Yaygın Din Eğitimi

Din, insanlık tarihi boyunca toplum nezdinde meşrulaştırma işlevi gören en güçlü otorite olagelmiştir. Bu durum, bazı kimseler tarafından çeşitli açılardan çıkar sağlamak amacıyla dinin istismar edilmesini beraberinde getirmiştir. Din eğitiminin yetersiz olduğu durumlarda ise dinin istismar edilme ihtimali artmaktadır. Bu çalışmada “toplumu din konusunda aydınlatmak” görevi olan Diyanet İşleri Başkanlığı’nın yaygın din hizmetlerinde din istismarı konusunu nasıl ele aldığı incelenerek toplumun bu konuda aydınlatılmasına katkısı değerlendirilecektir. Çalışmanın örneklemi 2013-2020 yılları arasındaki Cuma hutbeleridir. Nitel araştırma yönteminin benimsendiği çalışmada doküman incelemesi yolu tercih edilmiş ve veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Çalışmada, sekiz yıllık süreçteki 378 hutbeden
25’inde din istismarının ele alındığı, bu hutbelerin 2016 ve 2017 yıllarında ve “Din istismarı konusunda yapılması gerekenler” kategorisinde yoğunlaştığı tespit edilmiştir. Çalışmanın sonunda Cuma hutbelerinin toplumu din istismarı konusunda aydınlatmaya katkısı olduğu ancak, bu konu ile mücadelede başarı ve istikrar sağlanması açısından geliştirilmesi gereken birtakım yönlerin olduğu sonucuna varılmıştır.

Diyanet İşleri Başkanlığı cami hizmetleri yanında cami dışı din hizmetlerine de önem vermesinin bir neticesi olarak çeşitli kurumlarla protokoller yaparak manevî rehberlik hizmetlerine başlamıştır. Bu kurumlardan biri de Ceza İnfaz Kurumları’dır. 1950’den beri Ceza İnfaz Kurumları’nda din hizmetleri çeşitli biçimlerde ifa edilmeye çalışılmaktadır. Adalet Bakanlığı ile Diyanet İşleri Başkanlığı arasında 2011 yılında yeni bir iş birliği protokolünün imzalanmasıyla birlikte verilen hizmetin kapsamı daha da genişletilmiş; tutuklu ve hükümlülere verilen din hizmetlerinin yanı sıra manevî rehberlik hizmetleri de sunulmaya başlanmıştır. Bu araştırmanın temel amacı, Kayseri’deki Ceza İnfaz Kurumları’nda çalışan/çalışmış cezaevi vaizlerinin manevî rehberlik ve din hizmetleri uygulamalarına ilişkin görüş ve deneyimlerini ortaya koymaktır. Araştırmada nitel araştırma modeli kullanılmıştır. Nitel veriler, yarı yapılandırılmış
görüşme protokolü çerçevesinde toplanmıştır. Bu çerçevede Kayseri’deki Ceza İnfaz Kurumları’nda görev yapan/yapmış beş cezaevi vaiziyle yüz yüze derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler neticesinde elde edilen verilerin analizinde betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Bulgular literatür ışığında değerlendirilmiştir, sonuç kısmında da muhtelif önerilere yer verilmiştir.

Sosyal hizmet, insanların gündelik hayata mutlu ve verimli bir şekilde
katılmaları için onları çevreleriyle birlikte ele alan, yetersizlikleri
karşısında destekleyen, güçlendiren, rehberlik eden ve yerine göre de
koruyan bir hizmettir. Her insan topluma aynı imkanlarla katılamamakta
ve bazı insanlar yaşamları boyunca karşılaştıkları problemlerin tümünü
çözememektedirler.

Aile ve değerlerin esasında birbiri ile iç içe geçmiş veya biri diğerinden ayrılamaz iki ayrı kavram olduğu söylenebilir. Nitekim aile, bizatihi bir değerdir. Bunun yanı sıra pek çok değerin tohumunun atıldığı ve kök saldığı kurum da ailedir. Öte yandan olumlu değerlerle inşa edilmiş bir ailenin de sağlam, sağlıklı ve uzun ömürlü olacağı söylenebilir. Bu anlamda birinin gücü, yetersizliği, değişimi veya sorunları diğerine de doğrudan sirayet etmektedir. Tüm çağlarda ve toplumlarda en önemli kurum olarak görülen aile; eğitim, politika, hukuk ve din başta olmak üzere birçok ülkede kurumların en temel başlıkları arasında yer almaktadır.
Bu bildiride aile ve değerler konusuna; Almanya örneği özelinde aileye yönelik politikaların ortaya konulması ve bu politikalar içerisinde din ve değerler eğitimi hizmetlerinin incelenmesi olmak üzere iki yönüyle katkıda bulunmak amaçlanmaktadır. Almanya, gerek bireyin ve kamunun yararını merkeze alarak sosyal politikalar yürüten bir ülke olması gerekse kilise ve devlet arasında prensipte hukuka dayalı bir ayrılıkla birlikte sosyal refahı sağlamak üzere bir işbirliği ve uyumun da söz konusu olduğu bir ülkedir. Bu bağlamda gerek politikalarda gerekse din ve değerler eğitimine ilişkin hizmetlerin sunulmasında incelenmeye değer bir örnek olarak görünmektedir. Çalışmanın, ortaya koyduğu sonuçlarla aile politikaları konusunda literatüre katkı sunması ve ülkemizde bu sahada geliştirilecek politikalara ışık tutması beklenmektedir.

Öz İslam kültür ve medeniyetinin gelişmesinde büyük role sahip olan camiler, İslam'ın ilk dönemlerinden itibaren, dini, siyasi ve idari faaliyetler sürdürmeleri yanında, eğitim hizmetleri alanında da önemli katkılar sunmuşlardır. Ancak günümüzde sunulan cami hizmetlerine bakıldığında, eğitim fonksiyonlarının vaaz ve hutbelerle sınırlı kaldığı, bu daralan faaliyet alanından da çoğunlukla yetişkin erkek cemaatin yararlandığı, özellikle gençlerin bu hizmetlerden faydalanamadığı görülmektedir. Gençlerin cami eğitim hizmetlerinden faydalanabilmesi adına son yıllarda Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından "cami gençlik buluşmaları" yapılmaya başlanmıştır. Bu çalışmada bu projenin ne olduğu ve neleri kapsadığına ilişkin sorulara cevaplar bulunması amaçlanmıştır. Sonuçta projenin olumlu sonuçlar ortaya koyduğu, projeye dâhil olanların projeyi önemsedikleri, projenin gençlerin gelişimine olumlu katkı sağladığı görülmüştür. Ancak yeni uygulanan bir proje olması hasebiyle de, uygulamada görülen bir takım aksaklıkların giderilmesinde yararlar olacağı sonuçlarına ulaşılmıştır. Abstract Mosques had a great role in the development of Islamic culture and civilization. Since the early periods of Islam, mosques have not only maintained their religious, political and administrative activities, but also made significant contributions to educational services.However, looking at the mosque services offered today, it should be recognized that educational activities are limited with sermon and khutbah. Furthermore, the potential participants in these reduced activities are male-adult portion of the congregation; and young people do not benefit from these services.In recent years, in-mosque youth meetings have been organized by the Presidency of Religious Affairs, for young people to benefit from mosque education services. In this study, it is aimed to find answers to the questions about what the project is and what it covers. As a result, it was seen that the project produced positive results, the people involved in the project cared about the project and the project contributed positively to the development of young people. However, due to the fact that it is a newly implemented project, it has been concluded that there will be benefits in eliminating a number of problems in practice.

Çocukluk dönemi, diğer gelişim alanları açısından olduğu gibi dinî geli-şim açısından da önemli bir dönemdir. Bu dönemde çocuk, temel dini bilgi ve değerleri belli ölçüde ailesinden alabilse de uzmanların rehberliğinde bir eğitime ihtiyaç duyduğu açıktır. Türkiye’de örgün eğitimde 10 yaşından küçük çocuklara ayrı bir ders olarak din eğitimi verilmemesi, bu ihtiyacın yaygın din eğitimi yoluyla karşılanmasını gerekli kılmaktadır. 2012 yılına kadar ilkokulu bitirmeyen çocukların yaz Kur’an kurslarına gitmesi dahi yasaklanmıştır. Bununla birlikte bu yasağın temelsizliği farkedilmiş ve 2013 yılından itibaren 4-6 yaş Kur’an Kursları açılarak çocukların din eğitimi alabilmesi için bir imkân sunulmuştur. Bu kurslar çocuklarına mensup oldukları dini öğretmek isteyen aileler tarafından yoğun ilgi görmektedir. Henüz kurumsallaşma sürecini tamamlamamış bu kursların varlığının anlamlı hale gelmesi ve devam edebilmesi için buralarda nitelikli bir eğitim verilmesi zorunludur. Eğitim faaliyetlerinin niteliğini belirleyen en önemli unsurlardan biri olan öğreticilerin, bu kurslarda verilen eğitimle ilgili düşüncelerinin tespit edilerek değerlendirilmesi, kursların verimliliğinin arttırılması açısından katkı sağlayıcı görülmektedir. Nitel olarak kurgulanan bu çalışmada Tekirdağ’ın Çorlu ilçesinde görev yapan öğreticilerin görüşleri yarı yapılandırılmış görüşme formları kullanılarak odak grup görüşmesi yoluyla elde edilmiştir. Elde edilen veriler, betimleme ve içerik analizi yöntemleri kullanılarak değerlendirilmiştir.

Türkiye’de yaygın din eğitimi faaliyetleri resmi olarak Diyanet İşleri Başkanlığı’nda çalışan din görevlileri vasıtasıyla yürütülmektedir. Diyanet İşleri Başkanlığı’nın yaygın din eğitimi görevi toplumu din konusunda aydınlatmak ve din hizmetlerini yönetmek şeklinde özetlenebilir. Dini vecibeleri yerine getirmede rehberlik etmek ve toplumu iman, ibadet ve ahlak alanlarında bilgilendirmekle sorumlu olan din görevlileri ise yaygın din eğitiminin önemli bir aktörüdür. Din görevliliği farklı boyutları olan ve pek çok konuda uzmanlık isteyen zor bir meslektir. Din görevlilerinin yerine getirmesi gereken pek çok görev vardır. Din hizmetlerini yürütenlerin görevlerinden biri de muhtelif ortamlarda insanlarla iletişime geçerek hitabet ve irşat faaliyetlerinde bulunmak durumundadır. Bunun için din görevlilerinin belirli yeterliliklere sahip olmaları gerekmektedir. Din görevlilerin belirli temel yeterliliklere sahip olması hitabet ve irşat faaliyetlerinin niteliği ve kalitesi açısından son derece önemlidir. Hitabet ve irşat faaliyetlerinin yürütülmesinde önemli görevler üstlenen din görevlilerinin bu açıdan iyi yetişmiş olmaları gerekmektedir. Bu çalışmada hitabet ve irşat faaliyetlerini yürütecek din görevlilerinin bir hatip olarak sahip olmaları gereken temel yeterliliklerin neler olabileceği ortaya konulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Din Eğitimi, Yaygın Din Eğitimi, Din Görevlileri, Hatipler, Yeterlik

İçinde bulunduğumuz çağda dijitalleşmenin olumlu ve olumsuz yönleri ile hayatı tümüyle kuşatmış olması hemen herkesin tecrübe ettiği bir gerçektir. Bu gerçek, dijitalleşme konusunu birçok alan açısından olduğu gibi din, özelde de din eğitimi ve din hizmetleri alanında da ele almayı gerekli kılmaktadır. Bu düşünceden hareketle bu çalışmada dijital çağda din hizmetlerinin dijital platformlara taşınması fikrinin ve bu konuda neler yapılabileceği sorusunun farklı bir ülke örneği üzerinden incelenmesi amaçlanmıştır. Çeşitli ülkeler arasında Almanya, din hizmetlerinde dijitalleşme konusunda incelenmeye değer bir örnek olarak görünmektedir. Nitekim Almanya’nın, dijitalleşme alanındaki gelişmeleri, bununla ilişkili toplumsal değişimleri ve dijitalleşmenin günümüz insan hayatında teşkil ettiği yeri yakından takip ettiği ve hizmetlerinin önemli bir kısmını dijital platformlara taşımış olduğu görülmektedir. Bu doğrultuda bu çalışmada konu, Almanya Protestan Kilisesi örneklemi üzerinden incelenmiştir. Nitel araştırma yönteminin benimsendiği çalışmada doküman incelemesi yolu tercih edilmiştir. Kilise’nin resmi internet sayfasındaki ve sayfada referans verdiği bağlantı adreslerindeki içerikler doküman olarak alınmış ve elde edilen veriler betimsel yolla analiz edilmiştir. Çalışmada Almanya Protestan Kilisesi’nin dijital din hizmetlerinde yeni medyanın birçok aracını kullanmakta olduğu tespit edilmiş olup bunlar; web siteleri, sosyal medya platformları, dijital iletişim platformları, YouTube kanalları, akıllı telefon uygulamaları, podcastler, sesli kitaplar ve sanal gezi şeklinde sekiz başlıkta tasnif edilmiştir. Kilise’nin bu platformlarda 12 çeşit din hizmeti sunduğu tespit edilmiş olup bunlar da yoğunluklarına göre şu kategorilerde sunulmuştur: Dua hizmetleri (11), İncil okumaları/İncilden kesitler (8), dini/sosyal/kültürel/aktüel içerikler (7), kültür, sanat ve müzik (7), sohbet/söyleşi (7), manevi danışmanlık/rehberlik (4), ibadetlere/ayinlere katılım (3), vaazlar (3), inanç temalı yazılı dini iletiler (1), online kilise kütüphanesi (1), sanal gezi (1), papazlara erişmek/dini-manevi sorular yöneltmek (1). Kilisenin yürüttüğü dijital din hizmetlerinde özellikle genç kuşağı yeni bir dil ile, kullandıkları araçlar ve sosyalleştikleri dijital alanlarla kazanma çabası; sıkça yer verilen dua hizmetleri ile kendi dünyasında yalnızlık ve bunalım yaşayan insanları psikolojik ve manevi açıdan destekleme çabası;  insanların dinden, kutsal metinden güç almasının ve maneviyatının yükseltilmesinin sağlanması en dikkat çekici yönleridir. Kilisenin geleneksel din hizmetlerinin yanı sıra kültür, sanat ve müzik, sohbet/söyleşi, sosyal/kültürel/aktüel içerikler kategorilerindeki hizmetleri ile toplumun birçok kesimine geniş bir konu çeşitliliği ile hitap ettiği görülmüştür. Bu tür program formatlarında çoğunlukla günlük hayattan seçilen konular üzerinden bir çeşit örtük müfredatla dine de temas edilmesi, dinin esasında hayatın tümünü kuşattığını göstermesi bakımından dikkat çekici bir başka boyuttur. Çalışmanın sonunda konu, ülkemiz açısından Diyanet İşleri Başkanlığı’nın hizmetlerine dönük olarak değerlendirilerek birtakım önerilerde bulunulmuştur.

Diyanet İşleri Başkanlığı, günümüz bilgi ve iletişim teknolojisinin imkânlarını kullanarak toplumun tüm kesimleri için yayınlar hazırlamayı kendisine ilke ve hedef olarak belirlemiştir. Bu çalışmada Başkanlığın çocuk hedef kitleye yönelik hizmetlerinden biri olan Diyanet TV çizgi filmlerinin değerler açısından incelenmesi amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda 4-6 Yaş Grubu Kur’an Kursları Öğretim Programının Dini Bilgiler-1 öğrenme alanında yer alan ünite isimleri temel alınarak 11 analiz kategorisi belirlenmiştir. Çalışmanın örneklemi olarak Dedemin Öyküleri ve Yusuf’un Dünyası çizgi filmleri seçilmiştir. Nitel araştırma yönteminin benimsendiği çalışmada doküman incelemesi yolu tercih edilmiş ve veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Bulguların yorumlanmasında çeşitli çizgi filmlerin değerler açısından incelendiği literatür sonuçlarından, örgün eğitim için belirlenmiş olan kök değerlerden, okul öncesi eğitimi ve Hayat Bilgisi dersi öğretim programlarından yararlanılmıştır. Çalışmanın sonunda her iki çizgi filmde de en sık yer verilen değerin yardımlaşma; hiç yer verilmeyen değerin ise iyilik olduğu görülmüştür. Bunun yanı sıra Dedemin Öykülerinde saygı; Yusuf’un Dünyasında adalet, merhamet/şefkat ve sorumluluk değerlerine hiç yer verilmediği tespit edilmiştir. Çalışmanın nihayetinde Diyanet TV çizgi filmlerinin değerleri görece destekleyen bir içerik sunmakla birlikte analiz kategorisi olarak temel alınan öğretim programının değerleri açısından yetersizlik arz ettiği sonucuna ulaşılmış ve geliştirilmesine dönük birtakım önerilerde bulunulmuştur.

Öz Dini iletişim türü olarak hutbeler dini mesajların kitlelere uluştırılmasında çok önemli bir din hizmeti ve yaygın din eğitimi vazifesi görmektedir. Hutbenin en önemli unsurlarında biri de dinî bilgi, duygu ve düşüncelerin işlendiği meviza denilen konu kısmıdır. Hutbe, sadece fıkhî bir ibadetin unsuru olmanın ötesinde bazen hükümdarlık alameti sayılmış, bazen siyasi iktidarların bir propaganda vasıtı olarak kullanılmış ve bazen de müminleri bilgilendirme ve uyarma işlevi görmüştür. Hz. Peygamber ve dört halife döneminde hutbelerde hayatın her alanıyla ilgili konular işlenmiştir. Abbasiler ile birlikte Osmanlı'nın son dönemlerine kadar hutbe genellikle siyasi otorite sahibi olmanın bir sembolü olmuştur. Osmanlı tarihinin genelinde hutbe konuları zaman esaslı ve birbirinin tekrarı niteliğindedir. Osmanlı'nın son döneminden itibaren hutbenin dili ve buna bağlı olarak hutbe konuları ve bunların içeriği gündeme getirilmeye başlanmıştır. Bu dönemde hutbe, yenileşme ve terakki hareketleriyle birlikte her konuda halkın aydınlatılması ve bilgilendirilmesi bakımından çok önemli iletişim aracı olarak kabul edilmiştir. Bu anlayış Cumhuriyet'in kurulmasıyla birlikte de devam etmiştir. Cumhuriyet'in kuruluşundan günümüze Cumhuriyet'in hâkim kadroları ve onların politikalarını sürdürenler, darbe yönetimleri ve hükümetler, hutbeleri kendi amaçlarının gerçekleştirilmesi için siyasi bir araç olarak kontrol altında tutmuşlar ve kullanmışlardır. Nitekim hutbeler Cumhuriyet boyunca din-devlet ilişkilerinin yeniden tesisi, yeni dinî yorum ve tutumların benimsetilmesi ve bu konuda bilgilendirilmesi için bir araç olarak değerlendirilmiş ve kullanılmıştır. Bütün bunlara rağmen Diyanet İşleri Başkanlığı hutbelerle inanç, ibadet, ahlak ve sosyal konularında kitleleri aydınlatmaya ve eğitmeye çalışmaktadır. Hutbe konularının belirlenmesi ve içeriğinin şekillenmesinde tarihsel süreç içersinde değişmeler olmuş, dönem dönem bazı konulara daha fazla ağırlık verilmiş v e yine bazı kavramlara daha çok vurgu yapılmıştır. Bunda ülkedeki ve dünyadaki bir takım konjöktürel değişkenlerin, din ve dünya algısındaki değişimlerin etkisinin olduğu hissedilmektedir. Makalede literatür taraması yöntemiyle günümüze değin yapılmış çalışmalara ulaşılmaya çalışılarak geçmişten günümüze hutbe konularında yaşanan değişim ve gelişim üzerinde durularak hutbenin konusu/meviza kısmıyla ilgili olarak bir farkındalık oluşturulmak istenmiştir. Abstract As a type of religious communication, the khutbahs serve as an important religious service and widespread religious education in bringing the religious messages to the masses. One of the most important elements of the khuhbah is the subject of religious knowledge, emotions and thoughts.The khutbahs (sermons), beyond being an element of an Islamic congregation, were sometimes considered a sign of sovereignty, sometimes used as a propaganda object of political power, and sometimes acted to inform and warn believers.During the Prophet and the four caliphs, the subjects of all aspects of life were discussed in the sermons. Along with the Abbasids, the khutbahs until the late Ottoman period were often a symbol of political authority. In the history of the Ottoman Empire, sermons were time-based and repetitive. Since the last period of the Ottoman Empire, the language of the khutbah and, accordingly, the issues of khutbahs and their contents began to be raised. In this period, together with the movements of khutbahs, innovations and movements, it has been accepted as a very important communication tool in terms of informing and informing the public in every subject. This understanding continued with the establishment of the Republic. Since the establishment of the Republic, the dominant cadres of the Republic and the ones who continued their policies, the coup administrations and the governments have controlled and used khutbahs as a political tool for the realization of the ir goals. As a matter of fact, the khutbahs have been evaluated and used as a tool for the re-establishment of religion-state relations throughout the Republic, to adopt and inform new religious interpretations and attitudes.In spite of all this, the Presidency of Religious Affairs tries to enlighten and educate the masses on beliefs, worship, morals and social issues with khutbahs. There have been changes in the historical process in determining the issues of khutbahs and shaping the content, some issues were given more weight in the period and some concepts were given more emphasis. It is felt that there are effects of some conjectural variables in the country and in the world, changes in the perception of religion and the world. In the article, it has been tried to reach the studies which have been carried out to date with the literature review method. In this way, it was aimed to create an awareness about the subject of the khutbah / prepositions of the khutbah.

İçinde bulunduğumuz çağda dijitalleşmenin olumlu ve olumsuz yönleri ile hayatı tümüyle kuşatmış olması hemen herkesin tecrübe ettiği bir gerçektir. Bu gerçek, dijitalleşme konusunu birçok alan açısından olduğu gibi din, özelde de din eğitimi ve din hizmetleri alanında da ele almayı gerekli kılmaktadır. Bu düşünceden hareketle bu çalışmada dijital çağda din hizmetlerinin dijital platformlara taşınması fikrinin ve bu konuda neler yapılabileceği sorusunun farklı bir ülke örneği üzerinden incelenmesi amaçlanmıştır. Çeşitli ülkeler arasında Almanya, din hizmetlerinde dijitalleşme konusunda incelenmeye değer bir örnek olarak görünmektedir. Nitekim Almanya’nın, dijitalleşme alanındaki gelişmeleri, bununla ilişkili toplumsal değişimleri ve dijitalleşmenin günümüz insan hayatında teşkil ettiği yeri yakından takip ettiği ve hizmetlerinin önemli bir kısmını dijital platformlara taşımış olduğu görülmektedir. Bu doğrultuda bu çalışmada konu, Almanya Protestan Kilisesi örneklemi üzerinden incelenmiştir. Nitel araştırma yönteminin benimsendiği çalışmada doküman incelemesi yolu tercih edilmiştir. Kilise’nin resmi internet sayfasındaki ve sayfada referans verdiği bağlantı adreslerindeki içerikler doküman olarak alınmış ve elde edilen veriler betimsel yolla analiz edilmiştir. Çalışmada Almanya Protestan Kilisesi’nin dijital din hizmetlerinde yeni medyanın birçok aracını kullanmakta olduğu tespit edilmiş olup bunlar; web siteleri, sosyal medya platformları, dijital iletişim platformları, YouTube kanalları, akıllı telefon uygulamaları, podcastler, sesli kitaplar ve sanal gezi şeklinde sekiz başlıkta tasnif edilmiştir. Kilise’nin bu platformlarda 12 çeşit din hizmeti sunduğu tespit edilmiş olup bunlar da yoğunluklarına göre şu kategorilerde sunulmuştur: Dua hizmetleri (11), İncil okumaları/İncilden kesitler (8), dini/sosyal/kültürel/aktüel içerikler (7), kültür, sanat ve müzik (7), sohbet/söyleşi (7), manevi danışmanlık/rehberlik (4), ibadetlere/ayinlere katılım (3), vaazlar (3), inanç temalı yazılı dini iletiler (1), online kilise kütüphanesi (1), sanal gezi (1), papazlara erişmek/dini-manevi sorular yöneltmek (1). Kilisenin yürüttüğü dijital din hizmetlerinde özellikle genç kuşağı yeni bir dil ile, kullandıkları araçlar ve sosyalleştikleri dijital alanlarla kazanma çabası; sıkça yer verilen dua hizmetleri ile kendi dünyasında yalnızlık ve bunalım yaşayan insanları psikolojik ve manevi açıdan destekleme çabası; insanların dinden, kutsal metinden güç almasının ve maneviyatının yükseltilmesinin sağlanması en dikkat çekici yönleridir. Kilisenin geleneksel din hizmetlerinin yanı sıra kültür, sanat ve müzik, sohbet/söyleşi, sosyal/kültürel/aktüel içerikler kategorilerindeki hizmetleri ile toplumun birçok kesimine geniş bir konu çeşitliliği ile hitap ettiği görülmüştür. Bu tür program formatlarında çoğunlukla günlük hayattan seçilen konular üzerinden bir çeşit örtük müfredatla dine de temas edilmesi, dinin esasında hayatın tümünü kuşattığını göstermesi bakımından dikkat çekici bir başka boyuttur. Çalışmanın sonunda konu, ülkemiz açısından Diyanet İşleri Başkanlığı’nın hizmetlerine dönük olarak değerlendirilerek birtakım önerilerde bulunulmuştur.

ÖZET Yaygın din eğitimi, örgün din eğitimini destekleyen hayat boyu sunulan, her yaş ve düzeydeki bireye, dini bilgiler kazandırmak ve dini anlayışlarını geliştirerek hayatın dini boyutunu yorumlamalarına yardımcı olmak amacıyla dini mekânlarda ve diğer ortamlarda yürütülen, planlı programlı ve örgütlü bir din eğitimi faaliyetidir. Bu eğitim faaliyetlerinin hepsi, aynı zamanda birer iletişim süreçleridir. Bir kaynaktan, bir hedefe yöneltilen, tutum ve davranış değiştirme amacını taşıyan, her türlü etki gayesini içeren iletişimin unsurlarının her birinin özellikleri, hem ayrı ayrı hem de birbiriyle etkileşim içinde iletişimin etkinlik derecesini belirlerler. Nitekim etkileyici iletişimdeki tutum değiştirme sürecinde kaynağın, mesajın, ortamın ve hedefin özellikleri çok önemli faktörlerdir. Yaygın din eğitimi iletişiminde hedef kitle yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi, kültürel yapı, ikamet edilen yerleşim yeri, icra edilen meslek, toplumsal rolleri ve statüleri, siyasi ve ideolojik dünya görüşü, hayat tecrübeleri, geçmiş yaşantıları, duygu, düşünce, tutum, değer yargıları, kişilikleri, ilgi, istek, beklenti ve ihtiyaçları itibariyle çok değişik biyo-psiko-sosyal özelliklere sahip bireylerden meydana gelebilmektedir. Yaygın din eğitimi iletişiminde, istenen ve arzulanan dini anlayış, tutum ve davranış kazandırabilmek için hedef kitlenin özelliklerinin dikkate alınması ve bilinmesi gerekir. Din eğitimcisinin, hedef kitlenin bu özelliklerini dikkate almadan iletişimde bulunması, eğitim ve öğretimin kalitesini düşüreceği gibi, başarısını da olumsuz yönde etkileyecektir. Yaygın din eğitiminde hedef kitlenin özellikleri ve bunların farklılığı, yaygın din eğitimi faaliyetlerini çeşitlendirmekte, uygulanacak eğitim ve öğretim yöntemlerinin belirlenmesinde etkili olmaktadır. Yaygın din eğitiminde hedef kitlenin özelliklerinin bilinmesi, gerçekleştirilecek iletişimin planlanması ve düzenlenmesinde, eğitim-öğretim konusunun seçilmesi, muhtevasının belirlenmesi ve mesajların iletilmesinde çok önemli katkı sağlayacaktır. Anahtar Kelimeler: Yaygın Din Eğitimi, İletişim, Dini İletişim, Hedef Kitle * Bu makale Crosscheck sistemi tarafından taranmış ve bu sistem sonuçlarına göre orijinal bir makale olduğu tespit edilmiştir.

Bu arastirmanin amaci, ozellikle 1980’li yillardan sonra orgun egitimde meydana gelen degisiklilerin ogrenci kaynagi acisindan Kur’an kurslarina nasil yansidigini tespit etmektir. Arastirmada, Kur’an kursu ogreticilerinin, Kur’an kurslarindaki ogrenci kaynagi, farkli donem ve yas guruplarinda hafizlik yapan ogrencilerin avantaj ve dezavantajlarina iliskin goruslerini belirlemek icin nitel arastirma modellerinden durum analizi kullanilmistir. Toplam 30 Kur’an kursu ogreticisiyle yari yapilandirilmis form kullanilarak gerceklestirilen gorusmelerden elde edilen veriler, betimsel analizle yorumlanmistir. Arastirma sonucunda orgun egitim politikalarinin Kur’an kurslarindaki egitimi ogrenci kaynagi acisindan ciddi oranda etkiledigi gorulmustur.