a critical reconstruction of Karl Polanyi's institutional theory and its ethical consequences. Starting with the distinction between the formal (neoclassical) and the substantial (institutional) understanding of the economy, the article proceeds to discuss the main forms of institutional integration of economic life described by Polanyi: reciprocity (symmetry), redistribution (centricity), and exchange (market). In this context, the author examines the connection between the work of Karl Polanyi and the economic anthropology represented by the works of Richard Thurnwald and Bronisław Malinowski. The author argues that three main forms of institutional integration of economic life introduced by Karl Polanyi can be interpreted both as analytical tools to describe institutions and as a grand scheme for the classification of different economic systems. The next section of the article is devoted to a comparison between the institutional theories of Douglass North and Karl Polanyi. For North, the main explanatory category is the idea of transaction costs, whereas for Polanyi the key idea is that of the social embeddedness of the economy. When speaking about the social embeddedness of the economy, Polanyi draws our attention to the inseparable bonds which exist between economic institutions on the one hand, and culture, social structure and politics on the other hand. This theoretical difference between North and Polanyi, the author argues, has important ethical consequences. If Polanyi is right, then institutions are not only alternative solutions to a certain economic problem (i.e. the efficient allocation of resources, the reduction of transaction costs) but above all they are the embodiment of
different conceptions of a good life. In conclusion, the author emphasizes the political dimension of Karl Polanyi’s institutional theory with its intriguing promise of liberating our social and political life from the economic fallacy, that is, from the unfortunate tendency to think about society in market terms.

The paper is an opinion on the academic discussion concerning research on institutions. Its purpose is to describe the complexity of the categories of institutions and the consequences this has on research. The article is divided into three main parts. The first part presents the problem of conceptualizing the category of institution. The second part focuses on the methodical basis of measuring institutions. The third part presents examples of empirical research in this field.

Przedmiotem artykułu jest działalność Laboratorium Edukacji Twórczej w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w latach 1990-2016. Omówieniu zostały poddane założenia teoretyczne leżące u podstawy aktywności LET-u oraz możliwość ich wprowadzania w życie w zależności od zmiennego kontekstu instytucjonalnego. Za główny wyraz tego kontekstu została uznana wizja funkcjonowania instytucji jako całości reprezentowana przez dyrektorów CSW Zamek Ujazdowski.

Dostęp w publikacji zbiorowej - link poniżej

Pytania o potrzebę i skuteczność społecznego zaangażowania sztuki dotyczą również roli, jaką we wspieraniu oddziaływania tego rodzaju praktyk artystycznych pełnią instytucje sztuki/kultury. Często bowiem instytucje, użyczając przestrzeni do realizowania i prezentowania działań samych artystów, siłą rzeczy zostają uwikłane w toczące się spory na temat zaangażowania czy też ogólniej — oddziaływania społecznego lub politycznego sztuki. Instytucja może też stać się swoistym kołem zamachowym, inicjatorką działań ukierunkowanych na wywoływanie określonych efektów, szczególnie zaś inspirowanie szerszych zmian i przeobrażeń społecznych. Analiza problemu miejsca sztuki oraz wspierających ją instytucji w szeroko rozumianym otoczeniu społecznym, a także ich roli oraz skuteczności w procesach generowania określonych efektów społecznych, wymaga zatem podjęcia następujących kwestii.
Po pierwsze, przypomnienia wybranych założeń i stanowisk teoretycznych, dotyczących sztuki krytycznej i zaangażowanej. Po drugie, przyjrzenia się definicji samej zmiany społecznej — pojęcia nader często przywoływanego w analizach efektów działań artystycznych. Po trzecie wreszcie, bliższego scharakteryzowania tego, o jakim typie instytucji sztuki/kultury i jakim rodzaju jej skuteczności możemy tu w ogóle mówić. Ilustracją powyższych rozważań będą zaś działania podjęte w ramach projektu, jakim jest Pracownia Sztuki Zaangażowanej Społecznie „Rewiry”.

Istotą podjętych w artykule rozważań stała się istniejąca w każdej społecznej strukturze władza, która nazbyt często staje się celem działania grup czy jednostek ze względu na swój instrumentalny charakter, a nie ze względu na możliwości jakie niesie stanowiąc nie cel sam w sobie a środek do realizacji działań zmierzających do rozwoju społecznego. Intencje aktorów organizacyjnych, posiadających władzę lub o nią zabiegających stają się w podjętej analizie kluczowe dla całokształtu zachodzących w określonych strukturach relacji. Grupy i jednostki sprawujące władzę mają bowiem niezliczone możliwości realizowania interesów- najistotniejszym problemem pozostaje to, czy interesy te są własnymi partykularnymi interesami czy interesami całej społeczności, których realizacja powoduje rozwój struktur społecznych. Mobbing w podjętej analizie traktowany jest jako patologiczny mechanizm władzy i nieformalnej kontroli, który oparty na prywatnych interesach mobbera powoduje jednocześnie dezintegrację społecznego otoczenia. Specyfika mobbingu sprowadza się bowiem do działań niszczących i agresywnych, które jednak przez dłuższy czas mogą pozostać niejawne. Artykuł traktuje o mobbingu uczelnianym, bowiem uczelnie traktowane są jako instytucje społecznego zaufania a wiedza naukowa jest, w dobie przesytu informacjami o niskiej jakości, traktowana jako najwyższa nobilitacja idei. W związku z powyższym dbałość o właściwe relacje właśnie w tym środowisku staje się kluczowa dla rozwoju nie tylko samych uczelni, ale rozwoju struktur społecznych o szerszym zasięgu. W artykule wykorzystano dane uzyskane w wyniku prowadzonych w latach 2009-2012 wieloetapowych badań prowadzonych wśród pracowników naukowo-dydaktycznych oraz dydaktycznych państwowych szkół wyższych.