Wieruszów

Wieruszów
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Rynek w Wieruszowie z pomnikiem Św. Floriana
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	wieruszowski
Gmina	Wieruszów
Burmistrz	Rafał Przybył
Powierzchnia	5,98 km²
Populacja (31.12.2019); • liczba ludności; • gęstość	; 8517; 1424,2 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 62
Kod pocztowy	98-400
Tablice rejestracyjne	EWE
	Położenie na mapie Polski Wieruszów
	Położenie na mapie województwa łódzkiego Wieruszów
	Położenie na mapie powiatu wieruszowskiego Wieruszów
	Położenie na mapie gminy Wieruszów Wieruszów
	51°17′43″N 18°09′07″E/51,295278 18,151944
TERC (TERYT)	1018074
SIMC	0937400
	Urząd miejskiRynek 1/7; 98-400 Wieruszów
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Wieruszów – miasto w województwie łódzkim, na ziemi wieluńskiej, na Wysoczyźnie Wieruszowskiej, nad Prosną, Niesobem i Brzeźnicą. Siedziba powiatu wieruszowskiego i gminy Wieruszów.

Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1368 roku położone było w XVI wieku w województwie sieradzkim^[2]. W latach 1975–1998 w województwie kaliskim.

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto miało 8517 mieszkańców^[1].

Położenie geograficzne

Miasto Wieruszów położone jest w strefie przejściowej, od pasa starych gór i wyżyn do krainy wielkich dolin, na tzw. Progu Wieruszowskim. Można przyjąć, że Próg Wieruszowski łączy Wyżynę Śląską ze Wzgórzami Ostrzeszowskimi, oddzielając jednocześnie Kotlinę Śląską od Wysoczyzny Kaliskiej.

Transport

Most w ciągu linii kolejowej nr 181 nad rzeką Prosną w Wieruszowie

Przez Wieruszów przebiega droga ekspresowa oraz drogi wojewódzkie:

Droga ekspresowa S8: Wrocław – Warszawa – Białystok z węzłem Wieruszów zlokalizowanym na północny wschód od miasta
Droga wojewódzka nr 450 relacji Kalisz – Wieruszów
Droga wojewódzka nr 482 relacji Dobroń – Sieradz – Wieruszów

Komunikację autobusową z większymi ośrodkami miejskimi zapewniają Transport Osobowy Kangurek, PKS Wieluń, PKS Kalisz oraz PKS Ostrów Wielkopolski.

Od 1926 roku przez Wieruszów przebiega linia kolejowa nr 181 z Kępna do Wielunia Dąbrowy. Miasto posiada dwa przystanki kolejowe Wieruszów Miasto oraz Wieruszów. Mimo iż nie przewiduje się likwidacji samego przystanku „Wieruszów Miasto”, we wrześniu 2010 roku, budynek byłej poczekalni i kas został zakwalifikowany do rozbiórki^[3], którą przeprowadzono w lutym 2015 roku^[4].

Najbliższe porty lotnicze znajdują się we Wrocławiu (110 km), Łodzi (120 km) i Katowicach (140 km).

Informacje administracyjne

Wieruszów jest miastem powiatowym liczącym niespełna 9 tys. mieszkańców. Gmina i miasto Wieruszów obejmują powierzchnię 97,31 km² (w tym miasto 5,98 km²). Zamieszkuje ją 14 000 mieszkańców^[5]. Struktura użytkowania gruntów w gminie: użytki rolne – 6700 ha, tj. 68,8% powierzchni gminy; lasy – 2030 ha, tj. 20,9% powierzchni gminy; pozostałe grunty – 1000 ha, tj. 10,3% powierzchni gminy (tereny osiedlowe, komunikacyjne, wody, nieużytki).

Historia

Osobny artykuł: Stary Wieruszów.

Kościół i klasztor oo. Paulinów Ducha Świętego

Kościół pw. św. Rocha w Kuźnicy Skakawskiej.

Osadnictwo nad Prosną sięga około 10 tys. lat. Świadczą o tym pewne dowody materialne ze stanowisk archeologicznych. W widłach Niesobu i Prosny znajdują się wały obronne grodziska z czasów kultury łużyckiej. Klaudiusz Ptolemeusz w dziele Nauka geograficzna (II w. n.e.), nanosząc szlak bursztynowy biegnący z południa Europy nad Bałtyk doszedł z terenu Śląska do rzeki Prosny i dalej w dół rzeki w kierunku północnym, zaznaczył na swej prowizorycznej mapie dwie miejscowości na linii rzeki Prosny, są to Arsonium i Kalisia^{[potrzebny przypis]}.

Tę pierwszą miejscowość stanowił zapewne wspomniany wyżej gród, na bazie którego powstał późniejszy Wieruszów. Przez wiele wieków miejscowość była prywatną własnością wielu bogatych rodów. Nazwa Wieruszów wywodzi się od rodu Wieruszów przybyłego na te tereny najprawdopodobniej ze Śląska w czasie bliżej nieokreślonym, z powodu luki historycznej pomiędzy funkcjonowaniem wspomnianego grodziska a pierwszą datą z użycia nazwy Wieruszów (1368).

Z racji położenia przez Wieruszów zawsze biegły szlaki komunikacyjne, co było przyczyną częstych napaści, grabieży i palenia miasta głównie przez książąt śląskich. Poważne straty poniósł Wieruszów w czasie wojny północnej, kiedy przez miasto przechodziły różne armie.

W 1793 roku w wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej Obojga Narodów miasto Wieruszów zostało włączone do Królestwa Prus. W 1815 roku podczas kongresu wiedeńskiego zaborcy wytyczyli na rzece Prośnie i Niesobie granicę Prus i autonomicznego Królestwa Polskiego pozostającego pod zależnością Imperium Rosyjskiego. W ten sposób położony w województwie kaliskim Wieruszów stał się polskim miastem granicznym, zaś jego zachodnie przedmieście, zwane Podzamczem, znalazło się w Wielkim Księstwie Poznańskim Królestwa Prus i otrzymało później nazwę Wilhelmsbrück.

W 1816 roku Wieruszów na kilkadziesiąt lat został miastem powiatowym. W okresie powstania listopadowego i styczniowego przez miasto były organizowane przerzuty broni i emisariuszy. Mimo miejskiego charakteru, w 1870 roku Wieruszów utracił prawa miejskie.

W 1918 r. miejscowość wróciła do odrodzonej Rzeczypospolitej Polskiej, a w 1919 r. Wieruszów odzyskał prawa miejskie. W 1919 roku uszkodzony został przez oddziały Grenzschutzu zamek wieruszowski^[6]. Miasto doznało poważnych zniszczeń w 1939 roku – według szacunków z 1945 r. zniszczeniu uległo 60% zabudowań.

Kiedy w 1939 r. Niemcy napadli na Polskę, wielu Polaków z Wieruszowa wzięło udział w obronie ojczyzny. Polskich cywilów wielokrotnie Niemcy rozstrzeliwali i wywozili do obozu Auschwitz. W 1939 r. Niemcy zaczęli prześladować 2400 Żydów zamieszkujących wówczas Wieruszów. W październiku 1941 r. utworzyli getto (między ulicami Dąbrowskiego, Kilińskiego a Nadrzeczną), zamykając w nim 3400 Żydów z miasta i okolic. 26 sierpnia 1942 r. wszyscy z getta zostali wywiezieni do obozu Birkenau. 86 osób niezdolnych do transportu Niemcy zamordowali w nocy z 26 na 27 sierpnia 1942 r. w budynku mykwy. W ramach operacji wiślańsko-odrzańskiej w walkach o miasto uczestniczył między innymi 6 Gwardyjski Korpus Pancerny Armii Czerwonej^[7]. W momencie zakończenia okupacji niemieckiej w 1945 r. liczba mieszkańców wynosiła niewiele powyżej 2000 osób.

W latach 1955–1975 Wieruszów znów był miastem powiatowym, dzięki czemu jego ranga wzrastała i nastąpił znaczny rozwój przemysłu oraz budownictwa jedno- i wielorodzinnego. W latach 60 XX w. rozebrane zostały ostatecznie pozostałości wieruszowskiego zamku. W 1990 roku nastąpiło odrodzenie samorządu terytorialnego.

Panorama Wieruszowa

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Wieruszowa w 2014 roku^[8].

Ludzie związani z Wieruszowem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Wieruszowem.

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Wieruszowie‎.

Sport

W Wieruszowie działa klub sportowy WKS Prosna, założony w 1924 roku jako drużyna „Harcerz-Skaut”. Stadion miejski znajduje się przy ulicy Sportowej 4. Obecnie piłkarze klubu występują w sieradzkiej klasie okręgowej.

Na terenie miasta funkcjonują 4 nowoczesne boiska wielofunkcyjne z nawierzchnią tartanową oraz boisko do gry w piłkę nożną Orlik z nawierzchnią ze sztucznej trawy.

Trwają^[kiedy?] prace mające na celu ponowne wykorzystanie rzeki Prosny i reaktywację sekcji kajakowej, która w latach 80. i 90. XX wieku odnosiła liczne sukcesy w zawodach ogólnopolskich^[9].

W Wieruszowie urodzili się reprezentanci Polski w piłce nożnej: Marcin Kowalczyk i Rafał Kurzawa.

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół Ewangelicki w Wieruszowie (Podzamczu)

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

Kościół rzymskokatolicki:
Świadkowie Jehowy:
- zbór Wieruszów (Sala Królestwa ul. Aleja Solidarności 9)^[10].
Kościół Ewangelicko-Augsburski:
- filia parafii w Kępnie

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .
↑ ZenonZ. Guldon ZenonZ., JacekJ. Wijaczka JacekJ., Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, „Czasy Nowożytne” (21), 2008, s. 182 .
↑ Ok-Kolej.
↑ Nie ma dworca, będzie wiata. tugazeta.pl. [dostęp 2015-02-10].
↑ Bank Danych Regionalnych. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ M.M. Michalski M.M., Wieruszów w ogniu, „Ziemia Łódzka” (11 (145)), 2013, s. 19 .
↑ Bolesław Dolata, Tadeusz Jurga, Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939–1945. Wybrane miejsca bitew, walk i akcji bojowych. Warszawa 1971, s.62,201,263.327
↑ Wieruszów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Odbudowa sekcji kajakowej. Polski Związek Kajakowy. [dostęp 2015-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-10)].
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2022-01-17] .

Linki zewnętrzne

Strona internetowa miasta: http://www.wieruszow.pl/
Historia klasztoru oo. Paulinów w Wieruszowie
Wieruszów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 389 .
Parafia Wieruszów, spis mieszkańców z Wieruszowa z 1791 roku. gladala.com

[populacja2019-1] Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .

[2] ZenonZ. Guldon ZenonZ., JacekJ. Wijaczka JacekJ., Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, „Czasy Nowożytne” (21), 2008, s. 182 .

[3] Ok-Kolej.

[4] Nie ma dworca, będzie wiata. tugazeta.pl. [dostęp 2015-02-10].

[pl-bdr-5] Bank Danych Regionalnych. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[6] M.M. Michalski M.M., Wieruszów w ogniu, „Ziemia Łódzka” (11 (145)), 2013, s. 19 .

[7] Bolesław Dolata, Tadeusz Jurga, Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939–1945. Wybrane miejsca bitew, walk i akcji bojowych. Warszawa 1971, s.62,201,263.327

[populacja2016-8] Wieruszów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[9] Odbudowa sekcji kajakowej. Polski Związek Kajakowy. [dostęp 2015-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-10)].

[10] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2022-01-17] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Miasta na prawach powiatu	Łódź Piotrków Trybunalski Skierniewice
Miasta powiatowe	Bełchatów Brzeziny Kutno Łask Łęczyca Łowicz Opoczno Pabianice Pajęczno Poddębice Radomsko Rawa Mazowiecka Sieradz Tomaszów Mazowiecki Wieluń Wieruszów Zduńska Wola Zgierz
Miasta gminne	Aleksandrów Łódzki Białaczów Biała Rawska Błaszki Bolesławiec Bolimów Dąbrowice Drzewica Działoszyn Głowno Grabów Inowłódz Jeżów Kamieńsk Kiernozia Koluszki Konstantynów Łódzki Krośniewice Lutomiersk Lututów Osjaków Ozorków Parzęczew Piątek Przedbórz Rozprza Rzgów Stryków Sulejów Szadek Tuszyn Ujazd Uniejów Warta Wolbórz Zelów Złoczew Żarnów Żychlin

Miasto	Wieruszów
Wsie	Chobanin Cieszęcin Górka Wieruszowska Jutrków Klatka Kowalówka Kuźnica Skakawska Lubczyna Mieczków Mieleszynek Mirków Pieczyska Sopel Teklinów Wyszanów
Kolonie	Dobrydział Grześka Nawrotów Podzamcze Polesie
Osady	Mesznary Podzamcze Skakawa Święty Roch Wesoła
Osady leśne	Mieleszyn Ochędzyn
Części miasta	Marianów Podzamcze
Części wsi	Cieluch Grobla Huby Wieruszowskie Podteklinów Raj Suśnie
Przysiółki wsi	Porwał Pustkowie
Część kolonii	Dzięcioł
Zniesiona osada leśna	Przywory

Miasta	Bolesławiec Lututów Wieruszów
Gminy miejsko-wiejskie	Bolesławiec Lututów Wieruszów
Gminy wiejskie	Czastary Galewice Łubnice Sokolniki

Przynależność wojewódzka	gubernia kaliska (1867–1915) woj. łódzkie (II RP) (1919–39) woj. łódzkie (1945–75)
Miasta	Bolesławiec (do 1870 i 1915–19) Działoszyn (do 1870) Lututów (1836–1870) Praszka (do 1870 i od 1919) Wieluń Wieruszów (do 1870 i 1915–54 →)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Biała (od 1953) Bolesławiec (1919–48) Bolesławiec (1949-54) Chotynin (1915–1948) Czajków (1953–54) Czarnożyły (od 1953) Czastary (do 1954) Działoszyn (do 1954) Dzietrzkowice (do 1953) Galewice (do 1954) Kamionka (do 1953) Kiełczygłów (do 1954) Konopnica (1867-1916 i od 1919) Kraszewice (1953–54) Kurów (do 1954) Kuźnica Grabowska (do 1953) Lututów Łubnice (1953–54) Mierzyce (do 1954) Mokrsko Naramice (do 1954) Nowa Wieś (1916-19) Olewin (1953–54) Osjaków (1915–17 od 1953) Ostrówek (od 1953) Pątnów (od 1953) Praszka (od 1870) Radoszewice (do 1915 i 1917–53) Rudniki Siemkowice (do 1954) Skomlin Skrzynki (do 1953) Skrzynno (do 1953) Sokolniki (do 1954) Starzenice (do 1953) Strojec (do 1870) Wieluń (od 1973) Wieruszów (1870–1919) Wierzchlas (od 1973) Wydrzyn (do 1953)
Gromady (1954–72)	Biała (1954–72) Bieniądzice (1954–58) Bolesławiec (1954 →) Bugaj (1954–56) Chorzew (1954–55 →) Chorzyna (1956–58) Chotów (1954–59) Cieciułów (1956–72) Czajków (1954 →) Czarnożyły (1954–72) Czastary (1954 →) Dalachów (1954–61) Dąbrowa (1954–59) Dębicze (1954 →) Dolina Czernicka (1954–58) Drobnice (1954–58) Dymki (1954–59) Działoszyn (1954–55 →) Dzietrzkowice (1954–72) Dzietrzniki (1954–72) Galewice (1954 →) Gaszyn (1954–59) Huta (1954–55 →) Jaworzno (1954–68) Kiełczygłów (1954–55 →) Komorniki (1954–61) Konopnica (1954–72) Kowale (1954–72) Kraszewice (1954 →) Krzeczów (1954–55 → i ←~~1958~~) Krzyworzeka (1954–61) Kuźnica Grabowska (1954 →) Kuźnica Strobińska (1954–56) Lipnik (1954–55 →) Lututów (1954–72) Łagiewniki (1954–57) Łubnice (1954 →) Małyszyn (1954–58) Masłowice (1959) Mielcuchy (1954 →) Mieleszyn (1954 →) Mierzyce (1954–72) Młynisko (1954–68) Mokrsko (1954–72) Naramice (1954–72) ~~Niemojew~~ (←~~1958~~) Ochędzyn (1954 →) Olewin (1954–72) Osiek (1954 →) Osjaków (1954–72) Ostrówek (1954–72) Ostrówek (1954 →) Ożarów (1954–72) Ożegów (1954–55 →) Parcice (1954 →) Pątnów (1954–72) Pichlice (1954 →) Pieczyska (1954 →) Popowice (1954–61) Przedmoście (1954–59) Przywóz (1954–58) Raciszyn (1954–55 →) Radoszewice (1954–61 →) Raducki Folwark (1954–58) Ruda (1954–72) Rudniki (1954–72) Siemkowice (1954–55 →) Skomlin (1954–72) Skrzynno (1954–58) Sokolniki (1954 →) Strojec (1954–59) Szczyty (1954–55 →) Szynkielów (1954–61) Świątkowice (1954–59) Trębaczew (1954–55 →) Turów (1954–72) Walichnowy (1954 →) Węglewice (1954 →) Wielgie (1954–68) Wierzbie (1954–61) Wierzchlas (1954–72) Wola Rudlicka (1954–57) Wójcin (1954 →) Wróblew (1954–59) Wygiełdów (1954–59) Załęcze Małe (1954–72) Żdżary (1954 →) Żytniów (1954–72)

Przynależność wojewódzka	woj. łódzkie
Miasta (1954-75)	Wieruszów (← od 1954)
Gromady (1954-72)	Bolesławiec (← 1954-72) Chobanin (1959-72) Czastary (← 1954-72) Galewice (← 1954-72) Łubnice (← 1954-72) Mieleszyn (← 1954-68) Ochędzyn (← 1954-59) Osiek (← 1954-72) Ostrówek (← 1954-72) Parcice (← 1954-68) Pichlice (← 1954-59) Pieczyska (← 1954-59) Podzamcze (← 1954-72) Sokolniki (← 1954-72) Walichnowy (← 1954-72) Węglewice (← 1954-68) Wójcin (← 1954-72) Wyszanów (← 1954-68) Żdżary (← 1954-68)
Gminy wiejskie (1973-75)	Bolesławiec Czastary Galewice Łubnice Sokolniki Wieruszów