Pojęcia 14.05

Download as ppt, pdf, or txt
Download as ppt, pdf, or txt
You are on page 1of 128

Pedagogika

Pojęcia i systemy
pedagogiczne
Pedagogika w systemie nauk
Na wiedzę o wychowaniu składają:
-poglądy pedagogiczne wyrażające się w
filozoficznej refleksji nad wychowaniem
(odwieczna)
-wyniki empirycznych badań nad
rzeczywistością edukacyjną
(ponad 100lat)
Pedagogika filozoficzna
• W PoIsce inspiracją dla niej jest filozofia
niemiecka (Kant, Herbart)
• Opierając się na podstawach niemieckiej
filozofii stworzono fundamentalne dzieło
Chowannę B.Trentowskiego (1842).
Uważano, że nie można uciec od filozofii,
na jej podstawie kształtują się kierunki
pedagogiczne.
Poglądy S. Hessena
• Ukazał on ścisły związek pedagogiki z filozofią.
Wychodził z założenia,że wychowanie ma na
celu wdrażanie człowieka do świata wartości
kulturowych(hedonistycznyczne, witalne,
duchowe). Nauka o wartościach kultury to
filozofia. Zatem jeżeli cele wychowania
pokrywają się z wartościami kulturowymi to
każdej dziedzinie filozofii można
przyporzadkować osobny dział pedagogiki.
(etyka-w. moralne, estetyka-w. estetyczne,
f.religii-w. religijne)
Pedagogika oparta na
psychologii
Radykalne zmiany w pedagogice nastąpiły
pod wpływem rozwoju n. przyrodniczych,
psychologicznych (XIXw.)
Nastąpiła próba unaukowienia pedagogiki z
punktu widzenia psychologii. W
pedagogice stały się w owym czasie
popularne badania psychologiczne np.
eksperymenty, testy
Poglądy S. Baleya
• Uważał, że jeżeli pedagogika jako nauka
odrzuca spekulacje a opiera się na
doświadczeniu, czyli stosuje metody badań
psychologicznych to czyni pedagogikę-
psychologią wychowawczą. Ustanowił drogę do
pedologii nauki o dziecku. Głównym punktem
badań były: uzdolnienia, inteligencja czy
zainteresowania dziecka. Nie można widzieć
pedagogiki bez jej psychologicznej podbudowy.
Psychologizm pedagogiczny
• Krytyka tradycyjnej szkoły, w której odbywa się
bierna transmisja wiedzy od nauczyciela do
ucznia (Herbartyzm)
• Z pedagogiki empirycznej wyrosły nowe systemy
wychowania, oparte na:
- naturaliźmie- czynnikiem rozwoju natura
- pajdocentryźmie- wychowanie od wewnątrz,
oparte na indywidualiźmie
- wychowaniu funkcjonalnym-wychowanie
towarzyszy rozwojowi, pełni funkcję)
Pedagogika a socjologia
• W poczatkach XX wieku rozwija się
socjologia, która uważa, że proces
wychowania nie może ograniczać się do
zjawisk psychofizycznych, ale traktować
należy jako proces społeczny. Można go
zrozumiec jeżeli się weźmie kulturę
duchowa społeczeństwa i formy jego
rozwoju. Wychowanie jest procesem
społecznym i przebiega w społeczeństwie
i dla społeczeństwa.
Poglądy F. Znanieckiego
• Uważał on że pedagogika jako teoria
wychowania jest częscią socjologii. Działalność
wychowania należy do dzialań społecznych.
Celem wychowania jest przygotowanie
człowieka do pełnienia nowych ról w
zmieniającym się społeczeństwie. W ten sposób
powstała socjologia wychowania(socjologizm
pedagogiczny)- zajmuje się badaniem
czynników społecznych warunkujących proces
wychowania.
Pedagogika jako samodzielna
nauka
Odpowiedzią na zarzut. że pedagogika nie jest
nauką autonomiczną, czyli nie posiada własnych
metod badań, przedmiotu badań i opiera się na
wynikach innych nauk, była dyskusja na
poczatku XX.
Problem ten próbował rozstrzygnąć B.
Nawroczyński, twierdząc, że tylko pedagogika
zajmuje się całym zespołem zjawisk
dotyczących wychowania i ujmuje człowieka
całościowo.
Pedagogika jako nauka
Istnieje kilka kryteriów odróżniających naukę od innych
form zorganizowanej działalności społecznej, a
mianowicie, własny:
• przedmiot badań (praktyka edukacyjna, która istniała
od zawsze, niezależnie od intencji i działań uczonych.
Na nią składa się: działalność instytucji edukacyjnych
oraz relacje międzyludzkie poddane oddziaływaniom
edukacyjnym. Pedagogika naukowa obserwuje te
zjawiska i podaje receptę jak działać by osiągnąć
odpowiednie rezultaty.
Pedagogika jako nauka
• system pojęciowy (język opisu praktyki
edukacyjnej , wspólny dla teoretyków i
praktyków. Teoretycy tworzą sieć pojęć, na
nazwanie desygnatów ukrytych w edukacyjnej
codzienności. Tworzona jest ona na podstawie
założeń teoretycznych lub w wyniku badań
praktyki edukacyjnej. Pedagogika jest nauką
młodą, należy pogłębiać badania nad praktyką
edukacyjną)
Pedagogika jako nauka
• Stosując metody ilościowe nadające się do
określenia ogólnych tendencji w przebiegu
pewnych zjawisk. np. osiągnięcia dydaktyczne
uczniów z matematyki. Metody te pozwalają
opisać i wyjaśnić związek pomiędzy zjawiskami.
Druga to metoda jakościowa, nadaje się do
opisania przebiegu zjawisk w konkretnych
działaniach np. stosunek nauczyciela
matematyki wobec dziewcząt i chłopców w
konkretnej szkole. Metoda ta pozwala zrozumieć
uwarunkowania konkretnych praktyk
edukacyjnych.
Pedagogika jako nauka
• teorie opisujące i wyjaśniające
przedmiot badań (badanie, opisywanie i
rozumienie praktyki edukacyjnej prowadzi
do budowania teorii. Sa to twierdzenia
ogolne , które pozwalają lepiej zrozumieć
praktykę edukacyjną.
Pedagogika i jej subdyscypliny

Pedagogika jest dziedzina złożoną z wielu


subdyscyplin naukowych, zajmujących się
różnymi obszarami praktyki edukacyjnej.
Wyczerpującą i najbardziej aktualną
propozycją podziału pedagogiki na
subdyscypliny przedstawił Stanisław
Kawula – sformułował on siedem kryteriów
klasyfikacji porządkujących współcześnie
wyróżniane szczegółowe dziedziny
pedagogiki jako nauki:
Pedagogika i jej subdyscypliny
• kryterium celów działalności edukacyjnej –
cele mogą tu dotyczyć formowania się
zdolności życiowych człowieka. Celem
edukacyjnym będzie kształtowanie
zdolności logicznego myślenia, w tym i
podobnymi procesami zajmuję się
dydaktyka. Inne cele mogą być związane
z kształtowaniem umiejętności
podejmowania decyzji moralnych, bo
takimi zagadnieniami zajmuję się teoria
wychowania.
Pedagogika i jej subdyscypliny
• kryterium metodologiczne – w tym wypadku
mówimy o ukierunkowaniu metod pedagogiki na
dwa obszary: jako nauki opisującej
rzeczywistość teoretyczną i edukacyjną, z
naukowa autorefleksją, w tym wypadku mowimy
o pedagogice ogólnej i historii wychowania.
Z drugiej zaś strony możemy mówić o wpływie
społecznych czynników na procesy wychowania
i czynności edukacyjne. Tym kontekstem badań
zajmuje się pedagogika społeczna
Pedagogika i jej subdyscypliny
• kryterium rozwojowe – według tego kryterium
można uszeregować kolejno subdyscypliny
pedagogiczne odpowiadające różnym okresom i
etapom życia człowieka poddawanego
oddziaływaniom edukacyjnym. Będzie zatem to
pedagogika: wieku przedszkolnego i
wczesnoszkolnego, dzieci i młodzieży,
dorosłych (andragogika), ludzi w wieku
poprodukcyjnym (gerontologia)
Pedagogika i jej subdyscypliny
• kryterium dewiacji i defektów rozwojowych
człowieka – w myśl tego kryterium
wyróżniona została pedagogika specjalna
ze swoimi subdyscyplinami
szczegółowymi: oligofrenopedagogika
u.u., surdopedagogika u.s.,
tyflopedagogika u.w., pedagogika
rewalidacyjna, pedagogika
resocjalizacyjna
Pedagogika i jej subdyscypliny
• kryterium instytucjonalne – chodzi tu o
funkcjonowanie różnorakich instytucji
edukacyjnych i podejmowaną na ich gruncie
praktykę edukacyjną, pedagogika:
przedszkola, szkolna
• kryterium problemowe – można wyróżnić
subdyscypliny ze względu na typ problematyki
edukacyjnej np. problematyka systemów
edukacji w kraju i na świecie, pedagogika
porównawcza.
Pedagogika i jej subdyscypliny
• kryterium dziedzin działalności ludzkiej –
to nawiązuje do rodzajów działalności
człowieka, które pedagogika obejmuje
swoim polem badawczym.
Pedagogika Będzie to np.
i jej subdyscypliny

pedagogika pracy socjalnej,


opiekuńcza, terapeutycznej czasu
wolnego.
Pojęcia w pedagogice
Edukacja

Kształcenie
Wychowanie

Nauczanie Uczenie się

System oświatowo - wychowawczy


Środowisko Cele nauczania, Czynności ucznia,
wychowawcze, proces treści nauczania, zasady uczenia się,
wychowania, sytuacja metody nauczania, rodzaje uczenia się,
wychowawcza, akt formy organizacyjne wiedza szkolna,
wychowawczy, nauczania, środki zainteresowania
Pojęcia związane z nauczania, ogniwa uczniów, przedmiot
okresami rozwojowymi procesu nauczania, uczenia się,
wychowanków, interakcja programy szkolne, niepowodzenia
wychowawcza, jednostka szkolne, trudności
Cele, treści, metody i metodyczna. dydaktyczne.
formy wychowania,
pojęcie wychowania
moralnego, estetycznego,
intelektualnego,
fizycznego i zdrowotnego.

Pojęcia jednorodne w poszczególnych subdyscyplinach


pedagogicznych
PODSTAWOWE POJĘCIA W
PEDAGOGICE

Zgodnie z powyższymi ustaleniami pedagogika


zajmuję się identyfikowaniem, nazywaniem i
definiowaniem wszystkich faktów składających
się na praktykę edukacyjną. Praktykę tą
natomiast opisujemy i definiujemy wśród takich
pojęć jak:
• edukacja – to ogół oddziaływań (formalnych i
nieformalnych) służących formowaniu się
zdolności życiowych człowieka z obszarów jego
funkcjonowania
intelektualnego,emocjonalnego,fizycznego.
Pojęcia w pedagogice
• wychowanie – to świadome i celowe działanie
pedagogiczne zmierzające do osiągnięcia względnie
stałych skutków (zmian rozwojowych) w osobowości
wychowanka
• kształcenie – to system zmierzających do tego, aby
uczącej się jednostce umożliwić poznanie świata,
przygotowanie się do zmieniania świata i kształtowania
własnej osobowości. W ujęciu tym wychowanie różni się
od kształcenia tym, że oddziałuje na osobowość
wychowanka a więc na jego potrzeby, emocje,
motywacje i relacje międzyludzkie podczas gdy
kształcenie zasadniczo dotyczy poznawczej sfery
psychiki człowieka,
Pojęcia w pedagogice
• uczenie się – jest procesem nabywania względnie
trwałych zmian w szeroko rozumianym zachowaniu
(wiadomości, umiejętności, nawyki oraz postawy), w toku
bezpośredniego i pośredniego poznawania
rzeczywistości,
• nauczanie – jest procesem kierowania uczeniem się
uczniów w toku planowanej pracy pedagogicznej,
• system oświatowo – wychowawczy – rozumiany jest
jako ogół odpowiednio powiązanych ze sobą placówek,
instytucji kształcenia i wychowania.
Personalizm pedagogiczny

Jest nie tylko jednym z kierunków we


współczesnej filozofii, ale również radykalnym
nurtem w naukach o wychowaniu, który afirmuje
każdy podmiot - zaangażowany w proces
socjalizacji, kształcenia i wychowania. Nazwa
personalizm dotyczy tych wszystkich nurtów i
prądów w teoriach edukacyjnych które
jednoznacznie eksponują w swoich poglądach
osobę jako istotę autonomiczną, jej godność i
rozumność.
Personalizm egzystencjalny

• W personaliźmie szczególną rolę odgrywa


egzystencjalizm, czyli postrzeganie osoby w
wymiarze czasowo-przestrzennym. Odrzuca
się statyczną koncepcję człowieka.
• W pojęciu etymologicznym, osoba, sł. łac.
persona – człowiek
• W kontekście społeczno-kulturowym, osoba to
ktoś niepowtarzalny, jednostkowy
Twórcy ped. personalnej
• Personalizm wywarł ogromny wpływ na
pedagogów i psychologów polskich. Wśród
nich na szczególną uwagę zasługują J. Pieter,
S. Szuman, S. Baley Wśród współczesnych to
S. Kunowski, K.Wojtyła.
• W różnych krajach przyjmuje różne oblicze,
jednak łączony jest z postacią Emmanuela
Mouniera (1905-1950)
Cele wychowania wg
personalizmu
• Istota wychowania nie spełnia się w przyjęciu
określonych pojęć czy umiejętności, ani też nie
można jej ograniczyć do przyswojenia sobie
kultury, obyczajów lub norm społecznych.
• Wychowanie polega na introcepcji wartości
w momencie kiedy cele obce uznamy za
własne. Przyjęcie takich celów jest
urzeczywistnieniem naszej osobowości a nie
bierności.
• Celem wychowania jest uzdolnienie podmiotu
do przejęcia kierownictwa nad własnym
procesem rozwoju.
Relacja nauczyciel-wychowanek

• W procesie wychowania wychowanek jest


podstawowym czynnikiem. Wychowawca jest
natomiast kooperatorem.
• Nauczyciel powinien być świadomy, że jego rola jest
jedynie pomocnicza. Ważna ale nie podstawowa.
Aktywność nauczyciela musi odpowiadać
aktywności ucznia, gdyż jest on aktywny naprawdę
wtedy, kiedy tego sam chce.
Pedagogika egzystencjalna
Janusz Tarnowski zwolennik tej
pedagogiki stojąc wyraźnie na gruncie
personalizmu chrześcijańskiego
wykorzystuje tylko niektóre elementy
egzystencjalizmu. Każdy z nas ma
jedyne niepowtarzalne „miejsce, datę,
rodzinę i charakter.” Czyli to co różni
nas, podkreśla naszą wolność i jest
naszym atrybutem
Wychowanie
• O wychowaniu można zatem mówić
dopiero wówczas kiedy będziemy
potrafili uchwycić przeciwstawiające mu
się antynomie.
• Punktem wyjście do jego pedagogiki jest
kategorie pseudosu, która wynika z jego
krytycznej refleksji nad współczesnym
wychowaniem, czyli metodami, które
uzurpują sobie prawo do metod
wychowawczych ale nimi nie są.
Kategorie pseudo-
wychowania
• Tresura- która pod szyldem wychowania jest
nakłanianiem osób pod groźbą kary lub
obietnicą nagrody do pożądanych sposobów
zachowania
• Administrowanie - będące złagodzoną formą
tresury, a odwołującą się do nad kontroli
oceniania nieustannej weryfikacji jednostki w
klimacie chłodu i oficjalności
• Trening - który jest stałym ćwiczeniem w
sytuacjach o wzrastającym stopniu trudności
maksymalnej sprawności w wymiarze
technicznym obejmując jedynie jakąś określoną
sferę człowieka a nie całą jego osobowość
c.d.
• Moralizowanie - sprowadzające się do
werbalnego perswazyjnego lub poprzez sugestię
poza słownego zobowiązania osoby do
pożądanych zachowań.
• Kształtowanie osobowości - czyli zewnętrzne
przedmiotowe formowanie całego człowieka,
degradujące go do roił biernego obiektu
materiału czy tworzywa. Bazuje ono na
założeniu ze tylko wychowywany wymaga
przekształcających oddziaływań.
Kary cielesne
• Mimo iż Tarnowski nie wyróżnił kary
cielesnej jako jeszcze jednego rodzaju
pseudo- wychowania to jednak zwraca na
nią krytyczną uwagę gdyż jest ona
stosowana przez wielu rodziców
nabierając takiego właśnie charakteru.
Cechy wychowania

• człowieczeństwo które powinno być bazą wszelkiego wychowania.


Sytuacja wychowawcza jest bowiem spotkaniem co najmniej dwóch
istot żywych
• permanencja polegająca na tym że wychowanie nie ogranicza się
do określonej fazy życia człowieka ale trwa przez cały jego okres
nigdy nie znika jego potrzeba
• interakcyjność czyli obustronne oddziaływanie na siebie podmiotów
- wychowawcy na wychowanka i wychowanka na wychowawcę
• nieokreśloność sytuacji zdarzeń konsekwencji jakie zachodzą w
sytuacjach wychowania
• transgresyjność czyli stała zdolność przekraczania samego siebie i
przezwyciężania paradoksu między, „ja” powierzchownym a, „ja”
głębokim
Pedagogiki radykalnego humanizmu
• Twórcą nurtu radykalnego humanizmu był
Erich Fromm Był psychologiem i filozofem,
jednym z twórców neopsychoanalizy
• Pytał o zło w procesie socjalizacji,
poszukiwał przyczyn przemocy
• Rozróżniał 2 rodzaje wrogości:
• wrogość reakcyjną
• wrogość rekompensacyjną
Formy bliskości
• W instytucjach edukacyjnych mamy do
czynienia z dwoma formami bliskości
między podmiotami procesu kształcenia
• bliskość submisyjna -podporządkowanie
się komuś, od kogo się zależy. Jest ona
jednoznaczna z wrogością
rekompensacyjna
• bliskość zażyłości- oparta na na
zaufaniu, miłości. Jest ona jednoznaczna z
wrogością reakcyjna
wrogość reakcyjna
• reakcja jednostki na zagrożenie,
• człowiek dąży do orientacji biofilnej -
miłość życia. Biofil charakteryzuje się
min. ciepłem, serdecznością, empatia,
świadomością swoich silnych stron.
• Nasuwający się stąd wniosek , że dzieci
powinny obcować z kimś, kto kocha świat
a nie destrukcję
wrogość rekompensacyjna
• ludzie słabi, zniewoleni używają przemocy
aby odzyskać poczucie o własnej mocy,
która jest pochodną orientacji
nekrofilnej. Nekrofil kocha destrukcję,
skupia się na przeszłości, zdobycie władzy
pomaga mu zatuszować jego kompleksy,
a jego orientacja jest ukierunkowana na
umiłowanie śmierci .
Asertywność
• Wielką wagę przywiązywał E. Fromm do
astertywności i obrony własnego
człowieczeństwa.
• W procesie wychowania polega to na
formułowaniu zdolności obronnych w sytuacji
zagrożenia , nie tylko życia, ale i wolności,
indywidualności. Sztuka wychowania to sztuka
miłości oraz spowodowanie większej
świadomości osób powierzających dzieci w
czyjeś ręce.
Wychowanie a nauczyciel

• E. Fromm twierdzi, że natura człowieka nie jest ani


dobra ani zła, lecz kształtuje się pod wpływem
nekrofila albo biofila. Wpływ społeczeństwa niesie
za sobą negatywne elementy, gdyż ludzie są
zależni od siebie. I potrzebują się nawzajem.
• Cywilizacja przemysłowa ma zły wpływ, gdyż jest
nastawiona na struktury, mechanizmy i wytwory
materialne.
Szkoła humanistyczna
• Poprzez wychowywanie w miłości przez biofila
uczniowie powinni być:
• gotowi na porzucenie form ukierunkowanych na
posiadanie, a utożsamiać się z orientacją „być”,
• pewni własnych możliwości i wartości,
solidarności, autonomiczni,
• zdolni do redukowania chciwości nienawiści
narcyzmu, rozwijać sztukę kochania rozwijania
osobowości bliźnich, poznania siebie i rozwijania
własnych możliwości wyobrażeniowych.
Rewolucyjny optymizm
• Pedagog humanista nie czeka na czyje
przyzwolenie, nakazy ale kieruje się
głosem serca, jest odważny
• Zdrowe społeczeństwo- to społeczeństwo
skupione wokół pełnego rozwoju
człowieka
• Wolność- to wolność bycia niezależnym
PEDAGOGIKA SERCA

• W XX wieku nastąpił wysyp


niekonwencjonalnych nurtów w pedagogice
oferujących nowe spojrzenie na kształt
edukacji. Swój wkład w rozwój nauki o
wychowaniu mieli również Polacy. Pod koniec
ubiegłego stulecia polska nauczycielka i
działaczka społeczna Maria Łopatkowa

• Maria Łopatkowa –senator, rzecznik praw dziecka w


latach 80-tych. Autorka książki „Pedagogika serca”.
Człowiek humanista
• Kim jest człowiek? Maria Łopatkowa na
kartkach swojej książki stara się
odpowiedzieć na to pytanie. Wg niej „Kim
jest człowiek wobec drugiego człowieka i
jaki być powinien. Co robić, aby stał się
homo amans – człowiekiem miłującym?”
Nurt w pedagogice ,którego była
animatorką został nazwany pedagogiką
serca.
Cel pedagogiki serca
• Pedagogika serca uznaje prawo dziecka do
miłości, czyli do kochania i bycia kochanym,
za prawo naczelne w sferze duchowej (…).
Miłość w pedagogice serca rozumiana jest
jako pozytywna więź uczuciowa dziecka z
ludźmi i światem, rozwijana i utrwalana na
zasadach etycznych wywodzących się z
miłości jako wartości uniwersalnej”.
Zaspakajanie potrzeb
• Rozwój uczuć moralnych dziecka zaczyna
się wówczas kiedy już jako niemowlę
uzewnętrznia swe pragnienia wrzaskiem
czy chęcią gryzienia.
• Emocjonalna więź dziecka z matką
utrwala się bardziej w obustronnym
obcowaniu na zasadzie wzajemnego
odczuwania siebie, aniżeli na wzajemnym
rozumieniu.
Zaburzenia emocjonalne
• Niezaspokojona u dzieci i młodzieży
potrzeba miłości rodzi negatywne skutki
psychiczne. Na każdym etapie rozwoju.
• Udział w szerzeniu się patologii, czy
opóźnień rozwojowych mają przede
wszystkim rodzice i instytucjonalni
opiekunowie dzieci.
Kary cielesne
• Maria Łopatkowa zwraca przy tym uwagę,
że granica między biciem,
a maltretowaniem dzieci jest dość płynna.
• Założenie, że rodzic jest zawsze z mocy
prawa podmiotem w stosunku do
wychowanka, a ten przedmiotem jego
oddziaływań, pociągnęło za sobą groźne
konsekwencje w postaci adiaforyzacji,
czyli brak oceny w kategoriach moralnych.
Władza rodzicielska
• „władza rodzicielska” nie odzwierciedla
współcześnie właściwego charakteru
obowiązków spoczywających na rodzicach
i prawnych opiekunach dziecka. Podkreśla
bowiem element „panowania” nad
dzieckiem i sugeruje, że maja prawo m.in.
do bicia w ramach „karcenia”. Sprawując
władzę rodzicielską nad dzieckiem mogą
naruszać jego dobra osobiste
Piecza rodzicielska
• W stosunku między rodzicami, a dziećmi
powinna występować mądra, wymagająca
miłość, nie odwołująca się do władzy, do
siły, czy też poczucia wyższości .
Osobowość wychowawcy
• Autorka „pedagogiki serca” dostrzega
pozytywną rolę wzorców osobowych
w kształceniu i wychowaniu. Przy czym ma na
uwadze zarówno bycie naturalnym wzorem
osobowym dla dziecka, jak i wychowanie
poprzez wzory osobowe
• krytykuje wychowanie zamierzone,
celowościowe czyli formowania dziecka takim,
jakim pedagodzy chcieliby go w przyszłości
widzieć
Krytyka Pedagogiki Serca

-narusza fundamenty tradycji wychowania w Polsce


-nie dostrzega normalności w życiu polskich rodzin
-pozbawia rodziców (nauczycieli) należytego
posłuszeństwa
-rozbija fundamenty życia rodzinnego
-zamierza w ten sposób zniszczyć cywilizacje
chrescijanska
Pedagogika nieautorytarna
• Thomas Gordon – amerykański pedagog i
psychoterapeuta. Jest autorem bestsellerowych
poradników dla rodziców, nauczycieli,
wychowawców i animatorów kształcenia
dorosłych, w których prezentuje swoją
koncepcję stosunków międzyludzkich „bez
zwycięzców i bez pokonanych”.
Konflikt pokoleń
• „Uważam to za tragedie gdy potencjalnie
najbardziej bliska więź uczuciowa w ludzkim
życiu sprawia tyle napięć i złej krwi. Dlaczego
tak wielu młodych dochodzi do tego, ze na
swoich rodziców patrzy jak na wrogów?
Dlaczego tak dominuje dziś w rodzinach
konflikt pokoleń dlaczego rodzice i
dorastające dzieci dosłownie toczą wojnę
między sobą?”
Postawy rodzicielskie
• Zwycięzcy - rodzice bardzo silnie podkreślają swój
autorytet oraz władzę poprzez stosowanie zakazów,
nakładanie ograniczeń, żądanie określonego
zachowania. Wydają polecenia i wymagają
posłuszeństwa.
• Zwyciężeni – rodzice zapewniający swoim dzieciom
więcej swobody.
• Grupa chwiejnych – rodzice którzy po części
akceptują zachowania dziecka a po części nie.
Cele wychowania
• Cele wychowania Gordon wyprowadza ze sposobu
postrzegania dziecka,
uważając go za podmiot równoznaczny z podmiotem dorosłego.
• Naczelny cel wychowania to wielostronny rozwój dziecka,
dostosowany do psychologii rozwojowej dziecka.
• Kolejny cel to dawanie możliwości dziecku polubienia i
zaakceptowania siebie oraz zdobycia poczucia własnej
wartości.
Obalanie mitów
Nie jest prawdą, że
• dziecko nie jest jeszcze pełnowartościowym
człowiekiem
•dziecko jest złe z natury
• dziecko jest własnością rodziców
•dziecko chce, by dorośli wyznaczali mu granice
jego zachowań
•dziecko buntuje się przeciwko rodzicom,
Nie prawdą jest, że
• wychowawcy muszą by czymś więcej, niż zwykłymi ludźmi
• musza być konsekwentni.
• muszą stanowić „zwarty front” w wychowaniu dzieci
• muszą zawsze akceptować dziecko
• mają prawo narzucać dzieciom swoją wolę i rozwiązania
• muszą przekazać dzieciom swoją hierarchię wartości
• są odpowiedzialni za przekazywanie kultury.
• powinni używać w stosunku do dzieci swojej władzy i
autorytetu.
Pedagogika obalająca mity

•Konflikty jakie wynikają ze stosowania przez


wychowawców fałszywych przekonań, niszczą
ich stosunki z dziećmi.
•Czynnikiem decydującym o powodzeniu
wychowania jest uzewnętrznianie konfliktów
Zasada wychowania bez
porażek

•zasada posiadania problemu.


•zasada okazywania akceptacji osobie
posiadającej problem.
•zasada dbania wychowawcy o samego siebie
• zasada samozdyscyplinowania
Fazy rozwiązywania konfliktu

• Rozpoznanie i zdefiniowanie konfliktu.


• Poszukiwanie możliwych rozwiązań
• Krytyczna ocena projektów rozwiązań,
• Wybór najlepszego rozwiązania
• Opracowanie sposobów wprowadzenia w
życie tego rozwiązania.
• Poddanie kontroli
Modlitwa T. Gordona
• „Panie, daj mi odwagę, by zmienić
to, co mogę zmienić, wewnętrzne
opanowanie, by pogodzić się z tym,
czego zmienić nie mogę i mądrość w
odróżnianiu jednego od drugiego".
Antypedagogika
• Nurt współczesnej pedagogiki, narodził
się w Stanach Zjednoczonych. W Europie
twórcą był H. Schoenbeck
• Sprzeciw wobec tradycyjnego wychowania
• Afirmuje wolność, równość, przyjaźń
• Podmiotowość jest punktem wyjścia a nie
dojścia
Krytyka pedagogiki
• Pedagogika nauka o wychowaniu, podaje
gotowe recepty
• Rodzic ofiarą procesu wychowania, ma
pedagogiczne ambicje decydować o losie
dziecka
• Wychowanie polega na roszczeniach,
nakłanianiu do obowiązku
Idea antypedagogiki
• Odrzuca wychowanie jako świadomy proces,
podporządkowujący dziecko autorytetowi
• Akceptuje prawo do samostanowienia dziecka
• Szuka nowego sposobu porozumiewania się
dziecko-wychowawca, opartego na dialogu
• Uważa ,że rozwój dziecka dokonuje się
naturalnie, ono samo wie co dla niego jest dobre
• Rezygnuje z przymusu
• Podmiotowość dziecka
Wspierać a nie wychowywać
• Warunek wychowania to dobrowolność
• Autorytet dziecka jest równoważny z
autorytetem dorosłego
• Rezygnacja z rywalizacji, udawadniania kto ma
władzę
• Odrzucenie stosunku góra-dół
• Budowanie relacji opartych na przyjaźni,
szacunku
• Wspieranie, służenie pomocą,doświadczeniem
Terminologia antypedagogiki
• Akceptacja-pozwalam Ci być takim jakim
jesteś
• Empatia- otwieram się na Twoje uczucia
• Podmiotowość-poszanowanie
człowieczeństwa dziecka
• Dialog-umiejętność porozumiewania się
• Wolność-od przemocy wobec dziecka
Rola wychowawcy
• Wychowanie musi bazować na autorytecie
wychowawcy ale nie może być autorytarne to
znaczy powinno opierać się na sile osobowości
wychowawcy.
• Cały proces wychowania musi zatem rozpocząć
się od wychowawcy od tego by to on najpierw
rozbudził swoje własne wnętrze. Dopiero dzięki
permanentnemu samodoskonaleniu
wychowawca może pomóc dziecku odsłonić
jego prawdziwe oblicze pozwolić mu być sobą.
Krytyka antypedagogiki
• Dziecko pozostawiane jest samemu
sobie.
• Krytykę, wobec antypedagogiki
(szczególnie wobec książki
"Antypedagogika”: wzbudzają
poglądy autora Hubertus von
Schoenbecka, które można uznać za
propedofilskie:
PEDAGOGIKA
MIĘDZYKULTUROWA

• Pojawiła się na kontynencie amerykańskim.


Jako koncepcja rozwiązania napięć
narodowościowych poprzez system edukacji.
Była próbą zlikwidowania segregacyjnej i
asymilacyjnej polityki oświatowej.
• W Europie edukacja wielokulturowa rozumiana
jest jako pedagogika międzykulturowa,
polegająca na uznawaniu i cenieniu wszystkich
grup etnicznych. Akceptowaniu ich kultury i
umiejętność współpracy z innymi grupami
etnicznymi.
Doświadczenia polskie
• Edukacja wielokulturowa rozwija się po
roku 1989.
• Upadek pozornego internacjonalizmu i
nacjonalizmu (propaganda jedności
narodu)
• Wolność polityczna doprowadziła do
erupcji ruchów kulturalnych mniejszości
narodowych
Terminologia
• Powszechnie używa się edukacja
wielokulturowa i międzykulturowa.
• Obecnie wprowadzono zamiennie termin
pedagogika wielokulturowa. Jednak
nazewnictwo to nie jest adekwatne do
tego co one oznaczają.
Polityka edukacyjna
Trzy modele polityki wśród mniejszości
narodowych:
• Technicystyczny- programy wyrównawcze
w celu asymilacji
• Moralny- odrzucenie zachowań
rasistowskich , skierowanie się na
poznanie nowych kultur, tolerancja.
• Społeczno-polityczny- kładzie nacisk na
zmiany poza szkołą
Edukacja wielokulturowa
• Konsekwencją nowego podejścia państw
do problemów mniejszości narodowych i
grup etnicznych jest powstanie modelu
edukacji wielokulturowej
• Konsekwencją tego jest wyodrębnienie
subdyscypliny pedagogiki
międzykulturowej
Cel pedagogiki wielokulturowej
• Organizacja systemu edukacji tak, by
uczestnicy edukacji uczyli się zrozumienia
odmienności, żyć w społeczeństwie
wielokulturowym
• Likwidowanie barier i stawiania ponad
swojej grupy etnicznej oraz nie
asymilowanie
• Wspieranie mniejszości, by mogli
zachować swoją kulturę
Forma realizacji celów
• Planowanie edukacji antyrasistowskie,
sprzeciwianie się ksenofobii i
dyskryminacji
• Rewizja programów edukacyjnych
• Wspieranie programów dotyczących relacji
międzykulturowych
• Wspieranie witryn internetowych
sprzeciwiających się rasizmowi.
Kontrowersje
• Jeżeli postulaty edukacji międzykulturowej
mają prowadzić do zmiany stosunków
społecznych, to nie da się ich sprowadzić
ani do asymilacji mniejszości, ani do
tolerancji, za każdym razem pojawia się
kwestia dominacji przedstawicieli
większości.
Teoria warstwicowa rozwoju
człowieka
• Warstwicowa teoria rozwoju człowieka
zakłada, że czynniki wewnętrzne
(geniczne) są zróżnicowane rodzajowo i
spontanicznie dochodzą do głosu we
właściwym dla siebie czasie i w ustalonej
kolejności, tworząc różne podłoża
wychowania, w których zachodzą tak
zmiany ilościowe, jak potem dojrzewanie
jakościowe.
Warstwy wychowania
Całość warstw nakładających się na siebie kształtuje się w
następującej kolejności:
• warstwa biologiczna, tworząca nasz organizm,
• warstwa psychologiczna, rozwijająca całokształt psychiki,
• warstwa socjologiczna, formująca osobę społeczną wychowanka,
• warstwa kulturologiczna, która wyrabia twórcę kulturalnego w
człowieku, wreszcie
• warstwa czysto duchowa lub światopoglądowa, kształtująca w pełni
duchowość i jej stronę religijno-moralną.
Każda warstwa więc ma swój czas rozwoju, wymaga odpowiednich
czynników zewnętrznych jako wpływów wychowawczych
Warstwa biologiczna
• Najwcześniej od przyjścia dziecka na świat i w
ciągu całego okresu przedszkolnego formuje się
warstwa biologiczna. W trakcie anatomicznego i
fizjologicznego rozwoju organizmu dziecka, z
przyrostem jego wagi i wzrostu postępuje
wapnienie kośćca i usprawnienie systemu
nerwowego. W tym okresie wygasa instynkt
ssania, rozwijają się zaś popędy, odruchy
warunkowe, wreszcie kształtują się reakcje
ruchowe, jak chodzenie, wspinanie, mowa,
praksje ręczne.
Dojrzałość biologiczna
• Warstwa biologiczna dojrzewa pod względem
płciowym w okresie dorastania pod koniec
drugiego i w początkach trzeciego siedmiolecia
w naturalnej u człowieka synchronizacji z
dojrzewaniem psychicznym i społecznym, dzięki
czemu jednostka dojrzała biologicznie staje się
nie tylko zdolna do reprodukcji, ale
odpowiedzialnie zakłada własną rodzinę
małżeńską i włącza się do gatunku ludzkiego
przez rozmnażanie.
Dojrzałość szkolna
• Z tzw. dojrzałością szkolną około 7 roku życia zaczyna
się w początkach wieku szkolnego gwałtowny,
samorzutny rozwój warstwy psychologicznej, w której
inteligencja jako umysłowa zdolność przystosowuje się
do nowych zadań w szkole, jak też nowych warunków
życiowych, praktycznych i poznawczych.
• W związku z tym zainteresowania wychowanka
skierowują się na zewnątrz ku przyrodzie i technice,
obserwacja zjawiska potęguje uwagę dowolną, a
rozwijające się poprawne myślenie przyczynowe
kształtuje zdolności poznawcze, które powodują, że
dotychczas rozwinięte funkcje uczuciowe zaczynają
podlegać kierownictwu czynników intelektualnych.
Warstwa socjologiczna
• W trzecim okresie dorastania, związanym z
procesem dojrzewania płciowego w warstwie
biologicznej, rodzi się spontaniczne szukanie
przez wychowanka kontaktu z rówieśnikami,
zainteresowania inną płcią, zjawiają się
nastawienia międzyludzkie, kierowane sympatią,
przyjaźnią i miłością do innych ludzi.
Rozpoczyna się wówczas właściwy, samorzutny
proces uspołecznienia się wychowanka w
trakcie rozwoju nowego podłoża społecznego i
warstwy socjologicznej.
Uspołecznienie
• Wyrazem tego jest początkowe tworzenie band
dziecięcych dla wspólnej zabawy, potem paczek
rówieśników dla zwierzeń i szukania uznania
jako członka grupy szkolnej kolegów, drużyny
harcerskiej czy futbolowej. Zaczyna się wtedy
pogłębiać zrozumienie dla potrzeb współżycia z
innymi w rodzinie, w klasie szkolnej, w
organizacji młodzieżowej. W wyniku rozwoju
warstwy socjologicznej kształtuje się osoba
społeczna wychowanka, ponieważ człowiek z
natury swej jest animal sociale, zwierzęciem
społecznym,
Warstwa kulturologiczna
• Kiedy ukształtowana w zarysie osoba społeczna
będzie dalej się rozwijać i dojrzewać w warstwie
socjologicznej, to w wieku młodzieńczym
nadbudowuje się nad nią nowa warstwa
kulturologiczna (lub kulturotwórcza). Wyraża się
ona w spontanicznym uczuleniu jednostki na
wartości zawarte w wytworach kultury wyższej,
jak sztuka (poezja, muzyka, plastyka, nauka,
filozofia, technika, prawo, polityka czy moralność
i religią).
Warstwa duchowa
• Wreszcie w początkach wieku dorosłego
człowieka kształtuje się ostatnia warstwa
czysto duchowa, w której tworzy się
synteza światopoglądowa, dlatego też
zasługująca na nazwę warstwy
światopoglądowej. Do głosu dochodzi tu
pełnia rozwiniętej duchowości ludzkiej,
dzięki czemu rozumność staje się
mądrością w szukaniu prawdy i dobra,
zdolności do wartościowania
Rozwój warstwy duchowej
• Specjalne znaczenie dla rozwoju warstwy czysto
duchowej, dla zapanowania duchowości nad
cielesnością mają wypadki losowe szczęśliwe
lub nieszczęśliwe dla życia ludzkiego.
Szczególnie nadzwyczajne wypadki, jak
cudowne wyzdrowienia, ocalenia z katastrof,
śmierć najbliższych, wstrząsające spotkania itp.,
budzą głębszą refleksję duchową nad
znikomością człowieka i świata, nad ułomnością
ludzką, bezradnością, powodują prawdziwe
nawrócenia do Boga, kształtują głęboką
religijność, moralność i pogląd na świat.
Struktury rozwojowe człowieka
• Teoria warstwicowa wychowania zajmuje się nie
tylko procesem ilościowego rozwoju
poszczególnych warstw, ale także zwraca
uwagę na proces jakościowego dojrzewania
każdego podłoża, które wiąże się z celowością
rozwojową danej warstwy. Każda warstwa
dojrzewając wytwarza własną strukturę
rozwojową, do której kolejno należą:
temperament, indywidualność, charakter,
osobowość oraz struktura światopoglądo­wa
Rozwój struktur
• Doskonalenie struktur rozwojowych polega na
tym, że w każdej z nich coś na trwałe pozostaje
ze struktur niższych (tak np. własnego
temperamentu i indywidualności nie możemy się
nigdy pozbyć), a coś przybywa ze struktury
wyższej. Stąd teoria warstwicowa kładzie nacisk
w progre­sji wychowawczej na pełny rozwój
struktur począwszy od tempera­mentu i
indywidualności, a na charakterze, osobowości i
strukturze światopoglądowej kończąc.
Temperament
• Najwcześniej, bo już w głębokiej
starożytności, poznaną strukturą
rozwojową człowieka był temperament.
Sam termin, pochodzący od łacińskiego
wyrazu temperare, znaczącego mieszać
coś ze sobą, wiązał się z teorią
starożytnych lekarzy, Greka Hipokratesa
(V w. przed Chr.), ojca medycyny
Typy temperamentu
• Współcześnie medycyna wiąże temperament z postawą
uczuciową i tempem psychicznym jednostki
wyrażającym energię życiową lub żywotność organizmu.
Typy zaś temperamentu uzależnia się dziś od konstytucji
budowy ciała: astenika (budowa wąska), pyknika
(budowa przysadzista), atletyka (budowa muskularna)
lub dysplastyka (budowa nieharmonijna) od układu
nerwowe­go i przewagi pobudzania lub hamowania
(choleryk - typ silny, pobudliwy, flegmatyki - typ silny,
spokojny, sangwinik - typ silny, żywy, flegmatyk - typ
słaby, zahamowany);
• Wszystkie typologie temperamentu,
uzależniają go od organizmu i jego
poszczególnych składników biologicznych.
Dlatego na tej podstawie należy określać
temperament jako pierwszą strukturę w
rozwoju warstwy biologicznej, która
przejawia się w reakcjach emocjonalnych i
w motoryce popędowej aktywności
Indywidualność
• W integracji warstwy psychologicznej
powstaje struktura indywidualności jako
istota odrębna i niepodzielna (łac.
individuum) jeszcze na wpół wrodzona ze
względu na typ posiadanej inteligencji, ale
już na wpół rozwinięta na drodze
własnego doświadczenia i kształcenia w
szkole. Indywidualność więc jest
całościowym układem cech, dyspozycji i
tendencji psychicznych jednostki.
Rodzaje indywidualności
• odróżniamy dwie strony indywidualności. Jedną stanowi
tzw. indywidualność negatywna, polegająca na celowym
rozwijaniu przez jednostkę różnicy pomiędzy sobą a
innymi, na podkreślaniu wyższości jakiejś cechy, choćby
to były piegi na nosie, którą jednostka młodociana uważa
za wyróżnienie i powód do dumy. Ze względu na
możliwość górowania jednych funkcji psychicznych nad
pozostałymi w indywidualności tworzy się druga strona -
indywidualność pozytywna, która przy przewadze funkcji
poznawczych staje się indywidualnością intelektualną
przy rozwinięciu funkcji uczuciowych tworzy
indywidualność sentymentalną przy wybujałych zaś
funkcjach wolitywnych wykształca się na indywidualność
woluntarną somatotonik o dużej sile i energii, od gr.
soma - ciało).
Rodzaje indywidualności
• Ponieważ typy reakcji umysłowej na poznawane rzeczy
zależne są od rodzaju odziedziczonej inteligencji, stąd
też stosownie do tych rodzajów można wyróżnić w
indywidualności także przeciwstawne typy, jak
indywidualności refleksyjne o skłonnościach do
namysłu i intuicyjne, wyczuwające wnikliwie istotę
rzeczy, indywidualności realistyczne, nastawione na
konkrety w poznaniu i kontemplacyjne, zdolne do
abstrakcji i rozmyślania, indywidualności praktyczne,
ceniące korzyść i teoretyczne, skłonne do ujmowania
pojęciowego, indywidualności analityczne, rozwijające
szczegóły oraz indywidualności syntetyczne, stwarzające
całości.
c.d.
• Natomiast w zakresie funkcji emocjonalnych
indywidualność pozytywna wyraża się w
usposobieniu, które może być optymistyczne z
nadzieją na rozwiązanie dobre sytuacji lub
pesymistyczne w stałym przewidywaniu
najgorszego, usposobienie żartobliwe lub
poważne itp. Do usposobień można zaliczyć
typy introwertyków, zamykających się w sobie i
ekstrawertyków towarzysko i beztrosko
nastawionych na otoczenie zewnętrzne
Osobowość
• Wyraz „osobowość”, wprowadzony przez
personalizm krytycz­ny na oznaczenie
maksymalnego rozwoju osoby jako
jedności celowo działającej (unitas
multiplex - por. cz. II rozdz. IV p. 3),
obecnie posiada szereg zróżnicowanych
znaczeń na terenie filozofii, psychologii,
etyki czy pedagogiki.
Osobowość- definicje
• W psychologii osobowość znaczy
każdorazową, indywidualną całość cech
psychicznych i fi­zycznych niemowlęcia,
dziecka czy dorosłego człowieka. Pojęcie
psycho­logiczne osobowości ma więc
charakter opisowy i ogólny, czym zbliża
się do właściwego pojęcia indywidualności
c.d.
• W etyce ujmuje osobowość jako ogół
cech, które jednostka powinna posiadać,
dążąc do ideału swej osoby zgodnie z
postulatami moralności i prawdziwego
poglądu na świat. W ten sposób
osobowość normatywnie ujęta dotyczy nie
punktu wyjścia dla rozwoju, jak w
psychologii, lecz punktu dojścia i oceny
końcowego wyniku, wytworu.
c.d.
• Normatywne zaś widzenie tego pojęcia Podobne
stanowisko do normatywnego w etyce występuje
także w pedagogice, z tą różnicą, że
pedagogika, będąc nauką mieszaną, a więc
nauką opisową o faktach i równocześnie nauką
normatywną o tym, co powinno w rozwoju być
osiągnięte. Traktuje osobowość rozwojowo jako
strukturę wyższego rzędu i wytwór póź­niejszego
etapu życia, aniżeli dzieciństwo szkolne i wiek
dorastania.
Światopogląd
• Najwyższą strukturę rozwojową, kierującą
postępowaniem w warstwie czysto duchowej,
stanowi struktura światopoglądowa. Chodzi w
niej o prawidłowo rozwinięty światopogląd
osobisty jako zespół własnych przekonań o
świecie, źródłach absolutnych bytu, o człowieku,
jego istocie i celu życia, czyli całokształt
składający się tak z prawdziwego poglądu na
świat, jak i poglądu na życie ludzkie i los
człowieka, rozwiniętych w oparciu o wiedzę nauk
szczegółowych - przyrodniczych i
humanistycznych.
Kształtowanie światopoglądu
• Ponieważ światopogląd osobisty rośnie w nas
razem z nami, buduje się przez całe życie od
dzieciństwa przedszkolnego z jego
światopoglądem magicznym, potem przez
dzieciństwo szkolne ze światopoglądem
naiwnego realizmu, przez wiek dorastania ze
światopoglądem buntu i negacji aż do idealizmu
w poglądzie na świat w wieku młodzieńczym,
stąd nie zawsze jest on prawdziwy, pełny i
zharmonizowany.
Zjawiska przemian w
wychowaniu
• rozszerzanie się terenu oddziaływań
• zmiana charakteru wychowania
• powstawanie nowych instytucji
• pedagogizacja wielu instytucji
• pedagogizacja starych instytucji
• pedagogizacja duszpasterstwa
• zastosowanie najnowocześniejszej
techniki
Rozszerzanie się terenu
oddziaływań
• rozszerzanie się terenu oddziaływań
wychowawczych w dół i w górę życia
ludzkiego, ponieważ dotyczą one nie tylko
dzieci w domu i uczniów w szkole, ale
obejmują niemowlęta, opiekę nad matką,
przygotowanie do małżeństwa i założenia
rodziny, młodzież pracującą i akademicką,
dorosłych, korzystających z oświaty, a nawet
starców - tak, że wychowanie dziś odnosi się
do całego życia ludzkiego, staje się
wychowaniem „całożyciowym”;
Zmiana charakteru wychowania z
indywidualnego na grupowe
• spowodowane jest tym, że nie
wystarcza wychowanie jednostek, lecz
musi się ono odbywać w zespołach (np.
rodzeństwo, klasa szkolna, drużyna
harcerska), stara się wpłynąć na masy
społeczne (np. wychowanie masowe
żołnierzy, robotników).
powstawanie nowych instytucji
wychowawczych
• Specjalizują się np. w opiece nad małym
dzieckiem (żłobek, przedszkole,) nad
dzieckiem opuszczonym (dom dziecka, dom
młodzieży, pogotowie opiekuńcze), nad
dzieckiem przestępczym (izba milicyjna,
schronisko dla nieletnich, zakład
wychowawczy, poprawczy), w pracy kulturalnej
i rozrywkowej ( pałace młodzieży - Warszawa,
Katowice, domy kultury), w pomocy szkole
(komitety rodzicielskie, opiekuńcze);
Pedagogizacja wielu instytucji
• Dotychczas uważanych tradycyjnie
niewychowawczych, jak np. wojsko, które
obecnie musi działać psychologicznie i
pedagogicznie na żołnierzy, jak
sądownictwo dla nieletnich i prawo karne
dla dorosłych, prasa (unikanie
demoralizacji), a nawet handel, w którym
reklamy mają wychować upodobania
klienta
Pedagogizacja starych instytucji
wychowawczych
• Jak szkoły, uniwersytety, domy
akademickie, ponieważ rodziców,
nauczycieli i wychowawców społecznych
trzeba na podstawach naukowych
psychologii wychowawczej i pedagogiki
uświadomić o ich zadaniach i ulepszać ich
pracę
pedagogizacja duszpasterstwa
• Dokształcanie duchowieństwa w naukach
pedagogicznych oraz wychowawcze
kształcenie kleryków w seminariach
duchownych, aby udoskonalić
oddziaływanie religii na współczesnego
człowieka
zastosowanie najnowocześniejszej
techniki
• Do oddziaływania masowego na ludzi przez
prasę, kino, radio, telewizję, unowocześnione
technicznie biblioteki (mikrofilmy, mikrofisze,
mikrokarty i czytniki) i muzea (obrotowe
eksponaty, magnetofony),komputeryzacja,
dzięki czemu na całym świecie dokonuje się
„rewolucja kulturalna”, polegająca na zbliżeniu
i udostępnieniu dzieł nauki, sztuki i kultury
masom społecznym.

Rola i funkcje wychowania

• Nowoczesna nauka rozpoznała jeszcze


głębsze funkcje wychowawcze, do których
należą: a) znaczenie techniczne
wychowania w zakresie przygotowania do
pracy produkcyjnej, politechnizacji i
kształcenia zawodowego, by przez
pedagogikę pracy móc szybciej rozwijać
cywilizację techniczną;;
• b) znaczenie kulturotwórcze, polegające
na tym, że przez wychowanie, kształcenie
i szkoły nie tylko następuje przekazanie
dorobku kultury następnym pokoleniom,
ale osiąga swój rozwój uzdolnień
twórczych w różnych dziedzinach kultury;
• c) znaczenie biologiczne, odkryte przez
medycynę, ponieważ złe wychowanie w
najwcześniejszym dzieciństwie odbija się
na stanie zdrowia i powoduje nerwice
• d) znaczenie psychologiczne, dzięki
czemu można w szkole i w procesie
wychowania ćwiczyć myślenie,
inteligencję, rozwijać wolę, uczucia,
wyobraźnię, kształtować zainteresowania i
uzdolnienia, np. muzyczne lub plastyczne;.
• e) znaczenie patriotyczne w wychowaniu
ducha miłości Ojczyzny, co po raz
pierwszy w Polsce doceniła Komisja
Edukacji Narodowej (1773-1794), a
współcześnie realizowane jest w każdym
wojsku przez specjalnych oficerów
wychowawczych;
• f) znaczenie ekonomiczne dla wyrobienia
w społeczeństwie zmysłu oszczędności,
gospodarności, wyższej wydajności pracy,
rozwijanych przez nowoczesną
pedagogikę gospodarczą[2];
• g) wreszcie znaczenie polityczne, gdyż
przez odpowiednie wychowanie narodu
można go nastawić na agresję w stosunku
do innych i imperializm lub też
doprowadzić do pokojowego współżycia
międzynarodowego
Znaczenie środowiska w
wychowaniu
Dotychczas poznawaliśmy wychowanie jako
naturalny proces wzrostu, dotyczącego głównie
rozwoju podstawowej siły pędu życiowego,
nazywanej biosem. Teoria warstwicowa
podkreślała nie tylko udział w biosie czynników
wewnętrznych, zależnie od fazy rozwojowej, w
postaci potrzeb biologicznych, psychicznych,
społecznych, kulturalnych i duchowych, ale
także zwracała uwagę na wychowawcze
zaspakajanie wszelkich zapotrzebowań
wychowanka przy pomocy odpowiednich
środków
Czynniki zewnętrzne
• Tworzą one zbiór środków
wychowawczych, służących do rozwijania
biosu wychowanka, używanych nie tylko
świadomie i celowo przez wychowawców,
ale także działających w nurcie życia
społecznego, które jako odrębna siła etosu
stara się modyfikować pęd życiowy
jednostki rozwijającej się według swojego
kierunku, dążąc do przystosowania
wychowanka w życiu grupowym.
Środowisk obiektywne
Środowisko, na które składa się otoczenie jako zespół
warunków, rzeczy i osób, stanowiących wprawdzie stałe
tło życiowe wychowanka, ale nie zawsze wywierających
wpływ na jego rozwój. Jedynie niektóre elementy
otoczenia działają dynamicznie na daną jednostkę i
wywołują zmiany w wychowaniu i te tylko tworzą
środowisko życiowe. Następnie nie wszystkie wpływy,
jakim podlega wychowanek, będą dla dalszego rozwoju
jednostki wychowawczo dobre i zdrowe, w środowisku
życiowym bowiem działają także czynniki szkodliwe, jak
np. alkohol, pornografia, życie uliczne, złe przykłady.
Rodzaje środowisk życiowych
• - środowisko wychowawcze jako całokształt
rzeczywistych wpływów na jednostkę, głównie jednak
działających w sposób nieświadomy i niezamierzony,
wpływów stałych i zmiennych tak szkodliwych w rozwoju
wychowanka, jak też wywołujących korzystne zmiany
zgodnie z dobrem rozwojowym
• - środowisko pedagogiczne, które świadomie i
celowo, jak np. szkoła, stara się usuwać wpływy ujemne,
a potęgować dodatnie, kierując rozwojem wychowanka
ku wartościowym wzorom i do wzniosłego, szlachetnego
ideału człowieka.
Róznice
• Odróżnienie środowiska wychowawczego od
pedagogicznego, mimo potocznego traktowania
tych nazw jako synonimów, jest bardzo ważne,
gdyż pierwsze stanowi mieszaninę dobrych i
złych wpływów jako wytwór społecznego życia
etosu, drugie zaś środowisko (pedagogiczne)
jako stwarzane przez wychowawców pozostaje
w ramach celowego działania agosu,
kierującego wychowanka ku ideałowi człowieka.

Sytuacje wychowawcze
• Proces rozwojowy wychowanka może być wywołany
celowo przez czynności wychowawcy, może być
niezamierzonym skutkiem pośredniego działania innych
ludzi, bądź też może się odbywać pod bezwiednym
wpływem warunków społecznych otoczenia ze stanem
rozwojowym samego wychowanka. Sytuacje
wychowawcze są to więc układy bodźców, czynników i
wpływów, wywołujących rozwój człowieka i działających
w ramach instytucji wychowujących. Stąd sytuacje
wychowawcze mają różne pochodzenie, a ze względu
na swój charakter wywołują różne skutki i kształtują
odmiennie przebieg procesu wychowania w kierunku
normalnej progresji, zastojowej degresji lub wykolejającej
regresji rozwojowej.
Zależność wychowania
• W wychowaniu więc jego skuteczność
zależna jest od:
a) sytuacji zewnętrznej
b) od sytuacji wewnętrznej
Sytuacja wewnętrzna
• Tworzy tzw. środowisko subiektywne
wychowanka, na które składają się osiągnięte
właściwości osobowe oraz poziom rozwojowy
określonej warstwy, formy życiowej własnej
aktywności wychowanka i jego struktury
postępowania. Poziom wyrobienia i
ukształtowania jego czynników
osobowościowych, uformowanie cech
duchowości decyduje o reakcji postawie
wychowanka wobec sytuacji zewnętrznych, w
jakich się losowo może znaleźć
Sytuacja zewnętrzna
Zawiera:
• określone elementy środowiska społeczno-
wychowawczego danego kręgu etosu, a więc instytucji
wychowującej, np. rodziny, klasy szkolnej, organizacji
młodzieżowej, bądź też przypadkowej grupy, tłumu lub
zbiegowiska,
• utrwalone skutki środowiska życiowo-naturalnego,
w którym rozwija się bios wychowanka
• pewne czynniki środowiska pedagogiczno-
kulturowego, które starają się skorygować wpływy
negatywne tak środowiska społeczno-wychowawczego,
jak też środowiska życiowego i naturalnego.

You might also like