Greek Civil War

Mon travail de thèse porte sur le thème du retour des Juifs après la seconde guerre mondiale (rescapés des camps, résistants ou cachés). Il s'agit d'un thème qui fait désormais l'objet de recherches internationales 2 et qui a été également intégré progressivement dans l'historiographie grecque. 3 Ma recherche a deux objectifs principaux : premièrement, approfondir des questions de recherche posées dans les travaux existants, en s'appuyant sur du matériel des fonds des archives non encore exploré ; deuxièmement, élargir l'optique de ces travaux, pour y inclure non seulement la communauté sépharade et particulièrement importante de Salonique, mais d'autres communautés du pays, longuement restées dans l'ombre. A part Salonique, je me concentre alors sur les communautés d'Athènes (qui après la 1 Je tiens à remercier la Fondation pour la Mémoire de la Shoah pour son soutien précieux jusqu' à présent.

Το Διπλό Βιβλίο, το οποίο συγκροτείται από την Αφήγηση της Σταματίας Μπαρμπάτση και την Ιστορική ανάγνωση, διαπραγματεύεται κυρίως τη διαμόρφωση της μνήμης του ελληνικού εμφύλιου πολέμου (1946-1949). Η τρίχρονη ένοπλη σύγκρουση, που προκάλεσε τον διχασμό της ελληνικής κοινωνίας, αποτέλεσε ένα τραυματικό γεγονός και υπήρξε θέμα ταμπού για πολλές δεκαετίες. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο Εμφύλιος διεξήχθη στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου, στη διάρκεια του οποίου η ανθρωπότητα ήταν διαιρεμένη σε Ανατολικό και Δυτικό Μπλοκ • το τέλος του οριοθετείται το 1989, με την πτώση του τείχους του Βερολίνου. Η ελληνική του εκδοχή σηματοδοτήθηκε από την ομόφωνη απόφαση της Βουλής των Ελλήνων να 'καούν οι φάκελοι' της Αστυνομίας (ουσιαστικά, να σβηστεί η μνήμη) και την ψήφιση του νόμου «για την άρση των συνεπειών του εμφυλίου πολέμου», την ίδια χρονιά, το 1989. Στα μέσα της δεκαετίας του '90 ξεκίνησε επισταμένα –θα έλεγα– και η έρευνα για την κοινωνική ιστορία του και στο τέλος της, το 1999, οργανώθηκαν στην Ελλάδα τα πρώτα συνέδρια. Είχε περάσει ήδη μισός αιώνας από τη λήξη της ένοπλης σύρραξης, ένα όριο που συμπίπτει με το θεσμικά κατοχυρωμένο 'άνοιγμα' των αρχείων. Στα συνέδρια αυτά, όμως, οι περισσότερες ανακοινώσεις στηρίχθηκαν σε πηγές πρώτου προσώπου (προφορικές και γραπτές μαρτυρίες) για πολλούς και διαφορετικούς λόγους, αλλά και γιατί οι ιστορικοί δεν είχαν πρόσβαση στα αρχεία • το γεγονός παραμένει υπαρκτό ακόμα και σήμερα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο δημιουργήθηκε το Διπλό Βιβλίο. Η συνέντευξη με τη Σταματία έγινε τον Οκτώβριο του 1995 και παράλληλα παρακινήθηκε να γράψει την αυτοβιογραφία της. Παρά τα προβλήματα που αντιμετώπιζε με την όρασή της, πριν περάσει ένας χρόνος την είχε έτοιμη. Ήταν όμως δύσκολο να βρεθεί εκδότης, γιατί η Σταματία, γεννημένη το 1922 στο Περιβόλι Δομοκού, στην Κατοχή ήταν μια απλή ΕΠΟΝίτισσα, στον Εμφύλιο μια απλή μαχήτρια του Δημοκρατικού Στρατού, η οποία τραυματίστηκε, συνελήφθη και έζησε στις φυλακές περίπου μια δεκαετία, ενώ σε όλη της τη ζωή παρέμεινε μια αφοσιωμένη οπαδός του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας. Εκείνη την εποχή, όμως, εκδίδονταν σχεδόν αποκλειστικά μαρτυρίες στελεχών. Αυτό συνέβαινε επειδή τα πολιτικά ή τα στρατιωτικά στελέχη θεωρούνταν ότι είχαν ζήσει και μπορούσαν να αφηγηθούν 'πιο σωστά' τα σημαντικά γεγονότα του Εμφυλίου • η συλλογική μνήμη της Αριστεράς διαμορφώθηκε εν πολλοίς –βέβαια, και λόγω έλλειψης αρχείων– μέσα από τις βιωμένες εμπειρίες αυτών των αγωνιστών. Η έκδοση της μαρτυρίας της Σταματίας αντιμετώπισε πολλές αρνήσεις. Για να στηρίξω την έκδοση, σκέφτηκα να γράψω έναν 'καλό' πρόλογο. Όσο όμως δούλευα το κείμενό της παράλληλα με αρχειακές πηγές αλλά και με πηγές πρώτου προσώπου, τόσο κατανοούσα ότι οι βιωμένες εμπειρίες της δεν αντιπροσώπευαν μια μικρή ομάδα αγωνιστών, αλλά την πλειονότητα όσων πήραν ενεργά μέρος –με την πλευρά της Αριστεράς– στους πολέμους της δεκαετίας του '40. Έτσι, προέκυψε Η Ιστορική Ανάγνωση. Με την ενσωμάτωση της προφορικής μαρτυρίας μέσα στο γραπτό κείμενο δημιουργήθηκε Η αφήγηση της Σταματίας Μπαρμπάτση. Και τα δύο μαζί συνθέτουν το Διπλό Βιβλίο.

The current revival of totalizing narratives on history necessitates a rehabilitation of the concept of memory and  the renewal of sociological and anthropological approaches. By looking at antifascist memories among Aegean  Macedonians in North Macedonia, I show how individual narratives and memory work can open an avenue to multiple understandings of the past.

Γοδόση, Ζ. (2019). Τα γεγονότα της δεκαετίας 1940-1950 και οι εικαστικές τέχνες στη Δυτική Μακεδονία. Στο Σ. Ηλιάδου-Τάχου, Α. Ανδρέου, Κ. Κασβίκης & Ι. Μπέτσας, Κατοχή και Εμφύλιος στη Δυτική Μακεδονία, Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο, 357-380. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην εργασία ερευνώνται οι εκδηλώσεις των εικαστικών τεχνών στη 1940-1950 στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, στο πλαίσιο της συγκρότησης ενός τοπικού «κόσμου της τέχνης» με την εξέταση των βασικών λειτουργιών της παραγωγής, προβολής και πρόσληψης καλλιτεχνικού έργου. Γίνεται αναφορά στην περίπτωση της Φλώρινας και την ίδρυση του ΦΣΦ «Ο Αριστοτέλης», στη δράση των καλλιτεχνών και την υιοθέτηση θεμάτων σχετικών με τα γεγονότα του πολέμου, της κατοχής και του εμφυλίου. Ερευνάται η δράση καλλιτεχνών ανάλογα με την πολιτική τους στράτευση και ιδιαίτερα οι περιπτώσεις του Ηλία Βυζάντη και των αδελφών Μπλιάγκα. Παράλληλα, διαπιστώνονται οι αλλαγές που επέρχονται μεταπολεμικά με την υποχώρηση της παραδοσιακά ασκούμενης διακοσμητικής ζωγραφικής και τον προσανατολισμό του αστικού κοινού της πόλης σε ακαδημαϊκές μορφές ζωγραφικής, καθώς και οι ποικίλες ιεραρχήσεις που προκύπτουν από τον διαχωρισμό αυτοδίδακτων και καλλιτεχνών με ακαδημαϊκές σπουδές. Η περίπτωση της Καστοριάς ερευνάται ως ενδεικτική για την επίπτωση που είχαν οι πληθυσμιακές μετακινήσεις, λόγω των γεγονότων του εμφυλίου πολέμου. Γίνεται αναφορά σε περιπτώσεις των καλλιτεχνών που ως παιδιά-πρόσφυγες ή μετανάστες εγκαθίστανται σε σοσιαλιστικές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης, στις ΗΠΑ ή και στην Αθήνα, γεγονός που στερεί την περιοχή από ένα ανθρώπινο δυναμικό, το οποίο, αν υπήρχαν οι κατάλληλες συνθήκες, θα μπορούσε να εξελιχθεί και να στηρίξει την πολιτιστική της ζωή. ABSTRACT The paper focuses on the manifestations of the visual arts in Western Macedonia during the decade 1940-1950 and the procedure of the production, presentation and reception of the works of art as it is gradually formed a local "Art world". It is further investigated the case of Florina and the foundation of the Cultural Association "Aristotelis", as well as the activity of the local artists and the influence of the events of the second world war, the German occupation and the civil war on their artistic production. It is also examined the activity of the artists according to their political engagement through the cases of Ilias Byzantis and the painters of the Blianga family. The investigation of the above ascertains the changes in the artistic production during the post war era, concerning the recession of the traditional decorative painting and the adoption of the academic art. Through these changes appears the distinction between the academic and the self-taught artists. The paper refers also to the case of Kastoria, as indicative of the civil war's consequences to the region and especially to the artists who fled as children-refugees during the civil conficts to the socialist countries of Eastern Europe or migrated in the decades of 50s and 60s to Western Europe, U.S.A. and Athens.

Κατά τον 21ο αιώνα, ο ανταρτοπόλεμος συνιστά τον πιο διαδεδομένο τύπο πολέμου παγκοσμίως, προκαλώντας αέναες διαφωνίες ως προς την καταλληλότερη μέθοδο αντιμετώπισής του. Οπότε, ο Εμφύλιος Πόλεμος (1946-1949) χρίζει ιδιαίτερης προσοχής ένεκα της διττής μοναδικότητάς του: είναι το πρώτο πεδίο σύγκρουσης μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και επίσης μια σπάνια περίπτωση ήττας ανταρτών κατά τον Ψυχρό Πόλεμο. Εν συντομία, το βιβλίο ανά χείρας αναλύει σε βάθος, πρώτον, πώς η Ελλάδα πρωταγωνίστησε στις διεθνείς εξελίξεις παρά το μικρό μέγεθός της και, δεύτερον, πώς ένα ισχυρό αντάρτικο ηττήθηκε εντός μόλις 4 ετών. Σε αντίθεση με ομοειδή έργα, το βιβλίο αυτό ερμηνεύει τον Εμφύλιο Πόλεμο υπό το πρίσμα της Στρατηγικής – όχι της Ιστορίας ή της Πολιτικής. Ως εκ τούτου, το βιβλίο αυτό θα αποδειχθεί λίαν χρήσιμο τόσο στους λάτρεις της σύγχρονης Ελληνικής ιστορίας όσο και στους μελετητές των Διεθνών Σχέσεων και της Στρατηγικής – ιδίως στους μελετητές του ανταρτοπόλεμου.

This paper examines the policy of re-education for left-wing political prisoners in Greece during the military Junta (1967–1974) at the prison camp of the island of Giaros from 1967 to November 1968. Taking as its starting point the ways folk culture was used to substantiate the Colonels’ ideological discourse and to give their rule aesthetic roots as a strategy of legitimization, the paper investigates how this kind of music was instrumentalized as a way of breaking political prisoners in exile. Music from loudspeakers was part of an attempt to make detainees sign Declarations of Loyalty, renouncing their values and their comrades. The ‘re-education’ programme of Giaros is examined here as a remainder of the Greek Civil-War legacy (1946–1949), and particularly of the institutionalized ‘re-education’ and ‘rehabilitation’ programme of the infamous prison camps of the island of Makronissos (1947–1955). Interviews with former detainees from both historical periods underline the damaging effects of the use of music, highlighting the need to understand music’s capacity to degrade but also torture individuals instead of uplift and ennoble the soul.

В книге рассмотрен феномен вооруженного сопротивления части населения против установления послевоенного устройства в странах Балкан. Работу предваряет обширная глава о событиях Второй мировой войны на Балканах,
послуживших прологом к бурным послевоенным годам. В это десятилетие в Югославии, Румынии, Албании и Болгарии повстанцами были антикоммунисты, а в Греции партизанскую войну вела местная компартия. Немаловажную роль в усиление повстанчества играло и иностранное вмешательство (Запада на просоветских территориях и СССР и союзников в Греции). Тактика повстанцев и методы антипартизанских действий властей дают обильную почву для типологических построений и изучения истории партизанской тактики. Книга написана на основании архивных источников и воспоминаний участников событий.

The Greek civil war was fought between the Left and the Right, at the aftermath of WW II and in the framework of the Cold War: the Left was supported by the Soviet Block and the Right by the British and from 1947 and on by the USA. A civil war is fought not only between soldiers on the battlefield but with civilians as both combatants and targets. Thus, women and children were crucial in establishing the specific form and agenda of the Greek civil war. During the Greek Civil War the issue of children's salvation was one of the targets of the strategies adopted by the two opposing camps. Both armies rounded up children from Northern Greece, where the main battlefields of the civil war lay, to encampments, far away from their families and their homes. Moreover, women's presence on military and political level was crucial for both sides at a time when Greek women had the legal status of minors. In the historiography of the Greek Civil War, as concerns women, there are just a few articles for left wing women and I think only one for the right wing ones. Greek historians, most of them left wing, focused their research mainly on those social categories in which they had ideological affiliation. My first research project was on Resistance women. After that I started working on the Greek civil war. During my research on the children of the civil war I discovered the unclassified archive of the Fund " Relief for the Northern Provinces of Greece " (Eranos, «Pronoia Voreion Eparhion tis Ellados») which was established under the Auspices of Her Majesty the Queen and it is widely known as the Queen's Fund. In the archive I «met» the so called «Commissioned Ladies» of the Queen's Fund. Then I found out Lina's Tsaldari archive, as well as Alexandras Mela and Ellis Zalokosta, who were Commissioned Ladies, too. I worked also on archives of women's unions such as the Proccedings of the Children's Clothing Fund (Imatiothiki tou Paidiou), the archive of the Lyceio Ellinidon (Lyceum of Greek Women)

H πρώτη περίοδος του Εµφυλίου Πολέµου (1946-47) Η δεκαετία 1940-50 αποτελεί αναµφίβολα µια από τις πλέον σηµαντικές περιόδους της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, καθώς χαρακτηρίστηκε από τρία µείζονος σηµασίας γεγονότα: τον ελληνο-ιταλικό και ελληνο-γερµανικό πόλεµο, την Κατοχή της χώρας από τις δυνάµεις του Άξονα και την συνακόλουθη Εθνική Αντίσταση, και, τέλος, τον Εµφύλιο Πόλεµο του 1946-49. Ο Ελληνικός Εµφύλιος Πόλεµος (1946-49) υπήρξε γεγονός καταλυτικής σηµασίας για την µετέπειτα πολιτική, οικονοµική και κοινωνική εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας, το ραγδαίο κοινωνικό µετασχηµατισµό της αλλά και τη θέση της χώρας στο διεθνές γεωπολιτικό στερέωµα. Είναι επίσης γνωστό ότι οι κληρονοµιές της περιόδου αυτής ήταν εξαιρετικά σοβαρές για την πορεία εκδηµοκρατισµού της Ελλάδας, τουλάχιστον µέχρι το 1974 και την συνακόλουθη πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας. Στο σηµείωµα αυτό θα επιχειρήσουµε µια σύνοψη της κατάστασης που επικράτησε σε στρατιωτικό κυρίως επίπεδο κατά την πρώτη περίοδο της πολυαίµακτης αυτής σύγκρουσης .

Στις 16 Μαΐου αποκαλύπτεται στη Θεσσαλονίκη μια άλλη δολοφονία (είχε γίνει στις 8 του μηνός) η οποία συγκλονίζει όχι μόνο την ελληνική, αλλά και τη διεθνή κοινή γνώμη: ψαράδες βρίσκουν να επιπλέει κοντά στο Λευκό Πύργο το πτώμα ενός νεαρού άντρα. Ήταν δεμένος χειροπόδαρα και τον είχαν πυροβολήσει με περίστροφο στη βάση του κρανίου. Ήταν αμερικανός, το επάγγελμά του ήταν δημοσιογράφος και το όνομά του Τζωρτζ Πολκ.

This thesis illustrates the narrative of the Greek political refugees of Tashkent and seeks to recognize their Greek and Soviet identity. By examining the public and private spaces of Greek political refugees in Soviet Tashkent between 1949-1974, the thesis identifies the beliefs, symbols and practices, which reveal the hybridity of Greek-Soviet identity.  Research and its findings are based on oral histories and Greek-language newspapers published during the period as well as on memoirs of Greeks who lived in Tashkent. This will aid our understanding of the collective memory and homemaking narrative of the Greek experience in Soviet Tashkent. The collective narrative of Greeks of Tashkent emerges as a very positive and idealized one. Greeks legitimized their settlement in Tashkent by showing how they defended Soviet ideology and how they contributed to and developed Soviet society. The homemaking narrative allowed Greeks to belong to the imagined Greek Soviet Community, the imagined Soviet community and the imagined Greek community.

…μετά, η ζωή συνεχίστηκε – σα να μην τρέχει μία. Η φάση με τον Λέοντα ανασύρθηκε από τα συρτάρια της μνήμης του θείου Ισίδωρου, έκανε αίσθηση στο μικρό κύκλο της καλύβας όταν ανέβηκε το ποστ – και τώρα ταξιδεύει στον κυβερνοχώρο (όπου δεν ανήκει) για να συναντήσει κι άλλους αναγνώστες και να τους δείξει ένα απειροελάχιστο τμήμα μιας Ελλάδας που ούτε καν διανοούνται ότι υπήρξε.

This paper examines the experience of the civil war (1946-49) in the village of Agia Triada in central Greece. The civil war in this area, and generally in the countryside, is only now beginning to attract the attention it deserves.  Yet a study of the war on a local and rural level would be interesting for three basic reasons. Firstly, because during the occupation Evrytania, the province to which Agia Triada belongs, was the main stronghold of the Left resistance organisation National Liberation Front (EAM), and its powerful military wing ELAS (National People's Liberation Army). However, after the battle for Athens in December 1944, in which  EAM/ELAS units fought against the government and British troops, and were defeated, the tide turned suddenly and decisively against the Left and Evrytania became for five years the target of a powerful conglomeration of anticommunist state and paramilitary forces. Secondly, because the consequences of the civil war in Evrytania were disastrous; estimates indicate that more than 10% of the population were killed either in action or after arrest and execution. Hundreds of people were prosecuted, imprisoned, exiled, and left homeless and unemployed. Many families were split and children were forced to live in an atmosphere of fear, anticipated arrest, and forced separation. Beyond the human losses and suffering, the material and economic devastation was no less appalling. Private houses and public buildings were destroyed, villages were evacuated, and fields and flocks were abandoned. Karpenisi, the administrative capital, became early in 1949 a battlefield between government and guerrilla forces.
The third reason for the study of a specific community relates to new methodological approaches to the history of the 1940s. With the ending of the Cold War the entire debate on the Greek civil war has come to seem a little dated. While in the previous decades the conception was basically political, the mode diplomatic history (the war simply as a question of political strategies and policy-making), the perspective national and international (policy-making taking place in Athens, London and Washington) and the scope apologetic (who was responsible, the communists or the Greek rightists and the British), the 1990s signalled the opening up of the possibility of quite different avenues of enquiry: gender relations, village life, themes of crisis, trauma and violence, and the ethnic dimension, for example. A generation of younger historians has been exploring new interesting and exciting ways of doing history, using local studies, oral history and anthropological methods in conjunction with more conventional forms of social and political history to get at the kind of questions ignored by earlier scholars.  As Mark Mazower points out, emphasis on ‘local perspectives serve to underscore the decisive importance of local politics and show how national political loyalties and struggles were filtered through a dense layer of village and regional concerns and interests’.

Άκουγα και διάβαζα περισσότερο από 20 χρόνια, πριν αρχίσω να διατυπώνω κι εγώ κάποιες σκέψεις πάνω στο θέμα. Στην αρχή, το αποτόλμησα με το θάρρος που μου έδινε η λογοτεχνία. Μετά, προστέθηκε ο αναστοχασμός αυτών που είχα ακούσει, από ανθρώπους που είχαν ζήσει τα γεγονότα, μαζί με την, κατά το δυνατόν, παρακολούθηση της σχετικής βιβλιογραφίας και της λογοτεχνίας του Εμφυλίου της δεκαετίας του 1940.

The topic of thisdissertation is to outline the events of the decade 1940 – 1950 (Occupation – Resistance – Civil War) and especially the events of Civil War with topic theme: children in the maelstrom of political unrest and also the people’s experience – memories of the Civil War. This work is based on elements from bibliography; oral testimonies; written sources and the local press. In the first part; we investigate the historical background within which the conditions for the outbreak of the Civil War were gradually created: in which way this affected the relations of the people; terrorism; the conflicts among people due to their political views and the battles between the army forces and the rebels. Furthermore; we talk about the children’s life during the Civil War and probes issues such as the conditions of the children’s transportation from their native villages; the manner and the reasons that these relocations were organized; children’s living conditions in their native villages and, later, in the “Childtowns”. The second part gives the oral testimonies of some residents of Evros; who lived these events and made a comparative analysis of these testimonies, not only with events presented by a local newspaper, but also with elements that already known from bibliography.

Αυτή η εργασία εκπονήθηκε στα πλαίσια του Σεμιναρίου Συνταγματικής Ιστορίας του τμήματος Ιστορίας του ΕΚΠΑ. Διδάσκων: Ευάνθης Χατζηβασιλείου.
Η εργασία αφορά το νομικό σώμα γνωστό ως Παρασύνταγμα το 1952, το οποίο και διατηρήθηκε παράλληλα και αντίθετα με το σύνταγμα.
Προσπαθώ να καταδείξω το ρόλο του Παρασυντάγματος ως διωκτικό εργαλείο και μέσο κοινωνικού ελέγχου του Μεταπολεμικού κράτους. Όπως επίσης τη σημασία και το ρόλο του Αντικομμουνισμού, ως κυρίαρχη ζωτική πρακτική του μεταπολεμικού κράτους, με σημείο αιχμής και νομική απόληξη το Παρασύνταγμα.
Τέλος παραθέτω την εκτίμηση μου για τη συμβολική σημασία της διυστικής αναπαράστασης των εθνικοφρόνων-κομμουνιστών για τη μεταπολεμική τάξη πραγμάτων.

Η περίοδος της «Λευκής Τρομοκρατίας» (1945)(1946), προπομπός της ένοπλης ταξικής σύγκρουσης Η στρατιωτική ήττα των δυνάμεων του ΕΛΑΣ στη μάχη του Δεκέμβρη 1944 επισφραγίζεται με την ταπεινωτική από τη μεριά του ΚΚΕ και των ΕΑΜικών δυνάμεων υπογραφή της περίφημης Συμφωνίας της Βάρκιζας, η οποία υπογράφεται στις 12 Φλεβάρη 1945. Η συμφωνία -υποτίθεται πως-καθόριζε τους όρους για τη λεγόμενη «πολιτική-δημοκρατική ομαλότητα», μέσω της εφαρμογής όρων που δήθεν θα εξασφάλιζαν τις «συνταγματικά κατοχυρωμένες» δημοκρατικές ελευθερίες (άρθρο 1), την άρση του στρατιωτικού νόμου (άρθρο 2), την εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού (άρθρο 7) και των Σωμάτων Ασφαλείας (άρθρο 8) και τη διεξαγωγή «δημοκρατικών» εκλογών και «ελεύθερου» Δημοψηφίσματος για τη λύση του πολιτειακού ζητήματος (άρθρο 9).

Ο τίτλος της εργασίας μου είναι και τίτλος άρθρου της δεξιάς λακωνικής εφημερίδας Λακωνικός Κήρυξ το 1982. Παρά τον τίτλο, το άρθρο προβάλλει αντιρρήσεις στον εορτασμό της αντίστασης και υπογράφεται από έναν πρώην χουντικό δήμαρχο.
Η αναγνώριση της ΕΑΜικής αντίστασης το 1982  δεν αφορά απλώς την τυπική αναγνώριση των αγωνιστών ή την καθιέρωση του εορτασμού της εθνικής αντίστασης. Η νέα ανάγνωση του παρελθόντος, που προτείνει το ΠΑΣΟΚ, προπάντων συμβολίζει ένα διαφορετικό προσανατολισμό για τη μοίρα του μεταπολιτευτικού συστήματος, σε βάρος της ισορροπίας που οικοδόμησε η ΝΔ μετά τη χούντα. Είναι μια περίοδος που ο δεξιός χώρος καλείται να διαχειριστεί τόσο την πολιτική του κληρονομιά όσο και σύγχρονες προκλήσεις της διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ.
Μέσα σε αυτό το τοπίο θέλω να εξερευνήσω τις αντιδράσεις του δεξιού τοπικού τύπου, για την αναγνώριση του παρελθόντος της αντίπαλης παράταξης, στο νέο περιβάλλον της μεταπολίτευσης.

«Επιμένω στο θέμα της Δυτικής Μακεδονίας, δηλαδή Καστοριά, Φλώρινα και Πέλλα. Γιατί αν δεν υπήρχε το Μακεδονικό, αυτό το εκρηκτικό ζήτημα με τους σλαβόφωνους, το οποίο οδηγούσε από μόνο του σε διεθνείς περιπλοκές, θα έλειπε ίσως η σημαντικότερη από τις αιτίες, για τον εμφύλιο που ακολούθησε»

Ο ΔΣΕ, με πολλά μέλη του να έχουν διακριθεί στο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο
(ΕΑΜ) και το αντίστοιχο στρατιωτικό του σκέλος τον Ελληνικό Λαϊκό
Απελευθερωτικό Στρατό (ΕΛΑΣ), τη μεγαλύτερη αντιστασιακή οργάνωση επί
κατοχής, εξακολουθούσε να διατηρεί ισχυρό λαϊκό έρεισμα και στα χρόνια του
εμφυλίου. Αυτός ήταν και ο λόγος που σε αρκετά σημεία της χώρας, οι αντάρτες του
ΔΣΕ αντιμετωπιζόταν θετικά από τον πληθυσμό. Αυτό συνιστούσε τροχοπέδη για τον
ΕΣ αφού ο ΔΣΕ επωφελούταν άμεσα ή έμμεσα από αυτή την κατάσταση.
Αυτή η σχέση πληθυσμού – ανταρτών προσέφερε στον ΔΣΕ πολλά
πλεονεκτήματα. Τα πλεονεκτήματα αυτά μεταφράζονταν είτε σε ανεφοδιασμό και
τρόφιμα, είτε σε ανθρώπινο δυναμικό και πιθανές στρατολογήσεις είτε σε ένα δίκτυο
πληροφοριών. Αυτό σήμαινε πως οι κάτοικοι της υπαίθρου και κυρίως των ορεινών
περιοχών, μετατρέπονταν, συνειδητά ή όχι, σε άτυπους συμμάχους του ΔΣΕ,
παρέχοντάς του σπουδαίες υπηρεσίες. Με τον πληθυσμό κοντά οι αντάρτες είχαν όλα
όσα χρειάζονταν και μια ενδεχόμενη απουσία του θα ήταν ανεπανόρθωτο πλήγμα γι’
αυτούς και θα άλλαζε εντελώς τις ισορροπίες του πολέμου.
Το κράτος το αντιλήφθηκε αυτό και πήρε αρχικά κάποια μέτρα προς την
αντιμετώπιση του ζητήματος ήδη από το 1946. Επρόκειτο για κάποιους περιορισμούς
στη μετακίνηση των ορεινών πληθυσμών και έλεγχος της κίνησης σε αυτά.1
Ένα άλλο
μέτρο ήταν και οι διακρίσεις, μέχρι και η διακοπή βοήθειας σε χωριά ύποπτα για
συμπάθεια προς τους αντάρτες.2 Ουσιαστικά τα χωριά που υποστήριζαν τους αντάρτες
«τιμωρούνταν» για την «αντεθνική» δράση. Ωστόσο τα παραπάνω μέτρα δεν έφεραν
τα επιθυμητά αποτελέσματα και οι αντάρτες συνέχισαν να απολαμβάνουν τα
πλεονεκτήματα που τους προσέφερε ο πληθυσμός που βρισκόταν πλησίον τους. Αυτή
η εξέλιξη έφερε την λύση των εκκενώσεων προ των πυλών.
Για την οριστική αντιμετώπιση του προβλήματος η κυβέρνηση αποφάσισε την
αλλαγή της «ήπιας» πολιτικής και την υιοθέτηση πιο σκληρής πρακτικής. Αυτή
μεταφραζόταν σε εκκένωση των ορεινών περιοχών από τον τοπικό πληθυσμό και την
μεταφορά τους σε κέντρα ασφαλείας στην ύπαιθρο και πολύ περισσότερο στα αστικά
κέντρα. Το κράτος εφάρμοσε ένα σχέδιο πληθυσμιακής μηχανικής και πολιτικής
ελέγχου του πληθυσμού που διαπνεόταν από όλες τις αρχές της έννοιας και την
πολιτική της εδαφικότητας. Στόχος του ήταν η ανάκτηση του ελέγχου του πληθυσμού
και του εδάφους. Δηλαδή σε χώρο που ήταν από δύσκολο έως αδύνατο να ελέγξει, και
κατ’ επέκταση ούτε τον πληθυσμό σε αυτό το χώρο, προχώρησε στην εκκένωσή του
και τη βίαιη μεταφορά των ανθρώπων στα πεδινά ή στις πόλεις. Με λίγα λόγια άσκησε
μία πολιτική ελέγχου του ανθρώπου στο χώρο που δημιούργησε ζώνες ασφαλείας στο
ίδιο το έδαφός του, απομονώνοντας τους αντάρτες του ΔΣΕ και αχρηστεύοντας έτσι
την κοινωνική αποδοχή και δυναμική του. Ήταν μία επίδειξη της εδαφικοποιημένης
κρατικής κυριαρχίας
και μετά από την εφαρμογή της, τίποτα πια δεν ήταν το ίδιο στον
εμφύλιο πόλεμο.  (από την εισαγωγή της εργασίας)

Ο όρος «σχέδιο» αναφέρεται εδώ αποκλειστικά σε στρατιωτικό σχέδιο, δηλ. στην πρόβλεψη δυνάμεων και ενεργειών για την επίτευξη στρατιωτικών καταρχήν στόχων-και μόνο κατ' επέκταση πολιτικών. Η προσέγγιση αυτή προσφέρει τη δυνατότητα μίας κριτικής και νηφάλιας επανεξέτασης της μυθολογίας που αναπτύχθηκε και εξακολουθεί να καλλιεργείται γύρω από τα Δεκεμβριανά. Όσοι την αναπαράγουν, κατά κανόνα αγνοούν τελείως τα πραγματικά δεδομένα.

Η φιλανθρωπία, για μια βασίλισσα, ήταν ένας κοινωνικά αποδεκτός τρόπος επέμβασης στο δημόσιο χώρο, ένας τρόπος άσκησης πολιτικής. Η δημιουργία του Εράνου αποτελούσε μια προσπάθεια κατοχύρωσης της θέσης του παλατιού στους πολιτικούς εμφύλιους που μαίνονταν μέσα στον ένοπλο εμφύλιο, αλλά και της ίδιας της βασίλισσας στην πολιτική αρένα. Η βασίλισσα, μέσω του Εράνου, δημιούργησε ένα μηχανισμό, ένα δίκτυο ανθρώπων που κάλυπτε όλη την Ελλάδα και είχε πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τα προσωποπαγή ελληνικά πολιτικά κόμματα. Η ίδρυση των Παιδοπόλεων θα μπορούσε να ήταν ένας ακόμα κρίκος στην αλυσίδα της φιλανθρωπικής δράσης της βασίλισσας και των εντεταλμένων Κυριών του Εράνου, αλλά την επόμενη χρονιά, το 1948, εξαιτίας του εμφύλιου, αλλά και των φιλοδοξιών της βασίλισσας, μετατράπηκε σε ένα γεγονός «εθνικής» σημασίας. Ο Έρανος, στην επιχείρηση «εθνικό παιδοφύλαγμα», δεν παρείχε μόνο χρήματα και οργανωτική στήριξη, αλλά συνέβαλε τα μάλα στην ανάπτυξη ενός προπαγανδιστικού Λόγου, ο οποίος απευθυνόταν τόσο στην ελληνική όσο και στη διεθνή κοινή γνώμη. Η διάρκειά του προβλεπόταν εξάμηνος, αλλά ανανέωνε τις άδειές του μέχρι το 1956 που μετονομάστηκε σε "Βασιλική Πρόνοια". Στη διάρκεια της Χούντας (1967-1974), όταν η βασιλική οικογένεια έφυγε από τη χώρα, η «Βασιλική Πρόνοια» δεν σταμάτησε τη λειτουργία της, αλλά μετονομάστηκε σε «Εθνικό Οργανισμό Προνοίας» (Ε.Ο.Π.).  Ο πρώην Έρανος, μετά «Βασιλική Πρόνοια» και στη συνέχεια Ε.Ο.Π. διατηρήθηκε μέχρι το τέλος του 20ου αιώνα. Το 1998 ενσωματώθηκε στον Εθνικό Οργανισμό Κοινωνικής Φροντίδας και το 2003 στο Εθνικό Σύστημα Κοινωνικής Φροντίδας

Τα αλληλοσυγκρουόμενα στοιχεία και η προπαγανδιστική εκμετάλλευση μιας νεαρής γυναίκας που είχε την ατυχία να εμπλακεί σε γεγονότα και καταστάσεις που την ξεπερνούσαν σε υπέρτατο βαθμό και της οποίας οι ιδεοληψίες και ο φανατισμός της, την οδήγησαν στην καταστροφή.

Yunanistan’da yirminci yüzyıldaki siyasi istikrarsızlık dönemi İoannis Metaxas’ın iktidara geldiği diktatörlük döneminde başlamış ve onun 1941’deki ölümünün ardından Yunanistan giderek güçten düşmüş ve II. Dünya Savaşı içerisinde işgal edilen ülkelerden biri olmuştur. İşgaller üzerine Yunanistan’da sol kanatta “Ulusal Kurtuluş Cephesi” (EAM) adında, sağ kanatta ise “Ulusal Cumhuriyetçi Yunan Birliği” (EDES) isimli örgütler kurularak işgallere karşı direnişe geçilmiştir.
Savaş sonrası Almanların Yunanistan’dan çekilmeleri sırasında bu iki örgüt arasında patlak veren İç Savaş özetle, komünistler ile milliyetçiler arasındadır. İngiltere sağ kanat olan EDES’e yardım sağlıyordu fakat sol kanat hiçbir yardım görmedi. Sonuçta savaşın galibi İngiliz destekli sağcılar oldu ve solcuların bu dönemde Yunanistan üzerindeki etkisi büyük ölçüde kırıldı.
İç Savaş ülkeyi büyük bir kaosun içinde terk ettiğinde yaklaşık 80.000 kişi ölmüş ve 700.000 kişi evsiz kalmıştı. Ekonomik kayıpların ise haddi hesabı yoktu. Ülke çöküşün eşiğindeydi. Ancak 1950’lere gelindiğinde Yunanistan hem sosyal hem de ekonomik olarak bir gelişme sürecine girmiştir.

Μια σύντομη παρουσίαση των προσφυγικών εγκαταστάσεων της Φθιώτιδας και των φυλακών της Λαμίας μέσα από τις φωτογραφίες του Ερυθρού Σταυρού και σε συνδυασμό με κείμενα από την αδημοσίευτη διπλωματική εργασία μου για τους πρόσφυγες του Εμφυλίου στη Φθιώτιδα.

A brief presentation of the refugee camps of Fthiotida and the prison of Lamia through the photographs of the Red Cross and in combination with texts from my unpublished thesis about the refugees of the Civil War in Fthiotida.

Ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης σχημάτιζε, μαζί με τον Κώστα Καραγιώργη και τον Πέτρο Κόκκαλη, τη λαμπρή τριάδα των αστών με τις εξαιρετικές ικανότητες, οι οποίοι έθεσαν τον εαυτό τους στην υπηρεσία της «εργατικής τάξης», δηλαδή του ΚΚΕ. Ο Πορφυρογένης, όπως και ο Καραγιώργης, είχε μια στενή φιλική σχέση με τον Ζαχαριάδη, η οποία κράτησε ως τον πρόωρο θάνατό του. Το θέμα της της ανάρτησης είναι μια μεγάλη αφήγηση του Πορφυρογένη, όπως την κατέγραψε ο Γιώργος Βοντίτσος-Γούσιας. Ο Πορφυρογένης ήταν ο ίδιος συμμέτοχος-πρωταγωνιστής των γεγονότων τα οποία αφηγείται, συνεπώς η μαρτυρία του έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Το βιβλίο διερευνά τον Εμφύλιο Πόλεμο στη Θεσσαλία με επίκεντρο την Ι Μεραρχία του ΔΣΕ. Βασικοί στόχοι του είναι η κατανόηση των συνθηκών που οδήγησαν στον Εμφύλιο Πόλεμο σε τοπικό επίπεδο και η σκιαγράφηση για πρώτη φορά της οργάνωσης, της σύνθεσης, της δράσης και του αξιόμαχου μιας μεγάλης μονάδας του ΔΣΕ.
  Αρχικά, περιγράφεται η πορεία προς την ένοπλη σύγκρουση και η καταστολή της Αριστεράς στις πόλεις και στην ύπαιθρο. Στη συνέχεια, καταγράφεται η αναδιοργάνωση του ΔΣΕ τον Αύγουστο του 1948 και η προσπάθεια δημιουργίας τακτικού στρατού με τη συγκρότηση της Ι Μεραρχίας. Παρουσιάζονται, επίσης, αναλυτικά οι μεγάλες στρατιωτικές επιχειρήσεις της διετίας 1948-1949, όπως οι μάχες της Καλαμπάκας, των Τρικάλων, της Καρδίτσας, του Καρπενησίου, του Αχελώου κ.ά. Ακόμα, αναλύονται επιμέρους θέματα που αφορούν την Ι Μεραρχία, όπως είναι ο εξοπλισμός και ο εφοδιασμός της, η στρατολογία, οι λιποταξίες, το Υγειονομικό και η στρατιωτική ζωή. Τέλος, εξετάζεται η στάση του πληθυσμού της Θεσσαλίας απέναντι στον ΔΣΕ και καταγράφονται οι ανθρώπινες απώλειες με βάση ποσοτικά στοιχεία.

"Ίσχυε και στη Δυτική Μακεδονία η πολιτική της εξομάλυνσης, που εφάρμοζε το ΚΚΕ"
"Ίσχυε μόνο για τον ελληνόφωνο εαμικό πληθυσμό, που ακολουθούσε τη γραμμή του ΚΚΕ να αποφεύγει κάθε πρόκληση. Αν και εκεί οι άνθρωποι υπέφεραν από τις διώξεις και τον αποκλεισμό τους από τη βοήθεια της ΟΥΝΡΑ. Δεν ίσχυε όμως για τους Σλαβομακεδόνες. Χιλιάδες σλαβόφωνοι έφυγαν για τη διπλανή Δημοκρατία της Μακεδονίας ή για τη Βουλγαρία, όταν άρχισαν οι επιδρομές στα χωριά τους. Στη συνέχεια δικές τους ένοπλες ομάδες έκαναν επιδρομές στην ελληνική επικράτεια"

Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια πρώτη απόπειρα να φωτιστεί η «αθέατη» πλευρά της αμερικανικής βοήθειας στην Ελλάδα, η βοήθεια στη στέγαση: ένα απολύτως προσδιορισμένο επεισόδιο που τοποθετούσε το δίλημμα «καπιταλισμός ή κομμουνισμός» στο πολύ οικείο επίπεδο του καθημερινού βίου και της διαμόρφωσης τρόπων ζωής. Σε μια εποχή που τα κράτη της Ευρώπης ανοικοδομούσαν την κατοικία για τους πολλούς στη βάση του συστήματος που είχαν αναπτύξει από τον μεσοπόλεμο, δηλαδή του κρατικά παρεχόμενου μπλοκ κατοικιών, οι Έλληνες δεν έλαβαν από πρόνοια του κράτους παρά σε ελάχιστες ποσότητες το προϊόν «τελειωμένη κατοικία». Αντί αυτού, αυτό το οποίο τους προσφέρθηκε ήταν το αποτέλεσμα της μελετημένης εφαρμογής μιας αμερικανικής σύλληψης, μιας τεχνογνωσίας, που ακόμα τελούσε υπό έλεγχο και τελειοποιούταν, και ονομάστηκε «υποστηριζόμενη αυτοβοήθεια στη στέγαση». Η Ελλάδα υπήρξε το πρώτο παγκοσμίως πείραμα μεγάλης κλίμακας με βάση το οποίο οι Αμερικάνοι μπόρεσαν να αποτιμήσουν τα οφέλη της αυτοβοήθειας στη στέγαση, την οποία, μέσα από μια σειρά επίσημων θεσμών, φορέων και οργανισμών θα εφάρμοζαν στη συνέχεια, σχεδόν σε όλον τον «αναπτυσσόμενο» κόσμο.
Για τους Αμερικάνους σύμβουλους στέγασης που ήρθαν στην Ελλάδα, η προτροπή για αυτοστέγαση στη διάρκεια της Ανοικοδόμησης δεν ήταν απλώς υποκατάστατο της παροχής «τελειωμένης στέγης», ούτε η εκπλήρωση ενός γενικού λαϊκού αιτήματος για στέγαση με ίδια μέσα (ως ικανοποίηση της ιδιαίτερης «φύσης» του Έλληνα, αυτού του υποτιθέμενου λάτρη της ιδιόκτητης στέγης). Με την εφαρμογή των προγραμμάτων αυτοστέγασης, ο ελληνικός λαός αναμενόταν ότι θα διδαχθεί κοινωνικές συμπεριφορές, θα μυηθεί σε νέα ιδανικά και αξίες -τελικά, θα αποκτήσει μια νέα ψυχολογία, η οποία θα διαμόρφωνε τη νέα, εκσυγχρονισμένη, ταυτότητά του. Στη σφαίρα επιρροής των Αμερικάνων, η με ίδιες προσπάθειες απόκτηση ιδιωτικής στέγης έγινε πραγματικά το κυρίαρχο εργαλείο μέσω του οποίου μια ολόκληρη χώρα διαπραγματεύτηκε τη μετάβασή της στη νεωτερικότητα.

Τασούλα Βερβενιώτη, Η γυναίκα της Αντίστασης. Η είσοδος των γυναικών στην πολιτική Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ (για την έκδοση: Εκδόσεις Οδυσσέας, Αθήνα 1994) Το κίνημα της Αντίστασης αποτελεί το μαζικότερο πολιτικό κίνημα της ελληνικής ιστορίας και ταυτόχρονα οριακό σημείο για την ελληνική αριστερά και την κοινωνική θέση της γυναίκας. Οι γυναίκες που έδρασαν στην Αντίσταση μεγάλωσαν σε μια κοινωνία με έντονες αντιφάσεις. Στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου η οικονομική κρίση συμπορεύεται με αλματώδεις ρυθμούς ανάπτυξης σε όλους τους τομείς της παραγωγής. Η πρώτη ελληνική δημοκρατία με πραξικοπήματα και δικτατορίες. Ο αναλφαβητισμός με παιδαγωγούς όπως ο Γληνός και ο Δελμούζος. Η φυματίωση και η ελονοσία με τη γυμναστική, τη δίαιτα και την κομψότητα. Η "τιμή" της οικογένειας με ένα μεγάλο αριθμό "ελεύθερων συμβιώσεων" και εξώγαμων ή νόθων παιδιών. Το συνοικέσιο και η προίκα με την παρθενοραφή, κοκ. Στη φάση αυτή θεσμοί "αντιδραστικοί" θα οδηγήσουν σε "προοδευτικούς" δρόμους. Η υποχρέωση της προίκισης των γυναικών και η αδυναμία των οικογενειών των λαϊκών στρωμάτων να ανταποκριθούν σε αυτήν, θα ωθήσει τις νεαρές κοπέλες στην αγορά εργασίας, θα μειώσει τον κοινωνικό έλεγχο και θα αμφισβητήσει την πατριαρχική νοοτροπία. Το γεγονός ότι η προσωπική τιμή είναι άμεσα συνδεδεμένη με την προάσπιση της τιμής της πατριαρχικής οικογένειας απέναντι στους "ξένους" και κατ' επέκταση με την υπεράσπιση της τιμής του έθνους, όχι μόνο θα επιτρέψει στις γυναίκες να πάρουν μέρος στην Αντίσταση, αλλά θα ριζοσπαστικοποιήσει μεγάλες κοινωνικές ομάδες και θα τις οδηγήσει στη συλλογική δράση και την "εθνική" Αντίσταση. Από την άλλη μεριά όμως η μαζικότητα του κινήματος θα προσδιορίσει και τις ταξικές του επιλογές. Το μοίρασμα των τσιφλικιών θα αναβληθεί. Οι υποθέσεις κυριότητας, όπως και τα διαζύγια δε θα εκδικάζονται από τα λαϊκά δικαστήρια, αλλά θα αφήνονται για "μετά τον πόλεμο". Η οργάνωση θα αντικαταστήσει την οικογένεια στην υπεράσπιση όχι μόνο της τιμής της πατρίδας αλλά και των γυναικών. Παρόλο που η υλοποίηση του μοτίβου "πρώτα θα κοιτάτε το νεκροταφείο και μετά τις συναγωνίστριες" δεν ήταν πάντα εφικτή, η πλειοψηφία των αγωνιστών/στριών είχε αποδεχτεί την αναστολή των ερωτικών τους συναισθημάτων για "μετά τον πόλεμο". Η γενιά της Αντίστασης έζησε και έδρασε με την προσδοκία μιας μελλοντικής κοινωνικής ευτυχίας. Ανάμεσα στο προσωπικό και το πολιτικό, το ατομικό και το συλλογικό συμφέρον, έδωσε προτεραιότητα στο "γενικότερο καλό". Οι γυναίκες μπόρεσαν να δράσουν στη δημόσια σφαίρα-να βγουν στους δρόμους χωρίς να θεωρηθούν "του δρόμου"-ως μέλη του έθνους: ως ελληνίδες, γυναίκες, αδελφές, κόρες και μάνες αγωνιστών. Άρχισαν τη δημόσια ζωή τους επεκτείνοντας τις δραστηριότητές τους από το σπίτι προς την κοινωνία. Θεωρήθηκε φυσικό-λόγω της κατοχής που αποτελεί ακόμα και σήμερα συνώνυμο της πείνας-να πρωτοστατήσουν στις κινητοποιήσεις για την επιβίωση και τη δημιουργία συσσιτίων, αφού ως μάνες και νοικοκυρές ήταν επιφορτισμένες με τη διατροφή των μελών της οικογένειας. Η λειτουργία όμως των συσσιτίων χτύπησε το