Przejdź do zawartości

8 Pułk Strzelców Konnych (II RP)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
8 pułk strzelców konnych
Ilustracja
Odznaka 8 psk
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1921

Rozformowanie

1939

Nazwa wyróżniająca

Pomorskich [a]

Tradycje
Święto

29 września[b]
12 czerwca[c]

Nadanie sztandaru

1924

Kontynuacja

1 Lęborski bz

Dowódcy
Ostatni

płk dypl. Jerzy Jan Jastrzębski

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
bitwa nad Bzurą (9–18 IX 1939)
bój pod Uniejowem (9–11 IX 1939)
bój pod Ozorkowem (11–12 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja

Chełmno

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

kawaleria

Podległość

Okręg Korpusu Nr VIII
XV BK (1924–1926)
8 BK (1926–1929)
BK „Toruń” (1929–1934)
BK „Bydgoszcz” (1934–1937
Pom. BK (1937–1939)

8 Pułk Strzelców Konnych (8 psk) – oddział kawalerii Wojska Polskiego II RP.

8 pułk strzelców konnych został sformowany w 1921, w garnizonie Włocławek. W listopadzie 1922 pułk przeszedł do Chełmna i stacjonował tam aż do września 1939. W latach 1921–1924 był jednostką jazdy dywizyjnej, podporządkowaną dowódcy Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu, a pod względem wyszkolenia dowódcy VII Brygady Jazdy[3]. W kwietniu 1924 przeformowany został w oddział kawalerii samodzielnej i podporządkowany brygadzie kawalerii. Od 1 kwietnia 1937 w składzie Pomorskiej Brygady Kawalerii.

Bojowe tradycje pułku

[edytuj | edytuj kod]

Pułk swoimi tradycjami nawiązywał do bojowej działalności V dywizjonu 4 pułku strzelców konnych Brygady Syberyjskiej i II dywizjonu 5 pułku strzelców konnych.

V/4 psk został sformowany w Hrubieszowie w lipcu 1920 z rezerwistów byłej armii austriackiej i przydzielony jako kawaleria dywizyjna dla Ochotniczej Brygady Syberyjskiej płk. Kazimierza Rumszy z 5 Armii. 31 lipca dywizjon transportem kolejowym został przewieziony do Zegrza. Liczył wówczas 490 ludzi i 340 koni[4]. 13 sierpnia wszedł do walki na froncie północnym i walczył nad Wkrą w rejonie Borkowa, Nasielska, Przewodowa, Makowa, nad rzeką Orzyc. Od 21 sierpnia oskrzydlał oddziały III Korpusu Kawalerii Gaja Gaja w rejonie Chorzeli i Myszyńca. 24 sierpnia dyon działał w lasach pod Flammenbergiem w Prusach Wschodnich[5].

II dywizjon 5 pułku strzelców konnych sformowany został w lecie 1920 w Grudziądzu przez szwadron zapasowy pułku. Do dywizjonu wcielono rekrutów z okręgów: Kielce i Lublin oraz miejscowych ochotników. 9 września, w okolicach Działdowa, dywizjon wszedł w struktury Pomorskiej Dywizji Rezerwowej płk. Jarosława Aleksandrowicza jako jej kawaleria dywizyjna. Dywizjon składał się z trzech szwadronów i plutonu ckm. Liczył 7 oficerów, 2 podchorążych, 50 podoficerów, 260 strzelców; posiadał 284 konie wierzchowe i 47 koni taborowych. Od 21 października do grudnia dywizjon przebywał na linii demarkacyjnej w rejonie Słonimia. 12 listopada wydzielił szwadron, który przeszedł pod Baranowicze do dyspozycji dowódcy 14 Dywizji Piechoty, gdzie pełnił służbę do 26 października 1921[6].

Obsada personalna V dywizjonu w 1920[4]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
dowódca V/4 psk mjr Adam Michalski
rtm. Ludwik Wielowieyski
adiutant dywizjonu ppor. Franciszek Surmiak
dowódca 1 szwadronu ppor. Stefan Mossor
por. Jan Kwiatkowski
dowódca 2 szwadronu por. Ryszard Bojankiewicz

Pułk w okresie pokoju

[edytuj | edytuj kod]

Formowanie i zmiany organizacyjne

[edytuj | edytuj kod]

Mocą rozkazu oddziału I Sztabu Generalnego L. 76001 z 25 września 1921, we Włocławku powołany został 8 pułk strzelców konnych. Stanowił on oddział jazdy dywizyjnej VIII DOK. 1 szwadron sformowany został na bazie 4 szwadronu 4 pułku strzelców konnych, a jego dowódcą został por. Kotoński. 2 szwadron formował się z wykorzystaniem sił i środków szwadronu wydzielonego z 7 pułku strzelców konnych. 3 szwadron, oddział szkolny ckm, szkołę podoficerską i kadrę szwadronu zapasowego formowało Dowództwo OK IV. W grudniu 1921 wcielono do pułku 180 rekrutów z przeznaczeniem do 3 szwadronu i plutonu ckm. W styczniu 1922 zorganizowano szkołę podoficerską, a następnie sekcję łączności. W maju pułk liczył już około 1000 szeregowych[5].

25 kwietnia 1924 w Wojsku Polskim rozpoczęto reorganizację pułków strzelców konnych. W maju pułk sformował od podstaw 4 szwadron, a na bazie kadry szwadronu zapasowego–szwadron zapasowy. W lipcu sformowano szwadron karabinów maszynowych. Jako pułk jazdy samodzielnej wszedł w skład XV Brygady Kawalerii płk. Erazma Stablewskiego. W 1926 zmienił podporzadkowanie i podlegał dowódcy 8 Samodzielnej Brygady Kawalerii. W wyniku kolejnych reorganizacji jednostek kawalerii wchodził w skład Brygady Kawalerii „Toruń”, Brygady Kawalerii „Bydgoszcz” i Pomorskiej Brygady Kawalerii[7][8].

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[9][d][e]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
dowódca pułku płk dypl. Jerzy Jan Jastrzębski
I zastępca dowódcy ppłk Jerzy Janusz Staniszewski
adiutant rtm. Stanisław Siedlecki (*)
naczelny lekarz medycyny kpt. dr Jan Kryska
starszy lekarz weterynarii mjr Bohdan Janczyński
młodszy lekarz weterynarii ppor. rez. pdsc. Józef Gondzyk
komendant rejonu PW Konnego rtm. adm. (kaw.) Stefan Wacław Skupiński
II zastępca dowódcy (kwatermistrz) mjr Czesław I Święcicki
oficer mobilizacyjny rtm. Czesław Mrówczyński
zastępca oficera mobilizacyjnego rtm. adm. (kaw.) Władysław II Makowski
oficer administracyjno-materiałowy rtm. adm. (kaw.) Edmund Edward Radajewski
dowódca szwadronu gospodarczego rtm. Stanisław Siedlecki (*)
oficer gospodarczy kpt. int. Stanisław II Guliński
oficer żywnościowy por. Stanisław Michał Lindner
dowódca plutonu łączności por. Stanisław Dworecki
dowódca plutonu kolarzy por. Czesław Andrzej Begale (*)
dowódca plutonu ppanc. por. Edmund Alfons Żak
dowódca 1 szwadronu rtm. dypl. Bogusław Jerzy Kłoss
dowódca plutonu por. Władysław Andrzej Piszczkowski
dowódca plutonu ppor. Roman Marceli Bąk
dowódca plutonu ppor. Julian Janas
dowódca 2 szwadronu rtm. Stanisław IV Wiśniewski
dowódca plutonu ppor. Henryk Julian Kazimierz Dzianott
dowódca plutonu ppor. Bolesław Patrycy Wojciech Wierzbowski
dowódca 3 szwadronu rtm. Antoni Pacewicz
dowódca plutonu por. Czesław Andrzej Begale (*)
dowódca plutonu ppor. Mieczysław I Dziekoński
dowódca 4 szwadronu rtm. Kazimierz Bolesław Wawrzyniak
dowódca plutonu por. Stanisław Arkadiusz Dejewski
dowódca plutonu por. Emil Rosyvać
dowódca szwadronu km rtm. Kazimierz Zubicki
dowódca plutonu ppor. Kazimierz Antoni Natoński
dowódca szwadronu zapasowego rtm. Edmund Marceli Nieszkowski
zastępca dowódcy rtm. kontr. Sozerko Malsagow

Zakwaterowanie

[edytuj | edytuj kod]
Uroczystości Święta Żołnierza w Wejherowie 1938 – fanfarzysta z orkiestry 8 psk

Zgodnie z rozkazem organizacyjnym nowo formowany pułk miał być zakwaterowany w koszarach kawaleryjskich na przedmieściu Kokoszka we Włocławku. Ponieważ były one zajęte przez 4 pułk artylerii polowej, zawiązki pułku: 3/7 psk i 4/4 psk zakwaterowano w różnych częściach Włocławka[4]. Wraz z normowaniem się spraw dotyczących zakwaterowania, rozpoczęto typową działalność wojskową okresu pokojowego. Założono kasyno oficerskie oraz utworzono koło sportowe[6].
W listopadzie 1922 pułk przeszedł do Chełmna i stacjonował tam aż do września 1939. Warunki zakwaterowania znacznie się poprawiły. Wywarło to dodatni wpływ na wzrost dyscypliny i porządku wojskowego. We Włocławku pozostała jedynie kadra szwadronu zapasowego[12]. W 1923 rozpoczęła działalność spółdzielnia pułkowa. Wydawała ona własne zastępcze znaki pieniężne o nominałach 10, 20, 50 gr i 1 zł[13].

Szkolenie

[edytuj | edytuj kod]

Sprawy wyszkolenia regulował rozkaz Oddziału I Sztabu Generalnego, ogłoszony w Dzienniku Rozkazów MSWojsk. nr 3 z 24 stycznia 1922. Podporządkował on 8 psk pod względem wyszkolenia zasadniczego dowódcy VII Brygady Jazdy w Poznaniu[6]. Duży wpływ na podniesienie sprawności jeździeckiej kadry oraz uzyskanie lepszych wyników w nauce jazdy konnej wywarło przeszkolenie trzech oficerów pułku na oficerskich kursach instruktorów jazdy konnej w Centrum Wyszkolenia Kawalerii. Instruktorami jazdy zostali: por. Rybicki, por. Stanisław Siedlecki i por. Władysław Piszczkowski. W 1938 pułk zajął pierwsze miejsce na szczeblu brygady pod względem wyszkolenia, stanu koni, dyscypliny oraz „wartości” kadry oficerskiej i podoficerskiej[14]. Od 1924 prowadzono w pułku nauczanie analfabetów. Corocznie obejmowano nim ok. 150–200 żołnierzy, z tego około 75–80% zdawało egzaminy, uzyskując świadectwa ukończenia 2–4 klas szkoły powszechnej[15].

Święta w pułku

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Święta wojskowe w Polsce.

19 maja 1927 minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 29 września jako datę święta pułkowego – w rocznicę sformowania pułku[16]. 6 czerwca 1928 zmienił datę święta pułkowego 8 psk z dnia 29 września na dzień 12 czerwca – w rocznice ufundowania sztandaru[17][7].

16 lutego 1930 pułk uczestniczył w obchodach 10-lecia oswobodzenia Chełmna. Defiladę 8 psk przyjmowali: burmistrz Stanisław Zawacki, starosta Leon Ossowski, pierwszy starosta chełmiński, senator dr Paweł Ossowski, ks. proboszcz Bączkowski i dowódca pułku płk dypl. Bronisław Wzacny[18].

Pułk w planie mobilizacyjnym „S”[19]
Nazwa pododdziału Termin Miejsce mobilizacji
dowódca pułku z drużyną alarm Chełmno
pluton łączności
1÷4 szwadrony
szwadron karabinów maszynowych
szwadron kawalerii nr 40 8 Włocławek
pluton ckm nr 40
kolumna taborowa nr 862 7
kolumna taborowa nr 863
kolumna taborowa nr 871[f] 6
kolumna taborowa nr 872[f]
uzupełnienie do czasu „W”[g]
szwadron marszowy 1/8 psk 18
pluton marszowy nr 1/40 30
szwadron zapasowy do 15

8 psk w kampanii wrześniowej

[edytuj | edytuj kod]
Pomorska BK w 1938

Mobilizacja

[edytuj | edytuj kod]

8 pułk strzelców konnych w Chełmnie w ramach mobilizacji alarmowej w grupie żółtej, w czasie od A+24 do A+50 od dnia 24 sierpnia zmobilizował stan osobowy pułku na etatach wojennych. Dodatkowo:

  • samodzielny pluton km nr 8,
  • kolumnę taborową kawaleryjską typ I nr 843,
  • kolumnę taborową kawaleryjską typ I nr 844
  • warsztat taborowy nr 841.

W szwadronie zapasowym pułku we Włocławku zmobilizowano w mobilizacji alarmowej grupie żółtej w czasie do A+48:

  • kolumnę taborową kawaleryjską typ I nr 845,
  • kolumnę taborową kawaleryjską typ I nr 846,

oraz w I rzucie mobilizacji powszechnej do 4 dnia szwadron marszowy nr 4 Pomorskiej BK (8 psk)[20].

Działania bojowe

[edytuj | edytuj kod]

W kampanii wrześniowej 1939 pułk walczył w składzie Pomorskiej Brygady Kawalerii (Armii „Pomorze”).

Pułk walczył w składzie PBK

Bój w korytarzu pomorskim

[edytuj | edytuj kod]

W dniach 1–3 września pułk walczył w „Korytarzu pomorskim”. 1 września osłaniał kierunek Łubna-Czersk. Z uwagi na przerwanie frontu obronnego 9 DP przez niemiecki XIX Korpus Armijny, pułk wraz z dowództwem Pomorskiej BK wycofywał się w kierunku Wisły i Bydgoszczy. Nocą 1/2 września osiągnął Czersk, następnie zajął obronę nad Brdą w rejonie Tucholi, na linii Zalesie-Cekcyn-Kruszka, osłaniając prawe skrzydło 9 DP. 2 września w godzinach popołudniowych 8 psk na rozkaz dowódcy brygady skoncentrował się w rejonie Bramka-Bukowiec, mając za zadanie wsparcie piechoty 9 i 27 DP przebijających się w kierunku „Przedmościa bydgoskiego”[21]. W godzinach wieczornych 4 szwadron, wraz z 3 szwadronem 16 pułku ułanów, w rejonie Bukowca powstrzymały natarcie czołgów. 1 i 2 września tabory pułku były atakowane przez lotnictwo niemieckie. Od godzin porannych 3 września 8 psk jako główna grupa bojowa Pomorskiej BK prowadził rozpoznanie, a następnie natarcie celem otwarcia drogi odwrotu dla okrążonych jednostek Armii Pomorze. W rejonie folwarku Poledno 1 i 3 szwadrony pułku, ze wsparciem 1 i 4 baterii 11 dywizjonu artylerii konnej, prowadziły walkę z okopaną piechotą niemiecką i czołgami. Pozostała część pułku obeszła miejsce walki i prowadziła dalszy marsz w kierunku Gruczna. W dniu 3 września został okrążony i zniszczony 3 szwadron i część 1 szwadronu, a podjazd szwadronu kolarzy pułku wpadł w zasadzkę i dostał się do niewoli.

8 psk wraz z częścią 2 pułku szwoleżerów kierują się drogą na Bydgoszcz wzdłuż Wisły, otwierając w walce drogę przez wieś Luszkowo[22]. Następnie w ciężkiej walce 8 psk i część 2 pułku szwoleżerów, ze wsparciem dwóch baterii 11 dak i 81 dywizjonu pancernego, zdobyły miejscowości Topolinek i Topolno. Wieczorem 3 września zgrupowanie Pomorskiej BK wraz z częścią 8 psk dotarło do Bydgoszczy. W dniach 4–5 września resztki Pomorskiej BK osłaniają odcinek Wisły od Torunia do Solca Kujawskiego. Docierają w tym okresie żołnierze, którzy wydostali się z okrążenia w „kotle pomorskim”, w tym część 1 szwadronu. Następuje reorganizacja – na bazie 8 psk został utworzony pod dowództwem płk. dypl. Jerzego Jastrzębskiego

Pułk Zbiorczy Pomorskiej BK[23]. W trakcie walk wziął udział w bitwie nad Bzurą, walczył pod Ozorkowem (12 września). Jeden szwadron przebił się do Warszawy, bronił stolicy w rejonie Dolnego Mokotowa. Dalsze walki Zbiorowego Pułku Kawalerii Pomorskiej BK opisane są w odrębnym artykule.

Działania bojowe jednostek II rzutu mobilizacyjnego 8 psk

[edytuj | edytuj kod]

Oprócz zmobilizowanego 8 psk w kampanii wrześniowej walczyły inne jednostki wywodzące się z kadry i rezerwistów pułku.

Szwadron marszowy 8 psk

[edytuj | edytuj kod]

Szwadron zapasowy 8 psk stacjonujący we Włocławku sformował do 2 września 4 szwadron marszowy pod dowództwem por. rez. Jerzego Około-Kułaka. Szwadron rozpoznawał na zachód i północ od Włocławka w ramach Oddziału Wydzielonego 5 Dywizji Piechoty ppłk Stanisława Sadowskiego[24]. Od 8 września szwadron podjął marsz wzdłuż Wisły, osiągając Duninów i Radziwie w pobliżu Płocka 10 września. Zajął obronę przeprawy przez Wisłę w rejonie Tokary Młyny, w dniach 11–13 września prowadził rozpoznanie zachodniego brzegu rzeki i potyczki z przeprawiającymi się patrolami wroga. 14–16 września, tocząc potyczki w rejonie Gąbin-Wymyśle-Polskie Świniary, osłaniał 19 pułk piechoty ppłk. Sadowskiego, który walczył w rejonie Płocka. Od 16 września współdziałał z 35 pułkiem piechoty i Grupą gen. Juliusza Drapelli. W okresie od 17 do 20 września większość 4 szwadronu marszowego przedarła się poprzez Puszczę Kampinoską, Kazuń, Palmiry i Łomianki do Warszawy. Od 25 września w składzie dywizjonu zbiorczego rtm. Antoniego Wieniawskiego szwadron walczył z piechotą niemiecką w pobliżu fortu Dąbrowskiego[25].

Dywizjon marszowy 8 psk

[edytuj | edytuj kod]

Szwadron zapasowy 8 psk we Włocławku sformował w okresie 2–6 września dwa szwadrony marszowe, tworzące dywizjon marszowy 8 psk pod dowództwem por. Henryka Brzezińskiego. 16 września dywizjon dotarł do Warszawy i wszedł w skład improwizowanego pułku kawalerii mjr. Józefa Juniewicza. W dniach 17–21 września dywizjon osłaniał wschodni skraj Puszczy Kampinoskiej i magazyny amunicji w Palmirach. 22 września, przy próbie przebicia się do Warszawy przez Łomianki w grupie gen. Mikołaja Bołtucia, dywizjon został zniszczony[26].

Oddział Zbierania Nadwyżek 8 psk

[edytuj | edytuj kod]

Reszta szwadronu zapasowego 8 psk pod dowództwem rtm. Edmunda Nieszkowskiego ewakuowała się 7 września z Włocławka do Garwolina; z uwagi na sytuację, nadwyżki dotarły do Warszawy i wzięły udział w jej obronie. Rtm. Nieszkowski 24/25 września na czele grupy ochotników dokonał wypadu poprzez Wisłę na tyły niemieckie w rejonie Gocławia[27].

Po klęsce w „kotle pomorskim” Pomorskiej BK, szwadron gospodarczy i tabor bojowy 8 psk oraz dwa plutony (konny i pieszy) zebranych kawalerzystów Pomorskiej BK pod dowództwem rtm. E. Radajewskiego stoczyły 10 września walkę z oddziałem niemieckiej 4 DPanc. pod Ożarowem. Po czym oficer broni i pgaz. pułku por. Emila Rosyvaća poprowadził część oddziału i taborów do Garwolina. W rejonie Mistkowa 12 września stoczył potyczkę, tracąc pluton kawalerzystów, a z resztą oddziału i dołączonymi rozbitkami stoczył następną potyczkę z niemieckim podjazdem pancernym w Żelechowie. Następnie po przejściu na Lubelszczyznę dołączył do Zbiorczej Brygady Kawalerii płk. Adama Zakrzewskiego[28].

Dywizjon 8 psk w OZ Pomorskiej BK

[edytuj | edytuj kod]

W ramach Ośrodka Zapasowego Pomorskiej BK w rejonie Garwolina od 30 sierpnia 1939 rozpoczęto organizowanie z rezerwistów pododdziałów marszowych 8 psk pod dowództwem początkowo por. Emiliana Thiela, a od 9 września przez rtm. Czesława Mrówczyńskiego. Zorganizowano dwa piesze szwadrony (posiadane konie nie miały rzędów i siodeł) pod dowództwem rtm. Mrówczyńskiego i rtm. Sozerko Malsagowa. Oba szwadrony weszły w skład Oddziału Wydzielonego „Maciejowice-Most” pod dowództwem rtm. Jana Tyblewskiego oficera CWKaw. z zadaniem obrony mostu i przeprawy w Maciejowicach. Szwadrony zajęły stanowiska 4 września na wale wiślanym po obu stronach mostu, wzmocnione 2 ckm. Po zbombardowaniu jednostek OW „Maciejowice-Most” 4 i 5 września przez lotnictwo niemieckie, oba szwadrony samowolnie 5 września wycofały się ze stanowisk obronnych do Rębkowa pod Garwolinem[29]. Po sforsowaniu Wisły przez oddziały niemieckie 10 września szwadrony odeszły w kierunku Radzynia Podlaskiego i tam weszły w skład Grupy Kawalerii Spieszonej ppłk. Edwarda Wani. 17 i 18 września jeden z plutonów strzelców konnych ppor. Henryka Dzianotta stoczył ciężką walkę w obronie przeprawy mostowej na rzece Wieprz, gdzie został częściowo zniszczony. Dywizjon strzelców konnych stoczył walki w boju pod Cześnikami 22 września i 23–24 września w natarciu na Suchowolę i Krasnobród. W trakcie tych walk strzelcy konni ulegli rozproszeniu; pozostali zakończyli walki 27 września wraz z resztą Grupy Kawalerii ppłk. Wani[30].

Ponadto w oparciu o kadrę i rezerwistów pułku utworzono szwadron kawalerii dywizyjnej nr 4 we Włocławku, dla 4 Dywizji Piechoty[31].

Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko Dalsze losy
dowódca pułku płk dypl. kaw. Jerzy Jastrzębski †24 IV 1944 Venafro
zastępca dowódcy ppłk kaw. Jerzy Staniszewski
kwatermistrz mjr Czesław Święcicki
adiutant rtm. Stanisław Siedlecki
oficer ordynansowy ppor. rez. Antoni Ike-Duninowski
oficer informacyjny por. Emil Rosyvać †17 VI 1940 Vancourt na płn. od Lunéville
oficer broni gazowej por. Emil Stefan Rosyvać
dowódca szwadronu gospodarczego por. rez. Janusz Mały
szef szwadronu st. wachm. Mankiewicz
oficer żywnościowy por. Stanisław Michał Lindner
oficer gospodarczy (płatnik) por. Stanisław Wójcik
lekarz medycyny kpt. dr med. Jan Kryska
lekarz weterynarii mjr lek. wet. Bohdan Janczyczyński
dowódca taborów rtm. Edmund Edward Radajewski
kapelan ks. kapelan rez. Józef Bigus
szef kancelarii NN
1 szwadron
dowódca szwadronu por. Stanisław Dworecki
dowódca I plutonu ppor. Julian Janas
dowódca II plutonu ppor. rez. Konrad Józef Lesiński †11 IX 1939 rej. Chociszew Ozorków
dowódca III plutonu ppor. rez. Jan Marian Dąbski
szef szwadronu wachm. Stanisław Wojciechowski
2 szwadron
dowódca szwadronu rtm. Stanisław Wiśniewski †18 IX 1939 Kutno
dowódca I plutonu ppor. Bolesław Wierzbowski
dowódca II plutonu pchor. rez. Jerzy Gniazdowski
dowódca III plutonu pchor. / ppor. Zdzisław Rogala †3 IX 1939 Topolno
szef szwadronu wachm. Józef Płotnicki
3 szwadron
dowódca szwadronu rtm. Antoni Pacewicz
dowódca I plutonu ppor. rez. Zdzisław Czernik †3 IX 1939 Poledno
dowódca II plutonu pchor. / ppor. Jan Zawiślak †3 IX 1939 Poledno
dowódca III plutonu ppor. rez. Michał Szajewski
szef szwadronu wachm. Feliks Fredyk
4 szwadron
dowódca szwadronu por. Władysław Piszczkowski
dowódca I plutonu ppor. Roman Bąk (Bąkowski)
dowódca II plutonu ppor. rez. Wacław Dziliński †11 IX 1939 rej. Chociszew Ozorków
dowódca III plutonu ppor. rez. Tadeusz Krzymuski †18 III 1946 Bolonia
szef szwadronu wachm. Feliks Ratajczak
szwadron ciężkich karabinów maszynowych
dowódca szwadronu rtm. Kazimierz Zubicki †3 IX 1939 Luszkowo
dowódca I plutonu ppor. Zygmunt Gniazdowski
dowódca II plutonu ppor. Kazimierz Antoni Natoński
dowódca III plutonu wachm. Jan Czernik
szef szwadronu wachm. Józef Wiejaczko
szwadron kolarzy
dowódca szwadronu por. kaw. Czesław ♣Begale †23 I 1943 Oflag II C Woldenberg
dowódcy plutonów NN
szef szwadronu wachm. Jan Bromka
pluton łączności
dowódca por. rez. Stanisław Zawistowski
pluton przeciwpancerny
dowódca por. Edmund Żak †11 IX 1939 rej. Chociszew Ozorków

Symbole pułkowe

[edytuj | edytuj kod]

Sztandar

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

Sztandar ufundowało społeczeństwo powiatu chełmińskiego, a wręczył go pułkowi prezydent RP Stanisław Wojciechowski w Chełmnie 4 sierpnia 1924[32]

Na prawej stronie płata znajdował się amarantowy krzyż, w środku którego wyhaftowano orła w wieńcu laurowym. Na białych połach, pomiędzy ramionami krzyża, znajdowały się cyfry 8 w wieńcach laurowych.
Na lewej stronie płatu sztandarowego, pośrodku krzyża kawaleryjskiego, znajdował się wieniec taki sam jak po stronie prawej, a w wieńcu trzywierszowy napis „HONOR I OJCZYZNA”. W czterech rogach, na czerwonych tarczach, umieszczony był herb województwa chełmińskiego sprzed 1795 – orzeł ze wzniesioną szablą, mający dziób i szpony złote, oko czarne oraz złotą koronę na szyi[33].

Sztandar wyruszył w pole wraz z pułkiem. 6 września kpr. Romanowski odwiózł go do Michalina. Dowódca pułku nakazał rtm. Radajewskiemu przewiezienia sztandaru do OZ w Garwolinie, wraz z rannymi i chorymi. W drodze, podczas walki pod Ożarowem, rtm. Radajewski rozwiązał poczet sztandarowy, a płat sztandaru zwinął i włożył do chlebaka. Za Garwolinem dołączył do BK płk. Adama Zakrzewskiego[34]. W okresie walk przy granicy węgierskiej sztandarem opiekował się dowódca 1/8 psk por. Dworecki. Wobec niemożliwości przebicia się na Zachód, płat sztandaru przekazano pod opiekę Wandy Dudały. Ta opiekowała się nim, zmieniając kilkakrotnie miejsce jego ukrycia[35][36].

Po wojnie sztandar odnaleziono w wyniku akcji podjętej przez redakcję „WTK” i Muzeum WP. 15 czerwca 1966 do Niemirówka udała się ekipa składająca się z przedstawiciela Muzeum WP, Kazimierza Satory, redaktora Andrzeja Wernica z „WTK” i ppłk. Zygmunta Szydka. Sztandar trafił do Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. W ręce Niemców dostał się jeden płomień (proporczyk) od fanfary 8 psk. W ilustrowanym wydawnictwie pt. Mit Hitler in Polen (Z Hitlerem w Polsce), wydanym pod koniec 1939, proporczyk Hitlerowi i Himmlerowi prezentują niemieccy oficerowie. Na płomieniu można odczytać: „8-my SK”. Trzy spośród czterech płomieni do fanfar oraz dwie pary fartuchów na bębny zapakowano w skrzynie i wysłano z Chełmna do Garwolina[37].

Odznaka pamiątkowa

[edytuj | edytuj kod]

17 września 1927 generał dywizji Daniel Konarzewski w zastępstwie Ministra Spraw Wojskowych zatwierdził „wzór pamiątkowej odznaki pułkowej 8 Pułku Strzelców Konnych”[38]. Odznaka o wymiarach 44x44 mm ma kształt krzyża maltańskiego, którego ramiona pokryte są emalią oliwkową z białym obrzeżem i złotymi krawędziami. Pośrodku nałożone emaliowane na niebiesko koło w otoku złotego wieńca laurowego, na którym wpisano numer i inicjały „8 SK”. Odznaka oficerska, dwuczęściowa, wykonana w srebrze i emaliowana. Wykonawcą odznaki był Józef Michrowski z Warszawy[39].
Zgodnie z regulaminem, otrzymywali ją kolejni dowódcy pułku oraz oficerowie po 2 latach nienagannej służby. Decyzję o nadaniu podejmowano na zebraniu oficerów posiadających odznakę, większością 4/5 głosów, a zatwierdzał ją dowódca pułku. Po późniejszych zmianach w regulaminie mogły ją otrzymywać także osoby cywilne. Po raz pierwszy wręczono je w dniu święta pułkowego 29 września 1927[40].

Żołnierze 8 psk mieli na czapkach początkowo otoki oliwkowe, a od 24 marca 1927, zgodnie z rozkazem ogłoszonym w Dzienniku Rozkazów MSWojsk. Nr 10/1927 poz. 86 – białe[7]. W styczniu 1922 Ministerstwo Spraw Wojskowych zatwierdziło proporczyk pułku w barwach – pasek górny zielony, pasek dolny biały, wypustka pomiędzy paskami niebieska[41].

Grupa rekonstrukcyjna
w czasie pokazów
w mundurze ułana 8 psk
w mundurze oficera 8 psk
Proporczyk Opis[42][43]
proporczyk – szmaragdowo-biały z żyłką chabrową pośrodku
proporczyk dowództwa w 1939
proporczyk 1 szwadronu w 1939
proporczyk 2 szwadronu w 1939
proporczyk 3 szwadronu w 1939
proporczyk 4 szwadronu w 1939
proporczyk 5 szwadronu ckm w 1939
proporczyk plutonu łączności w 1939
Inne Opis
Czapka rogatywkaotok biały[44]
Szasery ciemnogranatowe, lampasy białe, wypustka biała[45]

Żurawiejka

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Żurawiejka.

Choć najmłodszy z naszej broni
po mistrzowsku zawsze goni.

„Ósmy” Strzelców – to nie treny,
wyścigowcy i sportsmeny,

Słuchaj: striełcy my z Syberii
sławni z szarż, burd i brewerii.

Lance do boju, szable w dłoń...

Kadra pułku

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Żołnierze 8 Pułku Strzelców Konnych (II RP).

Dowódcy i zastępcy dowódcy pułku

[edytuj | edytuj kod]
Stopień, imię i nazwisko Okres pełnienia służby Kolejne stanowisko
Dowódcy pułku
ppłk / płk kaw. Aleksander I Wasilewski 29 IX 1921 – 17 VII 1925 zastępca dowódcy 3 psk[46]
ppłk kaw. Witold Walicki p.o. 17 VII 1925 – 23 V 1927 komendant Miasta Łódź[47]
płk SG Bronisław Wzacny 23 V 1927 – 28 I 1931 Rejonowy Inspektor Koni w Kaliszu[48]
ppłk kaw. Władysław II Müller 28 I 1931 – 7 VI 1934 stan spoczynku z dn.31 VIII 1934[49]
płk dypl. Jerzy Jan Jastrzębski 7 VI 1934[50] – IX 1939
Zastępcy dowódcy pułku
ppłk Wacław I Wysocki od 1 X 1922[h][51]
płk Mikołaj Karatiejew do 17 VI 1925 zastępca dowódcy 20 puł[i]
ppłk tyt. płk Jan Bronikowski od 17 VI 1925[j]
mjr Andrzej Paweł Kunachowicz 1928)
mjr dypl. kaw. Medard Cibicki 31 III 1930 – 30 IX 1931 stan spoczynku
mjr / ppłk kaw. Marian Skrzynecki 3 VIII 1931 – 8 IV 1937 I zastępca dowódcy 7 puł
ppłk Jerzy Janusz Staniszewski 1939

Ostatni żyjący żołnierz pułku – Maksymilian Kasprzak – zmarł w wieku 101 lat 20 kwietnia 2021 w Bydgoszczy i został pochowany na cmentarzu na Bielawach[52][53].

Żołnierze pułku – ofiary zbrodni katyńskiej

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Zbrodnia katyńska.

Biogramy zamordowanych oficerów znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[54]

Stopień, nazwisko i imię Zawód Miejsce pracy przed mobilizacją Zamordowany
ppor. kaw. rez. Duczko Kazimierz chemik Charków
ppor. Janas Julian[55] żołnierz zawodowy dowódca plutonu 1/8 psk Charków
ppor. rez. Katafiasz Ludomir rolnik majątek w Jaroszewie Katyń
ppor. rez. Mielęcki Ludwik student Katyń
ppłk. Staniszewski Jerzy[56] żołnierz zawodowy zastępca dowódcy 8 psk Katyń
ppor. rez. Tyliński Tadeusz prawnik, mgr Charków
ppłk w st. sp. Walicki Witold[57] żołnierz zawodowy Charków

Pamięć o pułku

[edytuj | edytuj kod]

Tradycje pułku kultywuje 1 Lęborski batalion zmechanizowany im. gen. Jerzego Jastrzębskiego z 7 Pomorskiej Brygady Obrony Wybrzeża.

Siedziba, otoczenie i żołnierze pułku zostali przedstawieni w odc. 6 serialu telewizyjnego Pogranicze w ogniu.

  1. Nazwa „8 Pułk Strzelców Konnych Pomorskich” nie została zatwierdzona przez MSWojsk[1].
  2. W rocznicę rozpoczęcia formowania pułku[2].
  3. W rocznicę wręczenia sztandaru pułkowego[2].
  4. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[10].
  5. Gwiazdką oznaczono oficera, który pełnił jednocześnie więcej niż jedną funkcję[11].
  6. a b Skreślono rozkazem L.533/30.Og. mob. Szt. Gł. z 14 II1930
  7. Skreślono rozkazem L. 3144/29.Og. mob. Szt. Gł. z 15 VII 1929.
  8. Wacław Wysocki urodzony 25 września 1877 figurował w ewidencji wojskowej jako Wacław I Wysocki w celu odróżnienia od innego oficera noszącego to samo imię i nazwisko. Wacław I Wysocki został 3 maja 1922 zweryfikowany w stopniu podpułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 15. lokatą w korpusie oficerów jazdy. Rocznik Oficerski 1923, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 668, 675. Wacław II Wysocki urodzony 9 października 1891, porucznik rezerwy lekarz, 3 batalion sanitarny w Grodnia, Rocznik Oficerski 1923, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 1143, 1234.
  9. Dz. Pers. MSWojsk. Nr 64 z 17 VI 1925, s. 323. Mikołaj Karatiejew urodzony 18 grudnia 1872 został zweryfikowany 3 maja 1922 w stopniu pułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 14. lokatą w korpusie oficerów jazdy.
  10. Jan Bronikowski urodzony 1 sierpnia 1878 został 3 maja 1922 zweryfikowany w stopniu podpułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 43. lokatą w korpusie oficerów jazdy.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Rocznik oficerów kawalerii 1930 ↓, s. 48.
  2. a b Filipow i Wróblewski 1992 ↓, s. 44.
  3. Almanach oficerski 1923 ↓, s. 57–58.
  4. a b c Gnat-Wieteska 1991 ↓, s. 3.
  5. a b Gnat-Wieteska 1991 ↓, s. 3–4.
  6. a b c Gnat-Wieteska 1991 ↓, s. 4.
  7. a b c Gnat-Wieteska 1991 ↓, s. 7.
  8. Almanach oficerski 1923 ↓, s. 57.
  9. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 715–716.
  10. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  11. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VIII.
  12. Gnat-Wieteska 1991 ↓, s. 6.
  13. Gnat-Wieteska 1991 ↓, s. 10.
  14. Gnat-Wieteska 1991 ↓, s. 8.
  15. Gnat-Wieteska 1991 ↓, s. 9–10.
  16. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 V 1927, poz. 174.
  17. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 15 z 6 VI 1928, poz. 175.
  18. Gnat-Wieteska 1991 ↓, s. 7–8.
  19. Wojciechowski 2010 ↓, s. 39.
  20. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 223.
  21. Gnat-Wieteska 1991 ↓, s. 14.
  22. Gnat-Wieteska 1991 ↓, s. 15–16.
  23. Gnat-Wieteska 1991 ↓, s. 17–18.
  24. Gnat-Wieteska 1991 ↓, s. 25.
  25. Gnat-Wieteska 1991 ↓, s. 26–29.
  26. Gnat-Wieteska 1991 ↓, s. 28–29.
  27. Gnat-Wieteska 1991 ↓, s. 29.
  28. Gnat-Wieteska 1991 ↓, s. 28, 29.
  29. Gnat-Wieteska 2000 ↓, s. 20–23.
  30. Gnat-Wieteska 1991 ↓, s. 29–30.
  31. Gnat-Wieteska 1991 ↓, s. 31.
  32. Satora 1990 ↓, s. 264.
  33. Gnat-Wieteska 1991 ↓, s. 33.
  34. Satora 1990 ↓, s. 265.
  35. Satora 1990 ↓, s. 265–266.
  36. Gnat-Wieteska 1991 ↓, s. 34.
  37. Satora 1990 ↓, s. 266.
  38. Rozkaz L. G.M. 30605/26 I. Dz.Rozk. MSWojsk. Nr 26 z 17 IX1927, poz. 3262.
  39. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 222.
  40. Gnat-Wieteska 1991 ↓, s. 32–33.
  41. Gnat-Wieteska 1991 ↓, s. 4–6.
  42. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 22 z 4 VIII 1927, poz.268.
  43. Smaczny 1989 ↓, s. 382.
  44. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 6 z 24 II 1928, poz.66.
  45. Smaczny 1989 ↓, s. 378.
  46. Dz. Pers. MSWojsk.. Nr 74 z 17 VII 1925, s. 388.
  47. Dz. Pers. MSWojsk. Nr 15 z 23 V 1927, s. 146.
  48. Dz. Pers. MSWojsk. Nr 1 z 28 I 1931, s. 13.
  49. Dz. Pers. MSWojsk. Nr 11 z 7VI 1934, s. 143.
  50. Dz. Pers. MSWojsk. Nr 11 z 7 VI 1934, s. 160.
  51. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 37 z 7 X 1922, s. 759.
  52. Ostatnia droga ułana. Pogrzeb Maksymiliana Kasprzaka na bydgoskich Bielawkach.
  53. Zmarł Maksymilian Kasprzak, ułan, harcerz, kombatant września 1939. W tym roku ukończył 101 lat.
  54. Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
  55. Księgi Cmentarne – wpis 5477.
  56. Księgi Cmentarne – wpis 3490.
  57. Księgi Cmentarne – wpis 14121.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]