Türk Eğitim Tarihi

Bu bölümde Cumhuriyet dönemi İstanbul’unda eğitimin tarihî gelişimi olabildiğince öz ve bir o kadar da kapsamlı olarak ortaya konmaya çalışılacaktır. Fakat, hemen ifade edelim ki, bu hiç de kolay bir iş değildir. Zira üç imparatorluğa başkentlik yapan İstanbul, Cumhuriyet dönemine, bunların, bilhassa altı yüz yıllık Osmanlı medeniyetinin mirasçısı olarak girmiştir. Bu mirasın en önemli unsurlarından biri, Cumhuriyeti kuran nesli yetiştiren modern eğitim kurumlarıdır. Söz konusu miras, Cumhuriyet’in kuruluş yıllarında Türk eğitim sisteminin omurgasını teşkil etmiştir. Ünlü şehir tarihçisi Osman Ergin, Atatürk devri sonunda (1938) İstanbul okulları üzerine kaleme aldığı beş ciltlik eserini bazı ilavelerle Türk Maarif Tarihi adıyla neşretme gerekçesini izah ederken kullandığı “Daha düne kadar Türkiye maarif demekle İstanbul maarifi kastedilmez miydi?  Bugün de hemen hemen böyle değil midir?” cümleleriyle bu gerçeği dile getirmişti. Aşağıda daha geniş olarak anlatılacağı gibi, eldeki istatistikî bulgular bu tespiti desteklemektedir.

This study summarized the developments in the field of mathematics and mathematics education between the years of 1980-2000 during the journey of our country to become a contemporary civilization starting with the foundation of the Republic. In this regard, the training of mathematics teachers and the changes in mathematics education and mathematics education curricula were also examined to grasp the whole picture besides the scientific work in mathematics

1930 yılında Ferit ARSAN sahipliğinde yayın hayatına başlayan “Gazi Ayıntap gazetesi”, Gaziantep’te yerel siyasi ve iktisadi konularda yayın yapan bir gazetedir. Başlangıçta haftada üç gün yayımlanan bu gazete, 1932-40 yılları arasında Ali Nadi ÜNLER öncülüğünde çıkarılmıştır. 1940 yılında Hüseyin BAYAZ tarafından satın alınarak kapatıldığı tarih olan 1948’e kadar aynı kişi yönetiminde kalmıştır. Bu araştırmanın amacı; Gazi Ayıntap gazetesinin 1930-1938 yılları arasında çıkarılan tüm sayılarının incelenerek özellikle Gaziantep eğitim tarihi araştırmaları açısından ne ölçüde istifade edilebilir bir kaynak olduğunu ortaya koymaktır. Aynı zamanda özellikle Atatürk Dönemi Gaziantep’in eğitim tarihinin aydınlatılmasına yönelik olarak söz konusu gazetenin içerik analizi yapılarak ehemmiyeti haiz ne tür bilgiler içerdiği, haber başlıklarının en çok hangi konular üzerinde yoğunlaştığı araştırılmak istenmiştir. Bu amaçla Gaziantep İl Halk Kütüphanesi’ndeki gazete koleksiyonu üzerinde yapılan araştırmalar sonucunda, Gazi Ayıntap gazetesinin 1930-1938 yılları arasında yayımlanmış olan tüm sayılarına ulaşılmıştır. Akabinde, söz konusu yıllar arasında yayımlanan tüm haberler incelenerek şehrin eğitim tarihini ilgilendiren konularla ilgili 277 haber bir araya getirilmiştir. Sonrasında bu haberler, konu bütünlüğü içerisinde yeniden bir okuma ve incelemeye tabi tutularak tasnif edilmiştir. Bu işlem çerçevesinde yapılan kodlamalar neticesinde maarife dair haberler, 22 farklı tema alanında bir araya getirilerek sınıflandırılmıştır

Bu çalışmanın amacı, Macaristan ve Türkiye'de ortaöğretim düzeyinde tarih dersi öğretim programlarının amaçlarının ve içeriğin karşılaştırmalı bir analizini yapmaktır. Bu amaçla öncelikle, Macaristan tarih dersinin ortaokul düzeyinde verilen "történelem, társadalmi és állampolgári ismeretek" (Tarih, Toplum ve Vatandaşlık Bilgileri) dersinin devamı niteliğinde olduğunu ve lisede 9-12. sınıflarda aynı ders adı ile tarih, toplum ve vatandaşlık bilgisi (történelem, társadalmi és állampolgári ismeretek) olarak verildiği ifade edilmelidir. Araştırmada, Türkiye ve Macaristan eğitim sisteminde, 9-12. sınıflardaki tarih eğitimi programlarına dair analize ek olarak, Macaristan tarih eğitimi dersinde, müşterek bir tarih hafızasına sahip bu iki ülkenin ortak konuları ele almaları ve almamaları hususuna ayrıca yer verilecektir. Bu çalışmada, araştırma modeli olarak tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmada sadece karşılaştırmalı bir çalışma olduğu için doküman incelemesi yapılmış, programların öğrenme-öğretme süreci ve değerlendirme boyutları ele alınmamıştır. Karşılaştırma araştırması olması nedeniyle, karşılaştırmalar dokümanlar üzerinden yapıldığı için aynı zamanda doküman incelemesi yöntemi de esas alınmıştır.

İstanbul: 2015, 360s. Dünyanın hemen her bölgesinde zengin bir çeşitlilik ve derinliğe sahip olan İslâm ilim mekânı medreselerin tarihi üzerine ciddi araştırmalar son derece azdır. Buna karşın Hıristiyan dünyasındaki manastır, kilise okulları ve XII. yüzyıldan sonra gelişmeye başlayan üniversitelerin tarihleri çok daha şanslıdır. Batı üniversitelerinin bu günün dünyasının şekillenmesine ve günümüzdeki etkisine bakıldığında mevcut eğitim yapılarının ülkemizde neden gelişemediğine dair sualler sorulmaktadır. Akla ilk sürat eden çıkarım da medreselerin bir zamanlar çok gelişkin olduğu ancak sonradan gerilediği, gelişmediği, batı üniversiteleriyle yarışamadığıdır. Oysa bu analoji kökten yanlış olduğu gibi, karşılaştırma yapabilecek sağlıklı ve yeterli veri de yoktur. Medrese tarihine, özellikle de medrese-üniversite mukayesesine yönelik bir çalışmanın yayımlanması bu konulara ilgi duyan herkesi heyecanlandırır. Türkiye'nin yakın döneminde yükseköğretimin kaderine uzun yıllar hükmeden, sürekli üst düzey görevlerde bulunmuş bir fen bilimcinin (Kemâl Gürüz) bahsi geçen konuda kitap yazması, inter-disiplinerliğin savunulduğu zamanımızda müspet bir gelişme gibi görülse de, ilgi duyulan yan alanların hakkının verilmesi durumunda bu mesai anlamlı olabilir. Aksi halde büyük saçmalıklar rekorunun kırılmasına, hatta züccaciye dükkânına fil dalmasına bile sebep olabilir. Karınca-kararınca eğitim tarihinin farklı konularına katkı vermeye çalışan biri olarak, Medrese ve Üniversite mukayesesi yapan, yazarının hususî imkân ve imtiyazıyla geniş kitlelere ulaşma imkânı da bulan bir kitabı okumaya başladıktan sonra yaşadığım şaşkınlığı başka hiçbir çalışmada görmedim. Uzmanlık alanı dışında kitap yazarken, üst perdeden ahkâm kesip, önüne gelene yaftalar yapıştırırken, kişi ve eser adlarının, tarihlerin, sıradan bilgilerin bile yanlış yazılması doğrusu izahı güç bir meseledir. Kitapta en çok da akla vurgu yapılması trajikomik bir ironi olsa gerek. Bu yazıda kitaptan sadece birkaç örneğe değinilerek bütün hakkında fikir vermek amaçlanmıştır. Biçimsel meseleler ve bilimsel ciddiyet Bir eğitim tarihi mukayese kitabında Türkçenin basit kurallarına bile dikkat edilememesi, "Türkçe ile bilim yapılamaz" beyanı veren birinden dilin aldığı intikam olsa gerek. Bunun yanında temel araştırma, referans ve eser yazım kurallarına da riayet edilmemesi, anlaşılmayan bozuk cümleler izah edilecek durum değildir. Her ne kadar yazar temel kaynak olarak Wikipedia'yı (14) işaret etse de, bilgilerin sorgulanmadan, araştırılmadan, en ufak bir zahmete katlanmadan copy-paste yapılması tarifi imkânsız yanlışlara sebep olmuştur. İddia edilen konuda güvenilir kaynaklara müracaat edilmemesi, medrese ve üniversite tarihinin ideolojik paradigmalı, sorunlu kaynaklarını doğru referanslar olarak sunması da alana sadece yeni yanlışlar katmıştır.

Türk piramitleri adıyla bahsedilen yapılar, Çin sınırları içerisinde yer alan Beyaz piramitlerdir. Türk tarihçi ve arkeologlara göre bu piramitler, zamanında atalarımız tarafından yapılmıştır. Bu piramitler için söylenen bir diğer şey ise içinde Türklere ait kutsal emanetlerin bulunduğu ve Zülkarneyn tarafından bir tılsım ile hapsedilen Yecüc ve Mecüc'ün de burada bulunduğudur.

**Öğretim yılı ders programına uygun, PPT sunum dosyalı**
Sanayileşme sonrasında Avrupa toplumlarının bunalımlarını anlamak için doğan sosyolojinin bir alt alanı olarak 19. yüzyılın sonlarında ortaya çıkan eğitim sosyolojisi, bireyi hemen her bakımdan sarıp sarmalayan toplumsal yapı ve kurumlar ile eğitim sisteminin kesiştiği noktada bireye nerede durduğuna dair bir anlam dünyası sunar. Eğitim sosyolojisinin bu gerçekliği, son yüzyılın önemli pedagojik farkındalıklarından biri olmuş, bu bilim alanı önemli derslerden ve araştırma sahalarından biri haline gelmiştir. Bu bakımdan sadece öğretmen yetişecek kişilerin değil, eğitimle ilgili ayakları yere sağlam basan açıklamalarda bulunacakların ve eğitim politikası üreticilerinin ciddi biçimde eğitim sosyolojisinden faydalanmaları gerekir.

Eğitim Fakültelerindeki Eğitim Sosyolojisi dersi için bir rehber ve kaynak metin olması amacıyla hazırlanan bu eser, mevcut toplumsal sorunları eğitimle ilişkilendirerek, en yeni bilgiler ve canlı örneklerle sunmaktadır. Toplumsal sorunların sonsuzluğu malumdur. Ancak bunlar arasında en belirgin olan başlıklar 24 konu şeklinde Eğitim Sosyolojisi dersinde öğretim yılı boyunca izlenilen programa uygun biçimde ele alınmış, gerekli kavramsal bilgiler verilmiştir. Her konunun girişine derse başlamadan önce araştırma soruları eklenmiş, ders bittikten sonra da konularla ilgili ileri okuma yapmak isteyenler için de kaynak önerilmiştir. Tüm bu özellikler çerçevesinde eğitim Sosyolojisi kitabı başta eğitimciler ve öğretmen adayları olmak üzere tüm okuyuculara hitap eden bir başvuru kaynağı niteliğini taşımaktadır.

Osmanlı devleti Tanzimat’tan Cumhuriyet’e kadar olan dönemde mesleki ve
teknik eğitim alanlarında bazı yenilikler yapmış, bu amaçla birçok mesleki ve teknik
okul açmıştır. Bunun sonucu olarak yüksek ve orta seviyede ziraat okulları açılmıştır.
Bu okullardan Aydın yol güzergâhı üzerinde bulunan Seydiköy bağcılık, bahçıvanlık,
böcekçilik ve mâyi’âtı münhamire ameliyât Mektebi, Ekim-Kasım 1911 yılında
(1327 sene-i maliyesinin teşrîn-i evveli) kurulmuştur.
Seydiköy ziraat mektebinin amacı; Aydın, İzmir ve havalisinde ziraatın modern
yöntemlerle uygulanması ve eldeki verimli arazilerin bilimsel yöntemler ile işlenerek
maksimum verim almak ve bunun yanı sıra talebe yetiştirip ülkenin ihtiyacı
olan uzman açığını kapatmaya çalışmaktır. Mektebe alım yapılırken, öğrencilerin
sağlık açısından herhangi bir kusurlarının bulunmaması, akli ve ahlaki olarak uygun
olmaları şart koşulmuştur. Mektepte müfredat ve eğitim olarak Batı tarzı eğitim uygulamaları
tercih edilmekle birlikte Türkçe ve Tarih gibi derslere de yer verilmiştir.
Okulun öğrencilere verdiği eğitim sadece teoride kalmayıp pratik yapma imkânı da
verilmiştir. Bu imkân yılın belli aylarında 1 aylık süre zarfında çeşitli işletmelerde
staj yapmak olarak belirlenmiştir.
Okula öğrenci alımında yapılan sınavda, öğrenciler arasında eşitlik çıkması
durumunda okul yönetiminin Türkçeyi en iyi bilen öğrenciyi tercih edileceğini vurgulaması,
Osmanlı yönetiminin ilgili dönemde Türkçeye verdiği önemi göstermesi
açısından önemli bir husustur.

Ritüeller, toplumsal yapıyı şekillendirme ve toplum üyelerini birbirine bağlama işlevi görür. Modern uluslaşma süreciyle, yeni nesilleri toplumsallaştırma artık okullarda yapılmaktadır. Geçmişte aile ve dini kurumların işlevi, günümüz toplumunda okulların olmuştur. Bu yeni aygıtın devlet, kendi varlığını sürdürmek ve pekiştirmek için kullanır. Birinci amaç yeterli iş gücü ve emek disiplinini sağlamak üzere akademik ve mesleki becerileri verip toplumu heterojenleştirmektir. İkinci amaç ise, hakimiyetini meşrulaştırıp, norm ve değerleri içeren kültürel kodlarla yen toplumu homojenleştirmektir.

Filiz Meşeci Giorgetti bu kitabın okullarda geliştirilen ritüellerin kaynaklarını gösteriyor ve anlamını ortaya çıkarıyor. Bunun yanı sıra, toplumun temelde birbiriyle ilişkili ritüeller tarafından şekillendiğini gösteriyor.
Din, devlet, eğitim ve ritüel arasındaki ilişkiler okudukça şaşırtıyor. Farklı kültürlerdeki benzerlikler ya da değişimler yeni ufuklar açıyor. İlham alınan kültürlerin izleri, zamanla Türkiye’de uygulamaların nasıl değiştiği okuru şaşırtıyor. Tahmin edileceği gibi iktidarların değişmesiyle, uygulamaların da nasıl değiştiği, özellikle andımızda yaşanan biricik örnekte çok belirginleşen ancak daha pek çok uygulamaya nüfuz eden o toplum kurma girişimleri kitabın sonuna doğru iyice belirginleşiyor. Verilen sayısız örnek, tarihsel sıralama belki bir miktar bildiğimizi ayan beyan ortaya çıkarıyor.

Ülkemizde yok denecek kadar az olan, oysa ülkemizdeki her öğrencinin geçtiği sıraları ilgilendirmesi bakımından çok önemli bu konu, düşünmeyi, yazmayı hak ediyor.

Öz

Türk tarihinin yetiştirdiği dünyâca ünlü ilim ve fikir adamlarından biri olan Mehmed Fuad Köprülü (1890-1966), özellikle Osmanlı tarihinin kuruluş devri hakkındaki tartışmaların iyice alevlendiği bir dönemde en zorlu tartışmalara eğilerek, ortaya koyduğu keskin ve iddiâlı tezlerle bir döneme damgasını vuran en önemli isimlerden biri olmuştur. Onun bu tezlerinin en meşhur olanları; Wittek'in Kayı menşei ile ilgili itirazlarına yönelik güçlü savunması ve Osmanlılar'ın atalarının Anadolu'ya göçünün -bilinenin aksine- Cengiz istilâsı sırasında değil, Anadolu'nun ilk fethi sırasında gerçekleştiği yönündeki iddiâsıdır. Bu iki konu Köprülü'nün ölümünden sonra da uzun yıllar tartışılmış; ancak her ikisi hakkında da çağdaş kaynaklar ışığında kalıcı bir çözüme ulaşılamamıştır.

Bu makale, hâlâ üzerinde tartışılan bu iki konu hakkında, şimdiye kadar devrin aslî kaynaklarına bakılmaksızın geliştirilen yüzeysel ve şahsî düşüncelere dayalı tezlerin aksine, ilk kez dönemin İslâm kaynakları ve Bizans kroniklerindeki kayıtları Osmanlı rivâyetleriyle karşılaştıran bir tez ortaya koyarak, ikisi hakkında da kesin ve kalıcı bir çözüme ulaşmak amacıyla kaleme alınmıştır.

Anahtar Kelimeler: Mehmed Fuad Köprülü, Osmanlı Kuruluş devri, göç ve yerleşim, Cengiz Han istilâsı, Anadolu’nun fethi.


Abstract

Mehmed Fuad Köprülü (1890-1966) who is one of the worldwide known scientists and intellectuals raised by Turkish history, was one of the most important names who left his mark on an era by giving thoughts on the most difficult discussions and putting forward sharp and assertive hypothesis in an environment where the debates about Ottoman Empire’s establishment period had escalated. His most famous hypotheses in this regard were; his strong defense against Wittek’s objections towards origins of Kayı and his claim that migration of Ottomans’ ancestors to Anatolia took place during the first conquest of Anatolia and -contrary to general belief- not in the course of Cenghis invasion. These two issues have been discussed for a long time even after Köprülü’s death, but no permanent conclusion was able drawn in the light of contemporary sources for neither of them.

This article is written to put forward a hypothesis which for the first time compares Islamic sources and records in Byzantine chronicles to Ottoman narratives contrary to the superficial and personal opinion based claims that were raised without going through main sources of the time and to reach a precise and permanent conclusion for both of the two issues which are still being debated over.

Keywords: Mehmed Fuad Köprülü, Ottoman Establishment Period, Migration and Settlement, Cenghis Khan’s Invasion, Conquest of Anatolia.

Cumhuriyetin ilk yıllarında eğitim alanında yapılan yenilikler Türk eğitim sisteminin temelini oluşturmaktadır. Fen eğitimi, geçmişte olduğu gibi günümüzde de bilim ve teknik alanda ilerlemelerin gerçekleşmesi için tüm toplumların üzerinde önemle durdukları bir alandır. Bu çalışmanın amacı cumhuriyetin ilk yıllarındaki fen eğitimi anlayışlarını eğitimciler tarafından yayınlanmış olan süreli yayınlar üzerinden ortaya koymaktır. Süreli yayınlar belirlenirken dönemin eğitimcileri tarafından yayınlanmış olmaları en önemli kriter olarak göz önünde tutulmuştur. Doküman analizi yöntemiyle gerçekleştirilen bu çalışmada cumhuriyetin ilk yıllarındaki ilkokul müfredatları çerçevesinde süreli yayınlarda içerik analizi yöntemiyle fen eğitimiyle ilgili konular belirlenmiştir. Analizler QSR Nvivo9 programında müfredatlardaki konulara göre belirlenen temalar doğrultusunda yapılmıştır. İçerik analizinin güvenirliğini sağlamak için Miles&Huberman yöntemi uygulanmıştır. Analizler sonucunda müfredatlarda yer verilen bitkiler, hayvanlar, doğa olayları, tabiat kuvvetleri, insan vücudu konularının yanında fen derslerinin amaçları ve işlenişleriyle ilgili doksan bir makale tespit edilmiştir. Bu makaleler bulgular kısmında temalara uygun olarak verilmiştir. Bulgular verilirken temayla ilgili olduğu düşünülen makalelerin incelenen dergilere dağılımları tablolar halinde verilmiştir. İncelenen makalelerin içerikleri ile ilgili kısa açıklamalara da yer verilmiştir. Sonuç olarak yeni kurulan cumhuriyetin eğitim hedefleri ve müfredatlarla tutarlı olarak fen konularının süreli yayınlarda ele alındığı anlaşılmıştır. method, subjects related to science education were determined through content analysis method in periodicals within the framework of primary school curricula in the first years of the republic. The analyzes were made in the QSR Nvivo9 program in line with the themes determined according to the subjects in the curriculum. Miles & Huberman method was applied to ensure the reliability of the content analysis. As a result of the analyzes, ninety one articles related to plants, animals, natural phenomena, natural forces, human body topics, as well as the objectives and the teaching of science lessons were identified. While the findings were given, the distributions of the articles considered to be related to the theme were given in the tables. As a result, it has been understood that science subjects are handled in periodicals, consistent with the educational objectives and curricula of the newly established republic.

Türkiye'de mesleki ve teknik eğitimin yaygınlaştırılmasında öncü olan kurumlar arasında Erkek Sanat Enstitüleri'nin önemli bir yeri vardır. Başta Ankara olmak üzere yurdun dört bir yanına yayılan bu Enstitüler, Cumhuriyet'in hedeflemiş olduğu sanayileşme hamlelerinin gerçekleştirilmesinde o dönemde tam da ihtiyaç duyulan kalifiye teknik elemanı yetiştirme görevini üstlenmiştir. Aynı zamanda hedeflenen yurttaş profilinin oluşturulmasında da tıpkı Cumhuriyet'in diğer okulları gibi aracı bir rol oynamıştır.

Büyük değişimlerin çağı olan XIX. Yüzyıl içinde, Osmanlı Türkiyesi’nde gerçekleştirilen değişimler azımsanmayacak boyuttadır. Osmanlı toplum yapısındaki değişimin simgesi durumundaki kurumların oluşması, bu yüzyılın özelliklerinden kaynaklanır. Bu kurumların eğitim alanındaki önemli örneklerinden biri de Sanayi-i Nefise Mekteb-i Âlisi olmuştur. Okul, II. Abdülhamid Döneminde, sivil sanatçıların eğitimini sağlayacak bir güzel sanatlar yüksekokulunun kurulması düşüncesiyle, 1 Ocak 1882’de Osman Hamdi Bey’in bu kuruma müdür olarak atanmasıyla işleyişine başlamıştır. Çalışmamızın konusunu, söz konusu okulun yapılandırılmasında öncü rolü oynamış iki önemli aktör olan Osman Hamdi Bey ile Levanten kökenli mimar Alexandre Vallaury’nin, okulun yapılandırılma sürecinde yollarının nasıl kesiştiği ve birlikte nasıl çalışmış oldukları oluşturmaktadır. Söz konusu ilişkinin somut verilerle saptanarak ortaya konulmasının amaçlandığı çalışmamızda, dönemin gazeteleri, diğer yayınları ve dönem hakkındaki literatür incelenerek ikili arasındaki güçlü işbirliği ortaya konulmuştur. Buna göre, farklı dönemlerde de olsa, genç yaşlarda Paris’e giderek, dönemin en iyi güzel sanatlar okulu olarak değerlendirilen Ecole des Beaux-Arts’da eğitim görmüş olan bu iki sanatçının, sonrasında Osmanlı başkenti İstanbul’a dönerek, Sanayi-i Nefise Mektebi Âlisi’nin kurulmasında ve işleyişinde öncü bir rol oynamış oldukları görülmektedir. Okulun işleyişi için oluşturulan yönetmelik, bu iki öncü karakterin eğitimlerini almış oldukları Ecole des Beaux-Arts'daki eğitim sistemi ile büyük benzerlikler göstermektedir ve genel olarak okulun eğitiminde Avrupai bir sistem benimsenmiştir.

Çocuk dergisi… Belki de hepimizin çocukluğunda gördüğünde ya da haberdar olduğunda sahip olmak istediği yegane üründen biridir. Bu ürünü çocukların sahip olmayı isteme nedenlerinin başında hedef kitlesinin ilgi alanına girmeyi başarması bir diğer ifade ile çocukları cezbetmesi gelir. Acaba çocuk dergilerinde çocuğun ilgi alanına giren şey nedir? İlgi çekici görseller, fantastik kurgular, hayvanlar, bilinmez ülkeler, ilkler, keşifler, icatlar vb. mi? Acaba çocuk dergilerinin savunduğu ilkeler nelerdir? Çocuk dergileri hangi mesajları iletmektedir? Çocuk dergilerinin barındırdığı değerler nedir? Şüphesiz bu ve benzeri sorular çocuk dergileri aracılığı ile inşa edilen çocukluk anlayışlarını belirlemede cevaplanması gereken sorulardır. Çocukluk anlayışı toplumsal değişmeden bağımsız olarak düşünülemez ve çocuk yaşantısı ile çocuktan beklenilenler bu anlayışın bir parçasını oluşturur. Çocuk dergileri sundukları farklı ve zengin içerikleriyle çocukluk anlayışını yansıtan en önemli birincil kaynaklardandır. Dolayısıyla çocuk dergileri aracılığıyla kurgulanan çocukluk algısının tarihsel süreçte geçirdiği aşamalar günümüzdeki uygulamaların değerlendirilmesi açısından önemlidir.

Türk çocuk dergiciliğinin başlangıç dönemi olan Tanzimat Dönemi ile birlikte Avrupa’daki örneklerinden hareketle oluşmaya başlayan çocuklara yönelik süreli yayınların felsefesi, içeriği ve temaları, Mutlakıyet ve Meşrutiyet Döneminde gelişme dönemine girmiş, Cumhuriyet Döneminde devralınan bu miras, içerik yanında teknolojik ilerlemelerin de katkısıyla biçimsel olarak gelişmiştir. Çocuk dergiciliğinin başlangıç döneminden günümüze kadar eğlendirme ve öğretme işlevi bazı çocuk dergilerinde temel kaygı olmuştur. Ancak bu kaygı Cumhuriyetin ilk yıllarından 1950’lere kadar yayın hayatında olan çocuk dergilerinde baskın bir şekilde görülmektedir. Bu bağlamda da Cumhuriyet neslinin yetişmesinde eğlendirmeye yönelik karikatür, çizgi roman, bilmece, bulmaca gibi eğlenceli içerikler yanında genel kültür bilgileri, bilim, edebiyat, kültür ve sanata dair içerikleri barındıran aynı zamanda da okula yardımcı ders materyali olmayı amaçları arasına alan çocuk dergilerini kültür birikimimizin önemli parçası olarak görebiliriz. 

Bu kitap, Cumhuriyet’in ilk yıllarında özellikle de Harf İnkılabından 1950’ye kadar yayımlanan, çocukların belleklerinde yer edinmiş, Cumhuriyet’in ilk uzun süreli çocuk yayınları olmaları dolayısıyla da eğitim ve kültür tarihimizde iz bırakmış çocuk dergilerindeki çocukluğun inşasının izlerini sürmektedir. Tarihsel bilinç dün, bugün ve gelecek bağlamında bir bağ kurmadır ve dolayısıyla geçmişteki çocukluk algısını görmek günümüzdeki çocukluk algısını güçlendirecektir. Kitapta Gürbüz Türk Çocuğu, Çocuk, Çocuk Sesi, Yavrutürk, Çocuk Haftası’nın çocukluğun inşasında bireyin eğitimine ve sosyalleşme, ortak hafıza ile kimlik oluşturmada tarih konularına atfettikleri önem dolayısıyla “çocukluk, eğitim ve tarih” anlayışları irdelenmektedir. Böylece Cumhuriyet’te ilk uzun süreli çocuk dergilerinin savunduğu ilkeler, uygulamaları ve sayfalarında yer verdiği açık ve gizil mesajlar açığa çıkartılmaktadır.

İki yılda bir gerçekleşen ve Beşincisini İstanbul Üniversitesi Kongre Merkezinde düzenleyeceğimiz ISHE (Uluslararası Tarih Eğitimi Sempozyumu) programı ektedir.
10 Mayıs 2018'de saat 09:00'da açılış konuşmalarıyla başlayacak ve bildiri sunumlarıyla 11 Mayıs saat 18:00'e kadar sürecektir. Tarih eğitimi, eğitim tarihi ve tarihçilik üzerine bildiriler kabul edilmiştir. 12 Mayıs saat 10:30'da üniversiteden Eminönü'ne Hisarlar Müdürü Süleyman Faruk Göncüoğlu'nun rehberliğindeki tarihi mekanlar gezisi Eminönü'nden kalkacak tekne turu ile tamamlanacaktır.

Cümle muhibbanı davet ederiz.

Saygı ile..

ÖZET Eğitim kurumlarının temel amacı toplumdaki bireyleri eğiterek onları topluma yararlı hale getirmektir. Toplumlarda eğitim kurumları genellikle okul olarak adlandırılmaktadır. Okullarda, öğrencilere toplumun ve bireyin ihtiyaçlarına göre önceden hazırlanan programlar doğrultusunda öğretim faaliyetleri yapılmaktadır. Bu araştırma, ilköğretim kurumlarında görev yapan Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin uygulanmakta olan sosyal bilgiler programına ilişkin görüşlerini belirlemeyi amaçlanmıştır. Betimsel bir çalışma olarak düşünülen bu araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. Bu amaçla Demirel ve Erden'in (2005) "Hedef Değerlendirme Ölçekleri"nden yararlanılarak araştırmacılar tarafından anket soruları oluşturulmuş, alınan uzman görüşleri sonucunda durumun derinlemesine incelenmesi sonucu çıkmış ve geliştirilen anket formu yarı yapılandırılmış görüşme formuna dönüştürülmüştür. Veriler farklı illerde (farklı gelişmişlik düzeyine sahip) görev yapan, farklı mesleki deneyime sahip sosyal bilgiler derslerini yürütmekte olan 20 öğretmen ile görüşmeler sonucunda toplanmıştır. Veriler, içerik ve söylem analizleri yanında betimsel analiz teknikleri kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonuçlarının uygulayıcıların sosyal bilgiler eğitim programına bakış açılarını göstermesi, mevcut durumun ortaya çıkarılması, teori ve pratikteki uyum belirlenerek, çözüm önerileri sunulması ve öğretim sürecinde program geliştirme çalışmalarında kullanılması, değerlendirilmesi açısından önemli olduğu düşünülmektedir. Anahtar Sözcükler: ilköğretim, sosyal bilgiler, öğretim programı, program değerlendirme

Bütün Balkan coğrafyasında etkili olan Medresetü'n-Nüvvab, 27 yılda öncü bir nesil yetiştirerek, Bulgaristan Müslümanlarının kimliklerini, dillerini ve dinlerini korumalarına yardımcı olmuş önemli bir eğitim kurumu idi. Balkanlarda ilim mayalayan bir eğitim kurumu olarak nam salmıştır.
Osmanlı hâkimiyetinden sonra Bulgaristan’da kalan Müslüman nüfus için Osmanlı sonrası dönemde yeni bir medrese olarak Medresetü’n-Nüvvab kurulmuştur. Bulgaristan Müslümanlarının eğitim tarihi içinde, Şumnu’daki Nüvvab okulu önemli bir yer tutar.
Bugün Gebze Merkez Mezarlığında bu medreseden mezun olmuş bir icazetnameli ismin medfun olduğunu ilk defa bu yazımız vesilesi ile duyurmuş olalım. Bu zat 12 Nisan 1914 senesinde Bulgaristan'ın Harmanlı kazasında doğmuş Ahmed İsmail oğlu Nureddin Efendi'dir. Kadıoğlu aile mezarlığı içerisinde yer alan bu kabir hakkındaki yazı vesilesi ile bizlerle o döneme ait belgeleri paylaşan ve bilgileri ile bu yazımızı değerli kılan Gebze İlçe Sağlık Müdürümüz İlhan Kadıoğlu Bey'e çok teşekkür ediyorum.

Ülke nüfusunun büyük bir bölümünün köylerde yaşadığı Cumhuriyet’in ilk
yıllarında, köy eğitiminin eksikliklerinin giderilmesi ve gelişiminin sağlanması adına
hummalı bir çalışma başlatılmıştır. Ancak köylerin küçük ve dağınık bulunduğu bir
coğrafyada okul ve öğretmen sayısının yetersizliği nedeniyle verilen mücadeleden kısa
zamanda olumlu yanıt alınamamıştır. Öğretmen eksikliğini gidermek için Denizli ve
Zencidere’de açılan iki köy öğretmen okulu kısa bir zaman sonra kapatılmak
durumunda kalınmışsa da 1937 yılında “Köy Eğitmenleri Kanunu” ardından 1940
yılında “Köy Enstitüleri Kanunu” yürürlüğe konulmuştur. Köy halkının eğitiminde
1932 yılında kurulan halkevlerinden de yararlanılma yoluna gidilmiş, halkevlerinin
dokuz şubesinden birisi köycülük şubesi olarak belirlenmiştir. Söz konusu bu şubeler
aracılığı ile köylüye rehberlik etmek vazifesi üstlenilmiştir. Bu dönemde köye ve
köylüye ilgisi arttığı görülen yazarlar, köylünün sorunlarını yazılarında daha sık işler
hale gelmişlerdir. Ankara Halkevi’nin çıkarmış olduğu Ülkü mecmuası başta olmak
üzere diğer halkevlerinin çıkarmış olduğu dergilerde, bu durum açıklıkla
görülebilmektedir. Bu çalışmada 1933-1950 yılları arasında Ülkü mecmuasında yer alan
yazılar doğrultusunda köy eğitimi çeşitli yönleriyle ele alınarak kaydedilen gelişmeler
değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Bu kitapta, tarih disiplininin nasıl bir süreçten geçtiğine kısaca değinilerek, küresel gelişmeler ışığında hangi yön(ler)e evirildiği konu edildi.  Çalışma, bir anlamda tarihin ve tarih eğitiminin varlık amaç-işlevlerinin belirlenmesinin temelinde yatan nedenleri, geçmiş-gelecek diyalektiği çerçevesinde sorgulamaya dayandı. Bu bağlamda geçmişin çağrışımının siyasetle ilişkisi, günümüz bilgi teknolojilerindeki değişim, dördüncü sanayi devrimiyle dönüşecek toplumsal yapının dinamikleri ve en nihayetinde toplumun geçmiş ve gelecek algısı ile bu algının post-truth (gerçek ötesi) dönemdeki yansımaları örneklerle ele alındı.
Post-truht olarak adlandırılan bu yeni dönemde, tarihçilik açısından problematik görünen üç ana konu incelendi. Bunlardan ilki, tarihin ve tarihçiliğin geleceğine ilişkin riskler ve tehditler. Diğeri, ilkiyle bağlantılı olarak tarihin öteden beri siyasiler tarafından bir meşruiyet aracı olarak kullanılıyor olmasının günümüzdeki durumu ve suiistimaller. Son olarak da yeni medyada üretilen tarihsel bilginin gerçekliğinin denetlenememesiyle ortaya çıkan ve toplumsal kutuplaşmalara yol açan bilgi kirliliği. Böylelikle, post-truth çağında gerçeğin peşinden koşan tarihçilerin ve tarih severlerin, yeni medya ve onun uzantılarıyla nasıl yüzyüze kalacağı konusunda bir resim sunulmaya çalışıldı.
Amacımız, bu üç soruna çözümler getirerek konu sonlandırmak olmayıp, konunun özellikle akademisyenler tarafından tartışılmasını sağlayacak bir gündemin oluşturulmasıdır.

Öz Bu bildiride günümüzde Türkiye'de tarih eğitiminin sorunları, öğretim programı (müfredat), ders kitapları ve diğer öğretim materyallerinin durumları, öğretmen yetiştirme ve görevlendirme süreçleri, öğrenci ilgi ve tutumları gibi pek çok değişken açısından genel olarak tartışılmıştır. Çalışmada tarama yöntemi kullanılarak literatürdeki çalışmalardan hareketle tartışmalara odaklanılmıştır. Türkiye'deki genel durum program, ders kitabı, öğretmen ve öğrenci açısından kısa kısa betimlenmiştir. Buna göre özetle şu sonuçlara ulaşılmıştır: Tarih programlarında yapılandırmacı yaklaşımdan etkilenmeyle gerçekleşen değişim önemli olmakla birlikte bu durum, çağdaş bir tarih eğitimi için yeterli görülmemiştir. Tarih ders kitaplarında görsel öge kullanımı ve öğretimsel tasarımlar bakımından olumlu gelişmeler olsa da kronik sorunların bazılarının devam ettiği söylenebilir. Araştırmalar, öğretmenlerin genelinin tarih derslerinde farklı materyal kullanmak, farklı yöntem ve tekniklerle ders işlemek konusunda isteksiz oldukları farkedilmiştir. Pedagojik Formasyon Sertifika Programlarıyla öğretmen yetiştirme varolduğu sürece, eğitim fakültelerinde yetişen tarih öğretmenlerinin sorunlarını konuşmanın anlamsızlaştığı görülmüştür. Tarih öğretmeni atama kriterlerinde yer alan KPSS öğretmenlik için büyük bir sorundur. Buna ek olarak son dönemde getirilen mülakatla seçim bu sorunu daha da derinleştirecektir. Anahtar kelimeler: tarih eğitimi, tarih dersleri, tarih öğretiminin sorunları. Abstract In this paper, it have been discussed in general terms many variables current problems of history education in Turkey, educational program (curriculum), textbooks and cases of other teaching materials, teacher training and recruitment processes, such as students' interests and attitudes. It have used on the survey method in addition to studies in the literature debate in paper. It has been described briefly in terms of teachers and students the general situation in Turkey programs, and textbooks. Accordingly summarized reached the following conclusions: While it is important in this case with the changes that have occurred in the history programs affected by the constructivist approach, there were not enough

1882 yılında Đstanbul’da doğan Ethem Nejat, eğitim
tarihimizde önemli yere sahip bir Osmanlı eğitimcisidir. Manastır,
Bursa ve Đzmir öğretmen okullarında müdürlük yapmıstır. Ethem
Nejat’ın öğretmen yetistirme alanındaki çalısmaları ile ön plana
çıktığını görmekteyiz.
Ethem Nejat, Fransız etkisi tasıyan mevcut Osmanlı eğitim
sistemine karsı çıkmıs bunun yerine gençlere kendi basına hareket
kabiliyeti kazandıracak, kendisiyle barısık ve özgüveni olan bireyler
yetistiren bir eğitim sistemini savunmustur.
Ülkenin içine düstüğü kötü durumdan kurtarılması için
yapılması gerekenlerin basında eğitimin ıslah edilmesini gören Ethem
Nejat, bunun için öğretmene nitelik kazındırılmasını ister. Ona göre
öğretmen yetistiren okullar, basta müfredat, fiziki yapı, öğretim
metotları vb. olmak üzere yeniden yapılandırılmalıdır.

Throughout the centuries during the wars in the eastern part of the Ottoman
Empire, Erzurum has been an important centre. Ottoman Empire had
manufactured heavy weapons in the region since the 16th century. However,
manufacture of light weapons roots much back, and it was performed by city
guilds. Weapon craft which had an important place in city’s economic life in the
first half of the 19th century was traumatised with the abolition of the Janissary
Corps and production’s shift to the central arm factories in Istanbul. Weapon
manufacturers barely continued their activities, and in the second half of the
19th century weapon manufacture managed to become the city’s most important
craft form. Tophane-i Amire factories became the field that Ottoman Empire
attempted to apply the form of production in the 19th century after Industrial
Revolution. Erzurum Weapon Repair-shop, established during the years of National
Struggle, is an extension of one of the state organisations, Tophane Factory,
which was organized in the 19th century and had thousands of employees. In
1919, The Allies, began to occuping activities in Anatolia and They neutraliced
the İmalat-ı Harbiye Factories which were the weapon production associations
in İstanbul. The Erzurum Weapon-Repair-shop founded for nececessities of national
army like weapon repair-shops in Eskişehir, Ankara, Konya, and Kayseri
during the National Stuggle for Independence. Repair-shop turned into a factory
with a rapid development due to the need for war materials in 1920s, and the
implementation of the statism in economy in 1930s. In the historical process,
change in weapon manufacture represents a good example for the reflection of
the change in industry from the Ottoman Empire to the Republic to province.

Türkiye Cumhuriyetinin ilk yıllarında öne çıkan eğitim politikaları ve devletin eğitimden beklentileri düşünüldüğünde halkevlerini faaliyette bulundukları 1932 -1951 yılları arasında gerçekleştirilen en kapsamlı halk eğitimi çalışması olarak ifade etmek mümkündür. Yurt genelinde oldukça geniş bir alanda etkili olan halkevlerinin genel çalışma prensipleri ve faaliyetleri, cumhuriyetin eğitim hedeflerinin gerçekleştirilmesi ve halkın her kesimine hitap etmesi açısından önemlidir. İlgili literatür incelendiğinde halkevlerinin özellikle yerel anlamda ayrı ayrı çalışmalara konu edildiği görülmektedir. Bu çalışmalarda halkevlerinin faaliyetlerinin ve siyasi kimliğinin öne çıktığı görülmektedir. Ancak dönemin özellikleri incelendiğinde başta eğitimle ilgili yenilikler ve bu yeniliklerin halka aktarılması ve geniş çevrelerde etkili olması konusunda halkevlerinin faaliyetlerinin siyasi kimliklerinin üstünde olduğunu düşündürmüştür. Bu bağlamda Çankırı Halkevi örneği üzerinden halkevlerinin Türk Eğitim Tarihi'ndeki yeri bu çalışmada ortaya konulmuştur.

Öğretmen, çevirmen ve yazar Ali Haydar (Taner) tarafından 1926'da kaleme alınan bu eserde eğitimde uygulanması gereken usuller ele alınmıştır. Eser Latin harflerine Prof. Dr. Mehmet Kanar'ın başında bulunduğu, benim de yer aldığım, bir çeviri ekibi tarafından kazandırılmıştır.
"Muallimler Birliği'nin merkez heyeti, milli terbiyenin nasıl olması lazım geldiğine dair bir rapor tanzim etmemi talep etmişti. Ben hatıra gelen şeyleri yazmaya başladım.

Meseleye muhtelif cihetlerden bakmak lüzumunu hissederek yazılacak rapor hakkında bir plan çizdim. Bunu tafsil edecek olursam, oldukça hacimli bir kitabın vücuda geleceğini anladım. Benden istenilen şey ise muhtasar bir rapordan ibaretti. Fakat milli terbiyenin muhtelif cephelerini düşünürken tevarüd eden fikirleri fedaya razı olamadım.

Bunun neticesinde bu risale meydana geldi. Eserimde birçok meselelere yalnız temas ettim; bunların kati hal çarelerini göstermek cesaretinde bulunmadım. Esasen bu meselelerin birçoğu tenevvür etmemiş ve hallolunmamıştır. Bunların halli, uzun ve derin tetkiklere ve tevsiklere muhtaçtır. Düşünülmeye layık bazı terbiye meselelerini ortaya koymakla vazifemi ifa ettiğimi zannediyorum. Bu raporun kıraatinden sonra cereyan eden münakaşalar neticesinde meseleler daha ziyade tenevvür edecek ve bunların halli için ameli teklifler serd edilecektir."
(Tanıtım Bülteninden)

Darülfünun’un modern bir üniversite hüviyetini kazanabilmesi için bir reform gerçekleştirilir. Bu amaçla konusunda uzman Prof. Albert Malche’nin görüşlerinden yola çıkılarak 1933 yılında İstanbul üniversitesi kurulmuştur. Türk Eğitim Tarihi hürriyet döneminde tarih ve dil alanlarında kapsamlı çalışmalar yapmak üzere Türk Tarih Kurumu ile Türk Dil Kurumu oluşturulmuştur. Atatürk Döneminde bir toplumun eğitim yoluyla gelişip dönüşebileceğine inancın göstergesi olan bu gelişmeler modern eğitim uygulamalarının alt yapısını oluşturacak bütün bu kurumlar, kanunlar, kurullar, cumhuriyetin öncü kuşağının büyük bir inancının göstergesidir.