Wprowadzenie Do Pedagogiki

Download as docx, pdf, or txt
Download as docx, pdf, or txt
You are on page 1of 26

WPROWADZENIE DO PEDAGOGIKI

Historia refleksji nad wychowaniem


 Społeczne praktyki wychowawcze;
 Filozoficzna refleksja pedagogiczna;
 Naukowa refleksja pedagogiczna.
Potoczne teorie wychowania
Cechy wiedzy potocznej (P. Berger, T. Luckman):
 Rzeczywistość jest społecznie wytworzona;
 Pole semantyczne (wszystkie znaczenia wytworzone przez człowieka);
 Intersubiektywność;
 Utylitaryzm;
 Aktualizm;
 Rytualizacja;
 Typizacja;
 „moment idealny”;
 Obiektywizowanie subiektywności.
Rozumienie, kim jestem jako pedagog.
Konstruowanie wiedzy potocznej
W jaki sposób ludzie konstruują wiedzę potoczną?
Poprzez:
 Biologiczną adaptację do środowiska;
 Podział pracy i różnicowanie się ról społecznych;
 Tworzenie rytuałów inicjacyjnych;
 Urefleksyjnianie praktyk wychowawczych, poddanie namysłom tego, co
codzienne.
Znaczenie wiedzy potocznej
a) Dla jednostki:
 Dostarczanie kryterium własnej autentyczności;
 Wyjaśnianie zawartości treściowej ról społecznych;
 Wyjaśnianie, kim jesteśmy;
 Orientowanie się w rzeczywistości.
b) Dla społeczności:
 Tworzenie mechanizmów adaptacyjnych;
 Dostarczanie narzędzi społecznej kontroli;
 Dostarczanie sankcji społecznej;
 Wytwarzanie złudzenia obiektywności świata społecznego;
 Dostarczanie poczucia oczywistości wartości i norm;
 Maskowanie społecznej genezy standardów.
Potoczna teoria wychowania (B. Śliwerski)
„Osobista, zdroworozsądkowa wiedza o wychowaniu, będąca zbiorem wewnętrznie
ze sobą powiązanych idei i przekonań na temat genezy, celów i sposobów
wychowania ludzi”
Cechy potocznej teorii wychowania
 Zakorzenienie w doświadczeniu biograficznym;
 Epizodyczność;
 Lokalność;
 Iluzja całościowości, uniwersalności, naturalności.
Rola potocznej teorii wychowania
 Określanie celów rozwojowych;
 Dostarczanie rozwiązań technologicznych;
 Dostarczanie uprawomocnień działań wychowawczych;
 Podtrzymywanie społecznego i kulturowego status quo.
Co składa się na przekazywane zasoby potocznej?
Znaczenia terminu „kultura”: praktyka ogrodnicza, opanowanie natury ludzkiej,
pielęgnowanie ducha – wytyczenie kierunku refleksji pedagogicznej: rozwój jako
przejście od natury do kultury.
Natura i kultura jako 2 odrębne porządki.
Kultura – termin ten upowszechnił się w XVIII wieku i dotyczył praktyki
ogrodniczej: pielęgnowania siebie, wyzbywania się szkodliwych „chwastów”.
Według Z. Baumana oznaczanie różnic międzyludzkich.
Koncepcje człowieka w stanie natury
 Człowiek jako siła robocza, zwierzę pociągowe;
 Człowiek jako szlachetny dzikus (J. J. Rousseau);
 Człowiek jako ktoś obcy/inny (E. Said).
Ujęcia kultury
 Wartościujące (esencjalizm);
 Opisowe (relatywizm).
Esencjalizm i relatywizm
a) Esencjalizm – ujęcie wartościujące:
 Kultura wywodzi się z biologicznych uwarunkowań ludzkiej egzystencji;
 Kultura jest niezależna od jednostki;
 Kultura jest ponadprzestrzenna i ponadczasowa;
 Kultura rozwija się zgodnie z zasadami ewolucji;
 Kultura jest instrumentem przystosowania jednostki do otoczenia.
b) Relatywizm – ujęcie opisowe:
 Kultura jest zjawiskiem mentalnym;
 Kultura jest zjawiskiem intersubiektywnym;
 Kultura jest zjawiskiem konkretnym.
Typy relacji między jednostką a kulturą
Kultura – zasób przekazywany w procesie socjalizacji i edukacji.
Od pedagogii do pedagogiki – pedagogia jako proces reprodukowania kultury
3 podstawowe typy relacji; kultura jako:
 Narzędzie wychodzenia ze stanu natury, idea cywilizowania;
 Narzędzie nabywania tożsamości, idea pedagogizmu;
 Narzędzie przemocy, idea emancypacji.
Składniki kultury postrzegane jako wartościowe:
 Wiedza – pojęciowa instrukcja dla ludzkich zachowań;
 Wartości – pożądane dobra i wyznawane przekonania;
 Wzory – praktykowane zasady postępowania;
 Kanony – uprawomocnione teksty i interpretacje.
Systemy symboliczne – języki, mity, religie, sztuka, nauka.
Wzory:
 Kultury apollińskie: spokojny dystans, umiar, wstrzemięźliwość, dążenie do
równowagi;
 Kultury dionizyjskie: odrzucanie ograniczeń, brak umiaru, chęć spróbowania
wszystkiego.
Składniki kultury prowadzą do uregulowania relacji, jakie dzieją się między
ludźmi.
Kierunki zmiany kultury
a) Społeczności tradycyjne:
Dzieci wychowują się w gospodarstwie domowym, uczestniczą w zajęciach
dorosłych. Obserwują i podejmują się czynności charakterystycznych dla
dorosłych, naśladują ich.
 Jednorodność i bezwariantywność ról społecznych (role mogą być
przypisane);
 Ciągłość przekazu kulturowego (między pokoleniami).
Ten typ społeczeństwa zaczyna się rozpadać wraz z rewolucją francuską,
uprzemysłowieniem i urbanizacją.
b) Społeczeństwo nowożytne:
 Wyłączenie dzieci ze wspólnej z dorosłymi pracy;
 Rozproszenie i chaotyczność wzorów ról społecznych;
 Naruszenie ciągłości przekazu kulturowego.
Zasób wiedzy wyprodukowany w poprzednim pokoleniu przestaje być użyteczny
dla nowego, w końcu zanika.
c) Społeczności ponowożytne:
 Socjalizacja w środowisku rówieśniczym/mediów;
 Ambiwalencja (w jednej roli znajdują się przeciwstawne
cechy/oczekiwania);
 Zerwanie ciągłości przekazu.
Nowy typ relacji między nami a towarem. Nie zaspokajamy potrzeb, lecz
pragnienia.
Teoria dystansu międzypokoleniowego – Margaret Mead
M. Mead badała przemiany w strukturach społecznych:
 Stopień stabilności struktury społecznej;
 Dynamikę zmian kulturowych;
 Dynamikę zmian trybu życia w kolejnych pokoleniach;
 Zakres kontroli społecznej.
3 typy kultury wg M. Mead
a) Kultura postfiguratywna
 Stabilność struktury społecznej;
 Powolność zmian;
 Niezmienność trybu życia kolejnych pokoleń;
 Ciągłość przekazu;
 Jednorodne wzory socjalizacji;
 Redagowanie kultury przez starsze pokolenie;
 Totalna i bezwarunkowa identyfikacja wzorami (bezalternatywna);
 Kierunek przekazu: dzieci uczą się od rodziców, gdyż to dorośli mają więcej
pożądanych zasobów.
b) Kultura kofiguratywna
 Rozpad systemu postfiguratywnego (podbój, rewolucja, migracje, nowe
technologie);
 Powstanie nowego kontekstu kulturowego;
 Zerwanie ciągłości przekazu;
 Zróżnicowane wzory socjalizacji;
 To dorośli kontrolują formy i granice przekazu;
 Rówieśnicy stają przewodnikami;
 Kierunek przekazu: dzieci uczą się od rówieśników.
Kultura prefiguratywna
Warunki
 Duża dynamika zmiany;
 Nieprzewidywalność przyszłości;
 Potrzeba nowych kompetencji kulturowych;
 Bezradność kulturowa dorosłych.
Nasze społeczeństwo jest dość tradycyjne, pewne kompetencje są podstawowe.
Przekształcona wiedza składa się w całość. Potrzebujemy więcej nowych
kompetencji, zmieniła się ścieżka kariery. Kariera po zdobyciu wykształcenia od
najniższego szczebla – kiedyś. Radykalna zmiana relacji międzyludzkich. Zmiana
pokoleniowa nie musi być długa, może być parę lat.
Przekaz
 Nieużyteczność wiedzy dorosłych;
 Dorośli potrzebują nowych kompetencji kulturowych;
 Dzieci mają dostęp do nowych kompetencji;
 Dzieci stają się przewodnikami dorosłych;
 Nowe mechanizmy uczenia się za pomocą prób i błędów;
 Nowy zwrot transmitowania wiedzy z pokolenia na pokolenie.
Wraz ze zmieniającą się charakterystyką kultury zmienia się typ i sposób przekazu
– M. Mead stara się to ukazać.
Mamy do czynienia z narastającą dynamiką zmian.
W każdym pokoleniu wyznawane jest to, że współczesna młodzież jest
zdegenerowana. Dzieje się tak, ponieważ świat, wartości i kultura szybko się
zmieniają.
Dorośli wykazują też dużą skłonność do lekceważenia tego, co mają do
powiedzenia dzieci/do ignorowania dziecięcego przekazu.
Kierunek przekazu: rodzice uczą się od dzieci.
Wmontowanie myślenia o wychowaniu w systemy filozoficzne opisujące:
 Rzeczywistość (ontologia);
 Poznanie (epistemologia);
 Porządek wartości (aksjologia).
Formułowanie odpowiedzi na pytania o człowieka (jego świat, poznawanie tego
świata, wartości) pozwoliło sformułować koncepcje jego wychowania.
Wyznaczenie głównych osi konceptualizacji problematyki wychowania:
 Cele wychowania;
 Metody osiągnięcia celów.
Sokratejski model wychowania
Cele wychowania
 Wiedza – mądrość (logiczna spójność sądów);
 Cnota – ukierunkowany mądrością wybór wartości;
 Autonomia – niezależność sądów wynikająca z mądrości.
Metoda
 Stawianie pytań odsłaniających błędy logiczne w rozumowaniu (metoda
elenktyczna);
 Zbijanie fałszywych przeświadczeń;
 Tworzenie wiedzy (metoda majeutyczna).
Pedagogika
„Pais” – dziecko/chłopiec
„Ago” – prowadzić
„Paidagogos” – prowadzący chłopca do palestry
„Paideia” – styl wychowania
W starożytnych Atenach niewolnik zajmował się dzieckiem, wychowywał je, dbał
o jego dyscyplinę.
Kryteria odróżniające naukę od innych form refleksji
 Przedmiot badań;
 System pojęciowy;
 Metody badań;
 Teorie opisujące/wyjaśniające przedmiot badań.
Przedmiot badań pedagogiki
Edukacja
 Wychowanie
 Kształcenie – nauczanie i uczenie się.
Zadania pedagogiki wynikające z jej przedmiotu
 Opisywanie realnie istniejących praktyk edukacyjnych;
 Wyjaśnianie teoretycznych/ideologicznych podstaw praktyk edukacyjnych;
 Opisywanie warunków funkcjonowania człowieka w różnych środowiskach
edukacyjnych;
 Projektowanie praktyk edukacyjnych;
 Opisywanie warunków pracy edukatorów.
Pojęcia pedagogiczne
Edukacja – „ogół oddziaływań służących formowaniu zdolności życiowych
człowieka”
Oddziaływania
 Instytucjonalne/nieinstytucjonalne;
 Indywidualne/zbiorowe;
 Systematyczne/niesystematyczne;
 Planowe/przygodne.
Formowanie
 Inspirowane zewnętrznie;
 Inspirowane wewnętrznie.
Zdolności życiowe
 Rozwój fizyczny;
 Rozwój intelektualny;
 Rozwój emocjonalny;
 Rozwój społeczny.
Metodologia – metody badań pedagogicznych
Metoda badań – zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i
instrumentalnych, obejmujących całość postępowania badawczego, zmierzających
do rozwiązania problemu naukowego.
Strategie badawcze w pedagogice
 Strategia ilościowa: badanie faktów, zjawisk, procesów i zachodzących
między nimi zależności;
 Strategia jakościowa: badanie społecznie konstruowanych znaczeń.
Każda ze strategii jest przydatna do badania innych zjawisk.
Teoria – system zdań powiązanych ze sobą logicznie i rzeczowo, wyjaśniających
jakiś obszar rzeczywistości.
Cechy teorii naukowej:
 Powstaje w wyniku rozumowania dedukcyjnego;
 Uporządkowanie/ustrukturyzowanie;
 Spójność;
 Abstrakcyjność;
 Weryfikowalność.
Paradygmat – zbiór przesłanek wyjaśnienia danego obszaru rzeczywistości
(Thomas Kuhn).
Kryteria podziału paradygmatów nauk społecznych
 Perspektywa badawcza: subiektywizm/obiektywizm;
 Podejście do zmiany społecznej: stopniowa regulacja/radykalna zmiana.
Praktyki edukacyjne zachodzą w obrębie grup społecznych.
Praktyki edukacyjne zachodzą w instytucjach.
Praktyki edukacyjne są organizowane przez grupy interesów (socjologia).
Praktyki edukacyjne są oparte na ideach.
Praktyki edukacyjne dotyczą transmisji wartości.
Praktyki edukacyjne są oparte na koncepcjach epistemologicznych (filozofia).
Konteksty procesów edukacyjnych
Dziesięciościan edukacji (Z. Kwieciński):
 Globalizacja;
 Etatyzacja;
 Nacjonalizacja;
 Kolektywizacja;
 Polityzacja;
 Socjalizacja;
 Inkulturacja;
 Jurydyfikacja;
 Humanizacja;
 Hominizacja.
Globalizacja
Problemy: relacja centrum-peryferie
Zróżnicowanie – homogenizacja
Otwarcie – zamknięcie
Globalizacja rozpoczęła się od technologii i wynalazków.
Edukacja:
 Duża dynamika zmiany;
 Napięcia między lokalnym/narodowym/globalnym;
 Zróżnicowanie i chaotyczność wpływów socjalizacyjnych;
 Dialog międzykulturowy (mobilność).
Etatyzacja (jednostka-państwo)
Problemy: postrzeganie funkcji państwa:
 Państwo socjalne (opieka) – misja edukacyjna – rola obywatela (współudział
i odpowiedzialność);
 Państwo liberalne (bezpieczeństwo) – rola obywatela (wybór i przyłączenie).
Nacjonalizacja (jednostka-naród)
Silnie powiązana z etatyzacją.
Problemy: społeczeństwa homogeniczne przekształcają się w wielonarodowe.
Koncepcje narodu:
 Naturalistyczna (np. genetyczna);
 Kulturowa (wartości);
 Polityczna (wspólnota instytucji);
 Mentalna (poczucie przynależności).
Relacje mniejszość-większość (praca, edukacja).
Edukacja
 Treści kształcenia;
 Wartości w edukacji;
 Niejednoznaczność tożsamości.
Społeczno-kulturowe konteksty praktyk edukacyjnych
Socjalizacja (jednostka a grupy społeczne)
Problemy: podejścia (mechanizm adaptacyjny) do socjalizacji (przemoc kulturowa
-> reprodukowanie kapitału)
Socjalizacja
 Proces wrastania w pewną kulturę -> korzyści dla jednostki, która potrafi
porozumieć się z grupą;
 Proces kończący się przemodelowaniem zachowań jednostki na takie, jakich
oczekuje społeczeństwo (narzucanie, przemoc).
Kapitał
 Ekonomiczny: zasoby, jakimi dysponuje rodzina;
 Społeczny: koneksje i znajomości – grupa społeczna, w jakiej
funkcjonujemy;
 Kulturowy: przestrzeń semantyczna wokół naszej grupy społecznej.
Kolejne pokolenia odtwarzają struktury społeczne.
Edukacja – napięcia między habitusem pierwotnym a edukacją.
Habitus – wszystko to, co uwewnętrzniliśmy.
Inkulturacja – jednostka a kultura
Problemy:
 Homogeniczność kultury (jednolitość wpływów);
 Heterogeniczność kultury (zróżnicowanie wpływów).
Co różnicuje kulturę
 Internet.
Edukacja: napięcia między wzorami kulturowymi
 W grupie pierwotnej;
 W grupie rówieśniczej;
 W mediach;
 W szkole.
Jurydifikacja (jednostka a ład normatywno-prawny)
To, w jakiej ramie prawnej funkcjonujemy zależy od tego, w jakiej ramie
normatywnej się znajdujemy.
Kultura indywidualistyczna – kultura jednostek.
Problemy:
 Relacje między normą moralną, obyczajową a prawną;
 Gwałtowna zmiana ładu normatywnego;
 Rozluźnienie kontroli społecznej.
Edukacja:
 Rozpoznawanie norm;
 Przestrzeganie norm;
 Wybór a odpowiedzialność;
 Podwójna moralność.
Humanizacja (problematyka relacji jednostka a inny)
 Relacje międzyludzkie (współpraca, rywalizacja, wrogość);
 Kontinuum Inny-obcy-wróg.
Inny to ktoś, kto pochodzi z naszego otoczenia, ale się czymś różni.
Obcy definiowany jako przyjaciel lub wróg/zagrożenie.
Edukacja:
 Zasada współczulności (D. Hume);
 Poszanowanie godności ludzkiej;
 Poczucie odpowiedzialności za Innego;
 Kompetencje komunikacyjne.
Hominizacja (jednostka jako humanum)
Problemy:
 Modernistyczne podejście do ciała (ciało jako siedlisko rozumu);
 Krytyczne podejście do ciała (dyscyplinowanie ciała w celu konstruowania
tożsamości
Edukacja: troska o ciało:
 Wychowanie zdrowotne;
 Higiena;
 Profilaktyka zdrowotna
Podejście krytyczne: kiełznanie ciała:
 Władza dyscyplinarna;
 Władza pastoralna.
Socjopatologia
Edukacja funkcjonuje prawidłowo, gdy mamy do czynienia z równowagą
dziesięciościanu.
Ideologiczne konteksty praktyk edukacyjnych
Koncepcje ideologii
 Ideologia to nauka o ideach (Platon);
 Ideologia to świadomość fałszywa (Karol Marks);
 Ideologia to społecznie konstruowany światopogląd wyrażający zbiorowe
interesy (Karl Mannheim);
 Ideologia to zwarty światopogląd polityczny (Ernesto Laclau).
Definicja ideologii
Charakterystyczny dla danej grupy system przekonań, oparty na interpretacji jej
przeszłości, który dostarcza przesłanek do podejmowania działań.
~ K. Mannheim
Proces tworzenia ideologii
 Interpretacja przeszłości grupy – funkcja kreacyjna;
 Diagnoza teraźniejszości – funkcja opisowa;
 Tworzenie strategii działania – funkcja prognostyczna.
Typy ideologii edukacyjnych
 Ideologie konserwatywne
Powstały w wyniku reakcji arystokracji i ziemiaństwa na rewolucję francuską,
obrony feudalnego porządku społecznego oraz odwołania do uniwersaliów
kulturowych.
Koncepcja człowieka:
 Istota biologicznie/etycznie/intelektualnie niedoskonała;
 Konieczność wymuszenia rozwoju;
 Nierówność ludzi.
Koncepcja społeczeństwa:
 Metafora organizmu;
 Statyczność;
 Akceptacja nierówności.
Konserwatywne ideologie edukacyjne – wartości:
 Tradycja, religia, hierarchia, porządek.
Konserwatywne ideologie edukacyjne – model edukacji:
 Transmisja kultury, konserwowanie ładu społecznego, reprodukowanie
porządku społecznego, kreowanie habitusu, kanoniczność.
 Ideologie liberalne
Powstały w wyniku idei rewolucji francuskiej (oświecenia), rozwoju społeczeństwa
kapitalistycznego i protestantyzmu.
Koncepcja człowieka:
 Wyodrębnienie jednostki z grupy społecznej;
 Istota racjonalna/moralna/wolna;
 Istota wyposażona w prawa naturalne.
Koncepcja społeczeństwa:
 Suma jednostek;
 Kooperujące jednostki;
 Mobilność.
Liberalne ideologie edukacyjne – wartości:
 Wolność negatywna, tolerancja wobec odmienności.
Liberalne ideologie edukacyjne – model edukacji:
 Przygotowanie do odpowiedzialnej wolności, poszerzanie szans
rozwojowych, umożliwienie samorealizacji, kształcenie do cnót liberalnych.
 Ideologie radykalne
Powstały w wyniku rozwoju kapitalizmu i urbanizacji, wyłonienia się proletariatu i
ruchów emancypacyjnych.
Koncepcja człowieka:
 Istota zewnętrznie uwarunkowana;
 Istota społecznie i kulturowo konstruowana.
Koncepcja społeczeństwa:
 Strukturalne blokowanie szans rozwojowych;
 Nieuprawnione nierówności.
Radykalne ideologie edukacyjne – wartości:
 Równość, wolność, emancypacja.
Radykalne ideologie edukacyjne – model edukacji:
 Demaskowanie nierówności, demokratyzowanie szkoły, przywracanie głosu
w edukacji, kształcenie kompetencji krytycznych i dekonstrukcyjnych,
edukacja do zmiany społecznej.
Ideologie rynkowe a edukacja
Teoretyczne podstawy ideologii rynkowych:
 Wolność (prawo nieograniczonego wyboru);
 Równość (formalna równość praw);
 Indywidualizm;
 Autonomia;
 Odpowiedzialność.
Ideologia rynkowa – neoliberalizm
 Kultura neoliberalna
Typ kultury, który powstaje w wyniku poszerzenia logiki działania w sferze
gospodarczej – wzrost, zysk – na wszystkie praktyki i instytucje społeczne.
~ E. Potulicka
Kultura neoliberalna zaczęła się poszerzać na inne obszary – między innymi na
edukację, opiekę zdrowotną. Na te obszary zaczyna działać logika.
Społeczne konsekwencje kultury neoliberalnej
 Praca: delegowanie pracy do biedniejszych regionów świata, migrowanie
pracy, elastyczne formy zatrudnienia – technologizacja pracy, znikają dawne
stanowiska pracy, są one zastępowane przez roboty i komputery;
 Struktura społeczna: rozwarstwianie społeczne, odłączenie i penalizacja
podklas, rozpad lokalnych wspólnot;
 Relacje społeczne/wspólnota polityczna: konkurencja i rywalizacja,
demokracja rynkowa, demokracja medialna, prywatyzacja przestrzeni,
rozpad człowieka publicznego.
Edukacyjne konsekwencje kultury neoliberalnej
 Utorowanie edukacji;
 Urynkowanie edukacji;
 Korporatyzacja edukacji.
Cechy edukacji rynkowej
 Odpolitycznienie;
 Ekspozycja efektywności;
 Zewnętrzna ocena;
 Prowokowanie rywalizacji;
 Selekcjonowanie uczniów do potrzeb rynku.
Modele podmiotowości a style wychowania
Definiowanie dziecka w kategorii braku
Model ten sięga antyku. Wyodrębniony został tu wolny mężczyzna – definicja
jakości człowieczeństwa.
a) Dziecko jako barbarzyńca – wychowanie jako cywilizowanie, wprowadzenie w
kulturę.
b) Dziecko jako potencjalność – wychowanie jako wydobywanie podmiotowości,
nacisk na rozwijanie zalążkowych cech, z którymi przychodzimy na świat.
Praktyki dyrektywne
 Oceny;
 Wpisywanie uwag;
 Dyrekcja jako instancja;
 System prawny.
Definiowanie dziecka w kategoriach „odrębnej jakości człowieczeństwa”
Praktyki niedyrektywne.
a) Dziecko jako podmiot – wychowanie jako wspieranie podmiotowości.
b) Dziecko jako ofiara przemocy – zaniechanie wychowania, które jest działaniem
opresywnym.
Definiowanie dziecka w relacji do struktury społecznej
Dziecko jako istota zdolna do oporu i emancypacji – wychowanie jako
upełnomocnienie, emancypacja i opór.
Praktyki krytyczne i emancypacyjne
 Praktyki rozpoznawania świata.
Wychowanie jako cywilizowanie
Kontekst historyczny narodzin pojęcia dzikiego:
Odkrycia geograficzne, podróże do Ziemi Świętej -> zaplecze empiryczne, badania
antropologiczne
Kontekst ideologiczno-teoretyczny
 Idea postępu (idea wprost-oświeceniowa);
 Ewolucjonizm;
 Etnocentryzm.
Dziecko rodzi się jako istota biologiczna, lecz aspołeczna, akulturowa oraz
amoralna. Biologiczna natura prowadzi dziecko do destrukcyjnych zachowań.
Cel rozwoju -> ucywilizowanie istoty biologicznej
Konieczne jest narzucenie dziecku norm kulturowych.
Wychowanie polega na cywilizowaniu dzikiej, pierwotnej, ryzykownej natury
człowieka, wprowadzeniu w kulturę dorosłych, treningu moralnym,
dyscyplinowaniu istoty naturalnej.
Wychowanie jest moralnym zobowiązaniem wyprowadzenia dziecka ze stanu
natury.
Wychowanie jako cywilizowanie
Kontekst teoretyczny podmiotowości potencjalnej
Oświeceniowa filozofia idealistyczna
René Descartes (Kartezjusz) – nazywany ojcem filozofii nowożytnej; jego filozofia
zajmowała się przedmiotem i jego istnieniem.
Immanuel Kant – zniesienie opozycji pomiędzy racjonalizmem a empiryzmem;
podmiot jest poznawczym warunkiem przedmiotu.
Liberalna koncepcja jednostki
John Stuart Mill – w pierwszym okresie działalności jego poglądy były empiryczne
i utylitarne, w drugim zaś zmienił poglądy na bardziej naturalistyczne, w etyce
zbliżył się do pozycji neokantowskich.
Koncepcja podmiotowości potencjalnej
 Dorosły jako jednostka rozumna, moralna, wolna;
 Dziecko jako istota potencjalnie racjonalna, anomijna, emocjonalna.
Cel rozwoju -> wydobycie racjonalnej podmiotowości
 Rozwijanie racjonalności;
 Opanowanie strony emocjonalnej przez rozum;
 Rozpoznawanie dobra i zła (rozwój moralny);
 Zdolność do samodecydowania;
 Partycypacja w sferze publicznej.
Dziecko jako potencjalność
 Wychowanie jako wydobywanie podmiotowości
Pedagogizm – idea powszechnego oświecenia, zmierzającego do ukształtowania
rozumnej, moralnej i autonomicznej jednostki, która skonstruuje sprawiedliwy ład
społeczny.
Pedagogika intelektualistyczna J. F. Herbarta
Pedagogika naukowa
 Teoria kształcenia wychowującego, zasady kształcenia:
a) koncentracja;
b) korelacja;
c) jasność;
d) kojarzenie;
e) system;
f) metoda.
 Etyka, psychologia.
Założenia pedagogiki intelektualistycznej
 Ukształcalność wychowanka, celem kształcenia jest charakter moralny.
Charakter moralny jest związany z dokonywaniem wyborów – wyborów tych
dokonuje umysł.
Kształcenie jest równoznaczne z wychowaniem.
Myśl – wiedza
Uczucie – wartościowanie
Zasada – uogólnienie
Sposób postępowania – działanie
Praktyki dyrektywne – podsumowanie
Cel wychowania
 Kształcenie wychowanka według wzoru.
Proces wychowania
 Transmisja i reprodukcja kulturowa.
Metody wychowania
 Podające lub werbalne dyscyplinowanie, kontrolowanie i ocenianie
Relacja wychowawca-wychowanek
 Dystans; aktywność wychowawcy i bierność wychowanka.
Definiowanie dziecka w kategoriach jakości
Dzieciństwo jako okres danego owemu człowiekowi człowieczeństwa.
a) Wychowanie jako wspieranie podmiotowości
 Poszanowanie podmiotowości dziecka jako człowieka.
Kontekst teoretyczny koncepcji podmiotowości od zarania
Sokrateizm – człowiek jako osobowość i jakość autonomiczna; człowiek myśli w
sposób autonomiczny i niezależny; człowiek – jednostka plastyczna i zdolna do
rozwoju; wiedza=istota.
Naturalizm (J. J. Rousseau) –kultura po rewolucji francuskiej; rozpad
feudalizmu; myślenie o naturze ludzkiej; człowiek z natury jest dobry, ale
plastyczny; uczy się chciwości, egoizmu; wychowanie: izolacja od społeczności, na
łonie natury, w ogrodzie czy na łące.
Pragmatyzm (J. Deway) – uczenie się w działaniu; demokratyzacja życia
społecznego i szkolnego; koncepcja uczenia się od działania do uogólnienia;
doświadczamy czegoś, co rodzi w nas pewne pytania.
Psychologia humanistyczna – XIX/XX wiek; przekierowanie uwagi psychologów
na osobowość ludzką; przyznanie podmiotowości dziecku od urodzenia; dziecko
jednostką autonomiczną; wychowanie jako wspieranie samorozwoju dziecka.
„Stań się tym, kim jesteś” ~Aleksander
Pedagogika niedyrektywna Carla Roggersa
Cechy pedagogiki niedyrektywnej
 Autentyczność: pozwolenie na wychodzenie poza „role”;
 Gotowość: otwartość na udzielanie pomocy innym; otwarcie się ucznia na
komunikację i dialog;
 Empatia: swoista wrażliwość na innego i jego wartości; zdolność do
współodczuwania;
 Twórczość: zdolność do zmiany i gotowość do niej.
Postawa niedyrektywnego wychowawcy
 Akceptacja;
 Szacunek;
 Przyjaźń;
 Wgląd w uczucia;
 Niewyprzedzanie;
 Odkrywanie;
 Stawianie jasnych granic;
 Troska o siebie.
Sylwetka wychowanka
 Otwartość na nowe doświadczenia;
 Akceptacja siebie i innych;
 Autentyczność i szczerość;
 Spontaniczność i ekspresyjność;
 Odpowiedzialność.
Koncepcja edukacji
 Odrzucenie nauczania;
 Edukacja elastyczna: dostosowana do procesów rozwojowych dziecka.
Ukierunkowanie na podmiot; wychowanie skierowane na relacyjność –
przekształcenie procesu wychowania – podsumowanie koncepcji Roggersa.
Praktyki niedyrektywne – podsumowanie (zarys problematyki)
Cel wychowania: rozwój rozumiany jako samorealizacja.
Proces wychowania: wspieranie zmiany dokonującej się w wychowanku,
inspirowanie, rezygnacja z celów/programów/wzorów/represji.
Metody wychowania: partnerskie wychowanie, nastawienie nieoceniające,
elastyczne formy dostosowania się do okoliczności.
Relacja wychowawca-wychowanek: aktywność wychowanka i kreatywność
wychowawcy, równoprawność (mamy takie same prawa), bliskość
Zaniechanie wychowania – Alice Miller
Pedagogika radykalno-anarchistyczna
Założenia „czarnej pedagogiki”:
 Człowiek jest istotą homo educatus;
 Dorośli muszą decydować za dziecko;
 Dorośli są odpowiedzialni za dziecko;
 Odpowiedzialność przeradza się w panowanie.
Panowanie jest oparte na wychowaniu moralnym.
Wychowanie moralne w „czarnej pedagogice”
 Amoralność dziecka;
 Wychowanie jako moralny obowiązek dorosłych.
Wychowanie moralne zakłada istnienie woli, nie uwzględnia podświadomości, jest
próbą poprawienia natury oraz rodzi nienawiść dziecka do samego siebie.
Panowanie wychowawcze
Dorośli zakładają, że wiedzą, jakie dziecko powinno być, nie czekają, aż dziecko
będzie gotowe do przyjęcia norm.
Wychowanie oparte na
 Lęku i nieświadomości;
 Zależności;
 Jest wyrazem panowania.
U podłoża stosunków wychowawczych tkwi gra o władzę, nadużywanie władzy
przez dorosłych jest utajone.
Argumenty
 Dobro dziecka;
 Niewinność wychowania.
Wychowanie przez idealizowanie dorosłych i manipulację.

You might also like