Kamieńsk

Kamieńsk
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Kamieński kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	radomszczański
Gmina	Kamieńsk
Prawa miejskie	1374–1870, 1993
Burmistrz	Jarosław Bąkowicz
Powierzchnia	11,99 km²
Populacja (31.12.2023); • liczba ludności; • gęstość	; 2 599; 216,8 os./km²
Strefa numeracyjna	44
Kod pocztowy	97-360
Tablice rejestracyjne	ERA
	Położenie na mapie Polski Kamieńsk
	Położenie na mapie województwa łódzkiego Kamieńsk
	Położenie na mapie powiatu radomszczańskiego Kamieńsk
	Położenie na mapie gminy Kamieńsk Kamieńsk
	51°12′16″N 19°29′49″E/51,204444 19,496944
TERC (TERYT)	1012054
SIMC	0541180
	Urząd miejskiul. Wieluńska 50; 97-360 Kamieńsk
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Kamieńsk – miasto w Polsce, położone w województwie łódzkim, w powiecie radomszczańskim, w gminie miejsko-wiejskiej Kamieńsk, której jest siedzibą, nad rzeką Kamionką. Przez miasto przebiegają dwie spośród głównych arterii komunikacyjnych Polski: autostrada z Gorzyczek do Gdańska i Warszawy oraz linia kolejowa Górny Śląsk – Warszawa, czyli dawna Kolej Warszawsko-Wiedeńska.

Kamieńsk leży w historycznej ziemi sieradzkiej^[2].

Według danych GUS z 31 grudnia 2023 r. w Kamieńsku mieszkało 2599 osób^[1].

Historia

W IX/X wieku okolice dzisiejszego Kamieńska zamieszkiwało słowiańskie plemię Łęczyców. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1291 r. i dotyczy wzniesienia w Kamieńsku drewnianego kościoła. W I Rzeczypospolitej, Kamieńsk znajdował się w powiecie radomszczańskim województwa sieradzkiego^[3]. W XIV w. Kamieńsk był własnością wojewody sieradzkiego Przybysława z Irządz^[2], w 1374 r. uzyskał prawa miejskie. Był wówczas osadą targową, leżącą na szlaku wiodącym z Przedborza do Łasku. Przywilej lokacyjny był później kilkakrotnie potwierdzany przez kolejnych królów Polski. Po II rozbiorze Polski Kamieńsk znalazł się w zaborze pruskim, następnie od 1807 r. w Księstwie Warszawskim, a od 1815 r. w Królestwie Polskim. W 1860 r. w Kamieńsku mieszkało 1098 osób, w tym 546 (ok. 49,7%) Żydów; w mieście znajdowało się 97 domów.

Wielu mieszkańców wzięło czynny udział w powstaniu styczniowym. 23 i 24 czerwca 1863 r. miała miejsce w Kamieńsku bitwa po tym, jak powstańcy wykoleili pociąg z wojskiem rosyjskim i starli się z opuszczającymi skład żołnierzami. W 1870 r. Kamieńsk utracił prawa miejskie na mocy wydanego rok wcześniej ukazu carskiego. W 1904 r. część zabudowań strawił pożar. W latach 1905–1907 miejscowość była areną burzliwych manifestacji, w których ludność domagała się przywrócenia języka polskiego w szkołach i urzędach, a także niszczyła symbole rosyjskie i demolowała państwowe sklepy.

W latach 1919–1923 powstały w Kamieńsku Dom Ludowy, Kółko Rolnicze, Spółdzielnia Spożywców „Spójnia” oraz tworzyło się polskie harcerstwo. Wzniesiono też pomnik Tadeusza Kościuszki. W 1929 r. Kamieńsk liczył 3200 mieszkańców, z czego Żydzi stanowili ⅓.

II wojna światowa

2 września 1939 r. Kamieńsk został zbombardowany przez Luftwaffe, w gruzach legło całe centrum miejscowości; ocalały jedynie 3 obiekty: szkoła podstawowa, kościół parafialny i pomnik Tadeusza Kościuszki. 3 września 1939 r. Kamieńsk zajęła niemiecka 1 Dywizja Pancerna.

W nocy z 3 na 4 września polski 2 pułk strzelców konnych (Wołyńska Brygada Kawalerii) dokonał wypadu na zgrupowane w miejscowości oddziały niemieckie, wdzierając się do Kamieńska w szyku pieszym, bez wystrzału. Obrzucono granatami ręcznymi pułk strzelców zmotoryzowanych, zadając mu tym znaczne straty, oraz podpalono cysterny z paliwem. Działaniami tymi wprowadzono na kilka godzin zamieszanie w niemieckim oddziale; polski oddział wycofał się bez większych strat (kilku rannych i jeden zaginiony - plut Tomasz Suchodolski, przy stratach niemieckich: liczne straty osobowe, ponadto uszkodzono lub spalono 30 czołgów i 16 samochodów oraz cysterny z benzyną. Atak powstrzymał na cały dzień posuwanie się niemieckiej 1 Dywizji Pancernej^[4]. W odwecie Niemcy rozstrzelali 4 września ok. 30 mieszkańców Kamieńska oraz pobliskich wsi. Każdego napotkanego mężczyznę Niemcy zabijali na miejscu albo prowadzili do miejscowej rzeźni, gdzie mordowali ich za pomocą pałki używanej do zabijania zwierząt^[5]. Podczas wojny cała ludność żydowska została wymordowana przez okupanta.

17 stycznia 1945 r. do Kamieńska wkroczyły jednostki Armii Czerwonej: 13 Armii i 4 Armii Pancernej (1 Front Ukraiński)^[6]^[7].

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa piotrkowskiego. 31 grudnia 1993 r. Kamieńsk odzyskał prawa miejskie.

Demografia

Dane z 31 grudnia 2023^[1]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	2599	100	1340	51,56	1259	48,44

Piramida wieku mieszkańców Kamieńska w 2014 roku^[8].

Ludzie związani z Kamieńskiem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Kamieńsku.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest^[9]:

kościół parafialny pw. św. św. Piotra i Pawła, pl. Wolności 10, 1899–1903, nr rej.: 432 z 01.09.1993.

Turystyka

W pobliskiej wsi Ozga znajduje się siedziba Ośrodka Sportu i Rekreacji Góra Kamieńsk administrującego północno-wschodnie zbocze Góry Kamieńskiej z zimowym ośrodkiem narciarskim i letnim parkiem rozrywki. W okolicy znajdują się trzy kilkunastokilometrowe trasy rowerowe^[10].

Sport

W miejscowości funkcjonuje klub sportowy LZS Świt Kamieńsk, założony w 1937 roku^[11].

Pełna nazwa: Ludowy Zespół Sportowy Świt Kamieńsk
Liga: Klasa A, grupa piotrkowska II
Stadion im. majora Antoniego Maszewskiego
Rok założenia: 1937
Barwy: niebiesko-zielone
Adres: ul. Sportowa 3, 97-360 Kamieńsk

Komunikacja

Wzdłuż wschodniej granicy miasta przebiega autostrada A1, natomiast w jego centrum krzyżują się: droga krajowa nr 91 i droga wojewódzka nr 484.

Kamieńsk posiada połączenie kolejowe, autobusowe PKS oraz MPK Radomsko. W mieście znajduje się stacja kolejowa PKP. Miasto posiada bezpośrednie połączenie kolejowe z Piotrkowem Trybunalskim, Radomskiem, Częstochową, Koluszkami. Do Kamieńska dojeżdża miejska linia autobusowa nr 1 obsługiwana przez MPK Radomsko.

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2024-05-15].
↑ ^a ^b Błażej Śliwiński: Przybysław (Przybko) z Irządz h. Szreniawa. Internetowy Polski Słownik Biograficzny, 1986. [dostęp 2020-08-02].
↑ Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku, t. 5: Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku, cz. 2: Komentarz, indeksy, red. Stanisław Trawkowski, Wydawnictwo Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1998, ISBN 83-86301-75-9, s. 137.
↑ Piotr Kilańczyk (Uniw. Łódzki), Atak nocny na Kamieńsk 2. Pułku Strzelców Konnych 3 września 1939 r.; [w:] "Rocznik Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi", 201.., nr ?, ss. ....
↑ Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981.
↑ Kazimierz Sobczak, Witold Biegański, Irena Bobrowicz-Safianowska, Apolonia Kowalska, Eugeniusz Kozłowski, Marian Laprus, Henryk Michalski, Franciszek Stępniowski, Barbara Warycha, Władysław Ważniewski: Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975, s. 209. (pol.).
↑ Historia Kamieńska na stronie Urzędu Gminy.
↑ Kamieńsk w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ ED: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 31 grudnia 2012 r. (woj. łódzkie). Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2013-01-07. s. 73. [dostęp 2013-02-28]. (pol.).
↑ OSiR Góra Kamieńsk
↑ Skarb - Świt Kamieńsk [online], www.90minut.pl [dostęp 2023-12-31] .

Linki zewnętrzne

Historia miejscowości w serwisie Wirtualny Sztetl
LZS Świt Kamieńsk (strona zarchiwizowana 18 maja 2014). swit-kamiensk.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-18)].
Kamieńsk, Kamińsk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 775 .
Historia miejscowości od średniowiecza do wybuchu II wojny światowej

[gus_lud-1] Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2024-05-15].

[r1-2] Błażej Śliwiński: Przybysław (Przybko) z Irządz h. Szreniawa. Internetowy Polski Słownik Biograficzny, 1986. [dostęp 2020-08-02].

[:0-3] Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku, t. 5: Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku, cz. 2: Komentarz, indeksy, red. Stanisław Trawkowski, Wydawnictwo Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1998, ISBN 83-86301-75-9, s. 137.

[4] Piotr Kilańczyk (Uniw. Łódzki), Atak nocny na Kamieńsk 2. Pułku Strzelców Konnych 3 września 1939 r.; [w:] "Rocznik Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi", 201.., nr ?, ss. ....

[5] Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981.

[6] Kazimierz Sobczak, Witold Biegański, Irena Bobrowicz-Safianowska, Apolonia Kowalska, Eugeniusz Kozłowski, Marian Laprus, Henryk Michalski, Franciszek Stępniowski, Barbara Warycha, Władysław Ważniewski: Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975, s. 209. (pol.).

[7] Historia Kamieńska na stronie Urzędu Gminy.

[populacja2016-8] Kamieńsk w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[9] ED: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 31 grudnia 2012 r. (woj. łódzkie). Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2013-01-07. s. 73. [dostęp 2013-02-28]. (pol.).

[10] OSiR Góra Kamieńsk

[11] Skarb - Świt Kamieńsk [online], www.90minut.pl [dostęp 2023-12-31] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Miasta na prawach powiatu	Łódź Piotrków Trybunalski Skierniewice
Miasta powiatowe	Bełchatów Brzeziny Kutno Łask Łęczyca Łowicz Opoczno Pabianice Pajęczno Poddębice Radomsko Rawa Mazowiecka Sieradz Tomaszów Mazowiecki Wieluń Wieruszów Zduńska Wola Zgierz
Miasta gminne	Aleksandrów Łódzki Białaczów Biała Rawska Błaszki Bolesławiec Bolimów Dąbrowice Drzewica Działoszyn Głowno Grabów Inowłódz Jeżów Kamieńsk Kiernozia Koluszki Konstantynów Łódzki Krośniewice Lutomiersk Lututów Osjaków Ozorków Parzęczew Piątek Przedbórz Rozprza Rzgów Stryków Sulejów Szadek Tuszyn Ujazd Uniejów Warta Wolbórz Zelów Złoczew Żarnów Żychlin

Miasto	Kamieńsk
Wsie	Aleksandrów Barczkowice Danielów Dąbrowa Gałkowice Nowe Gałkowice Stare Gorzędów Huta Porajska Kąsie Koźniewice Napoleonów Ochocice Piła Ruszczyńska Podjezioro Pytowice Ruszczyn Seweryn Siódemka Szpinalów Włodzimierz
Kolonie	Huby Ruszczyńskie Kolonia Olszowiec Mościska Politki
Osady	Huta Kmiecizna Ozga
Część miasta	Ściegny
Części wsi	Kurzymąka Leszczyna Michałów Norbertów Sokoły Szpinalów Dolny Szpinalów Górny Szpinalów Średni
Przysiółek wsi	Locanie
Zniesiona osada	Kotlewy

Miasta	Kamieńsk Przedbórz Radomsko
Gminy miejskie	Radomsko
Gminy miejsko-wiejskie	Kamieńsk Przedbórz
Gminy wiejskie	Dobryszyce Gidle Gomunice Kobiele Wielkie Kodrąb Lgota Wielka Ładzice Masłowice Radomsko Wielgomłyny Żytno

Przynależność wojewódzka	gubernia piotrkowska (1867–1915) woj. łódzkie (II RP) (1919–1939) woj. łódzkie (1945–1975)
Miasta	Bełchatów (do 1870 i 1925–55 →) Grocholice (do 1870) Kamieńsk (do 1870) Piotrków (Trybunalski) (do 1947 →) Rozprza (do 1870) Sulejów (do 1870 i od 1927) Wolbórz (do 1870)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–1975)	Bełchatówek (do 1954) Bogusławice (do 1953) Brzoza (do 1874) Bujny Szlacheckie (1868–1954) Bukowie (do 1868) Chabielice (do 1954) Drużbice (do 1868) Golesze (do 1954) Gomulin (do 1877) Gorzkowice Grabica Grocholice (1953–54) Kamieńsk Kleszczów (do 1954) Kluki (do 1954) Kociszew (do 1868) Krzyżanów (do 1953) Łęczno (do 1954) Łękawa (do 1953) Łęki Szlacheckie (1950–1954 i od 1973) Łobudzice (do 1868) Mąkolice (do 1868) Moszczenica (od 1973) Mzurki (1953–54) Parzniewice (do 1954) Piotrków Trybunalski (od 1973) Podolin (do 1953) Poniatów (1953–54) Ręczno (do 1950 i od 1973) Rozprza Siomki (1953–54) Srocko (1953–54) Sulejów (?–1927) Sulejów (od 1973) Szydłów (1877–1954) Tomaszów Mazowiecki (od 1973) Uszczyn (do 1953) Wadlew (do 1954) Wola Krzysztoporska (od 1973) Wolbórz (od 1953) Woźniki (1868–1953)
Gromady (1954–1972)	Adamów (1954–58) Baby Bełchatów (1954–1955 →) Bińków (1954–1955 →) Bogdanów (1954–1972) Boryszów (1954–1961) Bujny Szlacheckie (1954–1955 →) Chabielice (1954–1955 →) Dobrenice (1954–1957) Domiechowice (1954–1955 →) Gałkowice (1954–58) Gazomia Stara (1954–1968) Golesze (1954–1972) Gomulin (1954–1972) Gorzędów (1954–58) Gorzkowice (1954–1972) Grabica (1954–1972) Gręboszew (1954–1955 →) Grocholice (1954–1955 →) Janów (1954–1955 →) Jarosty (1954–1972) Kamień (1954–1955 →) Kamieńsk (1954–1972) Kaszewice (1954–1955 →) Kącik (1954–1955 →) Kleszczów (1954–1955 →) Kluki (1954–1955 →) Kociszew (1954–1955 →) Komorniki (1954–58) Kuznocin (1954–1968) Lubiec (1954–1955 →) Lubień (1954–1961) Łęczno (1954–1972) Łękawa (1954–1955 →) Łęki Szlacheckie (1954–1972) Łękińsko (1954–1955 →) Mierzyn (1954–1968) Milejów (1954–1972) Moszczenica (1954–1972) Niechcice (1954–1972) Parzniewice (1954–1972) Parzno (1954–1955 →) Plucice (1954–1957) Polichno (1954–1968) Poniatów (1954–1972) Przygłów (1954–1972) Raków (1954–1959) Ręczno Rękoraj (1954–1957) Rozprza (1954–1972) Ruszczyn (1954–1955 →) Siomki (1954–1968) Sobaków (1954–1959) Srocko (1954–1972) Sromutka (1954–1955 →) Stobnica (1954–1957) Straszów (1954–1959) Suchcice (1954–1955 →) Szydłów (1954–1972) Trzepnica (1954–1972) Wadlew (1954–1955 →) Wiaderno (1954–1968) Wola Krzysztoporska (1954–1972) Wolbórz (1954–1972) Woźniki (1954–1968) Żerechowa (1954–1961) Żeronie (1954–1959)