Ottoman Maritime History

Öz: Sanayi Devrimi ile meydana gelen teknolojik gelişmeler her alanda olduğu gibi ulaşımın da gelişmesine ve çeşitlenmesine neden olmuştur. Yüksek basınçlı buhar motoruyla çalışan gemilerin inşası ulaşım ve taşımacılığa adeta yeni bir soluk getirmiş; buharlı gemilerle yolcu, yük ve posta taşımacılığı yapan şirketlerin kurulmasına zemin oluşturmuştur. Bu şirketlerin en yoğun faaliyet gösterdiği bölgelerden birisi de Karadeniz olmuştur. 20. yüzyıl başlarında Karadeniz’de çoğunluğu Batılı ülkelere ait 12 şirket faaliyet göstermiştir. 1878’de bağımsızlığını kazanan Romanya diğer pek çok alanda olduğu gibi ulaşım ve taşımacılık alanında milli bir girişim olarak Romanya Sürat Vapurları (Serviciul Maritim Român-SMR) işletmesini kurmuştur. Romanya Sürat Vapurları (SMR), Orient Ekspres ve Ostende Ekspres’le Avrupa şehirlerinden gelen yolcuları, Köstence Limanı’ndan İstanbul, İzmir, Beyrut ve İskenderiye gibi doğudaki limanlara taşıma amacıyla oluşturulmuş bir denizcilik işletmesidir. Orient Ekspres ve Ostende Ekspres’le Batı Avrupa şehirlerinden doğuya lüks tren yolculuklarının yapılması planlanmıştı. Faaliyet gösterdiği dönemde Karadeniz’in Beyaz Kuğuları olarak anılan Romanya Sürat Vapurları (SMR) ise tren yollarında sağlanan bu lüks yolculuğu denizde de devam ettirmek amacını taşıyordu. Bu çalışma Romanya Sürat Vapurları (SMR) İşletmesine ait bir broşür üzerinden 20. yüzyıl başlarında Karadeniz ile Doğu Akdeniz limanları arasında vapurla yolculuğun ayrıntılarını ortaya koymak ve aynı şirkete ait bir vapurla İstanbul’dan Romanya’ya gerçekleştirilmesi planlanan bir seyahatin programını incelemek amacıyla hazırlanmıştır.
Abstract:The technological developments brought about by the Industrial Revolution caused developments and diversification in transporting as in many other areas. Transportation sector had a new breathe by building of ships with steam engines powered by high pressure and it paved the way for establishing of companies that transport passenger, cargo and mail with steamboats. Black Sea was one of the regions where these companies acted the most intensively. At the beginning of 20th century, twelve companies -mostly belonging to Western countries- were active in Black Sea. Having gained its independence in 1878, Romania established the Romanian Maritime Service (SMR-Serviciul Maritim Român) as a national enterprise in the sector of transportation, as in many other areas. Serviciul Maritim Român (SMR) is a maritime company established to transport passengers arriving from European cities by means of Orient Express and Ostende Express from the port of Constanța to the ports of the Orient such as İstanbul, İzmir, Beirut and Alexandria. Luxury train journeys from Western European cities to the east were planned with the Orient Express and Ostende Express. Romanian Speedboats (SMR), known as the White Swans of the Black Sea during their operating period, aimed to continue these luxurious railway voyages also on the sea. This study was prepared to show the details of a voyage by speedboat between the Black Sea and the Eastern Mediterranean ports at the beginning of the 20th century through a brochure belonging to the Serviciul Maritime Român (SMR) and to examine the schedule of a trip planned to be made from Istanbul to Romania with a speedboat belonging to the same company.

Osmanlı Devleti’nin XVI. yüzyılda dönemin süper gücü haline gelmesinde, Akdeniz’de Osmanlı hâkimiyetinin sağlanmış olmasının önemli yeri vardır. Bu hakimiyetin Eski Dünya’da genişlemesi ve korunmasında Barbaros kardeşlerin ve elbette Turgut Reis’in de büyük rolü olduğu bilinmektedir. Turgut Reis Türk Denizcilik Tarihi Sempozyumları dizisi, bu büyük denizcinin doğum yeri olan ve ismiyle anılan topraklardaki hatırasını yâd etmek, bu tür bilimsel toplantılar ve akabinde yayımlanacak eserlerle bu hatırayı taçlandırmak ve nihayet sonraki nesillere intikal ettirmek amacıyla tertip edilmekte ve geleneksel hale getirilmeye çalışılmaktadır. Bu bağlamda düzenlenen 2. Turgut Reis Denizcilik Tarihi Uluslararası Sempozyumu’nda; Türk denizcilik tarihinin en ünlü isimlerinden biri olan Turgut Reis ile ilgili araştırmaların teşvik edilerek Turgut Reis ile ilgili yeni çalışma ve yayınların kazandırılmasına ve nihayet faaliyet gösterdiği Akdeniz Dünyası’nı ve hizmet ettiği Türk denizciliğini disiplinler arası bir yaklaşımla, başlangıcından günümüze kadar geniş bir perspektifle ele alarak bu alana katkı sağlanmak hedeflenmiştir. Ayrıca Turgut Reis’in doğup büyüdüğü ve deryaya açıldığı bu toprakların yerel kültür ve tarihine de katkıda bulunmak gayesi içerisinde olunmuştur. Ulusal ve uluslararası boyutta pek çok akademisyen, araştırmacı ve Türk Deniz Kuvvetleri mensuplarının katılımının sağlanması ile birlikte, ayrıca büyük denizcimizden yadigar olan Turgutreis ve Bodrum halkı tarafından sempozyuma yoğun katılımın gerçekleşmesinin sağlanması için bilhassa özenli çaba gösterilmiştir.
Belirttiğimiz kapsam ve amaçlar çerçevesinde düzenlenen sempozyumlar dizisinin ikincisi uluslararası boyutta olarak 1-4 Kasım 2013 tarihleri arasında, ev sahibi olan ve 30 Mart 2014 yerel seçimlerinde yeni idari düzenlemeler nedeniyle kapanan Turgutreis Belediyesi’nin destek ve ana sponsorluğunda, Marmara Üniversitesi Tarih Bölümü ve Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi AKMEDAM’ın akademik koordinatörlüğü, Bodrum Kaymakamlığı, Bodrum Belediyesi, Turgutreis Belediyesi Şevket Sabancı Kültür ve Sanat Merkezi, İMEAK Deniz Ticaret Odası Bodrum Şubesi, Bodrum Ticaret Odası ve D-Marin Turgutreis Marina’nın kurumsal ve maddi destekleriyle Akdeniz’in etrafındaki üç kıtanın birçok ülkesinden pek çok akademisyen, araştırmacı ve denizcinin de katılımıyla Turgutreis/BODRUM’da gerçekleştirilmiştir. 2. Turgut Reis Denizcilik Tarihi Uluslararası Sempozyumu’nun dört ana temasının kapsayıcılığında gerçekleştirilen akademik oturumlar “Turgut Reis Araştırmaları I-II”, “Eskiçağ’da Anadolu ve Denizcilik I-II”, “Ortaçağ’da Akdeniz ve Türk Denizciliği”, “Yeniçağ’da Akdeniz ve Türk Denizciliği I-II”, “Yakınçağ’da Akdeniz ve Türk Denizciliği”, “Akdeniz Dünyası ve Korsanlık I-II”, “Cumhuriyet Devri Türk Denizciliği”, “Adalar Denizi (Ege) Oturumu”, “Karadeniz ve Türk Denizciliği”, “Türk Denizciliği Kaynak, Literatür ve Biyografi Araştırmaları”, “Denizcilik Tarihi ve Kültürü”, “Denizcilik Müzeciliği”, “Türk Kültür Tarihinde Su ve Deniz”, “Kültür ve Sanatta Deniz”, “Türk Karasularında Sualtı ve Arkeoloji Araştırmaları I-II”, “Menteşe Bölgesi Tarih Araştırmaları I-II”, “Muğla Yöresi Yerel Kültür Araştırmaları” ve “Bodrum Yöresi Yerel Kültür Araştırmaları” başlıkları altında kategorize edilerek düzenlenmiştir. Ayrıca, UNESCO’nun 2013 yılını, Piri Reis Haritası’nın 500. Yılı münasebetiyle “Piri Reis Yılı” olarak ilan etmesi nedeniyle, bu sempozyumda “Piri Reis’e Vefa Oturumu” da yapılmış, Türk denizciliğine ve coğrafyacılığına yaptığı büyük hizmetler ele alınmıştır. “Söz uçar, yazı kalır” düsturunca her biri emek mahsulü olan sempozyum bildirilerinin tematik olarak tasnifi ile (3 cilt halinde) kitaplaştırılması kararlaştırılmıştır. Bu amaçla tebliğler belli bir format çerçevesinde düzenlenerek değerli bilim insanlarının istifadesine sunulmuştur.
Sempozyumun amaç, kapsam, format ve hedeflerini ilk sempozyumda belirleyen ve bu bakımından sempozyumun fikir babaları olan Prof. Dr. Mim Kemal ÖKE ve Dr. Yusuf Ziya TENGİZ’e, ikinci sempozyumun Düzenleme Kurulu ve Bilim/Danışma Kurulu’nun mümtaz üyelerine; değerli katılım ve desteklerinden dolayı Muğla Valisi Mustafa Hakan GÜVENÇER ve Bodrum Kaymakamı Dr. Mehmet GÖDEKMERDAN’a; sempozyumun ev sahibi Turgutreis Belediye Başkanı Mehmet DİNÇBERK, Turgutreis Belediyesi Yazı İşleri Müdiresi Pembegül YILDIZ, Yaşar TAŞLICALI, Cezmi ÇOBAN, Serhat ERGÜN ve sempozyumun gerçekleştirilmesinde emeği geçen diğer tüm Turgutreis Belediyesi personeline; sempozyuma sağladıkları maddi ve manevi destekten dolayı İMEAK Deniz Ticaret Odası Bodrum Şubesi, Bodrum Ticaret Odası ve D-Marin Turgutreis Marina’ya; otelini ve salonlarını büyük bir misafirperverlikle sempozyuma açan La Blanche Resort & SPA Hotel Genel Müdürü Deniz Taş, Satış Pazarlama Direktörü Pınar Eldem ÇULHAOĞLU ve tüm hotel personeline; sempozyumun Bodrum ve çevresinde duyurulmasında büyük çaba harcayan Radyo Halikarnas Genel Yayın Yönetmeni Ülker İNAN’a, hem sempozyumun gerçekleştirilmesi hem de sempozyum kitabının basılması aşamasındaki gönülden ve özverili çalışmalarından dolayı Araş. Gör. Cihan YEMİŞÇİ, Öğr. Gör. Mustafa Gürbüz BEYDİZ ve Turgutreis Belediyesi Meclis Üyesi Tarık Eray ÇAKIR’a; ilk sempozyumdan itibaren bizlerin yanında olan, varlığı, fikirleri ve yardımları ile destek veren Doç. Dr. Özlem KUMRULAR’a; değerli katılımı, önerileri ve destekleri dolayısıyla Türkiye Cumhuriyeti’nin 22. Deniz Kuvvetleri Komutanı ve Uluslararası Deniz Tarihi Birliği (IAMS) Başkanı Emekli Oramiral Sn. Metin ATAÇ’a; sempozyum ve bildiri kitabı ile ilgili pek çok konuda fikir ve önerileriyle katkı sağlayan değerli hocalarımız, Prof. Dr. Ali Fuat ÖRENÇ, Prof. Dr. Mehmet Yaşar ERTAŞ, Doç Dr. Yüksel ÇELİK, Arş. Gör. Dr. Hüseyin Sami ÖZTÜRK ve Arş. Gör. Dr. Uğur DEMİR’e teşekkürlerimizi ifade etmeyi borç biliriz.
Aynı zamanda, bu sempozyum kitabının basılmasına emek veren Bodrum Belediyesi personeline; sempozyum kitabının dizgi ve basım işlerini büyük bir titizlikle gerçekleştiren Yunus İLKORUR ve Halikarnas Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti’ne, önümüzdeki yıllarda Turgut Reis Türk Denizcilik Tarihi Sempozyumları dizisini gerçekleştirecek Bodrum Belediyesi’ne; kültür, sanat ve yerel değerlerimizin geliştirilmesini, geniş kitlelere tanıtılmasını her zaman desteklemiş, Bodrum’un ve denizcilik tarihimizin en önemli şahsiyetlerinden biri olan Turgut Reis’e ithafen düzenlenen sempozyum serilerinin devamı için bundan sonraki süreçte de değerli katkı ve desteklerini esirgemeyeceğine inandığımız Bodrum Belediye Başkanı Sn. Mehmet KOCADON’a sonsuz teşekkürlerimizi sunarız.
EDİTÖRLER

Osmanlı Devleti’nin XVI. yüzyılda dönemin süper gücü haline gelmesinde, Akdeniz’de Osmanlı hâkimiyetinin sağlanmış olmasının önemli yeri vardır. Bu hakimiyetin Eski Dünya’da genişlemesi ve korunmasında Barbaros kardeşlerin ve elbette Turgut Reis’in de büyük rolü olduğu bilinmektedir. Turgut Reis Türk Denizcilik Tarihi Sempozyumları dizisi, bu büyük denizcinin doğum yeri olan ve ismiyle anılan topraklardaki hatırasını yâd etmek, bu tür bilimsel toplantılar ve akabinde yayımlanacak eserlerle bu hatırayı taçlandırmak ve nihayet sonraki nesillere intikal ettirmek amacıyla tertip edilmekte ve geleneksel hale getirilmeye çalışılmaktadır. Bu bağlamda düzenlenen 2. Turgut Reis Denizcilik Tarihi Uluslararası Sempozyumu’nda; Türk denizcilik tarihinin en ünlü isimlerinden biri olan Turgut Reis ile ilgili araştırmaların teşvik edilerek Turgut Reis ile ilgili yeni çalışma ve yayınların kazandırılmasına ve nihayet faaliyet gösterdiği Akdeniz Dünyası’nı ve hizmet ettiği Türk denizciliğini disiplinler arası bir yaklaşımla, başlangıcından günümüze kadar geniş bir perspektifle ele alarak bu alana katkı sağlanmak hedeflenmiştir. Ayrıca Turgut Reis’in doğup büyüdüğü ve deryaya açıldığı bu toprakların yerel kültür ve tarihine de katkıda bulunmak gayesi içerisinde olunmuştur. Ulusal ve uluslararası boyutta pek çok akademisyen, araştırmacı ve Türk Deniz Kuvvetleri mensuplarının katılımının sağlanması ile birlikte, ayrıca büyük denizcimizden yadigar olan Turgutreis ve Bodrum halkı tarafından sempozyuma yoğun katılımın gerçekleşmesinin sağlanması için bilhassa özenli çaba gösterilmiştir.
Belirttiğimiz kapsam ve amaçlar çerçevesinde düzenlenen sempozyumlar dizisinin ikincisi uluslararası boyutta olarak 1-4 Kasım 2013 tarihleri arasında, ev sahibi olan ve 30 Mart 2014 yerel seçimlerinde yeni idari düzenlemeler nedeniyle kapanan Turgutreis Belediyesi’nin destek ve ana sponsorluğunda, Marmara Üniversitesi Tarih Bölümü ve Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi AKMEDAM’ın akademik koordinatörlüğü, Bodrum Kaymakamlığı, Bodrum Belediyesi, Turgutreis Belediyesi Şevket Sabancı Kültür ve Sanat Merkezi, İMEAK Deniz Ticaret Odası Bodrum Şubesi, Bodrum Ticaret Odası ve D-Marin Turgutreis Marina’nın kurumsal ve maddi destekleriyle Akdeniz’in etrafındaki üç kıtanın birçok ülkesinden pek çok akademisyen, araştırmacı ve denizcinin de katılımıyla Turgutreis/BODRUM’da gerçekleştirilmiştir. 2. Turgut Reis Denizcilik Tarihi Uluslararası Sempozyumu’nun dört ana temasının kapsayıcılığında gerçekleştirilen akademik oturumlar “Turgut Reis Araştırmaları I-II”, “Eskiçağ’da Anadolu ve Denizcilik I-II”, “Ortaçağ’da Akdeniz ve Türk Denizciliği”, “Yeniçağ’da Akdeniz ve Türk Denizciliği I-II”, “Yakınçağ’da Akdeniz ve Türk Denizciliği”, “Akdeniz Dünyası ve Korsanlık I-II”, “Cumhuriyet Devri Türk Denizciliği”, “Adalar Denizi (Ege) Oturumu”, “Karadeniz ve Türk Denizciliği”, “Türk Denizciliği Kaynak, Literatür ve Biyografi Araştırmaları”, “Denizcilik Tarihi ve Kültürü”, “Denizcilik Müzeciliği”, “Türk Kültür Tarihinde Su ve Deniz”, “Kültür ve Sanatta Deniz”, “Türk Karasularında Sualtı ve Arkeoloji Araştırmaları I-II”, “Menteşe Bölgesi Tarih Araştırmaları I-II”, “Muğla Yöresi Yerel Kültür Araştırmaları” ve “Bodrum Yöresi Yerel Kültür Araştırmaları” başlıkları altında kategorize edilerek düzenlenmiştir. Ayrıca, UNESCO’nun 2013 yılını, Piri Reis Haritası’nın 500. Yılı münasebetiyle “Piri Reis Yılı” olarak ilan etmesi nedeniyle, bu sempozyumda “Piri Reis’e Vefa Oturumu” da yapılmış, Türk denizciliğine ve coğrafyacılığına yaptığı büyük hizmetler ele alınmıştır. “Söz uçar, yazı kalır” düsturunca her biri emek mahsulü olan sempozyum bildirilerinin tematik olarak tasnifi ile (3 cilt halinde) kitaplaştırılması kararlaştırılmıştır. Bu amaçla tebliğler belli bir format çerçevesinde düzenlenerek değerli bilim insanlarının istifadesine sunulmuştur.
Sempozyumun amaç, kapsam, format ve hedeflerini ilk sempozyumda belirleyen ve bu bakımından sempozyumun fikir babaları olan Prof. Dr. Mim Kemal ÖKE ve Dr. Yusuf Ziya TENGİZ’e, ikinci sempozyumun Düzenleme Kurulu ve Bilim/Danışma Kurulu’nun mümtaz üyelerine; değerli katılım ve desteklerinden dolayı Muğla Valisi Mustafa Hakan GÜVENÇER ve Bodrum Kaymakamı Dr. Mehmet GÖDEKMERDAN’a; sempozyumun ev sahibi Turgutreis Belediye Başkanı Mehmet DİNÇBERK, Turgutreis Belediyesi Yazı İşleri Müdiresi Pembegül YILDIZ, Yaşar TAŞLICALI, Cezmi ÇOBAN, Serhat ERGÜN ve sempozyumun gerçekleştirilmesinde emeği geçen diğer tüm Turgutreis Belediyesi personeline; sempozyuma sağladıkları maddi ve manevi destekten dolayı İMEAK Deniz Ticaret Odası Bodrum Şubesi, Bodrum Ticaret Odası ve D-Marin Turgutreis Marina’ya; otelini ve salonlarını büyük bir misafirperverlikle sempozyuma açan La Blanche Resort & SPA Hotel Genel Müdürü Deniz Taş, Satış Pazarlama Direktörü Pınar Eldem ÇULHAOĞLU ve tüm hotel personeline; sempozyumun Bodrum ve çevresinde duyurulmasında büyük çaba harcayan Radyo Halikarnas Genel Yayın Yönetmeni Ülker İNAN’a, hem sempozyumun gerçekleştirilmesi hem de sempozyum kitabının basılması aşamasındaki gönülden ve özverili çalışmalarından dolayı Araş. Gör. Cihan YEMİŞÇİ, Öğr. Gör. Mustafa Gürbüz BEYDİZ ve Turgutreis Belediyesi Meclis Üyesi Tarık Eray ÇAKIR’a; ilk sempozyumdan itibaren bizlerin yanında olan, varlığı, fikirleri ve yardımları ile destek veren Doç. Dr. Özlem KUMRULAR’a; değerli katılımı, önerileri ve destekleri dolayısıyla Türkiye Cumhuriyeti’nin 22. Deniz Kuvvetleri Komutanı ve Uluslararası Deniz Tarihi Birliği (IAMS) Başkanı Emekli Oramiral Sn. Metin ATAÇ’a; sempozyum ve bildiri kitabı ile ilgili pek çok konuda fikir ve önerileriyle katkı sağlayan değerli hocalarımız, Prof. Dr. Ali Fuat ÖRENÇ, Prof. Dr. Mehmet Yaşar ERTAŞ, Doç Dr. Yüksel ÇELİK, Arş. Gör. Dr. Hüseyin Sami ÖZTÜRK ve Arş. Gör. Dr. Uğur DEMİR’e teşekkürlerimizi ifade etmeyi borç biliriz.
Aynı zamanda, bu sempozyum kitabının basılmasına emek veren Bodrum Belediyesi personeline; sempozyum kitabının dizgi ve basım işlerini büyük bir titizlikle gerçekleştiren Yunus İLKORUR ve Halikarnas Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti’ne, önümüzdeki yıllarda Turgut Reis Türk Denizcilik Tarihi Sempozyumları dizisini gerçekleştirecek Bodrum Belediyesi’ne; kültür, sanat ve yerel değerlerimizin geliştirilmesini, geniş kitlelere tanıtılmasını her zaman desteklemiş, Bodrum’un ve denizcilik tarihimizin en önemli şahsiyetlerinden biri olan Turgut Reis’e ithafen düzenlenen sempozyum serilerinin devamı için bundan sonraki süreçte de değerli katkı ve desteklerini esirgemeyeceğine inandığımız Bodrum Belediye Başkanı Sn. Mehmet KOCADON’a sonsuz teşekkürlerimizi sunarız.
EDİTÖRLER

The period commencing from 1850s onwards witnessed drastic changes caused by internal and external factors both in the Ottoman state and the Sultanate of Jambi, a Malay political entity in the eastern part of Sumatra Island. Furthermore, the latter's demands of political recognition and collaboration failed to see signifiant fruit as reflected by the entrenching colonial invasion, while on the other hand, the Ottoman decline contributed to the failure of relevant recognition of Jambi's sovereignity and geographical reality. This paper analyses Ottoman conception of the geographical identification and definition of, in particular, Jambi and in general northern and eastern Sumatra Island in the second part of the 19th century. And it seeks some insight to elaborate some documents talking about a political issue between the Ottoman State and the Sultanate of Jambi. The striking point is that though the regional polities had earlier corresponded with the Ottoman court, the officials of the latter referred inconsistently to some particular places in Sumatra Island in the documents with names distinct from each other. The question is whether the Ottoman political mind devoted time and energy to critically examine the authenticity of the mentioned documents. Based on the relevant archival documents, the paper comparatively examines the geographical references distinctively mentioned in correspondences in both Arabic texts and translated forms in the Ottoman language. The confusing geographical definitions can be observed as a reflection of how the Ottoman beaureucracy unsustainably handled diplomatic issues which might have potentially been misleading representations of Malay geography. Relying on correspondences between the Sultanate of Jambi and the Ottoman State, for a period of 40 years commencing from 1860s to 1903, kept in the Ottoman archive, it is expected that this paper will draw attention, though an alternative view point on the Ottoman bureaucratic knowledge on Islamic geography in the Island of Sumatra.