Teaching Polish as a Foreign Language

Praca jest przedstawieniem wyników szeroko zakrojonych badań porównawczych nad ukrytym programem nauczania polskiego oraz niemieckiego jako języków obcych, w szczególności w zakresie przekazywanych treści kulturowych i realioznawczych. Założono, że ukryty program nauczania wpływa na kształtowanie określonych postaw i nastawień ucznia zarówno względem kraju języka nauczanego, jak i własnego oraz relacji między nimi. Badaniami objęto polskie i niemieckie jednostki uniwersyteckie zajmujące się kształceniem językowym studentów zagranicznych, wykorzystywane programy nauczania oraz podręczniki dla poziomu podstawowego. Badania były nakierowane na nauczanie języków w grupie studentów uczestniczącym w unijnym programu mobilności akademickiej Erasmus. Praca zawiera również praktyczne rekomendacje dotyczące refleksyjnego nauczania języków obcych oraz przykładowe scenariusze zajęć z zakresu kształcenia kulturowego.

Ukryty program nauczania polskiego i niemieckiego jako języków obcych. Konteksty kulturowe [współautor: A. Żurek], Oficyna Wydawnicza LEKSEM, Łask 2014, ss. 172.

http://www.leksem.pl/opis.php?isbn=978-83-63781-18-7

W recenzowanej publikacji pt. Docenić szkołę. Dydaktyczna teoria i metodyczna praktyka Maria Kwiatkowska-Ratajczak dokumentuje projekty lekcji zrealizowane w jednym z poznańskich liceów. Opisywany materiał badawczy dotyczy doświadczeń uczniów i nauczycieli w poznawaniu historii przodków walczących o odzyskanie niepodległości na terenie Wielkopolski, ożywiania archiwum dzieł malarskich, autorefleksji młodych na temat kulturowego DNA, kreatywnego pisania do rządzących oraz profilowego czytania Lalki. Autorka zwraca uwagę na niesłuszną i nagminną krytykę szkoły, prezentuje przy tym edukację opartą na myślowej samodzielności, indywidualnej wizji świata, edukację, która podejmuje prawdziwy dialog z tekstami i może budzić zachwyt.

The textbook "Zdaj się na polski!" is a publication at the B1 level, which takes into account the needs of people taking state examinations. It presents typical tasks that make up all the written and oral exam modules. "Zdaj się na polski!" can be both the basis for language courses and the source of supplementary tasks for the content of another textbook.

Jubileuszowy 30. tom „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego” adresowany jest do polonistów, studentów polonistyki, dydaktyków języka ojczystego i literatury oraz do pedagogów.

Tematem 30. numeru są wyzwania XXI wieku w edukacji humanistycznej. Publikację otwiera spisana rozmowa Dr Magdaleny Ochwat z Prof. Tadeuszem Sławkiem. Zamieszczano w niej 9 artykułów z zakresu edukacji literackiej i kulturowej oraz językowej. W 30. numerze znalazły się również 3 artykuły recenzyjny oraz 2 artykuły z serii varia.

de Letras-Polonês da UFPR -Experiências e Desafios (Pierwsze Międzynarodowe Spotkanie Polonistyczne w Brazylii: Dziesięciolecie Polonistyki UFPR -Doświadczenia i wyzwania) ocorreu na Universidade Federal do Paraná (UFPR), em Curitiba, nos dias 30.11-04.12.2019. O evento organizado pelo corpo docente do Curso de Letras-Polonês e pelo Departamento de Polonês, Alemão e Letras Clássicas (DEPAC) da nossa universidade, com o apoio do Ministério de Relações Exteriores da República da Polônia, comemorou: a) o décimo aniversário do funcionamento do Curso de Letras Polonês na UFPR, período em que se formaram profissionais de língua, literatura e cultura polonesas, com ênfase na formação de professores, pesquisadores e tradutores; b) a realização de uma série de projetos de extensão e de pesquisa focados nos temas de formação docente, tradução literária e multilinguismo, entre outros; c) o intercâmbio de aprendizagem, ensino e pesquisa com colegas de outras instituições de ensino superior no Brasil, na Polônia e em outros países.

Pierwsze oficjalne ramy europejskiej polityki edukacyjnej w krajach UE zakreślono niemal dwie dekady temu . Edukacja – zgodnie z założeniami – powinna być otwarta na różnorodność językową i kulturową, zapewniać równość szans oraz uwzględniać potrzeby edukacyjne uczących się, w tym także nowej grupy uczniów – uczniów z doświadczeniem migracji. Realizacja tak sformułowanych założeń wymaga przygotowania systemu edukacji każdego kraju europejskiego w wielu płaszczyznach: począwszy od prawno-organizacyjnej, poprzez przygotowanie społeczeństwa przyjmującego na różnorodność językową, kulturową czy religijną i na kompetencjach nauczycieli kończąc. Oddany właśnie w ręce czytelników raport próbuje odpowiedzieć na pytanie, w jakim stopniu krakowskie szkoły – nauczyciele i inni pracownicy systemu edukacji realizują założenia sformułowane we wskazanym wyżej dokumencie.
Badanie środowiska edukacyjnego stanowi współcześnie duże wyzwanie. Wynika to z rozległości i różnorodności obszarowej. Wielowarstwowość i wielowymiarowość systemu edukacji wymagała od badaczy zawężenia pola badań do najistotniejszych zagadnień, które nie wyczerpują złożoności obserwowanej w wielokulturowym środowisku edukacyjnym. Uznano, że dla diagnozy edukacji i procesów edukacyjnych kluczowym podmiotem są pracownicy systemu – nauczyciele oraz specjaliści: pedagodzy, psycholodzy, a także wspierający ich asystenci międzykulturowi. Już w trakcie prowadzenia badania okazało się, że dostęp do tej grupy nie jest łatwy, co może wynikać z faktu, że szkoły są w nieporównywalnie wyższym stopniu, niż inne instytucje współczesnego państwa, przedmiotem zainteresowania badaczy, akademików, studentów pedagogiki, organizacji pozarządowych oraz wielu innych podmiotów, które chciałyby zdobyć informacje o ich funkcjonowaniu. Nauczyciele znacznie bardziej niż kiedykolwiek wcześniej obciążeni są pracą (w dobie kryzysu kadr oświatowych muszą realizować dodatkowe godziny dydaktyczne), co osłabia ich motywację do udziału w zajęciach dodatkowych, np. w badaniach. Z kolei szkoły mają trudność z selekcjonowaniem podmiotów, które winne być dopuszczone do wiedzy o ich funkcjonowaniu. Z kolei badania uczniów i ich rodziców stanowią wyzwanie organizacyjne i wymagają przestrzegania wysokich standardów etycznych, co może utrudniać prowadzenie badań w tym obszarze. Na trudności strukturalne nakłada się współcześnie kilka innych czynników, w tym między innymi osłabione zaufanie do szkoły i systemu edukacji, brak współpracy ze strony organów nadzoru pedagogicznego czy dezorientujące i dezinformujące działania niektórych stowarzyszeń. W takiej atmosferze nie tylko organizacje pozarządowe, ale również akademicy i instytuty badawcze mają coraz bardziej utrudniony dostęp do szkół jako przedmiotu badań naukowych lub jakichkolwiek innych interwencji społecznych, np. prowadzenia laboratoriów integracyjnych. Badanie zjawiska migracji w takim kontekście jest jeszcze trudniejszym zadaniem, choćby z uwagi na fakt, że nie wszyscy uczniowie cudzoziemscy pozostają pod opieką swoich rodziców, co uniemożliwia na przykład uzyskanie zgody na badanie. Jest to rosnący problem, polegający na tym, że nie uwzględnia się znacznej grupy uczniów cudzoziemskich w badaniach, co ogranicza wartość naukową uzyskiwanych wyników.  Kolejną przeszkodą jest źle pojmowana przez dyrektorów szkół ochrona danych osobowych, która utrudnia dostęp do podstawowych danych demograficznych o uczniach cudzoziemskich lub z doświadczeniem migracji. Jest niezwykle trudno przekonać dyrektorów, iż badania naukowe stanowią wyjątek w zakresie ochrony danych osobowych i dane te – pod warunkiem zachowania standardów ich ochrony – mogą być swobodnie zbierane i przetwarzane.
Z powyższych przyczyn przedstawiany przez nas raport zawiera jedynie wycinek wiedzy o wielokulturowym środowisku edukacyjnym Krakowa, taki jaki da się nakreślić
w oparciu o już przeprowadzone badania, dostępne dane statystyczne oraz opracowania naukowe. Obejmuje on również zagadnienia, które winny być przedmiotem dalszej ewaluacji i rozwoju, np. narzędzia wsparcia dziecka z doświadczeniem migracyjnym. Takie podejście było celowe, gdyż to właśnie kompetencje wielokulturowe nauczycieli opisane w badaniach w rozdziale 2, ale także profesjonalizm asystentów międzykulturowych oraz dostępność i różnorodność innych narzędzi do pracy z dzieckiem z doświadczeniem migracyjnym decyduje o sukcesie lub porażce procesu integracji realizowanego w edukacji. To właśnie te sfery wymagają intensywnych działań na poziomie samorządu, stąd raport nasz skupił się właśnie na nich. Jednak należy podkreślić, iż przed samorządem stoi wyzwanie prowadzenia badań w całym spektrum możliwych wielokulturowych doświadczeń edukacyjnych, w tym trudne badania uczniów oraz ich rodziców. Wydaje się, iż OWiM może stać się dogodną platformą do przeprowadzenia tak szeroko zakreślonych
i ambitnych działań naukowych, które przyniosą praktyczną wiedzę o tym, jak skutecznie integrować dzieci w szkołach, zapewniając im sukces i ograniczając możliwe deficyty, związane z wykorzenieniem z dotychczasowego środowiska i brakiem zakorzenienia w nowym.
Raport podzielony jest na trzy części. Część pierwsza nakreśla statystyczno-społeczny obraz obecności dzieci z doświadczeniem migracyjnym w szkołach krakowskich. Jego lektura, pokazując niezwykle silną dynamikę wzrostu liczby dzieci z doświadczeniem migracyjnym w gminnych szkołach, wskazuje jednocześnie na pilną potrzebę budowania polityki samorządowej w zakresie edukacji międzykulturowej oraz integracji dzieci z doświadczeniem migracyjnym w ich nowym środowisku życia. Jest to szczególnie ważne w kontekście zmieniających się trendów migracyjnych, w których migracje sezonowe przekształcają się powoli w migracje osiedleńcze, co w naturalny sposób wpływa na zwiększenie liczby dzieci cudzoziemskich w szkołach w Krakowie.
Kolejna część raportu poświęcona jest kompetencjom nauczycieli i ich przygotowaniu do pracy w wielokulturowym środowisku szkolnym. Prezentowane są tam pilotażowe badania własne współautorek raportu przeprowadzone na niereprezentatywnej grupie nauczycieli, którzy odnoszą się do swoich kompetencji oraz potrzeb w zakresie ich podnoszenia oraz innych form rozwoju zawodowego. Mimo to przynoszą one wartościowe wyniki, które wymagałyby jednak w bliskiej przyszłości weryfikacji w oparciu o większą i bardziej reprezentatywną próbę krakowskich nauczycieli. W raporcie zwraca się uwagę na brak badań przekrojowych dotyczących środowiska pracy, nauczania i rozwoju kompetencji nauczycieli, w szczególności zaś ich przygotowania do pracy z uczniem cudzoziemskim. Ostatnie tego rodzaju badania były przeprowadzone ponad sześć lat temu.
Kolejna część raportu poświęcona jest specyficznej grupie pracowników, których zadaniem jest udzielanie szeroko pojętego wsparcia uczniom z doświadczeniem migracyjnym. Prezentujemy problematykę tworzenia się zawodu asystenta międzykulturowego, problemy związane z nabywaniem przez te osoby kompetencji praktycznych do wsparcia ucznia, a także zwracamy uwagę na problemy strukturalne utrudniające rozwój zawodowy tej grupy i tym samym ograniczające skuteczność ich pracy. W tej części raportu prezentowane są również inne, dostępne narzędzia integracji uczniów cudzoziemskich, które podlegają omówieniu i ewaluacji w kontekście możliwości ich przekształcenia i doskonalenia.
Ostatnia część raportu zawiera rekomendacje dla samorządu zarówno w sferze możliwych działań zwiększających skuteczność pracy różnorodnych podmiotów
w wielokulturowym środowisku edukacyjnym Krakowa, jak i w zakresie podejmowania inicjatyw na rzecz zmiany systemowej.