Çerkes

ORSAM © 2012 Bu raporun içeriğinin telif hakları ORSAM'a ait olup, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca kaynak gösterilerek kısmen yapılacak makul alıntılar ve yararlanma dışında, hiçbir şekilde önceden izin alınmaksızın kullanılamaz, yeniden yayımlanamaz. Bu raporda yer alan değerlendirmeler yazarına aittir; ORSAM'ın kurumsal görüşünü yansıtmamaktadır.

В истории черкесов много загадочных и трагических страниц. Почему, например, в Средние века и Новое время, за пределами своей страны они проявляли большую мобильность и политическую активность, чем у себя на Родине? И в чем причины такой, во многом парадоксальной культурной модели поведения? Что двигало ими – «бегство от свободы»? Почему, распологая необходимыми природными, экономическими условиями и достаточными человеческими ресурсами, черкесы так и не смогли создать свою государственность? В статье автор предпринимает попытку найти ответы на эти вопросы, рассматривая наиболее характерные для черкесского традиционного общества формы политического отчуждения. Выявлены как позитивные, так и негативные последствия данного феномена в истории черкесского народа.

Circassian history is full of mysterious and tragic pages which give rise to many questions. Why was it, that throughout the Middle Ages and the Modern Age, the Circassians when serving in foreign countries tended to play a more important social role, displaying far greater mobility and political activity than when living in their homeland? What underlay their driving powers, were they striving for freedom or escaping from it? What caused their ‘curious’ cultural model of behaviour? Why did they fail to develop a broad governmental system in spite of natural, economic, cultural and human resources being available? In this article the author attempts to find the answers to these questions by taking into consideration those voluntary, involuntary, individual and collective forms of political alienation which are seen as characteristic of traditional Circassian society. Both the positive and negative consequences of this phenomenon in the development of the Circassian people are revealed.

Rus-Kafkas Savaşı’nın Kafkas halklarının mağlubiyeti ve Rusya’nın zorunlu göç/sürgün politikasını uygulamaya koyması ile bitmesi, milyonlarca insanın Osmanlı İmparatorluğu’na ve bilhassa Anadolu’nun çeşitli yerlerine göçüne neden oldu. Bu göç dalgalarını genel olarak 19.yy’ın ikinci yarısının başından 20.yy başına kadar izlememiz mümkün olmakla birlikte, özellikle 1859-1865 arası dönemde göç beklenmedik ölçüde yoğun yaşandı. Bu duruma Osmanlı İmparatorluğu’nun yeteri kadar hazır olmaması, Anadolu’nun sosyo-kültürel ve coğrafi yapısı, göçmenlerin anayurtlarından getirdikleri sorunlar gibi pek çok etken mevcut durumu kötüleştirdi ve şehir yaşantısı olumsuz olarak etkilendi. Bu da şehir yaşantısında bazı yeni gelişmelere yol açtı.

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ........ 2
ÇOCUKLA İLGİLİ GELENEKLER ........ 6
Çocuğun Önemi ........ 7
Hamilelik ........ 11
Doğum ........ 17
Doğumdan Sonra ........ 30
Ad Konması ........ 32
Dini adlar koyma ........ 34
Ünlü, saygı duyulan kişilerin adlarını koyma ........ 34
Destan ve söylencelerde geçen adları koyma ........ 35
Coğrafi adları, halk, boy adlarını koyma ........ 35
Sevilen hayvan ve bitki adlarını koyma ........ 35
Kuey Plhıj Ç’erış’e (Koyeç’erış’) - Peynir Asma ........ 44
Guşehephe (Kuşehaphe) – Beşiğe Bağlama ........ 48
Lhetevuva (Lheteğevuç) - İlk Adım ........ 57
ÇOCUK DİLİ ........ 68
Sevgi sözcükleri ve hitaplar ........ 71
ÇOCUK OYUNLARI ........ 73
ERKEK ADLARI ........ 77
KIZ ADLARI ........ 143
AİLE İÇİNDE KULLANILAN ADLAR ........ 186
Anneye Verilen Adlar.... ........ 187
Geline Verilen Adlar...............................................187
Gelinin Verdiği Adlar......... 188
Kayınpedere.........................................................188
Kayınvalideye.........   188
Kayınbiradere........ 189
Görümceye............................................................189
Eşlerin Birbirine Verdiği Adlar 191
TAKMA ADLAR 192
HAYVANLARA VERİLEN ADLAR 196
Köpeğe........ 197
Ata ........ 198
Kediye...... 199
İneğe........ 199
Koyuna, Kuzuya..... 200
KAYNAKLAR 201

Rusya Federasyonu Etnik Atlası, 2020 yılı itibariyle dünyada ilk defa kitap olarak yayınlanmıştır. Rusya Federasyonu ve batı dillerinde henüz RF'nin etnik atlas bulunmamaktadır. Rusya Federasyonu'nda yerleşik olan 123 etnik grup tarihi, kültürel, etnik, edebi vd. incelenmiştir, harita ve fotoğraflarla da desteklenmiştir.

Değerli okuyucular!

Rusya müthiş bir ülkedir. Kültürel kimliğinde 190’dan fazla etnik topluluk bulunmaktadır. Bunların çoğu tarihten itibaren var oldukları ana vatanlarında yaşıyorlar. Rusya’da farklı dil, inanç ve etnik yapıya sahip halklar kendi dillerini, geleneklerini ve göreneklerini korumakla kalmayıp, bunları gelecek nesillere aktarabilecek bir eğitim sistemi ile ülkenin kültürel zenginliğine katkıda bulunmaktadırlar. 2019 yılı, Rusya ve Türkiye’de karşılıklı olarak kültür ve turizm yılı olarak kutlanmıştır.
2019 yılı içerisinde Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları Rusya kültürü ve tarihine dair birçok etkinlik ile tanışma fırsatı bulacaklardır.
Bu etkinlikler arasında konserler, sinema gösterileri, resim ve el sanatları sergileri vb. olacaktır. Tüm bu faaliyetler ile Rusya’nın kültürel zenginliğinin Türk toplumuna yansıması mümkün olabilir.

Okuyacağınız bu kitap Rusya Federasyonu etnik dünyasına rehberlik edecek ilgi çekici bir bilgi sunumuyla sizlere katkı yapacaktır. Bu kitabı okurken Rusya halklarının tarihi, dilleri, kültürleri, gelenekleri ve devlet ile olan ilişkilerini genel anlamda tanımış olacaksınız. Rusya coğrafyasını ve Rusya’yı anlamak istiyorsanız ancak o bölgede yaşayan halkların
tarihini, siyasi, ekonomik ve kültürel gelişimini anlamakla ile işe başlamalısınız. Bu kitap size iyi bir rehber olacaktır.
Bu kitap Türk işadamlarına, siyasetçilere ve toplumun geneline Rusya’yı tanıma ve anlama konusunda faydalı olacaktır. Ayrıca, Rusya’nın
tarihi geçmişini merak eden ve buna dair araştırmalar yapmak isteyen araştırmacılara, akademisyenlere, öğretmenlere ve öğrencilere
de yeni bir başlangıç için ışık tutabilir. Türkiye-Rusya işbirliğinin gelişmesine katkı yapması temennisiyle iyi okumalar dilerim.

Aleksey YERHOV
Rusya Federasyonu Türkiye Büyükelçisi

Title:Expression of Symbolic Ethnityin Abaza and Circassian of Uzunyayla: Damgas of the Families Tamga was used for centuries in the Caucasus as a symbol of property on different platforms such as livestock and tombstones. The family tamgas are a memory space brought to Uzunyayla from Caucasus after the Circassian exile and continued to be used on different platforms today. In this study, the current and past usage areas of the family tamgas are examined based on our questions to the tradition bearers during our fieldwork in the centre of Ankara and the Abaza and Circassian villages of the

Tarihi dönem içerisinde Osmanlı topraklarına bireysel ve kitlesel birçok göç yapılmıştır. Ekonomik
nedenler ve güvenlik kaygısı başta olmak üzere pek çok neden insanların bulundukları mekânları, kitleler
halinde veya kısmi olarak terk etmelerine neden olmuştur. Bu göçler Anadolu’nun sadece demografik
yapısını değil kültürel ve ekonomik yapısını da değiştirmiştir. Bu değişiklik bugün Adıyaman’a bağlı
olan Besni kazasında da gerçekleşmiştir. Nitekim özellikle Kafkasya’dan gelen Çerkes göçmenler
ile Bulgaristan bölgesinden gelen bazı aileler bölgeye planlı bir şekilde iskân edilmişler ve yetkililer
tarafından göçmenlerin sorunları en asgari duruma indirilmeye çalışılmıştır. 19. Yüzyıl ortalarında kent
içerisinde az da olsa bazı Çerkes ailelere rastlanması 19. Yüzyıl sonlarında bölgeye kitlesel olarak gelip
yerleşen Çerkeslerden önce de bazı göçmen ailelerin bölgeye geldiklerini ortaya koymaktadır.

Kafkasya ile çevresinin tarihi hakkında çok mühim bilgiler içeren ve özellikle de Kuzey Kafkasya' da yaşamış olan ve günümüzde hâlâ yaşamakta olan toplulukların tarihleri ile alakalı yazılmış olan en önemli kroniklerin başında hiç şüphesiz ki Gürcü kronikleri gelmektedir. Kartlis Tskhovreba (K' art'lis Chovreba) isimli derleme eser, M.Ö. 4. yüzyıldan (Gürcülerin kökenlerinden-Hz. Nuh'un torununun torunu olan Togarma' dan) 17. yüzyıla kadar Kafkasya' da ve çevre bölgelerde meydana gelen olayları içermektedir. Yeni Kartlis Tskhovreba ise 18. yüzyılda Kral VI. Vahtang'ın (1675-1737) emri ile adı geçen kraldan önce yazılmış olan eski Kartlis Tshovreba el yazmalarının derlenmesi ile meydana getirilmiştir. Söz konusu bu anonim kroniğin derlenmesi esnasında Gürcü kilisesinin kayıtlarından da yararlanıldığı bilinmektedir. İnceleyeceğimiz kronik, yukarıda da sözü edilen Kartlis Tskovreba isimli eserin ilk kısmında bulunan ve 11. yüzyılda Leonti Mroveli tarafından yazıldığı düşünülen Kartli (Gürcistan) Krallarının Hayatları/Yaşamları isimli Gürcü kroniğidir. Zikredilen bu kroniğin Kuzey Kafkasya' daki halklar ve topluluklar ile ilgili çok önemli bilgiler ihtiva ettiği görülmektedir. Kronik genel olarak, M.Ö. 4. yüzyıldan M.S. 5. yüzyıla kadar bölgede meydana gelen olayları içermektedir.

Makalede Osetlerin Kafkasya'dan Osmanlı Yakındoğusu'na göç hareketlerinin dinamikleri, yerleşilen ülkede geliştirdikleri uyum ve örgütlenme mekanizmaları, yerel etno-sosyal yapıdaki yerleri ve yaklaşık yüz elli yıllık dönem boyunca kültürel profillerinde ve kimliklerinde meydana gelen değişimler araştırılmaktadır. Genel olarak 1859-1865 yılları arasında yaşanan Oset göçleri, Rus-Kafkas Savaşı'nın son evresinde Kuzey Kafkasyalıların çok daha geniş çaplı göçürülme/sürülme sürecinin bir halkasını oluşturuyordu. Osmanlı toprakları üzerinde, çoğunlukla Doğu ve İç Anadolu'da ve Suriye'de, oldukça erken bir aşamada birkaç Oset yerleşim alanı şekillenmiştir. Bu bölgelerin tümünde Osetler diğer göçmen Kuzey Kafkasyalı halklarla komşuydular ve Yakındoğu Çerkes topluluğunun bir parçası olarak onlarla sıkı işbirliği halindeydiler. Öte yandan, yerli topluluklarla genellikle nispeten düşük sosyal ve kültürel etkileşim sergileyen Oset yerleşimciler daha çok yerel sivil ve askeri yönetimlerle yakın ilişki kurmayı tercih etmişlerdi. Osmanlı sonrası dönemde, hem Türkiye hem de Suriye'deki tüm Oset yerleşimlerinin, devlet eliyle modernleştirme ve milliyetçilik eğilimlerinin artan etkisiyle demografik yapıları ve kolektif kimlikleri erozyonuna uğramaya başlamıştır. 21. yüzyıl başlarında Yakındoğu Osetleri egemen toplumlara entegrasyon düzeyleri yüksek, neredeyse tamamen kentleşmiş topluluklara dönüşmüşlerdir.

İç yakan sadece yer değiştirmek değildir, yer değiştirmenin nedeni iç yakar daha çok. Eğer bir gaddarlık mevzubahisse o gaddarlığı savaşın meydanında bizzat tanık olan anlatıcıdan dinleriz. Lakin felaketlere dair edilmiş tüm sözleri, yakılmış tüm ağıtları, yazılmış tüm mektupları ve şiirleri bir araya getirsek "felaketin" tarihini yazmaya gücümüz ve zamanımız yetmez.

Natukhay ve Şapsığ kabileleri hariç tüm Çerkeslerde genel olarak; prensler, soylular, özgür köylüler ve köleler olmak üzere dört sınıf bulunurdu. Bu sert sınıflar içinde çeşitli ailelerin de hiyerarşik sıralamaları vardı. Prensler (bölgesindeki) köylerinin genel servetini (tarım ve hayvancılıktan elde ettikleri ürünleri) yönetme, köylülerden vergi toplama (genelde senede bir veya iki hayvan şeklinde), ve dış ilişkilerini düzenleme hakkına sahiptiler. Soylular askeri birlikler eğitme ve eğittikleri askerler ile baskınlar ve savaşlar gerçekleştirirlerdi. Özgür köylüler bağlı oldukları Prenslerin izni dahilinde hayvancılık ve tarımla uğraşırlardı. Köleler genellikle savaş esirlerinden oluşurlardı. Prensler ve soylulara hizmetçilik yapar, onların arazilerinde çalışır ve hayvan sürülerine bakarak görev yapardı. Soylu atlara yalnızca soylular binebilirdi, kölelerin ise ata binmesi yasaktı. Bu sınıflar sadece Çerkes beyleri ve Çerkes köylüleri arasında düzenlenmezdi. Çerkes prenslerinin ve soylularının bölgelerinde yaşayan bir çok halka karşı uygulanırdı. Bu konuda Adilhan Adiloğlu "Kafkasya'da yaşayan Tatar kabileleri" isimli makalesinde şunları yazmıştır "Karaçaylar'da Kabardey beylerine "bek" denilir, bütün Karaçaylı beyler, asilzade ve köylüler Kabardey beylerine tabidir. En üst makan olarak yalnızca Kabardey beylerini bilirler. Kabardey beyleri, Karaçaylılardan vergi almaktadırlar, genellikle her sene aile başı 5 koyun alırlar. Ancak varlıklı kişilerden iyi bir at, bir öküz, çok sayıda yamçı ve kürk, bakır eşyalar ve diğer şeyleri alırlar."*2 Bu sınıfların arasındaki farkı belki en iyi 1957 yılında Zekoşnığ Sanat-Edebiyat almanağında Tlevusten Yusuf tarafından düzenlenerek yayınlanan (Açumıj Hilmi tarafından çevirisi yapılan) halk tarafından sürekli anlatılan bir gerçek bir hikaye olan Dyepçen Huseyn hadisesindeki şu ifade anlatır: "hiç kimse prens ve soylulara ateş etme özgürlüğüne sahip değildi, onlarsa istedikleri gibi ateş ediyorlardı."1 Ancak Çerkesya'daki sınıfları da, hacimleriyle ve sosyal politikalarıyla 2'ye ayırarak inceleyebileceğimizi düşünüyorum. BATI ÇERKESYA: 18nci yüzyılın ortalarında Çerkesler içindeki bu sınıfların arasında bir çatışmalar başladı. 1770 yılında Prens ve soylulara karşı ayaklanan Abzehler, diğer bölgelerdeki prenslerin (ve onlara tabi soyluların) ve Rusların Abzeh beylerine sundukları yardımlarıyla başarısız oldular. Ancak 20 yıl sonra 1790'lı yıllarda tekrar ayaklanan Abzehler bu defa başarılı olarak bazı beyleri öldürdüler, hayatta kalan beylerin bir çoğu, diğer Çerkes bölgelerindeki prens ve Canberk Apiş

Merkezi olarak etki sahası daha fazla olmasına rağmen Mısır ve Suriye’de 267 yıl kesintisiz varlık gösteren Memlûk Devleti, tarihi itibariyle genel olarak ırksal bir tarife mahal vermemesine rağmen Bahrî Memluklar (1250–1382) ve Burcî Memluklar (1382–1517) olmak üzere iki dönem halinde anıla gelmiştir. Bu araştırma yazımda bu iki dönemin adlandırma sorunu ve devletin ilk kuruluş yıllarında Çerkesler konusuna kısa bir anlatımla ışık tutmaya çalışacağım.

Kafkasya’nın Rusya tarafından kolonizasyonu 16. yüzyıla kadar uzanan oldukça uzun bir tarihsel süreci kapsar. Söz konusu süreç içinde bölgeye Kazakların iskânı Rusya tarafından önemli bir kolonizasyon yöntemi olarak kullanılmıştır. Bölgede yürütülen askeri faaliyetlerin yanı sıra ekonomik faaliyetler ve eğitim faaliyetleri de yerel halkların kontrol altına alınmasında önemli unsurlar olmuştur. Bu faaliyetlerin alt yapısını ise Kazak stanitsaları ile kale kentlerden oluşan ve zaman içinde tüm Kafkasya’yı saran “hat sistemi” sağlamıştır. Kuzeydoğu Kafkasya’nın Rusya topraklarına dâhil edilme sürecini “ara zemin” kavramından faydalanarak inceleyen yazar, Kazaklarla yerel gruplar arasındaki ilişkileri değişik boyutlarıyla ele almakta, Kafkasya’nın Rusya tarafından kolonizasyonuna farklı bir perspektiften bakmamızı sağlamaktadır.

Basit bir adlandırmadan çok daha fazlası olan toponimler, toplumlar için tarihi kayıtlardır. Toponimler çalışmamıza konu olan Kafkasya için de bu işlevini sürdürmüştür. Kafkasya’da sınıfsal yapılanmada üst tabakadaki toprak sahibi Çerkes ve Abaza sülaleler köylere sülale isimlerini vermişlerdir. Her daim kimlikle beraber okunması gereken toplumsal işaretler olan toponimleri çalışma konumuz olan Kafkasya üzerinden düşünecek olursak yaklaşık 160 yıldır anavatanları Kafkasya’dan ayrı yaşayan Abaza ve Çerkes toplumu Uzunyayla’daki köylerine Kafkasya’da olduğu gibi toprak sahibi sülalelerin isimlerini vermişlerdir. Bu noktada toponimler Kafkasya ile bağ kurmayı sağlayan hafıza mekânları olmuştur. Kafkasya’dan Uzunyayla’ya uzanan sülale hikâyeleri ve toponimler toprak sahipliğiyle doğrudan bağlantılıdır. Bu durum Abaza ve Çerkes toplumunun sosyal hayatına doğrudan etki etmektedir. Köylerin Türkçe adlandırmalarıysa bitki bilim, hayvan bilim ve fiziki coğrafyayla alakalı olmuştur. Biz bu çalışmada Kayseri’nin Pınarbaşı ilçesine bağlı Abaza, Çeçen, Çerkes ve Karaçay köylerinde gerçekleştirdiğimiz alan çalışmamızda kaynak kişilere köyleri ve sülaleleri hakkında yönelttiğimiz sorular yoluyla toponimin kimlik belirteci olarak rolünü Pierre Nora’ya ait hafıza mekânı teorisi üzerinden inceleyeceğiz.

One of the issue that  Tanzimat writers  dwelled on, is the enslavement problem is  will  represent  important datas to understand and interprate Ottoman  modernism period. The policy  of Ottoman goverment through  to enslavement  can be seen in  literary  narratives of the period’s  writers such as Namık Kemal, Ahmet Mithat Efendi, Recaizâde Mahmut Ekrem and Samipaşazâde Sezai. In this article, based up on Samipaşazade Sezai’s Sergüzeşt novel, Ottoman modernism period  will bring forward with focusing enslavement problem. In this frame the message that is  given to reader by  preface of Sergüzeşt, will be evaluated with historical perspective, after  drawing a frame for  state enforcement of enslavery In Tanzimat period , fictionalisation of  Cherkes representations,  conflict of high class, westernized Ottoman intellectuals will be discussed. Definition of  enslavement problem in the Ottoman modernization process and  solutions of this problem will be answered through out the  analyzation of the novel characters.

In the present paper we analysed in a historical perspective the formation of the key concepts concerning the military actions in the North-Western Caucasus of the 19th century in Russian, Turkish and Western historiography. We didn't set before ourselves the task to find out, "what really happened in the western North Caucasus" , but rather how actually " what happened in the western North Caucasus" is interpreted in different historiographical traditions. Our study has shown that Russian, Turkish and Western historiography on the North-Western Caucasus of the 19th century so strongly depends on local traditions that we can say about three separate historiographies. Current situation is noticeable for the development of Circassian 'auto-historiography' which is characterised by ethnocentrism and victimisation due to the trends of counter-history. In spite of interaction between Russian, Turkish and Western historiographies, each of them was formed according to own logic of development. Thus, the misunderstandings in the terminology on the NorthWestern Caucasus of the 19th century (in particular, with the term 'Caucasian War') lean on the differences of historiographical traditions leading to the conflicts of interpretations.

В данной статье анализируется в исторической ретроспективе формирование ключевых понятий для обозначения военных действий на Северо-Западном Кавказе XIX века в российской, турецкой и западной историографии. Автор прослеживает взаимосвязь между историографическими традициями, предлагает собственную периодизацию.
Проведенное исследование позволяет констатировать, что хотя восприятие событий на Северо-Западном Кавказе было обусловлено локальными историографическими традициями и рамками заданных магистральных подходов, проявляется ряд общих тенденций. Например, можно отметить схожесть в имперский период российского, османского и британского взглядов на Северо-Западный Кавказ как арену борьбы великих держав. В современной историографии отчетливо выделяется собственное направление «автоисториографии», развиваемое исследователями с черкесскими корнями и носящее черты контристории. Несмотря на выявленные взаимовлияния между российской, турецкой и западной историографическими традициями, каждая из них формировалась в соответствии с собственной логикой развития. Таким образом, непонимания, связанные с терминологией по описанию событий на Северо-Западном Кавказе XIX века (в частности, с термином «Кавказская война») опираются на разницу историографических традиций, порождающую конфликты интерпретаций.

Aksaray has had a significant place in people's settlement since the earliest dates. In addition to the indigenous people living in these lands, there are also groups of people belonging to various ethnic identities coming to settlement in the process. Circassians are also Caucasian nations who have been forced to emigrate to the Ottoman lands after the Crimean War. For the Circassians who came to Aksaray from 1877-78 for the purpose of settlement, Hamidiye District was established with the help of the state and the people. It is not possible to provide clear information about whetherall Circassians sent for resettlement are settled. However, based on archival documents, it can be said that Circassians settled over a long period of time. The neighborhood established for them is in the center of the city. For this reason, eventhough Circassians had been settled collectively, they had cultural interaction  Öğretim Görevlisi, Aksaray Üniversitesi, Ortaköy MYO, [email protected]

ÖZET
ÇERKEZLERDE GELENEKSEL YÖNETİM SİSTEMİ VE “THAMATE”

Volkan ÇALIŞKAN

Çerkez Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı

Lisans Bitirme Tezi

2018, 65 Sayfa
Bu araştırma Çerkez kültüründe önemli bir yere sahip olan Xabze' nin içerisinde olan ve Xabze’ yi oluşturan temellerden biri olan Thamate kavramının tarihten günümüze nasıl uzandığı, uğramış olduğu değişiklikler ve günümüzde yaş aralıklarına göre Thamate kavramının algı dünyasında neler uyandırdığı üzerine yapılmış bir çalışmadır.
Bu çalışma bizlere Thamate kavramının nasıl algılandığı üzerine güçlü sonuçlar verdiği gibi günümüz ile tarih ilişkisi kurulduğunda da çok daha farklı algılandığının sonucunu vermektedir.
Araştırma Xabze’ nin temel parçalarından olan Thamate, Xase ve Wunafe işleyişi üzerine kurulmuştur. Bu açıdan incelendiğinde Çerkez kültüründeki demokratik yapı daha belirgin ortaya çıkarılmıştır. Bu bağlamda da eski kültürler ile bu işleyişin kıyaslaması yapılmıştır.
Araştırmanın sonucunda tarihten günümüze uzanan demokratik bir birikimin belirli alanlarda hala modernize olmadan yalın bir şekilde ayakta tutulmaya çalışıldığı gözlemlenmiş fakat genç kuşakların Thamate kavramına bakış açıları sadece yaşı kendisinden büyük insanlar üzerinde sabitlendiği görüşüne ulaşılmıştır.
Anahtar Sözcükler: Thamate, Xase, Wunafe, Çerkez kültürü,
Geleneksel yönetim

ORSAM © 2012 Bu raporun içeriğinin telif hakları ORSAM'a ait olup, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca kaynak gösterilerek kısmen yapılacak makul alıntılar ve yararlanma dışında, hiçbir şekilde önceden izin alınmaksızın kullanılamaz, yeniden yayımlanamaz. Bu raporda yer alan değerlendirmeler yazarına aittir; ORSAM'ın kurumsal görüşünü yansıtmamaktadır.

Osmanlı İmparatorluğu’nda bir Cizvit misyoneri olan Antoine Poidebard’ın orijinali 1907’de yayınlanan makalesi, Tokat bölgesindeki Kuzey Kafkasya göçmenleriyle ilgili değerli gözlemler ve tanıklıklar sunmaktadır. Yazar, göçmen şair Temirbolat Mamsurov’un “Sağeste” (“Acı Düşünceler”) şiiriyle açıkça çağrışım yapan bir Oset şarkı metnini aktarmaktadır. İki eserin birbiriyle karşılaştırılması, aralarında hem çok sayıda örtüşmenin hem de gözle görülür ayrılıkların bulunduğunu, ancak bütün olarak yayınlanan yeni versiyonun görece eksik olduğunu ortaya çıkarmaktadır. Bunun dışında, geleneksel Kafkas düğününün birçok özgün unsurunu içeren, soylu bir ailenin temsilcisinin evlenme töreni başta olmak üzere, makalede tasvir edilen bir dizi sosyo-kültürel ayrıntı da dikkate değerdir. Hatıra türündeki söz konusu eser, Osmanlı topraklarındaki Kafkas diasporasının geçmişine ışık tutan önemli Batılı kaynaklardan biri olarak görünmektedir.

Kuzey Kafkasya, tarih boyunca stratejik ve politik açıdan önemini kaybetmeyen ender coğrafi bölgelerden biridir. Karmaşık etnik yapısına rağmen bölgede, burada çıkarı olan büyük güçlere karşı direniş ve mücadele geleneği ortaya çıkmıştır. Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla bölgede doğan boşluğun doldurulması ve tarihsel hesapların yeniden görülmesiyle ilgili hareketlilik başlamıştır. Özellikle farklı etnik gruplar arasındaki gerilim ve çatışmalar günümüzde Kuzey Kafkasya'nın temel gündemi olmaya devam etmektedir. Bu gerilim ve çatışmaların nedenlerini ve olası sonuçlarını daha iyi anlayabilmek için önce etnik yapı üzerinde kısaca durulacak, ardından başlıca çatışma alanları ve konuları ele alınacaktır. Anahtar Kelimeler: Kuzey Kafkasya, çatışma, etnisite, etnik şiddet, etnik politikalar The Current and Potential Ethnic Conflicts in the North Caucasus Abstract The North Caucasus is an exceptional region which, in terms of economic and political significance, has never lost its importance throughout history. As a result of that significance, the region has witnessed, over the centuries, many struggles against the great powers of the region vying for regional hegemony, despite its internal ethnic diversity. The dissolution of the Soviet Union triggerred conflicts among various groups wanting to fill the power vacuum in the area and settle historical scores. Especially, political tensions and ethnic conflicts among different ethnic groups have become the defining feature of the North Caucasus. To understand the reasons and possible consequences of these processes, first the ethnic structure of the region needs to be analysed. Then, the main areas and subjects of conflict will be studied.

Mayıs 1864 tarihi Rus-Kafkas savaşlarının bitişi olarak kabul edilen sembolik bir tarihtir. Bu tarihin hatırlanması için her yıl hem Türkiye'de hem de Kafkasya'da anma törenleri düzenlenmektedir. Bir hafıza mekânı olan bu törenler Çerkes toplumu için kolektif kimliğin inşasını sağlamakta ve Çerkesler için kimliği biçimlendirmektedir. 2017 yılında Kayseri'nin Pınarbaşı ilçesine bağlı Çerkes köylerinde gerçekleştirdiğimiz alan çalışmamızda kaynak kişilere sorduğumuz sorular üzerinden bu tarihin kolektif kimliğin oluşumundaki rolü incelenmiştir. Uzunyayla Çerkeslerinin her yıl düzenledikleri törenlerde semboller ve ritüeller yoluyla kolektif kimliği tahkim ettikleri tespit edilmiştir. Bu çalışmada 21 Mayıs 1864 tarihi, Kefken anıt mezarı ve balık tüketimi hakkındaki algının nasıl oluştuğu ve algıdaki farklılıklara nelerin etki ettiği incelenerek alana katkı sağlanmıştır.

Политические репрессии черкесов на Северном Кавказе (1918 – 1940-е гг.) / Kuzey Kafkasya’da Çerkeslere Uygulanan Politik Baskılar (1918-1940), Ayşat K. Şaparova, Nalçik: İGİ KBNTS RAN, 2017.

The Circassians of Turkey: War, Violence and Nationalism from the Ottomans to Atatürk,  Caner Yelbaşı, I.B.Tauris: 22 Aug. 2019.

Türkiye Çerkesleri. Osmanlı'dan Türkiye'ye Savaş, Şiddet, Milliyetçilik,
Caner Yelbaşı, İletişim: 2019.

Kafkasya (The Caucasus - A History), James Forsyth, Çev. Timuçin Binder, Ayrıntı: 2019.

Özet 19. yüzyıl Osmanlı Devleti için bir felaket yılı idi. Bu yüzyılda yaşanan savaşlar ve bu savaşların meydana getirdiği yıkım bahsi geçen felaketin ana sebebi idi. Göçler ise bu felaketin sonucu. Zira hem Balkanlardan hem de Kafkasya'dan gelen göçlerin meydana getirdiği iskân problemi ve Anadolu'nun içerine yönlendirilmeleri gereği devleti oldukça zorladı. Bu çalışma bahsi geçen göç hareketlerinden Nogay göçü ve sonuçları üzerinde durmaktadır. Resettlement of the Circassians and Nogay Immigration in Anatolia in 19th Century And Çankırı Abstract 19th century was a disaster year for the Ottoman State. The causes and consequences of wars in this century has been a great destruction. The migrations were the most important of this destruction. Migrations in the Balkans and the Caucasus have brought a huge housing problem. In order to overcome these difficulties immigrants quickly directed into the interior of Anatolia by Ottoman administration. In this study will focus on in particular Cankiri resettlements of Nogai immigrants which mentioned above.

Rusya’nın Kafkasya’yı işgali ile başlayan 1864 Çerkes Sürgünü, yaklaşık 20 yıl içerisinde 2.500.000 kadar Kafkasyalının ülkelerini terk edip Anadolu başta olmak üzere Ortadoğu’nun çeşitli yerlerine zorunlu olarak göç ettirildikleri bir süreci ifade eder. Bu tahmini sayının yalnızca 3’te 2’si sürgün sonunda hayatta kalabilmiştir. Çerkesler başta olmak üzere birçok Kafkas halkı ülkelerini terk etmek zorunda kalmışlardır. Göçmenlerin kullandığı güzergâhların başında da deniz yolu gelir. Bu bağlamda Samsun, on binlerce Çerkes’in kayık ve teknelerle indirildikleri bir liman olarak görünmektedir. Bu durum, Samsun’a gelen göçmenler için bir iaşe ve barınma sorunu yaşanmasına sebep olacak, bölgedeki göçmen kampları bir anlamda ölüm kamplarına dönecektir.

Anahtar Kelimeler: Çerkes Sürgünü, Kafkasya, Samsun, Göçmen.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
1864 Circassian Exile, began with Russian invasion of Caucasus, refers to a 20-year period during which approximately 2.500.000 Caucasians were forced to migrate from their homeland to various parts of Middle East, particularly Anatolia. Only two third of this estimated population survived after the exile. Numerous Caucasian nations had to leave their homeland, particularly the Circassian. Sea way was the primary route the immigrants used. In this context, Samsun appears to be a harbor where tens of thousands of Circassian people were landed by boats and keels. Consequently, regional immigrant camps became death camps by virtue of subsistence and sheltering problems.

Key Words: Circassian Exile, Caucasus, Samsun, Immigrant.

Osmanlı Devleti’nde 1839’da Tanzimat Fermanının ilan edilmesi ile mali, idari, askerî ve zirai alanda görülen değişmeler idarî alanda yapılan pek çok değişikik arasında Anadolu’da kontrolsüz dolaşmaya başlayan aşiretlerin iskân edilmesi de karar altına alınmıştı.

Статья посвящена творчеству Н. Куека-адыгского писателя-новатора, который сформировал неповторимый идеостиль, одним из первых в национальной литературе претворил новые литературные жанры, такие как роман-миф, повесть-притча. В своей повести «Превосходный конь Бечкан», ранних рассказах «Ханах», «Гость», «Мать абадзехов» автор через художественный дискурс подвергает ревизии некоторые важные аспекты адыгской истории, многие из которых обрели устоявшуюся официозную интерпретацию.

This article is devoted to the work of N. Kuek, an Adyghe writer-innovator, who formed a unique ideological style, one of the first in the national literature to introduce new literary genres, such as the mythic fiction, the parable. In his story "The Excellent Horse Bechkan", the early stories "Khanakh", "Guest", "The Mother of the Abadzekhs" the author through the artistic discourse revises some important aspects of the Adyghe history, many of which have found an established, semi-official interpretation.