Download as DOCX, PDF, TXT or read online from Scribd
Download as docx, pdf, or txt
You are on page 1of 26
WPROWADZENIE DO PEDAGOGIKI
Historia refleksji nad wychowaniem
Społeczne praktyki wychowawcze; Filozoficzna refleksja pedagogiczna; Naukowa refleksja pedagogiczna. Potoczne teorie wychowania Cechy wiedzy potocznej (P. Berger, T. Luckman): Rzeczywistość jest społecznie wytworzona; Pole semantyczne (wszystkie znaczenia wytworzone przez człowieka); Intersubiektywność; Utylitaryzm; Aktualizm; Rytualizacja; Typizacja; „moment idealny”; Obiektywizowanie subiektywności. Rozumienie, kim jestem jako pedagog. Konstruowanie wiedzy potocznej W jaki sposób ludzie konstruują wiedzę potoczną? Poprzez: Biologiczną adaptację do środowiska; Podział pracy i różnicowanie się ról społecznych; Tworzenie rytuałów inicjacyjnych; Urefleksyjnianie praktyk wychowawczych, poddanie namysłom tego, co codzienne. Znaczenie wiedzy potocznej a) Dla jednostki: Dostarczanie kryterium własnej autentyczności; Wyjaśnianie zawartości treściowej ról społecznych; Wyjaśnianie, kim jesteśmy; Orientowanie się w rzeczywistości. b) Dla społeczności: Tworzenie mechanizmów adaptacyjnych; Dostarczanie narzędzi społecznej kontroli; Dostarczanie sankcji społecznej; Wytwarzanie złudzenia obiektywności świata społecznego; Dostarczanie poczucia oczywistości wartości i norm; Maskowanie społecznej genezy standardów. Potoczna teoria wychowania (B. Śliwerski) „Osobista, zdroworozsądkowa wiedza o wychowaniu, będąca zbiorem wewnętrznie ze sobą powiązanych idei i przekonań na temat genezy, celów i sposobów wychowania ludzi” Cechy potocznej teorii wychowania Zakorzenienie w doświadczeniu biograficznym; Epizodyczność; Lokalność; Iluzja całościowości, uniwersalności, naturalności. Rola potocznej teorii wychowania Określanie celów rozwojowych; Dostarczanie rozwiązań technologicznych; Dostarczanie uprawomocnień działań wychowawczych; Podtrzymywanie społecznego i kulturowego status quo. Co składa się na przekazywane zasoby potocznej? Znaczenia terminu „kultura”: praktyka ogrodnicza, opanowanie natury ludzkiej, pielęgnowanie ducha – wytyczenie kierunku refleksji pedagogicznej: rozwój jako przejście od natury do kultury. Natura i kultura jako 2 odrębne porządki. Kultura – termin ten upowszechnił się w XVIII wieku i dotyczył praktyki ogrodniczej: pielęgnowania siebie, wyzbywania się szkodliwych „chwastów”. Według Z. Baumana oznaczanie różnic międzyludzkich. Koncepcje człowieka w stanie natury Człowiek jako siła robocza, zwierzę pociągowe; Człowiek jako szlachetny dzikus (J. J. Rousseau); Człowiek jako ktoś obcy/inny (E. Said). Ujęcia kultury Wartościujące (esencjalizm); Opisowe (relatywizm). Esencjalizm i relatywizm a) Esencjalizm – ujęcie wartościujące: Kultura wywodzi się z biologicznych uwarunkowań ludzkiej egzystencji; Kultura jest niezależna od jednostki; Kultura jest ponadprzestrzenna i ponadczasowa; Kultura rozwija się zgodnie z zasadami ewolucji; Kultura jest instrumentem przystosowania jednostki do otoczenia. b) Relatywizm – ujęcie opisowe: Kultura jest zjawiskiem mentalnym; Kultura jest zjawiskiem intersubiektywnym; Kultura jest zjawiskiem konkretnym. Typy relacji między jednostką a kulturą Kultura – zasób przekazywany w procesie socjalizacji i edukacji. Od pedagogii do pedagogiki – pedagogia jako proces reprodukowania kultury 3 podstawowe typy relacji; kultura jako: Narzędzie wychodzenia ze stanu natury, idea cywilizowania; Narzędzie nabywania tożsamości, idea pedagogizmu; Narzędzie przemocy, idea emancypacji. Składniki kultury postrzegane jako wartościowe: Wiedza – pojęciowa instrukcja dla ludzkich zachowań; Wartości – pożądane dobra i wyznawane przekonania; Wzory – praktykowane zasady postępowania; Kanony – uprawomocnione teksty i interpretacje. Systemy symboliczne – języki, mity, religie, sztuka, nauka. Wzory: Kultury apollińskie: spokojny dystans, umiar, wstrzemięźliwość, dążenie do równowagi; Kultury dionizyjskie: odrzucanie ograniczeń, brak umiaru, chęć spróbowania wszystkiego. Składniki kultury prowadzą do uregulowania relacji, jakie dzieją się między ludźmi. Kierunki zmiany kultury a) Społeczności tradycyjne: Dzieci wychowują się w gospodarstwie domowym, uczestniczą w zajęciach dorosłych. Obserwują i podejmują się czynności charakterystycznych dla dorosłych, naśladują ich. Jednorodność i bezwariantywność ról społecznych (role mogą być przypisane); Ciągłość przekazu kulturowego (między pokoleniami). Ten typ społeczeństwa zaczyna się rozpadać wraz z rewolucją francuską, uprzemysłowieniem i urbanizacją. b) Społeczeństwo nowożytne: Wyłączenie dzieci ze wspólnej z dorosłymi pracy; Rozproszenie i chaotyczność wzorów ról społecznych; Naruszenie ciągłości przekazu kulturowego. Zasób wiedzy wyprodukowany w poprzednim pokoleniu przestaje być użyteczny dla nowego, w końcu zanika. c) Społeczności ponowożytne: Socjalizacja w środowisku rówieśniczym/mediów; Ambiwalencja (w jednej roli znajdują się przeciwstawne cechy/oczekiwania); Zerwanie ciągłości przekazu. Nowy typ relacji między nami a towarem. Nie zaspokajamy potrzeb, lecz pragnienia. Teoria dystansu międzypokoleniowego – Margaret Mead M. Mead badała przemiany w strukturach społecznych: Stopień stabilności struktury społecznej; Dynamikę zmian kulturowych; Dynamikę zmian trybu życia w kolejnych pokoleniach; Zakres kontroli społecznej. 3 typy kultury wg M. Mead a) Kultura postfiguratywna Stabilność struktury społecznej; Powolność zmian; Niezmienność trybu życia kolejnych pokoleń; Ciągłość przekazu; Jednorodne wzory socjalizacji; Redagowanie kultury przez starsze pokolenie; Totalna i bezwarunkowa identyfikacja wzorami (bezalternatywna); Kierunek przekazu: dzieci uczą się od rodziców, gdyż to dorośli mają więcej pożądanych zasobów. b) Kultura kofiguratywna Rozpad systemu postfiguratywnego (podbój, rewolucja, migracje, nowe technologie); Powstanie nowego kontekstu kulturowego; Zerwanie ciągłości przekazu; Zróżnicowane wzory socjalizacji; To dorośli kontrolują formy i granice przekazu; Rówieśnicy stają przewodnikami; Kierunek przekazu: dzieci uczą się od rówieśników. Kultura prefiguratywna Warunki Duża dynamika zmiany; Nieprzewidywalność przyszłości; Potrzeba nowych kompetencji kulturowych; Bezradność kulturowa dorosłych. Nasze społeczeństwo jest dość tradycyjne, pewne kompetencje są podstawowe. Przekształcona wiedza składa się w całość. Potrzebujemy więcej nowych kompetencji, zmieniła się ścieżka kariery. Kariera po zdobyciu wykształcenia od najniższego szczebla – kiedyś. Radykalna zmiana relacji międzyludzkich. Zmiana pokoleniowa nie musi być długa, może być parę lat. Przekaz Nieużyteczność wiedzy dorosłych; Dorośli potrzebują nowych kompetencji kulturowych; Dzieci mają dostęp do nowych kompetencji; Dzieci stają się przewodnikami dorosłych; Nowe mechanizmy uczenia się za pomocą prób i błędów; Nowy zwrot transmitowania wiedzy z pokolenia na pokolenie. Wraz ze zmieniającą się charakterystyką kultury zmienia się typ i sposób przekazu – M. Mead stara się to ukazać. Mamy do czynienia z narastającą dynamiką zmian. W każdym pokoleniu wyznawane jest to, że współczesna młodzież jest zdegenerowana. Dzieje się tak, ponieważ świat, wartości i kultura szybko się zmieniają. Dorośli wykazują też dużą skłonność do lekceważenia tego, co mają do powiedzenia dzieci/do ignorowania dziecięcego przekazu. Kierunek przekazu: rodzice uczą się od dzieci. Wmontowanie myślenia o wychowaniu w systemy filozoficzne opisujące: Rzeczywistość (ontologia); Poznanie (epistemologia); Porządek wartości (aksjologia). Formułowanie odpowiedzi na pytania o człowieka (jego świat, poznawanie tego świata, wartości) pozwoliło sformułować koncepcje jego wychowania. Wyznaczenie głównych osi konceptualizacji problematyki wychowania: Cele wychowania; Metody osiągnięcia celów. Sokratejski model wychowania Cele wychowania Wiedza – mądrość (logiczna spójność sądów); Cnota – ukierunkowany mądrością wybór wartości; Autonomia – niezależność sądów wynikająca z mądrości. Metoda Stawianie pytań odsłaniających błędy logiczne w rozumowaniu (metoda elenktyczna); Zbijanie fałszywych przeświadczeń; Tworzenie wiedzy (metoda majeutyczna). Pedagogika „Pais” – dziecko/chłopiec „Ago” – prowadzić „Paidagogos” – prowadzący chłopca do palestry „Paideia” – styl wychowania W starożytnych Atenach niewolnik zajmował się dzieckiem, wychowywał je, dbał o jego dyscyplinę. Kryteria odróżniające naukę od innych form refleksji Przedmiot badań; System pojęciowy; Metody badań; Teorie opisujące/wyjaśniające przedmiot badań. Przedmiot badań pedagogiki Edukacja Wychowanie Kształcenie – nauczanie i uczenie się. Zadania pedagogiki wynikające z jej przedmiotu Opisywanie realnie istniejących praktyk edukacyjnych; Wyjaśnianie teoretycznych/ideologicznych podstaw praktyk edukacyjnych; Opisywanie warunków funkcjonowania człowieka w różnych środowiskach edukacyjnych; Projektowanie praktyk edukacyjnych; Opisywanie warunków pracy edukatorów. Pojęcia pedagogiczne Edukacja – „ogół oddziaływań służących formowaniu zdolności życiowych człowieka” Oddziaływania Instytucjonalne/nieinstytucjonalne; Indywidualne/zbiorowe; Systematyczne/niesystematyczne; Planowe/przygodne. Formowanie Inspirowane zewnętrznie; Inspirowane wewnętrznie. Zdolności życiowe Rozwój fizyczny; Rozwój intelektualny; Rozwój emocjonalny; Rozwój społeczny. Metodologia – metody badań pedagogicznych Metoda badań – zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych, obejmujących całość postępowania badawczego, zmierzających do rozwiązania problemu naukowego. Strategie badawcze w pedagogice Strategia ilościowa: badanie faktów, zjawisk, procesów i zachodzących między nimi zależności; Strategia jakościowa: badanie społecznie konstruowanych znaczeń. Każda ze strategii jest przydatna do badania innych zjawisk. Teoria – system zdań powiązanych ze sobą logicznie i rzeczowo, wyjaśniających jakiś obszar rzeczywistości. Cechy teorii naukowej: Powstaje w wyniku rozumowania dedukcyjnego; Uporządkowanie/ustrukturyzowanie; Spójność; Abstrakcyjność; Weryfikowalność. Paradygmat – zbiór przesłanek wyjaśnienia danego obszaru rzeczywistości (Thomas Kuhn). Kryteria podziału paradygmatów nauk społecznych Perspektywa badawcza: subiektywizm/obiektywizm; Podejście do zmiany społecznej: stopniowa regulacja/radykalna zmiana. Praktyki edukacyjne zachodzą w obrębie grup społecznych. Praktyki edukacyjne zachodzą w instytucjach. Praktyki edukacyjne są organizowane przez grupy interesów (socjologia). Praktyki edukacyjne są oparte na ideach. Praktyki edukacyjne dotyczą transmisji wartości. Praktyki edukacyjne są oparte na koncepcjach epistemologicznych (filozofia). Konteksty procesów edukacyjnych Dziesięciościan edukacji (Z. Kwieciński): Globalizacja; Etatyzacja; Nacjonalizacja; Kolektywizacja; Polityzacja; Socjalizacja; Inkulturacja; Jurydyfikacja; Humanizacja; Hominizacja. Globalizacja Problemy: relacja centrum-peryferie Zróżnicowanie – homogenizacja Otwarcie – zamknięcie Globalizacja rozpoczęła się od technologii i wynalazków. Edukacja: Duża dynamika zmiany; Napięcia między lokalnym/narodowym/globalnym; Zróżnicowanie i chaotyczność wpływów socjalizacyjnych; Dialog międzykulturowy (mobilność). Etatyzacja (jednostka-państwo) Problemy: postrzeganie funkcji państwa: Państwo socjalne (opieka) – misja edukacyjna – rola obywatela (współudział i odpowiedzialność); Państwo liberalne (bezpieczeństwo) – rola obywatela (wybór i przyłączenie). Nacjonalizacja (jednostka-naród) Silnie powiązana z etatyzacją. Problemy: społeczeństwa homogeniczne przekształcają się w wielonarodowe. Koncepcje narodu: Naturalistyczna (np. genetyczna); Kulturowa (wartości); Polityczna (wspólnota instytucji); Mentalna (poczucie przynależności). Relacje mniejszość-większość (praca, edukacja). Edukacja Treści kształcenia; Wartości w edukacji; Niejednoznaczność tożsamości. Społeczno-kulturowe konteksty praktyk edukacyjnych Socjalizacja (jednostka a grupy społeczne) Problemy: podejścia (mechanizm adaptacyjny) do socjalizacji (przemoc kulturowa -> reprodukowanie kapitału) Socjalizacja Proces wrastania w pewną kulturę -> korzyści dla jednostki, która potrafi porozumieć się z grupą; Proces kończący się przemodelowaniem zachowań jednostki na takie, jakich oczekuje społeczeństwo (narzucanie, przemoc). Kapitał Ekonomiczny: zasoby, jakimi dysponuje rodzina; Społeczny: koneksje i znajomości – grupa społeczna, w jakiej funkcjonujemy; Kulturowy: przestrzeń semantyczna wokół naszej grupy społecznej. Kolejne pokolenia odtwarzają struktury społeczne. Edukacja – napięcia między habitusem pierwotnym a edukacją. Habitus – wszystko to, co uwewnętrzniliśmy. Inkulturacja – jednostka a kultura Problemy: Homogeniczność kultury (jednolitość wpływów); Heterogeniczność kultury (zróżnicowanie wpływów). Co różnicuje kulturę Internet. Edukacja: napięcia między wzorami kulturowymi W grupie pierwotnej; W grupie rówieśniczej; W mediach; W szkole. Jurydifikacja (jednostka a ład normatywno-prawny) To, w jakiej ramie prawnej funkcjonujemy zależy od tego, w jakiej ramie normatywnej się znajdujemy. Kultura indywidualistyczna – kultura jednostek. Problemy: Relacje między normą moralną, obyczajową a prawną; Gwałtowna zmiana ładu normatywnego; Rozluźnienie kontroli społecznej. Edukacja: Rozpoznawanie norm; Przestrzeganie norm; Wybór a odpowiedzialność; Podwójna moralność. Humanizacja (problematyka relacji jednostka a inny) Relacje międzyludzkie (współpraca, rywalizacja, wrogość); Kontinuum Inny-obcy-wróg. Inny to ktoś, kto pochodzi z naszego otoczenia, ale się czymś różni. Obcy definiowany jako przyjaciel lub wróg/zagrożenie. Edukacja: Zasada współczulności (D. Hume); Poszanowanie godności ludzkiej; Poczucie odpowiedzialności za Innego; Kompetencje komunikacyjne. Hominizacja (jednostka jako humanum) Problemy: Modernistyczne podejście do ciała (ciało jako siedlisko rozumu); Krytyczne podejście do ciała (dyscyplinowanie ciała w celu konstruowania tożsamości Edukacja: troska o ciało: Wychowanie zdrowotne; Higiena; Profilaktyka zdrowotna Podejście krytyczne: kiełznanie ciała: Władza dyscyplinarna; Władza pastoralna. Socjopatologia Edukacja funkcjonuje prawidłowo, gdy mamy do czynienia z równowagą dziesięciościanu. Ideologiczne konteksty praktyk edukacyjnych Koncepcje ideologii Ideologia to nauka o ideach (Platon); Ideologia to świadomość fałszywa (Karol Marks); Ideologia to społecznie konstruowany światopogląd wyrażający zbiorowe interesy (Karl Mannheim); Ideologia to zwarty światopogląd polityczny (Ernesto Laclau). Definicja ideologii Charakterystyczny dla danej grupy system przekonań, oparty na interpretacji jej przeszłości, który dostarcza przesłanek do podejmowania działań. ~ K. Mannheim Proces tworzenia ideologii Interpretacja przeszłości grupy – funkcja kreacyjna; Diagnoza teraźniejszości – funkcja opisowa; Tworzenie strategii działania – funkcja prognostyczna. Typy ideologii edukacyjnych Ideologie konserwatywne Powstały w wyniku reakcji arystokracji i ziemiaństwa na rewolucję francuską, obrony feudalnego porządku społecznego oraz odwołania do uniwersaliów kulturowych. Koncepcja człowieka: Istota biologicznie/etycznie/intelektualnie niedoskonała; Konieczność wymuszenia rozwoju; Nierówność ludzi. Koncepcja społeczeństwa: Metafora organizmu; Statyczność; Akceptacja nierówności. Konserwatywne ideologie edukacyjne – wartości: Tradycja, religia, hierarchia, porządek. Konserwatywne ideologie edukacyjne – model edukacji: Transmisja kultury, konserwowanie ładu społecznego, reprodukowanie porządku społecznego, kreowanie habitusu, kanoniczność. Ideologie liberalne Powstały w wyniku idei rewolucji francuskiej (oświecenia), rozwoju społeczeństwa kapitalistycznego i protestantyzmu. Koncepcja człowieka: Wyodrębnienie jednostki z grupy społecznej; Istota racjonalna/moralna/wolna; Istota wyposażona w prawa naturalne. Koncepcja społeczeństwa: Suma jednostek; Kooperujące jednostki; Mobilność. Liberalne ideologie edukacyjne – wartości: Wolność negatywna, tolerancja wobec odmienności. Liberalne ideologie edukacyjne – model edukacji: Przygotowanie do odpowiedzialnej wolności, poszerzanie szans rozwojowych, umożliwienie samorealizacji, kształcenie do cnót liberalnych. Ideologie radykalne Powstały w wyniku rozwoju kapitalizmu i urbanizacji, wyłonienia się proletariatu i ruchów emancypacyjnych. Koncepcja człowieka: Istota zewnętrznie uwarunkowana; Istota społecznie i kulturowo konstruowana. Koncepcja społeczeństwa: Strukturalne blokowanie szans rozwojowych; Nieuprawnione nierówności. Radykalne ideologie edukacyjne – wartości: Równość, wolność, emancypacja. Radykalne ideologie edukacyjne – model edukacji: Demaskowanie nierówności, demokratyzowanie szkoły, przywracanie głosu w edukacji, kształcenie kompetencji krytycznych i dekonstrukcyjnych, edukacja do zmiany społecznej. Ideologie rynkowe a edukacja Teoretyczne podstawy ideologii rynkowych: Wolność (prawo nieograniczonego wyboru); Równość (formalna równość praw); Indywidualizm; Autonomia; Odpowiedzialność. Ideologia rynkowa – neoliberalizm Kultura neoliberalna Typ kultury, który powstaje w wyniku poszerzenia logiki działania w sferze gospodarczej – wzrost, zysk – na wszystkie praktyki i instytucje społeczne. ~ E. Potulicka Kultura neoliberalna zaczęła się poszerzać na inne obszary – między innymi na edukację, opiekę zdrowotną. Na te obszary zaczyna działać logika. Społeczne konsekwencje kultury neoliberalnej Praca: delegowanie pracy do biedniejszych regionów świata, migrowanie pracy, elastyczne formy zatrudnienia – technologizacja pracy, znikają dawne stanowiska pracy, są one zastępowane przez roboty i komputery; Struktura społeczna: rozwarstwianie społeczne, odłączenie i penalizacja podklas, rozpad lokalnych wspólnot; Relacje społeczne/wspólnota polityczna: konkurencja i rywalizacja, demokracja rynkowa, demokracja medialna, prywatyzacja przestrzeni, rozpad człowieka publicznego. Edukacyjne konsekwencje kultury neoliberalnej Utorowanie edukacji; Urynkowanie edukacji; Korporatyzacja edukacji. Cechy edukacji rynkowej Odpolitycznienie; Ekspozycja efektywności; Zewnętrzna ocena; Prowokowanie rywalizacji; Selekcjonowanie uczniów do potrzeb rynku. Modele podmiotowości a style wychowania Definiowanie dziecka w kategorii braku Model ten sięga antyku. Wyodrębniony został tu wolny mężczyzna – definicja jakości człowieczeństwa. a) Dziecko jako barbarzyńca – wychowanie jako cywilizowanie, wprowadzenie w kulturę. b) Dziecko jako potencjalność – wychowanie jako wydobywanie podmiotowości, nacisk na rozwijanie zalążkowych cech, z którymi przychodzimy na świat. Praktyki dyrektywne Oceny; Wpisywanie uwag; Dyrekcja jako instancja; System prawny. Definiowanie dziecka w kategoriach „odrębnej jakości człowieczeństwa” Praktyki niedyrektywne. a) Dziecko jako podmiot – wychowanie jako wspieranie podmiotowości. b) Dziecko jako ofiara przemocy – zaniechanie wychowania, które jest działaniem opresywnym. Definiowanie dziecka w relacji do struktury społecznej Dziecko jako istota zdolna do oporu i emancypacji – wychowanie jako upełnomocnienie, emancypacja i opór. Praktyki krytyczne i emancypacyjne Praktyki rozpoznawania świata. Wychowanie jako cywilizowanie Kontekst historyczny narodzin pojęcia dzikiego: Odkrycia geograficzne, podróże do Ziemi Świętej -> zaplecze empiryczne, badania antropologiczne Kontekst ideologiczno-teoretyczny Idea postępu (idea wprost-oświeceniowa); Ewolucjonizm; Etnocentryzm. Dziecko rodzi się jako istota biologiczna, lecz aspołeczna, akulturowa oraz amoralna. Biologiczna natura prowadzi dziecko do destrukcyjnych zachowań. Cel rozwoju -> ucywilizowanie istoty biologicznej Konieczne jest narzucenie dziecku norm kulturowych. Wychowanie polega na cywilizowaniu dzikiej, pierwotnej, ryzykownej natury człowieka, wprowadzeniu w kulturę dorosłych, treningu moralnym, dyscyplinowaniu istoty naturalnej. Wychowanie jest moralnym zobowiązaniem wyprowadzenia dziecka ze stanu natury. Wychowanie jako cywilizowanie Kontekst teoretyczny podmiotowości potencjalnej Oświeceniowa filozofia idealistyczna René Descartes (Kartezjusz) – nazywany ojcem filozofii nowożytnej; jego filozofia zajmowała się przedmiotem i jego istnieniem. Immanuel Kant – zniesienie opozycji pomiędzy racjonalizmem a empiryzmem; podmiot jest poznawczym warunkiem przedmiotu. Liberalna koncepcja jednostki John Stuart Mill – w pierwszym okresie działalności jego poglądy były empiryczne i utylitarne, w drugim zaś zmienił poglądy na bardziej naturalistyczne, w etyce zbliżył się do pozycji neokantowskich. Koncepcja podmiotowości potencjalnej Dorosły jako jednostka rozumna, moralna, wolna; Dziecko jako istota potencjalnie racjonalna, anomijna, emocjonalna. Cel rozwoju -> wydobycie racjonalnej podmiotowości Rozwijanie racjonalności; Opanowanie strony emocjonalnej przez rozum; Rozpoznawanie dobra i zła (rozwój moralny); Zdolność do samodecydowania; Partycypacja w sferze publicznej. Dziecko jako potencjalność Wychowanie jako wydobywanie podmiotowości Pedagogizm – idea powszechnego oświecenia, zmierzającego do ukształtowania rozumnej, moralnej i autonomicznej jednostki, która skonstruuje sprawiedliwy ład społeczny. Pedagogika intelektualistyczna J. F. Herbarta Pedagogika naukowa Teoria kształcenia wychowującego, zasady kształcenia: a) koncentracja; b) korelacja; c) jasność; d) kojarzenie; e) system; f) metoda. Etyka, psychologia. Założenia pedagogiki intelektualistycznej Ukształcalność wychowanka, celem kształcenia jest charakter moralny. Charakter moralny jest związany z dokonywaniem wyborów – wyborów tych dokonuje umysł. Kształcenie jest równoznaczne z wychowaniem. Myśl – wiedza Uczucie – wartościowanie Zasada – uogólnienie Sposób postępowania – działanie Praktyki dyrektywne – podsumowanie Cel wychowania Kształcenie wychowanka według wzoru. Proces wychowania Transmisja i reprodukcja kulturowa. Metody wychowania Podające lub werbalne dyscyplinowanie, kontrolowanie i ocenianie Relacja wychowawca-wychowanek Dystans; aktywność wychowawcy i bierność wychowanka. Definiowanie dziecka w kategoriach jakości Dzieciństwo jako okres danego owemu człowiekowi człowieczeństwa. a) Wychowanie jako wspieranie podmiotowości Poszanowanie podmiotowości dziecka jako człowieka. Kontekst teoretyczny koncepcji podmiotowości od zarania Sokrateizm – człowiek jako osobowość i jakość autonomiczna; człowiek myśli w sposób autonomiczny i niezależny; człowiek – jednostka plastyczna i zdolna do rozwoju; wiedza=istota. Naturalizm (J. J. Rousseau) –kultura po rewolucji francuskiej; rozpad feudalizmu; myślenie o naturze ludzkiej; człowiek z natury jest dobry, ale plastyczny; uczy się chciwości, egoizmu; wychowanie: izolacja od społeczności, na łonie natury, w ogrodzie czy na łące. Pragmatyzm (J. Deway) – uczenie się w działaniu; demokratyzacja życia społecznego i szkolnego; koncepcja uczenia się od działania do uogólnienia; doświadczamy czegoś, co rodzi w nas pewne pytania. Psychologia humanistyczna – XIX/XX wiek; przekierowanie uwagi psychologów na osobowość ludzką; przyznanie podmiotowości dziecku od urodzenia; dziecko jednostką autonomiczną; wychowanie jako wspieranie samorozwoju dziecka. „Stań się tym, kim jesteś” ~Aleksander Pedagogika niedyrektywna Carla Roggersa Cechy pedagogiki niedyrektywnej Autentyczność: pozwolenie na wychodzenie poza „role”; Gotowość: otwartość na udzielanie pomocy innym; otwarcie się ucznia na komunikację i dialog; Empatia: swoista wrażliwość na innego i jego wartości; zdolność do współodczuwania; Twórczość: zdolność do zmiany i gotowość do niej. Postawa niedyrektywnego wychowawcy Akceptacja; Szacunek; Przyjaźń; Wgląd w uczucia; Niewyprzedzanie; Odkrywanie; Stawianie jasnych granic; Troska o siebie. Sylwetka wychowanka Otwartość na nowe doświadczenia; Akceptacja siebie i innych; Autentyczność i szczerość; Spontaniczność i ekspresyjność; Odpowiedzialność. Koncepcja edukacji Odrzucenie nauczania; Edukacja elastyczna: dostosowana do procesów rozwojowych dziecka. Ukierunkowanie na podmiot; wychowanie skierowane na relacyjność – przekształcenie procesu wychowania – podsumowanie koncepcji Roggersa. Praktyki niedyrektywne – podsumowanie (zarys problematyki) Cel wychowania: rozwój rozumiany jako samorealizacja. Proces wychowania: wspieranie zmiany dokonującej się w wychowanku, inspirowanie, rezygnacja z celów/programów/wzorów/represji. Metody wychowania: partnerskie wychowanie, nastawienie nieoceniające, elastyczne formy dostosowania się do okoliczności. Relacja wychowawca-wychowanek: aktywność wychowanka i kreatywność wychowawcy, równoprawność (mamy takie same prawa), bliskość Zaniechanie wychowania – Alice Miller Pedagogika radykalno-anarchistyczna Założenia „czarnej pedagogiki”: Człowiek jest istotą homo educatus; Dorośli muszą decydować za dziecko; Dorośli są odpowiedzialni za dziecko; Odpowiedzialność przeradza się w panowanie. Panowanie jest oparte na wychowaniu moralnym. Wychowanie moralne w „czarnej pedagogice” Amoralność dziecka; Wychowanie jako moralny obowiązek dorosłych. Wychowanie moralne zakłada istnienie woli, nie uwzględnia podświadomości, jest próbą poprawienia natury oraz rodzi nienawiść dziecka do samego siebie. Panowanie wychowawcze Dorośli zakładają, że wiedzą, jakie dziecko powinno być, nie czekają, aż dziecko będzie gotowe do przyjęcia norm. Wychowanie oparte na Lęku i nieświadomości; Zależności; Jest wyrazem panowania. U podłoża stosunków wychowawczych tkwi gra o władzę, nadużywanie władzy przez dorosłych jest utajone. Argumenty Dobro dziecka; Niewinność wychowania. Wychowanie przez idealizowanie dorosłych i manipulację.