Selçuklular

Anatolian-Turkish Caravanserais in The Middle Ages in Terms of Interaction Between Cultures In the course of history, trade and commercial contacts had an important role in the diffusion of cultures and cultural products among different societies. Anatolia, which is an important junction between Asia and West, owing to its geographical position, has an important place in point of trade and cultural history. From Seljukid period on, a lot of caravanserais were built to ensure commercial

Öz Bu çalışma ile Selçuklu ve Türk Tarihi'nin en büyük hükümdarlarından biri olan Sultan Alp Arslan'ın son askerî seferinde yaşanan olaylar, sultanın nasıl öldürüldüğü, vasiyeti, ölüm tarihi, nerede defnedildiği ve mezar yerinin nerede bulunduğu gibi konu başlıkları ele alınmıştır. Araştırma sırasında Sultan Alp Arslan Devri'nin en önemli kaynaklarından yararlanılmıştır. Sonuç olarak Sultan Alp Arslan, Batı Karahanlılar üzerine düzenlediği askerî sefer sırasında Ceyhun Nehri'ni geçtikten sonra Berzem adlı bir kale komutanı Yusuf el-Hârezmî tarafından hançerlenmiş aldığı yaranın tesiriyle 24 Kasım 1072 günü ölmüş, ölmeden önce veliahtı ve oğlu Melikşah'ın yerine geçmesini vasiyet etmiş, oğlu tarafından Merv şehrinde defnedilmiştir. Abstract This study addresses events that occurred during the last military expedition of Sultan Alp Arslan, one of the greatest rulers is Selcuk and Turkish history. Related subjects include how the Sultan was killed, his will, the date of his death, where he was buried and the site of his grave. The most importantant sources of the period of Sultan Alp Arslan were used for this research. The results show that Sultan Alp Arslan died on 24 November 1072 as the consequence of a stab wound from the dagger of Yusuf el-Hârezmî, the commander of Berzem fortress. Sultan Alp Arslan was killed after crossing the Ceyhun River during a military expedition he organized against the Batı (Western) Karahanlı. Before he passed away, Sultan Alp Arslan made a dying wish that his son and heir apparent Melikşah succeed him. Sultan Alp Arslan was buried in the city of Merv by his son Melikşah.

SELÇUKLU devrinde Anadolu’da kurulan siyasi teşekküllerden biri de Artuk oğullarına aittir. Şarki Anadolu’da ve Şimali Suriye’de Haçlılara karşı yaptıkları cihad ve memleketlerinde vücuda getirdikleri eserler ile tanınan Artuklular diğer devlet ve beyliklerden sonra ancak XII. asır başlarında hâkimiyet kurabilmişlerdir. Artuklu beyleri, başlangıçta türlü şehir ve bölgelere sahib olmakla beraber, bunlar arasında payitahtları Hısn Keyfa, Mardin ve Harput olmak üzere başlıca üç kol uzun ömürlü olmuştur. Bu hanedanların atası ve isim babası olan Eksük’ün oğlu Artuk, Alp-Arslan ve Melik-Şah devri büyük kumandalarından olduğu halde, bir bölgeye sahip olmakta veya beylik kurmakta çok gecikmiş ve Anadalu’da ancak oğulları tarafından siyasi hâkimiyet tesis edebilmiştir.  Bizlerde bu çalışmamızda Artuklular’ın siyasi hâkimiyet tesis edebildikleri coğrafyaların mahiyeti üzerinde duracağız.Öncelikle Artuklular hakkında kısaca bir bilgi verip daha sonra çalışmamızda zuhur edecek konulara yönelme gereği duyuyoruz ki ‘’ Artuklu Coğrafyası ‘’ mahiyetinin daha istifadeli anlaşılabilmesi adına önemli olacaktır.  Artuklu Beyliği, Güneydoğu’daki Mardin, Hasankeyf ( Hısn Keyfa ) ve Harput bölgelerinde 1101-1409 yılları arasında hüküm sürmüş bir Oğuz Türkmen Beyliğidir.

İslâmî dönem Türk tarihinde, ilk kez, sınırları, aşağı-yukarı Çin sınırlarından
Adalar ve Marmara Denizlerine, Kafkasya’dan Mısır sınırlarına değin uzanan
ve dolayısıyla Türkistan, Hârezm, Afganistan, Iran, Azerbaycan, İrak, Arap
Yarımadası, Suriye ve Anadolu ülkeleri topraklarını içine alan evrensel büyük
bir Türk imparatorluğunu kuran Selçuklular olmuştur. Genellikle öteki Türk devletlerinde
olduğu gibi (Göktürklerde: Bumin Kağan- I s t emi Yabgu, B i l ge
Kağan - Költekin , Osmanlılarda: Orhan Gaz i - A l â e d d i n Paşa
kardeşler vs.) Selçuklu M i k â i l ’ in oğulları Tuğrul ve Çağrı Bey kardeşler
tarafından kurulan Büyük Selçuklu Devleti, ilk sultan Tuğrul Bey döneminde
Merv’de toplanan Kurultay’da tespit edilen fetih planları uyarınca, büyük çapta
gerçekleştirilen fetihler sonucunda sınırlarını, doğu, batı, güney ve kuzey yönlerinde
süratle genişletmiş ve İslâm dünyasının biricik hâkimi durumuna gelmek
suretiyle bir imparatorluğa dönüşmüştür; nitekim devrin Abbasî halifesi K a a -
im Biemrillah , sultan Tuğrul’u Doğu ’nun ve Batı ’nın (yani dünyanın) hükümdarı
olarak ilân etmiştir. Sultan Tuğrul döneminde sağlam temeller üzerine
oturtulmuş olan imparatorluk, ikinci hükümdar Büyük Sultan AlpArslan döneminde
yükseliş devrini yaşamış, batı yönünde büyük fetihler gerçekleştirilmiş,
özellikle 26 Ağustos 1071’de Malazgirt’te Bizans’a indirilen büyük tarihî darbe
sonucunda, Anadolu ’nun kapıları Türk milletine ardına kadar açılmış, dolayısıyla
bu ülkenin bir Türk yurdu haline gelmesi yolunda en büyük adım atılmıştır.

Özet Bizans İmparatoru I. Aleksios ve Anadolu Selçuklu Devleti Sultanı I. Kılıçarslan yaşadıkları döneme damgalarını vurdular. Aleksios I Komnenos, Müslümanlara karşı Papa'dan yardım istemişti. Ancak onun bu talebi Haçlı Seferleri düzenlenmesine sebebiyet verecekti. Haçlılar din teması ve kutsal toprakların kurtarılması adına çıktıkları 1096 yılındaki ilk Haçlı Seferi'nde Türklerden ele geçirecekleri eski Bizans topraklarını, kendisine vereceklerine dair sadakat yemini etmelerine rağmen buna uymayacaklardı. Antakya, Urfa, Kudüs ve Trablus'ta kendi devletlerini kuracaklardı. İlk Haçlı seferinin başarılı olmasının altında yatan nedenlerin neler olduğuna ilişkin detaylar bu çalışmada verilecektir. Selçuklularda, gerek hanedan içerisindeki çekişmeler, emirlerin güvensiz ve çıkarları ve gerek Bâtınilerin özellikle Hasan Sabbah'ın yapmış oldukları büyük bir meşguliyet oluşturacak idi. Tüm bunlar yaşanırken Selçuklular I.Haçlı seferi esnasında zafiyet göstermişlerdir fakat Haçlıların daha sonra durdurulmasında yine başrol Selçuklular olmuştur. Bu çalışmada Haçlı seferlerinin sebepleri, Selçukluların o esnada bulunduğu durum ve Selçukluların Haçlılara karşı tavırları ve duruşları tetkik edilecektir. hükümdarlık göstergesi sayılan yüzüğün kuvvetini bir araç olarak kullanmışlardır. Mesela, I. İzzeddin Keykavus vefat ettiğinde kendisini hapsedildiği kaleden çıkarmak ve yeni Selçuklu sultanı olarak tanımak ve tahta oturtmak için gelen devlet adamlarına itibar etmeyen I. Alaaddin Keykubad, onların sultana ait yüzüğü göstermesiyle ikna olmuştu. 32 Devlet erkân arasındaki iktidar mücadelesi, bir grup baskısına, hatta bir şahıs zorbalığına kadar varan durumlara dönüşmeye oldukça müsaittir. 33 Görüldüğü gibi devlet adamlarının itibarlarını kazanmak veya sultana yaranmak için bu tür yollara başvurdukları anlaşılmaktadır. Bu durum ileride, sultanlar üzerinde bir otorite kazanmaya hatta devleti zaaf duruma düşürecek bir hale düşürebilmektedir. Bu durum ile alakalı olarak, Haçlıların 3 Haziran 1098 tarihinde Antakya'yı işgal etmeleri üzerine Sultan Berkyaruk Musul Emiri Kürboğa'yı Antakya Emiri Yağısıyan'a yardıma gönderdi. 34 Kürboğa'nın Antakya'nın düşmesinden önce hareket ettiği ve kendisine her taraftan iltihak eden kuvvetlerle güçlenmişti. 35 Bazı emir ve komutanlar Kürboğa'nın kendilerini aşağılayıcı tavrından rahatsız olup ordugâhtan ayrıldılar. Kürboğa'nın yanındaki emirleri küçümsemesi ve emirlerin de birbirlerine güvensizlikleri Selçuklu ordusunun sefalet içindeki Haçlılar karşısında bozguna uğrayıp dağılmasına sebep oldu. Amin Maalouf şöyle açıklamaktadır: "Herkes birbirini ihanet ve alçaklıkla suçluyordu. Birliklerinin denetiminin elinden kaçtığını öngören ve herhalde kuşatma altındakilerin mevcudunu olduğundan az tahmin eden Kürboğa, onlara bir anlaşma önerdi. Bu kendi adamlarının gözünden düşmesi ve düşmanın da güvenini ve hırsını artırması için son hareket olur. Frenkler teklifine cevap bile vermeye tenezzül etmeden yüklenerek, onu zorladılar. Kuvvetli Müslüman ordusu "bir kılıç veya mızrak darbesi indiremeden, tek bir ok bile atamadan" dağılmıştır." 36 Fulcherius Carnotensis bu konuda Kürboğa'nın tavrına işaret etmektedir: "Türkler kalabalık ordularına ve güçlerine güvenerek bizi yok edeceklerini düşünmüşlerdi. 37 Kürboğa'nın Urfa önünde de çok zaman kaybetmesi, Birinci Haçlı Seferinin başarıya ulaşmasına neden olmuştur. Eğer Kürboğa, zamanında ve planlı bir şekilde hareket etse idi 32 Ahmet Kütük, "İslam/Türk Devlet ve Toplum Geleneğinde Yüzük ve Hukuki Mahiyeti", Türkiyat Mecmuası,

Düşünen, fikri olan, alanının ayrıntılarına saplanıp kalmayan bir ilim adamından söz ediyoruz. Yaşadığı döneme söylecek sözü olan bir bilgin Osman Turan. Bu yüzden bir gönüllü kuruluşun, Türkocağı’nın yöneticiliğini üstleniyor
ve döneminin meseleleri ile ilgili kitaplar yayınlıyor. Türkiye’de Siyasî Buhranın Kaynakları ve Türkiye’de Manevî Buhran Din ve Laiklik Osman Turan’ın, diğer ilmî eserlerinin yanına konulabilecek değerde eserler. Tarihçiliğimizin büyük ismi Osman Turan’ı yüzüncü yaşında yâd etmek istedik. Dördüncü yılımızın son sayısı o yüzden Osman Turan ve Selçuklu tarihine tahsis edildi. Gördük ki, Osman Turan derin bir iz açmış. O izden giden her yaştan değerli ilim adamlarımız, tarihçilerimiz var. Onların desteği ile Selçuklu tarihi ile ilgili metinlerin ağır bastığı bir sayı ortaya çıktı. Bu arada Osman Turan Hoca’nın hayatı ve eserleri hakkında bir makale ve Osman Turan’la ilgili çalışmaları ile tanınan Ali Birinci Hocayla yapılan geniş çerçeveli mülakata da bu sayımızda yer alıyor. Bu sayı Osman Turan’ın açtığı yoldan giden ilim adamlarımızın destekleriyle vücut buldu. Bilhassa Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü başkanı Prof. Dr. Gülay Öğün Bezer hanımefendiye değerli desteklerinden ötürü teşekkürlerimizi sunuyoruz.
Velhasıl, tarih devam ediyor, tarihçiler de! D. Mehmet DOĞAN

Hadis tarihi, hadis ve sünnetin kaynağından günümüze kadar geçirdi-273 ği evreleri içine almaktadır. Bu uzun zaman dilimi içerisinde ihtisas medreseleri olan daru'l-hadisler, hadislerin öğrenim ve öğretimi bakımından göz ardı edilemeyecek önemi haizdir. Buna rağmen, özel olarak bu kurum-_lann ele alınıp incelendiği söylenemez. Bu bağlamda daru'l-hadislerin, burada müderrislik yapan şahsiyetlerin, eserlerinin ele alınınası ve araş tınnalara konu edilmesi, bir taraftan hadis tarihinin bilinmeyen yönlerinin aydınlatılmasına katkı sağlarken, diğer taraftan da ecdadımıza ve geçmiş ulemaya vefa borcunun ödenınesine vesile olacaktır.

Türkler var olduklarından itibaren yayıldıkları coğrafyalarda birçok devlet kurmuşlardır.
Bu devletler içerisinde en önemlisi şüphesiz Büyük Selçuklu Devletidir. Selçuklular, XI ve
XII. Yüzyılları arasında günümüz Ortadoğu coğrafyasında meydana gelmiş daha öncesinde
Oğuzların Kınık boyunda yer alması ve devletin iç sorunları sonucunda göç etmesi Cend
coğrafyasında yeni bir yurt ve yeni dini kabul etmeleri sonucu yüz yıllı büyük bir devlet
olmak için tarihlerindeki önemli büyük bir adım atmışlardır. Ve bu bölgede bulunan
Sâmânîler, Karahanlılar ve Gazneliler ile mücadelelerini, mücadeleleri sonucunda Selçuklu
Devletinin kuruluşunu konu alacağız.

Öz

Türk tarihinin yetiştirdiği dünyâca ünlü ilim ve fikir adamlarından biri olan Mehmed Fuad Köprülü (1890-1966), özellikle Osmanlı tarihinin kuruluş devri hakkındaki tartışmaların iyice alevlendiği bir dönemde en zorlu tartışmalara eğilerek, ortaya koyduğu keskin ve iddiâlı tezlerle bir döneme damgasını vuran en önemli isimlerden biri olmuştur. Onun bu tezlerinin en meşhur olanları; Wittek'in Kayı menşei ile ilgili itirazlarına yönelik güçlü savunması ve Osmanlılar'ın atalarının Anadolu'ya göçünün -bilinenin aksine- Cengiz istilâsı sırasında değil, Anadolu'nun ilk fethi sırasında gerçekleştiği yönündeki iddiâsıdır. Bu iki konu Köprülü'nün ölümünden sonra da uzun yıllar tartışılmış; ancak her ikisi hakkında da çağdaş kaynaklar ışığında kalıcı bir çözüme ulaşılamamıştır.

Bu makale, hâlâ üzerinde tartışılan bu iki konu hakkında, şimdiye kadar devrin aslî kaynaklarına bakılmaksızın geliştirilen yüzeysel ve şahsî düşüncelere dayalı tezlerin aksine, ilk kez dönemin İslâm kaynakları ve Bizans kroniklerindeki kayıtları Osmanlı rivâyetleriyle karşılaştıran bir tez ortaya koyarak, ikisi hakkında da kesin ve kalıcı bir çözüme ulaşmak amacıyla kaleme alınmıştır.

Anahtar Kelimeler: Mehmed Fuad Köprülü, Osmanlı Kuruluş devri, göç ve yerleşim, Cengiz Han istilâsı, Anadolu’nun fethi.


Abstract

Mehmed Fuad Köprülü (1890-1966) who is one of the worldwide known scientists and intellectuals raised by Turkish history, was one of the most important names who left his mark on an era by giving thoughts on the most difficult discussions and putting forward sharp and assertive hypothesis in an environment where the debates about Ottoman Empire’s establishment period had escalated. His most famous hypotheses in this regard were; his strong defense against Wittek’s objections towards origins of Kayı and his claim that migration of Ottomans’ ancestors to Anatolia took place during the first conquest of Anatolia and -contrary to general belief- not in the course of Cenghis invasion. These two issues have been discussed for a long time even after Köprülü’s death, but no permanent conclusion was able drawn in the light of contemporary sources for neither of them.

This article is written to put forward a hypothesis which for the first time compares Islamic sources and records in Byzantine chronicles to Ottoman narratives contrary to the superficial and personal opinion based claims that were raised without going through main sources of the time and to reach a precise and permanent conclusion for both of the two issues which are still being debated over.

Keywords: Mehmed Fuad Köprülü, Ottoman Establishment Period, Migration and Settlement, Cenghis Khan’s Invasion, Conquest of Anatolia.

GİRİŞ Hz. Peygamberin (S.A.V) Mescid-i Nebevî'de başlattığı ve ashabının devam ettirdiği ilim halkaları oluşturma geleneği İslam dünyasında cami, mescid, kütüp-hane, han ve bimaristan gibi eğitimin gerçekleştirildiği yerlere temel teşkil etmek-tedir. (Bozkurt, Küçükaşcı: 2004) Dinî ilimlerin verildiği yerler olan cami ve mes-citlerde öğrencilere başta fıkıh olmak üzere, hadis, kıraat ve tefsirin yanında sarf, nahiv, edebiyat, belagat ve şiir okutulurdu. Müsbet ilimler ise han, bimaristan, kütüphane ve tercüme evlerinde öğretilir ve buralarda ilmin yayılmasına önem verilirdi. İlim meclisleri sadece bir âlimin öğrencilerine ders verdiği yerler olarak görülse de bu meclislere başka âlimler de gelebilmekte ve okutulan derslere dair müzakere ve münazaralar yapılmaktaydı. (Kutluer: 2000, 113) Dini ilimlerin en çok okutulduğu yerlerin mescit ve cami olması dolayısıyla yöneticiler tarafından hâkim oldukları şehirlere meşhur âlimleri cezbedebilmek maksadıyla mescitler yapılmakta ve ders veren âlimlerin isimleri buralara verilmekteydi. İbnü'l-En-bârî, (ö. 938) İbn Ebû Hüreyre, (ö.956) Ebû Ali et-Taberî, (ö.917) İbnü'l-Kattân, (ö.969) İbnü'l-Merzübân, (ö.969) Ebü'l-Kāsım ed-Dârekî, (ö.985) Ebû Hâmid el-İsferâyinî, (ö.1015) Ebû Mansûr el-Bağdâdî, (ö.1037) Ebû't-Tayyib et-Taberî, (ö.1058) Ebû İshak eş-Şîrâzî (ö. 1083) ve İbnü'l-Hal (ö.1157) gibi kendi dönemle-rinde iz bırakan âlim ve edebiyatçılar buna örnek olarak verilebilir. (İbn Hallikan:

Lübnanlı Ortodoks bir aileden gelen Corcî Zeydân 19. yüzyılın en önemli İslâm tarihi, dil ve kültürü araştırmacılarından biriydi. İngilizce, Latince, Fransızca, Almanca, İbranice ve Süryanice bilen Zeydân, tarihin yanı sıra Arap dili ve edebiyatı konusunda da birçok eser verdi. İslâm tarihinin, ağırlıklı olarak da Osmanlı öncesi dönemin ele alındığı bu ünlü eserinde Corcî Zeydân, İslâm uygarlığı ve Arap halkları konusunda hayli zengin bir kaynak sunuyor.
Lübnanlı Ortodoks bir aileden gelen Corcî Zeydân 19. yüzyılın en önemli İslâm tarihi, dil ve kültürü araştırmacılarından biriydi. İngilizce, Latince, Fransızca, Almanca, İbranice ve Süryanice bilen Zeydân, tarihin yanı sıra Arap dili ve edebiyatı konusunda da birçok eser verdi. İslâm tarihinin, ağırlıklı olarak da Osmanlı öncesi dönemin ele alındığı bu ünlü eserinde Corcî Zeydân, İslâm uygarlığı ve Arap halkları konusunda hayli zengin bir kaynak sunuyor.Günümüzde klasik bir İslâm uygarlığı tarihi olarak kabul edilen bu kitap, Batı dillerinin yanında, Farsça ve Urducaya da çevrildi. Orjinali beş cilt olan, Türkçesini iki cilt halinde yayımladığımız İslâm Uygarlıkları Tarihi, Oxford Üniversitesi’nden Türkiye’deki ilahiyat fakültelerine kadar, birçok üniversitede bir asra yakın süredir ders kitabı olarak okutulmaktadır.

Konya Üniversitesi Tarih Bölümü Başkanı Doç. Dr. Nejdet Gök’ün günümüz Türkçesine çevirdiği ve dipnotlarla yayına hazırladığı bu eşsiz eser önemli bir başvuru kaynağı.

“Dr. Nejdet Gök tarafından dipnotlar ve bir girişle zenginleştirilerek dilimize kazandırılan bu önemli kitaba Türk okurlarının büyük ihtiyacı olduğu kanaatindeyim. Özellikle Arap dünyasında standart bir kitap olarak kabul edilen bu klasik eserin yayımı, önemli bir kültür hizmeti olmanın yanında, Türk bilim çevresinde büyük bir boşluğu dolduracak, İslâm tarihi ve uygarlığı ile ilgili çalışmalara da bir zenginlik kazandıracaktır.”

Prof. Dr. Halil İnalcık

Selçuklu yönetim mekanizmalarının kuruluş süreci oldukça sancılı bir gelişim göstermişse de Selçuklular, eski Türk telakkisini İslam medeniyetinden edindikleri kültürel kazanımlar ile sentezlemeyi başarmış, böylece kökleri sağlam ve yüzyıllar boyunca ayakta kalmayı başarabilen müesseseler oluşturmuşlardır. Selçukluların yönetim mekanizmalarının oluşmasını ve şekillenmesini sağlayan unsurlar eski Türk telakkisinden ve İslam geleneklerinden ibaret değildir; başta bulundukları coğrafya, diğer Türk-İslam devletleri ile kurdukları ilişkiler ve büyük devlet olmanın şartlarından olan esaslı bir teşkilatlanma ihtiyacı gibi birden fazla etken bulunmaktadır. Selçuklular devlet teşkilatlarındaki birçok yapılanmayı başta Gazneliler, Karahanlılar, Samaniler ve Abbasiler gibi Türk-İslam devletlerindeki yönetim mekanizmalarından ilham alarak oluşturmuştur. Bu yüzdendir ki Gazneliler, Abbasiler gibi İslam devletlerinin başta divan teşkilatlarından, ordu ve toprak sistemlerine kadar tüm yönetim mekanizmaları, Selçuklu yönetim mekanizmaları ile büyük benzerlikler göstermektedir.

Bu bildiride, daha çok Pasinler ya da Hasankale Savaşı olarak da bilinen Kapetru Savaşı’nın hemen öncesinde, kaynaklarda Artze veya Ardzın şeklinde kaydedilen şimdiki adıyla Karaz’a Selçuklu ordusu tarafından düzenlenen akın incelenmiştir. Ermenistan’ın mahvının başlangıcı olarak değerlendirilen bu olay, Ermenilerin ruhunda derin izler bırakmış
ve kaynaklarına elim bir olay şeklinde kaydedilmiştir. Hemen akabinde Selçuklu ordusu, Pasinler’de büyük bir zafer kazanmış ve Bizans ile Selçuklular arasındaki ilk diplomatik ilişki de bu zafer sonrasında vuku bulmuştur. 1049 yılına tarihlenen bu savaş, Selçuklu fetihleri
açısından büyük bir öneme sahip olmakla beraber aynı zamanda Bizans-Ermeni ilişkilerine dair de önemli ipuçları barındırmaktadır. Zira Ermeni yazarlar, Selçuklu akınlarının başarısında Ermeni tebaasını koruyamayan Bizans’ın yanlış siyasetini, acizliğini ve hatta ihanetini teşhis etmektedirler.

Selçuk kervansarayları, XIII. asırda, Türkiye'nin iktisadi vaziyetini, memlekette cereyan eden ticari faaliyetleri ve devletin bu hususta takip etmiş olduğu siyaseti anlayabilmek için üzerinde durulması gereken çok dikkate şayan bir mevzudur.

Selçuk tarihinin hemen her meselesi ve her mevzuu gibi, bunlar da, kitabeleri ve mimari ehemmiyetleri hakkındaki tasviri mahiyette mahdut bazı yazılar istisna edilecek olursa, henüz tarihi bakımdan ciddi hiçbir tetkike tabi tutulmamıştır ki, bunların mühim sayılacak olanları yeri geldikçe burada zikredilecektir.

Uzaktan bakılınca bir kale, içlerine girildiği zaman bir yolun bir konak menzilinde kervan kafilelerinin her türlü ihtiyaçlarını karşılayacak bir teşkilata malik olan bu binalar; ne kemiyet ve ne de keyfiyet bakımından İslâm düyasının başka bölgelerinde emsaline rastlanamayacak bir kıymet taşırlar. Selçuk sultanları ve yüksek devlet adamları büyük ticaret yolları üzerinde hemen her menzillik (takriben 30-40 kilometre) mesafede bir kervansaray yaptırmışlardır.

1071 yılından sonra Anadolu’nun Türkleşmesi için uzun mücadeleler verilmiştir. Bizans’a karşı girişilen mücadeleler ve akabinde Haçlı Seferleri, Türklerin Anadolu’daki mücadelesinin temel noktasını teşkil etmiştir. 1176 yılında gerçekleşen Miryokefalon Savaşı neticesinde Bizans’ın beli bükülmüş ve Diyâr-ı Rum olarak adlandırılan Anadolu toprakları için ‘’Türkiye’’ (Turkhia, Turquia) kavramının kullanılması sürekli hale gelmiştir.  Bu süreçten sonra Türkiye Selçuklu Devleti hızla ivme kazanmış, 1220-1237 yılları arasında hüküm sürmüş olan I. Alâeddin Keykubat devrinde en parlak yıllarını yaşamıştır. Bu parlak devir uzun sürmemiş,  I. Alâeddin Keykubat’ın ölümünden sonra tahta geçen II. Gıyaseddin Keyhüsrev’in başarısız siyaseti, devletin her kademesine işlemiştir. 1243 yılında Moğollar ile gerçekleşen Kösedağ Savaşı neticesinde Türkiye Selçuklu Devleti için yıkılış süreci de başlamış oldu. Bu çalışmada, Anadolu halkının Moğol tahakkümüne nasıl karşı koymaya çalıştığını, yıkılmaya yüz tutmuş bir devletten sıyrılıp, yaşamış oldukları bölgeleri korumak için beylik düzeyine nasıl eriştiklerine ve Moğol hâkimiyetinin Anadolu'da nasıl sona erdiğini sizlerle paylaşmayı amaç edindik.

İnsanlar yaşamları boyunca birlikte hareket edip beraber yaşamışlardır. Zamanla bu durum coğrafi nedenler ile beraber önce kabile sonra ise yavaş yavaş beylikten imparatorluğa kadar çıkmıştır. Bu ilkel yaşamdan geçiş ile insanlar bulunduğu bölgeyi yönetme yoluna gitmişlerdir. Bunun içinde bu bölgelere önemli devlet adamlarını göndermişlerdir. Büyük toprak parçası olan imparatorluk yıllar içinde eyaletlere vilayetlere ayrılarak merkezin yönetme gücünü artırmıştır. Bizde bu bölümde Selçuklu devletinde devletin yönetim yapısını ve buna mukabil eyalet yönetimini ele aldık ve onların sistematik biçimde nasıl işlediğini ne görevler yaptığını anlatmaya çalıştık.

As a consequence of the Mongol invasion, in the 13th century which caused great damage and loss to the Turkic and Islamic world, the big scientific centers such as Bukhara, Samarkand and Baghdad were destroyed and the scientific environment where scientists could conduct their studies was eliminated. During this period, the scholars accommodating and working in these big centers of science searched for new places to protect themselves and continue their activities. Under these circumstances, Konya in Anatolia and Cairo in Egypt had become
attraction points for scientists. Specifically, during the 13th century, the Anatolian Seljuk capital Konya, has become one of centers of Islamic civilization, with extensive construction activities and significant scientific studies. Among these construction activities, madrasas which are educational institutions are of great importance. The Karatay Madrasa is one of the most outstanding structures in terms of both architectural and decorative features. The aim of this study is to examine and assess the architectural characteristics of the Karatay Madrasa which is well known for the dense tile mosaic ornament elements and monumental portal. According to the inscriptions on portal of Karatay Madrasa it was built in 649 H./1251 A.D. under patronage of the Grand Vizier and Amir Jalaluddin Qaratai during the reing of the Izz ad-Dīn Kaykāwus II. It is possible to state that the Karatay Madrasa, which hosted the visits, meetings and activities of the scholars and wisemen of the period, also guided the cultural life of the city.
The building is located in the city center, very close to Alaaddin Hill which is the inner castle of Konya. It is interesting to note that the Karatay Madrasa, which is the one of Anatolian Seljuk period madrasas with single floor, single iwan and closed courtyard, has a portal that doesn’t placed on the same axis as the iwan and the main facade. In addition, the monumental portal of the building which doesn’t open to the entrance iwan is differentiated by this feature from the widespread architectural practices of the era. The first examples of a closed courtyard plan, which can be observed in Anatolia in the middle of 12th century at Danishmendid madrasas such as Tokat Yağıbasan Madrasa (1152) and Niksar Yağıbasan Madrasa (1158), emerging about a hundred year later in a more advanced and regular manner in Karatay Madrasa revealing the architectural value of the building. While the structure is expected to reflect symmetrical features in the original architectural plan, some mismatches and irregularities within the architectural context of the madrasa highly probably occurred as an outcome of uncountable repairs and intense destruction over time.

Moğolların tarihe isimlerini kalın harflerle yazdırmaları, Temucin’in Cengiz Han ünvanı alarak Moğolların başına geçmesi ile olmuştur. Moğollar; Çin’den Orta Asya’nın derinliklerine, buradan Hindistan’a, Karadeniz’in kuzeyine, Anadolu ve Avrupa’ya kadar çok geniş bir sahada büyük etkiler bırakmışlardır. Tarihin seyrini çok defa değiştiren Moğolların 1243 yılından sonra Anadolu’da göstermiş oldukları faaliyetler, bu çalışmamızın temelini oluşturmuştur.