Evliya Çelebi

Evliya Çelebi, Osmanlı tarihindeki en büyük kronik yazalarından biriydi. Dünya çapındaki çeşitli yerlere yaptığı seyahatler ve şehirlerin, kültürlerin ve tarihsel olayların betimlemesi, bu dönemin kültür ve tarih yazımının birincilkaynağıdır. Onun yazıları, tarihsel ve edebi bir bağlantıdır, aynı zamanda diğer Osmanlı kronikçileri gibi: Neshri, Aşık Paşazade, Kemal Paşazade, Tursun Bey vb. Evliya Çelebi’nin Seyahatnâmesi, kültürel tarih, folklor ve gezdiği yerlerin coğrafyasını içerir, bunlardan biri de Kosova’dır. Evliya Çelebi›nin Kosova’ya yaptığı seyahat, 17. yüzyılın ortalarında, Sultan Mehmet IV (1648-1687) döneminde gerçekleşti. Bu seyahat sırasında, Evliya Çelebi, Melek Ahmet Paşa eşliğinde Zveçan, Mitroviça, Vuştrri, Priştine, Kaçanik ve Üsküp gibi şehirleri ziyaret etti. Şehirleri tanımlarken, bu şehirlerin ve bu bölgelerde hüküm süren sultanların tarihini de anlatır. Kaleleri tanımlarken, Mitroviça Kalesi gibi,şanssız kale olarak nitelendirir, çünkü Birinci Murat’ın öldürüldüğü yer olarakbilinir. Ayrıca, bu şehirlerdeki camileri, türbeleri, hanları, dergahları, Kosova’da daha çok tüketilen yiyecekleri, baklava gibi bahseder. Ziyaretlerinden biri Sultan Murat Hüdavendigâr’ın türbesidir. Ayrıca, şehir isimlerinin terminolojisini de açıklar, örneğin, Kaçanik’in (Kaçanlar) isminden dönüştüğünü belirtir. Konunun birincil işlenme kaynağı, Evliya Çelebi’nin eseri Seyahatname’dir ve onun seyahatine dair tanımlamalarıdır. Ayrıca Salih Vuçitërrni, Hasan Kaleshi, Franz Babinger, Jup Kastrati, Ahmet Cevdet, Dankoff, Robert Elsie gibi yazarlar da Evliya Çelebi›nin seyahatini ele alan çalışmalarıyla önemlidir. Bilimsel metodolojiyi kullanarak, bu kaynaklar aracılığıyla Evliya Çelebi'nin Kosova’ya yaptığı tarihi seyahat hakkında belirli sonuçlara varacağız. Keywords: Evliya Çelebi, Seyahatname, Murat, Osmanlı

Sultan IV. Mehmed ile birlikte ciktigi ve Uskudar’dan hareketle Bursa’ya, buradan Canakkale bogazina ulasan, Gelibolu yoluyla da Edirne’de son bulan seyahatinde Evliya Celebi, Mihalic’ten kuzeye Bandirma yonune saparak Erdek ve Aydincik’i da gorur. Buralar hakkinda tarihcesi, yapilari, insanlari ve uretimleri basta olmak uzere bilgiler aktarir. Evliya Celebi’nin Kapidagi’nin anakarayla birlestigi yerde bulunan Bandirma, Aydincik ve Erdek’e ait verdigi bu bilgiler, 1659 yillarina ait bu bolge icin oldukca onemli olmakla birlikte, diger arsiv belgeleriyle kullanildiklarinda daha anlamli ve guveniler oldugu soylenebilir

Evliya Çelebi 1611 yılında İstanbul’da dünyaya gelmiş, 1635 yılında IV. Murat devrinde saraya intisap etmiştir. 1640 yılında Sultan İbrahim devrinde sarayla ilişkisi kesilmiştir. 1630 yılında gördüğü Rüyanın gereği diyebileceğimiz Seyahatlerine önce İstanbul’da başlamış, 10 yıl kadar süren bu dönemin sonunda eserinin ilk cildini meydana getirmiştir. 1640 yılı itibarıyla Bursa ile başlattığı bu geziyi önce Anadolu’da sonrasında Balkanlar, İran, Orta Avrupa ile sürdürmüştür. 1671 yılına çıktığı Hac yolculuğuna kadar Osmanlı sarayı ve idaresiyle olan ilişkisi artık biraz uzaktan devam etmiştir. 1671-2 yılında Hac vazifesini ifa ettikten sonra Mısır’a yerleşen Evliya Çelebi burada da Osmanlı yönetimin yöneticileriyle çok yakın olmuştur. Zaman zaman Mısır’dan Afrika içlerine kadar süren yolculukları ana çıkış noktası ve mihveri Kahire olmuştur. Kendisinden 20 yaş küçük olan Müneccimbaşı’nın talihi 1667 yılında IV. Mehmed’e musahip oluşuyla değişmiştir. Aynı yüzyıl diliminde birbirine yakın tarihlerde yaşamış bu iki şahsiyetin gözlemlerinin karşılaştırılması yerinde olacaktır. En azından ortak hocaları ve tanıdıkları yönetici sınıf ve Osmanlı hanedanına dair bazı fikir ve düşünceleri karşılaştırmak ve kıyaslamak gerekmektedir. Bu gözle yapılacak çalışmalarda çıkması muhtemel verilerdeki ortak noktaları derlemek veya değerlendirmek yerinde olacaktır.
Aslında Evliya Çelebi’den iki yaş küçük olan Katip Çelebi de bu halkanın erken dönem ayağını oluşturmaktadır. Onun yaşadıkları da bu karşılaştırmak mümkün olmasa da bir göz atmak yerinde olacaktır.
Aslında Osmanlı devletinin en uzun asrı olark XIX. yüzyıl belirtilmiştir ve doğrudur. Fakat XVII. Yüzyıl ise Osmanlı Cihan devletinin ilk ciddi sadmeyi yediği 1683 Viyana bozgunu ve sonrasında 16 yıl süren savaşlarda istenildiği manada durumu kurtaramayan devletin nafile çabaları 1699 Karlofça ile neticelenmiştir. Bütün bunların ayrıntıları dönem yazarlarını farklı kriterlerle okumaktan geçmektedir.  Biz tebliğimizde bunun ipuçlarını arayacağız.

Bu makalede, Evliyâ Celebi‘nin meshur Seyahatnâme‘sine gore Anadolu‘daki sahâbiler ele alinacaktir. Evliyâ Celebi XVII. yuzyilda yasamis ve dunyaca taninmis onemli bir gezgindir. Kendi donemindeki Osmanli topraklarinin buyuk bir bolumune seyahatler gerceklestirmis, gorduklerini on ciltlik eserinde bir araya getirmistir. Bu Seyahatnâme‘de, gezdigi beldelerin ekonomik, sosyal, kulturel ve siyasi yapilari yaninda; donemin dini yasantisini, orf, adet, gelenek ve goreneklerini de kaleme almistir. Bu arada gezdigi beldelerdeki onemli turbeleri ziyâret etmistir. Bu turbelerden bazilari halkin sahâbe turbesi olarak ziyâret ettikleri yerlerdir. Evliyâ Celebi hem bu turbeler hem de burada yattigina inanilan sahâbiler hakkinda onemli bilgiler vermistir

Edatlar dillerin tamamlayıcı unsurlarıdır. Sözcükler tek başlarına anlamlı yapılar olsalar da bu anlamların çeşitliliği ve bağlantılar edatlarla sağlanır. Dilin sözcük seviyesinden anlamlı bir birlik seviyesine gelmesinde en önemli görevler edatlar üzerine yüklenir. Dolayısıyla dil incelemesinde edatlara daha dikkatle bakmak gerekir. Türkçenin edatları konusunda bilimsel çalışma dendiğinde şimdiye kadar Necmettin Hacıeminoğlu hocamızın "Türk Dilinde Edatlar" kitabı akla geliyordu. Elimizdeki eserle birlikte bu sayı ikiye yükselmiş oldu.

Bu çalışmada Podgoriçe Kazası'nın XVI. yüzyılda Osmanlı idaresindeki durumu incelenecektir. Şehir merkezinin ve kırsal alanın idari, demografik ve sosyal yapısı hakkında bilgi verilecek, tespit edilen bilgiler sebep-sonuç ilişkisi bağlamında değerlendirilmeye çalışılacaktır. Çalışmada birinci el kaynaklardan tahrir ve mühimme defterleri kullanılmıştır. Osmanlı hâkimiyetinde Podgoriçe ve çevresi ile ilgili çalışmaların azlığı dikkat çekicidir. Bu bağlamda çalışma ile bölge tarihine katkı sağlamak amaçlanmaktadır.

The relevant literature reports differences in the use of clitic doubling in Albanian dialects. Quantitative corpus studies show that all dialects spoken outside of the Republic of Albania show a more frequent use of clitic doubling. The data of this corpus prove that the less restrictive use of clitic doubling is not accompanied by increasing transparency of its usage. In contrast to Standard Albanian, where the usage of clitic doubling is not optional and can almost without exception be explained by topic and focus marking, in the peripheral Albanian dialects outside of the Republic of Albania numerous exceptions from the general tendency can be detected. In order to explain these exceptions, a wide variety of factors must be taken into account and, in certain contexts, point to the optional use of clitic doubling. From a descriptive point of view, these exceptions suggest an increasing degree of functional opaqueness.

Di destpêka sedsala XVIan de gelek mîrên Kurd li hember nêzikbûna tehdîdên du
hêzên mezin, ji dêvla ku di nav xwe de yekîtîyekê çê bikin û bibin dûgeleke serbixwe,
alîyekî bihêz ê ku dê berjewendîyên wan biparêze, –bi tewreke pragmatîst- alîyê
Osmanîyan tercih kirin. Mîrên Kurd ku di navbera Osmanî û Sefewîyan de mabûn,
ji bo ku xweser/otonom bimînin, mecbûr man ji berjewendîyên wan re xebitîn. Di
serî de digel ku ev terciha stratejîk, ev pêwendîya sîmbiyotîk bi awayekî rast xuya
dikir jî, ji dawîya destpêka XVIan vir ve, him bi tehdîda Sefewîyan, him jî ji alîyê
siyasetê navendîkirina Dewleta Osmanî ve serûbin bû. Rewşa mîrektîyan guherî û
wan yeko yeko serxwebûna xwe ji dest da. Ezîz Efendîyê ku layihayek ji siltanî re
amadekirî ye, ji ber rewşa mîrên Kurd, polîtîkayên Osmanî rexne dike. Herwiha
Ehmedê Xanî jî ji alîyê Kurdan ve di heman rewşê de nêrînên Kurd tîne ziman.

Kurdish Emirates in The Conflicts Between The Ottoman And Safavids in The 16th And 17th Centuries

Since the Beginning of the 16th century, the Kurdish Emirates had selected the Ottoman side in a strong pragmatist manner instead of lining up and establishing a
unified state against the threat of the two great powers. The Kurdish Emirates, being
caught in fires between the Ottoman and the Safavids, compulsorily complied
with the interests of these two states in order to protect their hereditary rights and
stay autonomous. Although this strategic choice and symbiotic relationship initially
seemed correct, it failed due to both the Safavid threat and the Ottoman centrist
policy since the end of the 16th century. The statues of the Emirates had gradually
changed and they lost their independence. Aziz Efendi, one of the advisors of the
Sultan Murad IV, criticized the policies implemented by the Ottoman government
on the Kurdish Emirates in his report. The Kurdish intellectual Ehmedê Xanî, at the
same time, criticized the same politics by the Kurdish side

Her yeni eser ve etkinlik, bir muştu, bir çağrıdır... Toprağa atıIan tohum misali, meyve verir; ama yakında, ama çok uzakta. Önemli olan o heyecanı duyumsayabilmek ve sonuna kadar yaşayabilmektir.

Dergimiz kültür-sanat alanında işIev görecektir. Bu alanda bir boşluk olduğunu düşünmemizin yanı sıra, böylesi bir alan üzerinden konuşmanın daha çok imkanlar/fırsatlar oluşturacağına ve ortak bir zeminde tutacağına inanıyoruz. Tabi ki, kültür—sanat alanında çıksak da, bu alanın, isminden bile başlayarak içerdiği disiplinlerden ele aldığı temalara ve konuların eleştiri ve analizine kadar kaygan bir zemin üzerinde durduğunun farkındayız. Bu açıdan kültür-sanat terimleri, hep tırnak içinde okunmalıdır. Aslında gayemiz, sahici bir dünya görüşünün ve anlamlı bir yaşam biçiminin hem arayışı, hem de uygulanışından başkası değildir. Bu açıdan derdi olan ve "dert söyletir" misali sözü olan insanlara kapımız ve yüreğimiz açıktır.

Büyük Türk denizcisi Pîrî Reis'in Kitâb-ı Bahriyye'si, yani, 'Denizcilik Kitabı' öncelikle Osmanlı ve genelde dünya harita/yerbilgisi tarihinin kaynak yapıtıdır. Bu çalışmada, Kitâb-ı Bahriyye'nin, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı yayımı (Ankara, 2014) Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Hazine Koleksiyonu Yazması (1526) Tıpkıbasımı'ndan 'Venedik Körfezi' bölümünün yazıçevrimiyle birlikte günümüz Türkçesine aktarımını yaparak, yazıçevrimli metinlerde geçen, bugün genel olarak kullanımdan ve bilinirlikten düşmüş durumdaki Ortaçağ İtalyanca ve zaman zaman başka dildeki yer adlarının hemen tümünün haritadaki güncel karşılıklarını ve yerlerini ve ilgili açıklamaları dipnot göndermeleriyle göstermiş bulunuyorum. Ayrıca, Pîrî Reis'in Kitâb-ı Bahriyye 'Venedik Körfezi' bölümünde vermiş olduğu toplam 28 haritanın hepsinin yazıçevrimli sürümlerini de hazırlayıp okuyucunun ilgi ve bilgisine sunuyorum. Yani, okuyucu, "eski yazılı" her bir haritanın hemen ardından, yalnızca Latin abecesiyle yazıçevrimli güncelleştirilmiş birer eşlemini de görüp inceleyebilir. Şimdilik hakkında herhangi bir bilgiye ulaşamamış olduğumdan soru imiyle vermek durumunda kaldığım birkaç yer adı dışında, haritalardaki bütün Ortaçağ (16 yy.) yer adlarının güncel karşılıklarını ve ilgili açıklamaları da her yazıçevrimli haritanın hemen ardından harita başlığının altında sıralayarak gösterdim. Pîrî Reis'in anısına ve onun izinde bir "Eski Venedik Körfezi" gezisinde, Reis'e içten saygılarıyla Adriyatik'in büyüleyici koylarına yelken basmak isteyebilecek, zevk sahibi her denizcinin, onun bu yazıçevrimli ve açıklamalı, "güncel" Ortaçağ haritalarının kılavuzluğundan elverir düzeyde yararlanabileceğine inanıyorum. Öyleyse, yelkenler fora denizci!

        Great Turkish sailor Pīrī Reis’ Kitāb-i Bahriyye, namely, ‘The Book of Navigation’ is the source work for primarily the Ottoman and in general the world’s history of cartography/geography. In this study, from the Facsimile Edition (Ankara, 2014) of the Manuscript of Kitāb-i Bahriyye (1526) in the Topkapı Palace Museum Library, Treasury Collection, by TR Ministry of Culture and Turism, I have made the transcription, and rendition to today’s Turkish, of the chapter ‘Gulf of Venice’ and shown by footnote references the current equivalents and locations on the map of almost all the medieval place names in Italian and occasionaly in other languages, mentioned in the transcribed texts, that have generally fallen out of use and recognition today, and made related explanations. Besides, I have also prepared the transcribed versions of all the 28 maps in total given by Pīrī Reis in the chapter ‘Gulf of Venice’ of Kitāb-i Bahriyye, and present them to the reader’s interest and information. That is, the reader can also see and examine immediately after each map “in old script” the copy of it brought up-to-date, solely, transcribed in Latine alphabet. Except for several place names I had to give with question marks since for now I couldn’t reach any knowledge about them, I also showed the current equivalents of all the medival (16th c.) place names on the maps and the related explanations by aligning them under the title of map, immediately after the each transcribed map. I believe each discerning sailor, who might want to set sail with his/her sincere regards to Pīrī Reis to the fascinating coves of Adriatic in a tour of “Old Gulf of Venice” in the memory of Pīrī Reis and in his footsteps, could at a suitable level make use of the guidance of his these transcribed and annotated, “up-to-date” medieval maps. So unfurl the sails sailor!

U radu se na temelju osmanskih izvora i relevantne literature ustvrđuje na koje je načine i u kojoj mjeri osmanski vojni promet u Baranji utjecao na baranjsko stanovništvo i okoliš. Osmanska vlast u Baranji najveći je logistički fokus stavljala na kontrolu i sigurnost kopnenog puta uz Dunav i Dunavom jer su ta dva prometna puta bila od presudne važnosti za transport ljudstva i materijala u okviru osmanskoga prodora u srednju Europu. Održavanje prometnica iziskivalo je golema materijalna sredstva, a ponajviše drvenu građu iz okolnih šuma od koje su se gradili mostovi i utvrde. Prometnu komunikaciju ugrožavalo je razbojništvo, upadi habsburških odreda i sveprisutno močvarno tlo. Utjecaj osmanskoga vojnog prometa na baranjsko stanovništvo i okoliš bio je vrlo velik jer se vojska za svojih pohoda koristila naseljima u blizini prometnica za potrebe smještaja, prehrane i radne snage. To je rezultiralo uništenjem šumskoga fonda i raseljavanjem stanovništva nezadovoljnoga vojnom eksploatacijom svojih resursa.

Autograf, odnosno izvorni rukopis »Putopisa« osmanskog putopisca Evlije Čelebija (1611. – 1685. ili kasnije) sadrži brojne ulomke koji se ne nalaze u dosad objavljenim izdanjima putopiščeva djela. Tako se u autografu »Putopisa« može pronaći mnogo dosad nepoznatih podataka koje Evlija iznosi o Nikoli VII. Zrinskom, odnosno o njegovu karakteru i aktivnostima, posjedima obitelji Zrinski, poštovanju koje su Osmanlije gajili prema Zrinskima itd. U članku se nove podatke iz autografa uspoređuje s otprije poznatim informacijama iz izvora i literature te se iznose novi zaključci. Posebna se pažnja posvećuje Evlijinim nagovještajima da su predstavnici obitelji Zrinski pretendirali na kraljevsku krunu, odnosno vlast u Hrvatskoj i Ugarskoj.

В данной книге автор рассматривает историю и культуру Золотой
Орды (Улуса Джучи). По его мнению, Золотая Орда оставила существенный след в истории Евразии, в истории России, в истории татарского народа. Она обладала огромной территорией, военным могуществом, широким международным влиянием, мощным государственным аппаратом, развитой
многоукладной экономикой, богатой культурой, оказала глубокое и
многовекторное влияние на политическую, экономическую и этнокультурную карту Евразии. В совокупности, по мнению автора, всё это позволяет с полной уверенностью использовать в её отношении эпитет мировой сверхдержавы Средневековья.

Bu kitapta; Evliya Çelebi’nin XVII. yüzyılın yaklaşık 50 senelik bir kısmında çok geniş bir alanı gözlemleyip kayda geçirmesi suretiyle oluşturduğu Seyahatname adlı eserinde, Bektaşiliğin ve Kızılbaşlığın seyri ele alınmıştır. Bu dönemdeki Osmanlı Devleti-Bektaşi tarikatı ve Osmanlı Devleti-Safevi Devleti ilişkileri irdelenerek bu ilişkilerin Evliya Çelebi’nin söylemlerine ne şekilde etki ettiği ortaya konulmuştur. Bektaşilikle ilgili yazılı kaynakların oldukça az olduğu bir dönemde Evliya Çelebi Seyahatnamesi sayesinde 194 adet Bektaşi tekke, türbe ve ziyaretgâhının varlığı gün yüzüne çıkarılmış ayrıca Bektaşi dervişlerinin günlük yaşamlarından dini görüşlerine, geçim kaynaklarından görünüşlerine kadar birçok alanda detaylar paylaşılmıştır. Ayrıca sözü edilen 194 adet tekke, türbe ve ziyaretgâhın günümüzdeki durumları da gün yüzüne çıkarılmıştır. Evliya Çelebi’nin, Bektaşiler hakkında oldukça olumlu cümleler sarf ederken çalışmamızın bir diğer unsuru olan Kızılbaşlar hakkında son derece olumsuz ifadelere yer verdiği görülmüş ve bunun nedenlerine değinilmiştir. Ayrıca Seyahatname marifetiyle Kızılbaşların yerleştiği alanlara, görünüşlerine, yaşam biçimlerine, inançlarına; Evliya Çelebi’nin Kızılbaşlar hakkındaki düşüncelerine ve Kızılbaşların İslam halifeleri hakkındaki görüşlerine yer verilmiştir.

Osmanlı coğrafyasını karış karış gezen Evliya Çelebi gittiği yerlerin coğrafi, kültürel, idari, toplumsal ve mimari özelliklerine yer vermiştir. Evliya Çelebi'nin ölüm yeri de olan (1685?) Mısır, imparatorluğun tarihi, kültürü, idari durumu ve kozmopolit yapısıyla en ilginç bölgelerindendir. Evliya Çelebi Mısır'a 1671 yılında gelmiştir. Tüm şehirlerini gezdikten sonra Nil'in kaynağı olan Kamer Dağı'na kadar seyahat etmiştir. Bu araştırmada seyahatnamesinin 10.cildinde olan Mısır ile ilgili ilginç bulduğum kısımları derledim. Mısır toplumunun özelliklerinden bahsedilen bölümlerin toplanılmasıyla oluşturulan "Mısır Toplumu Üzerine İzlenimler" bölümüyle başlayacaktır. Bu kısımda Mısır'ın dil, din ve bazı kültürel özelliklerine yer verdim. Evliya Çelebi Mısır'daki yüzlerce meslek grubundan bahsetmiştir. Aralarında ilgi çekici bulduklarımı "Esnaflar ve Zanaatkarlar" bölümünde yer verdim. Son bölüm olan "Mısır'ın İlginçlikleri ve Hikayeleri" kısmında seyahatnamede ilginç bulduğum güldürü ve öğretici hikayelerden seçmece yaptım.

Yazar-1 (%70)-Yazar-2 (%30) Veri Toplanması Yazar-1 (%70)-Yazar-2 (%30) Araştırma-Veri Analizi-Doğrulama Yazar-1 (%60)-Yazar-2 (%40) Makalenin Yazımı Yazar-1 (%60)-Yazar-2 (%40) Metnin Tashihi ve Geliştirilmesi Yazar-1 (%60)-Yazar-2 (%40) Değerlendirme: Bu makalenin ön incelemesi iki iç hakem (editörler-yayın kurulu üyeleri) içerik incelemesi ise iki dış hakem tarafından çift taraflı kör hakemlik modeliyle incelendi. Benzerlik taraması yapılarak (Turnitin) intihal içermediği teyit edildi. Etik Beyan: Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Antalya ve Alanya coğrafi konumları sayesinde tarih boyunca Anadolu'nun diğer Akdeniz devletlerine açılan önemli liman kentleri olmuş ve bundan dolayı Anadolu'da hüküm süren egemen güçlerin elde etmek istedikleri şehirler içinde ilk sıralarda bulunmuşlardır. Kozmopolit yapıları nedeniyle her ulus ve dinden kimseyi sınırları bünyesinde bulundurmuş ve buna ek olarak bu bölgeye gelen seyyahların da ziyaret ettiği yerleşimler halini almışlardır. Bu çalışmada Antalya ve Alanya'yı ziyaret eden İbn Battuta ve El-Ömeri başta olmak üzere Simon de Saint Quentin, Johannes Schiltberger gibi seyyahların gözlemleri aktarılmış ve bunlar daha detaylı bilgi veren Evliya Çelebi'nin anlatıklarıyla desteklenerek bu yerleşimlerin Geç Dönem Ortaçağ'da (XIV-XV. yüzyıllar) nasıl bir durumda bulunduğu ortaya konmaya çalışılmıştır. Onların Antalya ile Alanya hakkında anlattıkları mevcutgüncel kaynaklarla karşılaştırılacaktır.

Evliyâ Çelebi, one of the most important travellers who lived throughout history, is an important person not only for Turks but also for the whole world. Selected by the Council of Europe as "one of the 20 most important people shaping humanity in the 21st century", Evliyâ Çelebi's work has been included in the UNESCO Memory of the World List and is among the 100 Essential Works and is a giant work far beyond a travel book. This work, written in a fluent narrative, contains not only the events that took place, but also a lot of information in cultural, historical, economic and gastronomic terms. It tells unique information about the nutritional cultures of the 17th century Ottoman world and its neighbours. In this study, we will witness the social, cultural, artistic, archaeological, agricultural and economic information of the regions visited by Evliyâ Çelebi during his 50 years of travel, as well as the vast gastronomic information he gave about food cultures and foodstuffs. The events described by Evliya Çelebi to the finest detail, the wars he participated in, the historical events he witnessed and the stories he mentioned are "a very valuable source for researchers and gourmets who are interested in cuisine, history and culture, food, as well as many readers from historians to literary scholars, geographers to folklorists, and those who want to benefit in their academic researches". Anchovy in a different identity I will also talk about "Anchovy fish", which is the only recipe that Evliya Çelebi included in his travelogue and which has turned into a way of expressing itself in the life and culture of a region, a city, and according to Evliya Çelebi, the people of the region, which has become "the lifeblood of a city" according to Evliya Çelebi, have transformed it from being a food and given it an identity, and I will talk about the dishes made with anchovy fish. You will witness how anchovy affects a society's lifestyle, economy, sense of literature and humour, folkloric values; especially its architecture, clothing-dressing and culinary culture. Sometimes with a thought and sometimes with a pleasant smile, we will witness the colourful stories of the people of the region together with anchovy fish and how a food represents a region and the endless information given by Evliyâ about foodstuffs. Evliya Çelebi and his Travelogue The famous traveller Evliya Çelebi, in this work, includes events observed with a realistic eye, a simple and clear narrative, fantastic elements from time to time and frequently uses idioms that the public can understand. In this travel book, Evliya Çelebi, while describing the places he travelled and saw in his own style, sometimes approaches the events with a sarcastic attitude and includes strange events in order to attract the attention of the reader. While travelling in the Near East, the Middle East, the Arabian Peninsula and the Balkans, Evliyâ Çelebi's unique information on the nutritional cultures of the 17th century Ottoman world and its neighbours, the agricultural products grown in the countries and regions he travelled, his descriptions of the Ottoman palace kitchen, information on food, beverages, kitchen utensils and food tradesmen, Evliyâ Çelebi's valuable information on the geography of the empire. Travelogue has an important place in terms of Turkish cultural history and travel literature. Evliya Çelebi's Travelogue is considered as an important source both historically and culturally. It is a work that sheds light on the period of the Ottoman Empire and offers a pleasant reading experience for travellers, history, culinary historians and gourmets, literature lovers and food and beverage enthusiasts. Evliyâ Çelebi's travelogue is a work that touches on hundreds of subjects, contains rich information on these subjects, allows different readings and researches, has a multi-layered structure, and deserves the adjectives "giant" and "unique". Our traveller describes what he saw, heard, invited, celebrated, ate and drank, the adventures he had, the experiences and knowledge he gained in the wars he participated in, sometimes by exaggerating and sometimes by blending legend and reality during his travels in "fifty-one years, eighteen sultanates and kingdoms". With the delicious and gripping narrative that emerges from this blend, the author conveys the geographical, political, social and emotional structure of the Ottoman world on the one hand, and draws a detailed panorama of daily life on the other. There are descriptions of hundreds of cities within and outside the borders of the Ottoman world. After describing the administrative structure, architectural monuments and population density of the cities in a hierarchical order within a certain framework, Evliyâ Çelebi relates his observations about the people. He lists the names of men and women, mentions the languages and dialects spoken, physical characteristics, clothing and eating habits, and records the "praiseworthy" products of the region, especially foodstuffs. And with these foods, which he meticulously recorded for fifty-one years, he reminds us that Ottoman food culture was not only centred in Istanbul; he provides us with unique material on the eating habits and traditions

The paper examines specific artifacts – stone balls of various sizes – that constitute significant material remnants of Ottoman military history in Bulgaria. While historical records confirm the existence of Ottoman gunpowder artillery in the region, archaeological research has contributed little to its study. This is largely due to the misdating and misinterpretation of these stone balls.
Through careful analysis of publicly available archaeological data and historical sources, this study presents a new perspective on using gunpowder artillery and stone projectiles in Ottoman Bulgaria. It contends that most of these artefacts were integral to the Ottoman military arsenal, challenging previous assumptions that limited them to medieval ammunition.
The study provides compelling evidence for the existence of Ottoman-era stone projectiles at several sites, including Cherven, Shumen, Nikopol, Silistra, Kaliakra, and Svishtov. This evidence is corroborated by historical records, which underscore the undeniable presence of Ottoman artillery in the region, particularly in the areas between the Danube and the Balkan Mountains, which remained a vulnerable frontier zone in contrast to the land south of the mountains.
Crucially, this research underscores the need for more precise archaeological documentation, comprehensive artefact descriptions, thorough contextual information, and multidisciplinary research to understand the complex history of these stone projectiles fully.

On yedinci yüzyılın ortasında saraydan taşra göreviyle vezaret payesi alıp Şam Beylerbeyi olarak atanan Silahdar Kara Murtaza Paşa’nın eyaletine gidiş sürecinin incelendiği Toplumsal Tarih Dergisinin Haziran 2024 tarihli 366. sayısında yer alan çalışma.

“Dede Maksûd’un Kayır’pa Alp Bây ve berâberindeki Kayılar’ın Ahlat’a yerleşimlerinden sadece on üç yıl sonra dikilen orijinal türbe kitâbesi, yakın zamâna kadar hakkında hiçbir çağdaş kanıta rastlanmayan Osmanlılar’ın atalarının göç ve yerleşim sürecine tekâbül eden bu fetret dönemi hakkında, Oġūz-nāme ve ona dayanılarak yazılmış birkaç kaynak sâyesinde bildiğimiz tüm bilgileri târihî açıdan doğrulayacak ve Osmanlılar’ın menşe’ ve atalar târihine ışık tutacak oldukça ciddî ve önemli târihî veriler içerir.”

We bring to light here two case studies from Albanian that show interesting semantic change, and we argue that in order to understand the particular changes involved, the concept of "milieu" (Christiansen and Joseph 2016: 56-7) should be invoked.

Evliya's description of his journey in 17 th century Ottoman Palestine is a good example of the importance of travelogue, especially as it gives another viewpoint, that of a Muslim scholar. Through his eyes, it is possible to see the country, hear local traditions and get a better understanding of realities in that time and place. This article should be considered as an attempt to initiate either a greater research project on Evliya's Seyahatname concerning Palestine or a collection and publication of other Muslim travelers' narratives from the Ottoman period, which are scarce and not always accessible.

Among the Persian futuwwatnāmes, which started with the Ṣafavid period and are described as Persian Cevânmerd, there are also epistles belonging to butchers. The writing of these works began in the Great Khorasan basin during the Seljuk period. These works are considered as the main sources of the 13th century Anatolian Akhism. In Persian futuwwatnāmes, this profession is attributed to Prophet Ibrahim. The master of the profession Hazrat (Excellency) Ali were counted, and as the hero of the profession, Reyli Cevânmerd-i Kassâb, based on Hazrat Ali and considered one of the close men of Muhammed Hanafiyya (d.81), was accepted. The first of the Futuwwatnāme written in Persian belongs to Molla Hüseyin Vaizi Kâşifi Sabzevari (d.1504), who is the owner of the famous work called Ravzatü'şŞüheda. and in the section titled " Fasl der Beyân-i Gabze-i Kârd, Sâtur, Kârdmâl ve Tir ". The other treatise, named Futuwwatnāme-i Kassâb, is in the manuscript magazine numbered 8898 in th...

BaĢlangıç noktası Pisidia Antiokheiası olan Via Sebaste Augustus Kolonilerini birbirine ve Akdeniz kıyısına bağlayan çok önemli bir yol ağıdır. Bu yol ağı ile hem koloniler bir birine bağlanmıĢ hem de Roma"nın bölgedeki hakimiyeti perçinlenmiĢtir. Bu yolun, Antiokheia"dan çıktıktan sonra, bir kolu batıya yönelerek Perge"ye inmekteyken doğu kolu da BeyĢehir Gölü"nün kuzeyinden Lystra"ya, doğusundan Ġsaura"ya ve güne-*

TARİHİ Taşköprü'den Adana şehrine giren kervanlar ve insanlar karşılarında iç kaleyi görürler. İç Kale aynı zamanda gümrük merkezidir. Kale içinde burçları, bağlantı duvarları, hendekleri ile iyi korunan bir bölüm vardır. Osmanlı döneminde burada görevli askerler bulunurdu. Silahlar, cephane ve bir de Adana halkının yayla zamanı geldiğinde bulunan kıymetle eşyalarını emanete bıraktıkları bölümler vardı.
Adana Kalesi, 1840'lı yıllarda yaşanan olaylar sonrası tahrip oldu. Duvarlar yıkıldı, arsa olarak isteyen esnafa satıldı. 1900'lü yılların başlarına gelindiğinde Adana Kalesinden geriye bir enkaz yığını kaldı.

Matematik ve hikmet ilimlerine vukûfiyetinin yanı sıra tıp ilminde elde ettiği tahsil, deneyim ve başarı sonucu öncelikle Kahire'deki Kalavun Dârüşşifâsı'nda, ardından Osmanlı Devleti'nde yaklaşık 16 yıl hekimbaşı olarak görev yapan Emîr Çelebi, tıp ilmindeki tecrübe ve birikimini yazdığı eserlerle göstermiştir. Müellifin Enmûzecü't-Tıbb ve Netîcetü't-Tıbb olmak üzere konuyla ilgili iki eseri bugün elimizde mevcuttur. Bunlardan Enmûzecü't-Tıbb 1034/1625 yılında Netîcetü't-Tıbb ise 1036/1627'de yazılmıştır. Madde başı olarak toplam 129 hastalığa yer veren Netîcetü't-Tıbb, müellifin daha önce yazdığı Enmûzecü't-Tıbb adlı eserindeki hususların daha pratik bir hâle getirilmiş hâlidir. Dîbâce, cetvelle çizilmiş 9 sütundan oluşan ana kısım ve Cevrî İbrâhim Çelebi tarafından eserin yazılışına veya istinsahına tarih düşülen bir şiirden müteşekkil bu eser, hekimler için pratik bir el kitabıdır. Eserin birinci sütununda hastalıkların ad ve tarifleri, ikincisinde sebeplerine işaret eden tabiat özellikleri, üçüncüsünde hastanın nabzının atma şekli, dördüncüsünde idrarının rengi, beşincisinde hastalık süresince hangi gıdaların yenmesi gerektiği, altıncısında kullanılacak ilaçlar, yedincisinde kan almak gerekip gerekmediği, sekizincisinde hastanın nelerden sakınması gerektiği ve dokuzuncusunda hastaya sürülecek yağlar üzerinde durulmuştur. Emîr Çelebi'nin Netîcetü't-Tıbb adlı eserini ele alan bu çalışma, temelde üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Emîr Çelebi'nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde çalışmamızın konusunu teşkil eden Netîcetü't-Tıbb'ın yazılış tarihi, muhtevası ve nüshaları ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise en eski tarihli nüsha esas alınarak eserin transkripsiyonlu metnine yer verilmiştir.

This book investigates how selected writers from the Abbasid-era Islamic world viewed water as a crucial element within their worldview. By examining water’s role across diverse authors, Connecting Waters offers new insights into the various approaches to water and its importance in the natural environment, as described in Arabic sources from the Abbasid period. The study focuses on the significant works of Thabit ibn Qurra, whose research on seawater salinity and the role of mountains in precipitation phenomena laid the groundwork for future scholars in the field of hydrology. Through comprehensive analysis of these works and their reception by authors who either cited or concurred with Thabit ibn Qurra’s theories on the water cycle, the book explores a wide range of subjects, from theology to natural sciences and the sea’s role in sustaining global environmental equilibrium. By examining the consistency and diversity of Islamic views on water and the environment, the book seeks to challenge cultural stereotypes and offer novel insights into the Arabic literature of the premodern Islamic world. In light of current environmental challenges, this examination of water-related knowledge within the Islamic tradition could contribute to ongoing discussions about environmental ethics and the complex relationships between humans, societies, and the natural environment.

Evliya Çelebi’nin Viyana’ya ziyaretinin gerçekliği üzerinden kuşku bulutlarının dağılmasının ardından onun 1683 yılındaki muhasaradan haberdar olduğu konusunun da vuzuha kavuştuğuna dair çalışmalar yapıldı. Fakat muhasaradaki Kırım hanının tutumunun nedenleri üzerinde fazlaca durulmamıştır. Kırım Hanı Tatar Murad Giray’ın ve daha önce göreve gelen hanlara karşı özellikle serdâr-ı ekrem olarak ordunun başında sefere gelen vezir ve sadrazamların hakaretleri, kötü tutum ve davranışlarının doğru tahlili gerekmektedir. Bunun yanı sıra Kırım hanının, kendisi gibi diğer güçlü devletlere vassallık görevi yapan Leh krallarıyla olan ilişkilerinin de muhasaradaki tutumlarını etkilediği göz ardı edilemez. Evliya Çelebi Seyahatnâme’si bu konuda geniş malzeme ihtiva etmektedir. Döneme damgasını vuran Viyana’nın fethi konusunda neler yapılması gerektiği Seyahatnâme’nin Viyana bölümünün anlatıldığı kısımda ele alınır. Evliya Çelebi’nin, Vezir Kara Mehmed Paşa ile yaptığı ziyarette fethi kolaylaştıracak bazı gözlemler yapması ve bunu da dönüşünde Köprülü Kara Mustafa Paşa’ya uzun uzadıya aktarması eserin en renkli bölümlerindendir.

--

Following to become definite for realization of Vienna visit of Evliya Çelebi, the studies of clearing up his knowing about 2nd Vienna Siege in 1683 have been made. But it was not greatly emphasized what the reasons of the Crimea Khan’s wrong way of behaving in this Siege were. It is necessary to analyze truely the insults and wrong behaviours of the Crimea Khan Tatar Murad Giray and viziers and grand viziers who participated in military expeditions as commander-in-chief against the preceding khans. In addition, the fact that the Crimea Khan’s relationships with Polish kings who worked as vassals to other powerful governments affected Khan’s ways of behaving in Siege can not be undervalued. Evliya Çelebi’s Seyahatnâme (travel book) includes wide information about this topic. What must be made for the conquering of Vienna on which left its mark on the period of time (17. th century) was considered in Seyahatnâme’s Vienna part. The observations of Evliya Çelebi in his visit Vienna with Vizier Kara Mehmed Paşa for trying to find ways to facilitate the conquest and conveying information in great detail about these observations to Köprülü Kara Mustafa Pasha by Evliya Çelebi in his return are in the most interesting parts of Seyahatnâme.

Modern Türk şairlerini besleyen kaynaklardan biri de klasik Türk şiiridir. Gelenek içerisinden modern şairler üzerinde en etkili olan isimlerden biri Şeyh Gâlib’dir. Modern Türk şairlerinden Cenâp Şahabettin, Abdülhâk Hâmid ve özellikle Fecr-i Âti şairleri üzerinde görülen Şeyh Gâlib etkisi Ahmet Hâşim’de daha da belirginleşmektedir. Hâşim’in kullandığı imaj ve hayaller ile sembolizm anlayışı onun şiirlerindeki Şeyh Gâlib etkisinin göstergeleridir. Şeyh Gâlib’in poetikası olarak kabul edilebilecek şiirleri ile Ahmet Hâşim’in poetik nitelikli yazı ve şiirleri dikkate alındığında Hâşim’in Gâlib’le imajları, hayal dünyası ve sembolizm anlayışı dışında poetik görüşleri açısından da birtakım benzerlikler gösterdiği anlaşılmaktadır. Söz konusu benzerlikler; iki şairin poetik görüşlerinin karşılaştırıldığı bu çalışmada sembolizm, tabiata bakış, mânâ ve vuzuh, okur, şiirin kaynağı ve şair başlıkları altında incelenmiştir. Tespit edilen bu benzerlikler iki şairin şiir anlayışlarının yakınlığını, Ahmet Haşim'in şiirlerindeki Şeyh Gâlib'le benzerlik arz eden imaj ve hayallerin tesadüften öte bir anlam taşıdığını göstermekte ve Haşim'in şiirinin kaynaklarından birinin Şeyh Gâlib olduğu görüşünü kuvvetlendirmektedir.

--

One of the sources that feed modern Turkish poets is classical Turkish poetry within this tradition, Şeyh Gâlib is one of the poets with the greatest influence on modern poets. Influence of Şeyh Gâlib also observable on modern Turkish poets like Cenâp Şahabettin, Abdülhâk Hâmid and particularly Fecr-i Âti is more apparent on Ahmet Hâşim's works. Images and fantasies employed by Hâşim and symbolism are indications of Şeyh Gâlib's effect on Hâşim's poets. Considering the poems that can be accepted as Şeyh Gâlib's poetics and Ahmet Hâşim's writing and poems with Gâlib in terms of his poetic views besides his images, imagination world and understanding of symbolism. In this study where poetic views of these two poets are compared as regards the similarities have been examined under the titles of symbolism, view of nature meaning and clearity, reader, source of poems and poets. These smilarities show that the closeness of approaches of two poets and also Ahmet Hâşim's images and dreams which are similar to Şeyh Gâlib have a meaning beyond a chance. Furthermore it strengthens the view that one of the sources of Hâşim's poetry is Şeyh Gâlib.

ÖZ Evliya Çelebi'nin Seyahatnâme'si biyografi, kurmaca ve tarih gibi farklı alan ve türlerin iç içe geçtiği çok zengin bir anlatıdır. Aynı zamanda Seyahatnâme geniş bir coğrafya ve konu yelpazesine yayıldığından disiplinlerarası araştırmalar için önemli bir başvuru kaynağıdır. Bu makalede Seyahatnâme'de hastanelerin nasıl betimlendiği ve deliliğin nasıl değerlendirildiği ele alınmıştır. Bunun için Seyahatnâme'de Edirne ve Mısır'daki hastanelerin betimlendiği bölümlere odaklanılmıştır. Birinci bölümde "bîmârhâne", "bîmâristân" ve "tîmârhâne" sözcüklerinin anlamları üzerinde durulmuş, hastanelerin mimari yapısı ve nasıl işletildiği konusunda bilgiler verilmiştir. Bu bölümde erken modern dönemle (17. yüzyıl) günümüzdeki sağlık kurumları karşılaştırılarak aralarındaki farklılıkların anlaşılması amaçlanmıştır. Erken modern dönemde Osmanlı hastaneleriyle günümüzdeki sağlık kuruluşları arasındaki farklılıklar temelde zihin dünyasındaki farklılığa işaret etmektedir. Orta Çağ düşüncesinden kaynaklanan bu farklılık Osmanlı toplumunun deliliğe bakışının modern zamanlarda görüldüğü gibi ötekileştirici olmadığını göstermektedir. Selçuklu ve Osmanlı döneminde akıl hastalarının fiziksel rahatsızlığı olan kişilerle birlikte tedavi edilmeleri, bîmârhânelerin modern psikiyatri klinikleri gibi şehrin dışında değil, şehir içinde darüşşifanın bir parçası olarak inşa edilmiş olması da erken modern Osmanlı toplumunda akıl hastalarının tedriç edilmediğine işaret etmektedir. İkinci ve üçüncü bölümlerde Seyahatnâme'de delilerin nasıl betimlendiği ve Evliya'nın deliliği nasıl tanımladığı üzerinde durulmuştur. Michael Dols ve Eyüp Öztürk'ün çalışmaları ile Enfî Hasan Hulûs Ağa'nın tezkiresinden Evliya'nın delilere bakışının anlaşılmasında yol gösterici kaynaklar olarak yararlanılmıştır. Hatta Enfî Hasan Hulûs Halvetî'nin tezkiresinde sözü edilen meczup dervişlerin bir bölümüne Seyahatnâme'de de rastlanmaktadır. Sonuç olarak Evliya'nın delileri kara sevdadan muzdarip melankolik kişiler (mecnûnlar) ve keramet sahibi mistik dervişler (meczûblar) olarak iki gruba ayırdığı, deliliğe hem lirik hem de tasavvufi bir anlam yüklediği anlaşılmıştır. Anahtar Kelimeler Seyahatname, bîmârhâne, meczûb, mecnûn, melankoli. ABSTRACT The Book of Travels of Evliya Çelebi is a polyphonic narrative in which different genres such as biography, fiction and history intertwine with each other. Evliya's Seyahatnâme, which encompasses a large spectrum of subject matter and worldwide geography, is a significant source for researchers coming from different academic disciplines. In this article it was dwelled on how hospitals were depicted and the issue of madness was reflected in Seyahatnâme. The article mainly centered on chapters depicting the hospitals in Edirne and Egypt. In the first part of the article the lexical meanings of bîmârhâne, bîmâristân and tîmârhâne have been discussed and it has been briefly touched on the architectural structure of the Ottoman hospital and the method of its management. It is aimed to discover the differences between the Ottoman hospitals and modern hospitals and demonstrate that the differences between these medical institutions actually depend on the difference of mentality. Indeed the pre-modern Ottoman mentality, which bears the traces of the medieval worldview, didn't define madness with a marginalised point of view unlike the Western modernity. The early modern hospitals were built at the center of the city, which was another sign of the symbiotic lifestyle of the Ottoman society. In the last two parts of the article it is analysed how madness was depicted and defined in the Seyahatnâme. Therefore, the works of Michael Dols and Eyüp Öztürk and the biographical anthology of Enfî Hasan Hulûs Halvetî was benefited as theoretical and informative sources. Furthermore, some of the mystics introduced in the anthology of Enfî Hasan Ağa have been found in Seyahatnâme, as well. Finally, it is revealed that Evliya divided madmen into two groups as melancholic people (majnun) and mystic majzubs in his Book of Travels. In other words, it is understood that both lyric and sufistic meanings have been attributed to madness in Seyahatnâme.