Kadın Emeği

Toplumsal cinsiyet eşitsizliklerinin kendini görünür kıldığı alanlardan biri çalışma yaşamıdır. Cinsiyete dayalı işbölümü çalışma yaşamında da devam eder, böylece kadınlar belli sektörlerde ya da sektörde belli işlerde kümelenirler. Çalışma yaşamının ikincil unsurları olarak kadınların yaptıkları işler, ücret karşılığı anlamında değeri düşük işlerdir ve bu durum kadın-erkek ücretlerinde farklılık olarak kendini gösterir. Diğer yandan ekonomik değer üretse bile gelir elde edilemeyen “ücretsiz aile işçiliği” kadınlar arasında oldukça yaygındır. Kadınların en temel toplumsal cinsiyet rolü olan aile üyelerinin bakımı ve ev işleri, emek gücünün yeniden üretimi için oldukça yaşamsaldır ve bu da karşılığı ödenmeyen bir emektir. Bu yazıda, kadın ve erkeklerin ücretleri arasındaki farklılıklar ve bunların kaynakları ile hiç bir zaman ücret konusu bile edilmeyen karşılığı ödenmeyen ev içi kadın emeğinden bahsedilecektir. Yazı, mevcut literatürün kısa bir derlemesidir.
Anahtar Sözcükler: Kadın emeği, Toplumsal cinsiyete dayalı iş bölümü, Ücret uçurumu, Ücret eşitsizliği, Yeniden üretim, Aile ücreti.

Bu araştırmanın temel meselesi, engelli bakım hizmetlerinin ister kurumda ister evde olsun karmaşık ve toplumsal cinsiyetle örülü bir bakım süreci olmasıdır. Alanda bakım emeğinin nasıl cinsiyetlendiğini ve kadın emeğinin engelli bakım alanındaki kullanım koşullarının neler olduğunu ortaya çıkartma çabası:
• Hizmetin verilmesinden doğrudan sorumlu olan elemanların bakım sürecine yaklaşımlarının, beklentilerinin, sorunlarının ve çalışma koşullarının ve bu özel bakım emeğinin süreçlerinin incelenmesini,
• Sürecin bütününe yönelik bilimsel veri üretilmesini,
• Ve böylelikle hizmetin kendisine dair bütüncül değerlendirmeler yapılmasını
sağlayacaktır.
Elde edilen bulgular, bu alandaki istihdamın ve bakım hizmetinin kalitesinin arttırılması için politika oluşturulması sürecine katkı sağlayacaktır.

Özet: Bu çalışmanın amacı Türkiye'de kadın istihdamının genel durumuna, ana özellik-lerine ve diğer ülkelerle kıyaslandığında farklılıklarına dikkat çekmektir. Ayrıca çalış-ma, kadın istihdamı önündeki engeller ve bunların çözüm yollarını hem teorik hem de ampirik olarak ortaya koyabilmeyi amaçlamaktadır. Bu amaçla çalışmada, kadınların işgücüne katılımı 2002-2008 Hane halkı Bütçe Anketleri kullanılarak standart probit modeli ile tahmin edilmiştir ve bulunan sonuçlar teorik olarak sunulan engellerle tutar-lılık göstermektedir. Buna göre eğitim, medeni durum, ekonomik kaynaklar, toplumsal cinsiyet algısı ve yerleşim yeri kadınların işgücüne katılımını belirleyen faktörlerdir. Bu faktörler arasında eğitim, özellikle kentsel bölgelerde yaşayan kadınların işgücüne katı-lımı üzerinde etkili olan en önemli değişkendir. Anahtar Kelimeler: Kadın emeği, eğitim, toplumsal cinsiyet algısı, medeni durum, pro-bit modeli. Abstract: The aim of this study is to draw attention to the general overview of women employment in Turkey, its main characteristics and its differences compared to the other countries. Furthermore, this study aims to present the barriers to the labor force participation of women and solution suggestions both theoretically and empirically. To this end, the labor force participation of women has been estimated using the Household Budget Surveys for the period of 2002-2008 via a standard probit model, and the results have been found consistent with the barriers presented theoretically. According to the main findings, education, marital status, economic resources, gender perception in society , and the location of residence are the most important factors affecting the labor force participation of women. Among these factors, education has been found the major factor for the labor force participation especially for women living in the urban areas.

Kadınların karşı karşıya kaldığı ayrımcılıkların temelinde tarihsel süreç içerisinde toplum tarafından onlara verilen (veya yakıştırılan) kavramlar vardır. Toplum tarafından yakıştırılan bu kavramların tamamı “Toplumsal Cinsiyeti” oluşturur; tarihsel süreç içinde oluştuğu için de ortadan kaldırılması da aynı şekilde zaman alacaktır. Toplumsal cinsiyetler, ilk toplulukların oluşması ile oluşmaya başlamıştır bu nedenle de toplum tarafından kullanılan bir kültürel inşaa mekanizması gibidir (Butler, 1999). Ancak bu gerçek, toplumsal cinsiyetin ne bireyin kontrolü dışında gelişen bir olgu olduğu anlamına, ne de hiçbir şey yapmadan ortadan kalkmasını bekleyeceğimiz anlamına gelmiyor, gelmemeli.
Büyüyen ekonomisine rağmen Türkiye’de kadınların iş gücüne katılım oranları 1981-2001 yılları arasında büyük artış gösteren diğer OECD ülkelerinin aksine (Macaristan ve Çek Cumhuriyeti ile birlikte) düşüş yaşamıştır (Jaumotte, 2003). Bu durumun temelinde yatan nedenler ise insan kaynaklı politika ve piyasa hatalarıdır. Bu hataların bir bölümü toplumsal cinsiyet kimliklerinden kaynaklanırken, bir bölümü de doğrudan piyasa bilgi eksikliklerinden ve ekonomi anlamında rasyonel olmayan politikalardan ve tercihlerden kaynaklanmaktadır.
Bu çalışma, kadınların haklı eşitlik mücadelerinde gelinen noktada iş gücüne katılım oranları ve şekilleri üzerinden kadın istihdamı ile ekonomik gelişme arasında bir ilişki olduğunu, akademik yazından faydalanarak göstermeyi amaçlamaktadır.

Türkiyeli ve Suriyeli kadınların ev dışı ücretli işgücüne katılımlarının belirleyenlerini ve etkilerini toplumsal cinsiyet ve gruplar arası ilişkiyi odağına alarak anlamayı amaçlamaktadır. Bu anlama  çabası, makro politikalar, politik ve ekonomik bağlam ve toplumsal cinsiyet rejimleri kesişiminde oluşturulan bir analiz  çerçevesinden yapılıyor.
Bu  çalışma, Türkiye’de yoğun politik kutuplaşma ve baskı, yükselen
ekonomik krizin ve artan yoksulluğun ülkedeki atmosferini şekillendirdiği bir dönemde gerçekleştirildi. Eş zamanlı olarak, Suriyeli mültecilere yönelik nefret söylemi, ayrımcılık, ırkçılık ve saldırıların da sürekli yükseliyor. Dahası, Covid19- pandemisinin etkisinin tüm dünya toplumlarını derinden etkilediği ve yaraladığı bir sürecin de içindeyiz.

MarxKapital'de sayfalar boyunca, denetçiler ile sağlık görevlilerinin raporlarından alıntılar yaparak, kadınların fabrikalardaki zorlu çalışma koşullarını, maruz kaldıkları yüksek sömürüyü ve evleriyle ve çocuklarıyla nasıl ilgilenemediklerini canlı tasvirlerleanlatır. Bu paragraflar, Engels'in Kapital'denyirmi iki yıl önce, 1845 yılında kaleme aldığı İngiltere'de İşçi Sınıfının Durumu başlıklı yapıtını andırır; Marx da Engels gibi,İngiltere'deki işçi kadınların yaşadığı sefaletiayrıntılarıyla sergiler. Kadın emeğini ve kadın işçilerin koşullarını incelemek, Marx'ın Kapital'deki amaçlarından birideğildi; Marx, bu sayfalarda, makinelerin ve fabrikaların toplumsal sonuçlarını ortaya koymak için kadın işçilere değinmişti. Marx'ın Kapital'deki amacı, Kapital'in Almanca ilk baskısına yazdığı Önsöz'de belirttiği üzere, kapitalist üretim tarzını ve onunla uyuşan üretim ve dolaşım ilişkilerini incelemekti. Yıllar sonra Wagner Üzerine Notlar'da dile getirdiği gibi Marx, "günümüz toplumunda emek ürününün kendini ortaya koyduğu en basit toplumsal biçimden", metadan başlayarak, sermayeyi bir değer yaratım süreci olarak inceledi. 1 Kadın emeğini de sadece bu değer yaratımı çerçevesinde, yani, atölyelerde ve fabrikalarda meta üretimi süreçlerinde ücretli emek olarak ele aldı.

Abstract
Concepts such as woman’s role in the producti- on and reproduction of social life, woman’s labor and economical value of woman’s labor constitute a major part of discussions made by feminist approach that in- vestigates the patriarchal structure. According to this approach, social division of labor is one of the reasons of inequality between man and women. Within this di- vision of labor, in one hand women are directed to do- mestic works and on other hand the economical value of these works become invisible. Continuation of daily life practices in the family is due the invisible works of women. Concordantly, it is hard to say that woman’s la- bor can receive the required value in working life.
The researches made about the improvement of wo- man’s employment in Turkey in recent years assert that the major reason of women’s limited existence in for- mal labor market is unpaid work load. Woman’s labor that becomes productive again is a type of labor, which is not identified as a work in many fields or seen as a “compulsory work”. Within this context, nonexistence of woman’s labor that plays an important rol in econo- mics is generally criticized. Özay & Memiş assert that “invisible” character of woman’s labor is rooted in two fundamental reasons. One is the requirement to susta- in the power of dominant approach of economics, the other is the fact that the invisibility is the result of basic dynamics of capitalist economy (2013, p.8). In fact femi- nist approach in economics depends upon the totality of human life and researches all activities in economical life indiscriminatingly. This study evaluates the partici- pation of woman’s labor to market to find an economi- cal value and the transformation of woman’s life within the context of Ankara’s district, Beypazarı.
Beypazarı located in 99 km northwest of Ankara is a prominent district with its population of 52 thousand, historical structures and its culture (p.1). It experien- ces a process in which women present their domestic productions to the market with the support of local administration since 90’s. Having a conservative fabric politically and culturally, Beypazarı has become a brand with its local products and historical houses. The dist- rict is also an important place with regard to tourism. Hard attractions such as cost and soft attractions such as life quality and competitive power of work force have become major factors in branding. Within this process, women have brought these factors into prominence. Also lives of women and products in market have been deeply changed. This study aims to explain the role of women in the change of district and the transformation of women. It also stresses on the importance of women’s labor that is mostly ignored in many economical studies and tells about how an Anatolian town has created va- lue-added with its own means.
During the process aforementioned, interviews have been made with women from Beypazarı to comprehend what women have done with whom through which go- als. In the study, findings acquired from in-depth in- terviews made with 24 people who produce with the support of Municipality of Beypazarı. 19 of them are workwomen, four women work in local administrati- on, one is man. Four question have been asked and the role of woman’s labor has been evaluated through the example of Beypazarı within the framework of feminist approaches.
1- What are the reasons that encourage the women to bring their domestic products together with the market?
2- How did women’s life practices change when their products have gained value?
3- How did this change affect the cultural and econo- mical life of Beypazarı?
4- How do the women perceive the other factors that affect the social, economical and cultural structure of Beypazarı since 90’s?
126
In the interviews, it has been understood that the support of local administation was a major factor that encouraged the connection between women’s domestic labor and market. This fact is so important because it highlights the importance of it in the branding of local administration and empowerment of woman’s produc- tion. Besides, as the labor is paid, the self-confidence of women has increased, the concept of equality is unders- tood in a better way and the clothing has been changed. According to the statements of women, women have encouraged each other to present their products to the market, men who have not known the women’s labor began to respect to women’s works and to support them. In other words, the process have affected both women and man. All changes have been reflected to district within the context of economical and cultural trans- formation. As of 90’s, “locality has been explored aga- in”. As a result, Vocational School of Beypazarı has been established by Ankara University. Vocational courses have been opened. Besides, tourism has come into pro- minence. All of these factors have played a major role in the transformation of the district. According the sta- tements of women who were interviewed, those places in which the existence of women was condemned and appropriated by men before have been nonsexualized especially through the establishment of university and touristic visits. By these means, women have gained the opportunity to walk around in the places from which they have been excluded due to an inured “culture” for years and even to earn their livings in those places.
Keywords
Feminist Approach, Women’s Labor, Local Admi- nistrations, Beypazarı, Social Change

Hanehalkının bakımı ve ev işleri nedeniyle çalışma yaşamına katılamayan kadınlar, toplumsal yeniden üretim adına emek harcamaktadır. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de çalışan kadınlar ile ev kadınlarının sağlığının ve sağlık ile çeşitli özelliklerinin karşılaştırılmasıdır.
Bu araştırmanın analizleri, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2012 Sağlık Araştırması’nın veriseti temel alınarak yapılmıştır. Araştırmada, 1693 çalışan kadın ile 5348 ev kadını, algılanan sağlık, kronik hastalık varlığı, son bir yılda sahip olduğu hastalıklar, bedensel kısıtlanma, beden-kitle indeksi (BKI) ve bel çevresi açısından karşılaştırılmıştır.
Araştırmada, ev kadınlarının kentte %77.1 ile daha fazla olduğu, öğrenim düzeyi arttıkça çalışan kadınların arttığı, ev kadınlarının %18,7’sinin daha önce çalışma yaşamına girdiği saptanmıştır. Çalışan kadınlarda algılanan sağlığı (çok) kötü olanlar %28,6, ev kadınlarında %33,6 iken kronik hastalık sıklığı benzerdir (sırasıyla %35,1 ve %37,1). Çalışan kadınlar ve ev kadınlarında ciddi bedensel kısıtlılık benzer iken (iki grupta da %8,1),
orta dereceli kısıtlanma ev kadınlarında daha fazladır (sırasıyla %20,9 ve %24,9). Ev kadınlarında kronik depresyon, hipertansiyon ve şeker hastalığı, çalışanlarda ise alerji daha sıktır. Çalışan kadınların kendilerini hayat dolu, enerjik, mutlu ve yorgun hissetmesi ev kadınlarına göre daha yüksek iken, durgun ve sakin, depresyonda, melankolik ve çok sinirli hissetmesi ev kadınlarında daha fazla bildirilmiştir (p<0.05). Ev kadınlarında yüksek kiloluk ve şişmanlık daha yaygındır, çalışan kadınların %48,9’u, ev kadınlarının %34,6’sı normal BKI’ye sahiptir. Ev kadınlarında hem orta dereceli hareket hem de yürüyüş yapmayanlar daha fazladır (%75,5 ve %44,1). Bu sıklıklar çalışan kadınlarda %67,4 ve %37,8’dir.
Kadınların haneiçi sorumlulukları gerek çalışan kadınların gerekse ev kadınlarının sağlığı ile yakından ilişkilidir. Çalışan kadınlarda çifte mesai, önemli bir iş yükü getirse de sağlık üzerine olumlu etkiye sahiptir, ev kadınların harcadıkları emek ise tüketici ve sağlık üzerine olumsuz etki yapmaktadır. Kadınların yok sayılan toplumsal yeniden üretim emeğinin yükünden özgürleşmeleri ve/veya karşılığını almaları konusundaki mücadele, aynı zamanda bir kadın sağlığı mücadelesi olarak ele alınmalıdır.
Anahtar sözcükler: kadın sağlığı, çalışan kadın, ev kadını, TÜİK, toplumsal yeniden üretim, çifte mesai.

Türk şiirinin en uzun soluklu şairlerinden olan Sennur Sezer, ilk kitabı
Gecekondu‟dan (1964) son kitabı İzi Kalsın‟a (2011) kadar bütün şiir kitaplarında kadını, kadının duygularını, sezişlerini, hayatı algılayışını, değer yargılarını, deneyimlerini ve yaşam biçimlerini tüm yönleriyle anlatmıştır. Şiirlerinde kadının toplumsal yaşamdaki rolünü, aile yaşamını ve anneliğini irdeleyen Sezer, kadının ev işlerinden çalışma yaşamındaki problemlerine, yoksulluktan birey olarak kendini gerçekleştirme mücadelesine kadar birçok konuyu ele almıştır. Sezer, toplumcu şiir anlayışına özgü bir duyarlılıkla kadın sorunlarını geniş kitlelere duyurmayı amaçlamış; kadının yaşadığı eşitsizliği, sömürüyü ve haksızlığı şiirlerine yansıtmıştır. Bu çalışmada, Sennur Sezer‟in Gecekondu (1964), Yasak (1966), Direnç (1977), Sesimi Arıyorum (1982), Bu Resimde Kimler Var (1986), Afiş (1991), Kirlenmiş Kâğıtlar (1999), Dilsiz Dengbêj (2001), Akşam Haberleri (2006) ve İzi Kalsın (2011) adlı şiir kitaplarında yer alan kadın izleğinin ele alınış ve işleniş biçimi detaylıca tahlil edilip incelendikten sonra şairin sanat anlayışı ve poetik görüşleri çerçevesinde yorumlanmıştır. Şairin toplumcu gerçekçi dünya görüşüne bağlı olarak şiirlerinde kadını, kadının mağduriyetini ve kadın sorunlarını anlatmaya sorumluluk ekseninde yaklaştığı; kadını yaşam mücadelesi içinde tüm rolleriyle birlikte şiirine taşıdığı tespit edilmiştir.

Kadınlar iş hayatına girmiş olsalar da evdeki sorumluluklarından ve rollerinden tam anlamıyla kopamamışlardır. Kadınlar, bir yandan çalışırken, toplumsal cinsiyet anlayışından doğan eş, anne, ev kadını gibi rollerinin gereklerini yerine getirmeye devam etmektedir. Bu durumda, doğal olarak, kadınlar hem ev hayatında hem çalışma hayatında, erkeklerin karşılaşmadığı, çeşitli sorunlar yaşamaktadır. Söz konusu sorunlar bazen evdeki sorumluluklardan bazen iş yerindeki engellerden kaynaklanmaktadır. Bu çalışmada, kadınların, iş yaşamında, toplumsal cinsiyet anlayışından kaynaklanan sorunlarına değinilerek, bu bağlamda, kadın öğretmenlerin yaşadıkları sorunlar irdelenmektedir.

ABSTRACT Even though women entered business life, they could not completely break away from their responsibilities and roles at home. They continue to fulfill the requirements of their roles such as being spouse, mother, and housewife that are generated by the gender understanding in society, while they are working. Therefore, women, naturally, experience various problems both in domestic and working life, which are not encountered by men. These problems are sometimes caused by responsibilities at home and sometimes by obstacles at work. In this study, the problems of women because of the understanding of gender in business life are addressed and the problems of female teachers, in this context, are examined.

Bütün dünyada olduğu gibi Türkiye’de de genel olarak bakımın, özgül olarak da çocuk bakımının öncelikle kadınlara özgü bir iş olduğu kabul ve iddia edilir. Bu dayatma bir yandan ataerkil aile yapısı içindeki baskıcı işbölümünü ve kadınların buna bağlı konumunu yeniden üretir; hem de emek piyasalarında bakım emeğinin değerini düşürmeye hizmet eder. Bu yazı, kadın emeğinin Türkiye’deki tarihçesiyle birlikte, son yıllarda Türkiye’de bakım emeğine ilişkin literatüre yapılmış katkıları derleyerek kadın emeği ve çocuk bakım hizmetleri arasındaki ilişkiler için bir çözümleme zemini oluşturmayı amaçlamaktadır.

Çalışma yaşamını güvencesizleştirmeye ve esnekleştirmeye yönelik 2000'li yıllardan günümüze değin artarak devam eden yasal ve kurumsal değişim sürecinin, kadınları daha fazla çocuk doğurmaya teşvik eden ve kadını esas olarak aile içinde analık rolüyle tanımlayan kamu politikalarıyla birleşmesiyle ortaya çıkan tablo son derece olumsuzdur. Türkiye'de genel olarak istihdamın güvencesizleştirilmesi ve esnekleştirilmesine yönelik atılan son adımlardan birisini de Özel İstihdam Büroları (ÖİB) aracılığı ile geçici iş ilişkisi kurulmasını mümkün kılan düzenlemeler oluşturdu. Uzun süredir siyasal iktidarın gündeminde bulunan geçici iş ilişkisini önünü açacak düzenlemeler, daha hazırlık aşamasında iken sadece istihdamı daha güvencesiz ve esnek hale getireceği için değil, aynı zamanda kadın istihdamını kırılgan hale getireceği gerekçesiyle de eleştirilmişti. KEİG'in de 2015 yılında hazırladığı bir raporla 2 eleştirilerini dile getirdiği özel istihdam büroları (ÖİB) aracılığıyla geçici iş ilişkisi, sendikaların ve kadın hareketinin tepkilerine rağmen, 2016 yılının Mayıs ayında çıkarılan 6715 sayılı kanunla yasalaştı.

Modern kapitalizm, kadınların işgücüne katılımını tarihin hiçbir döneminde görülmemiş şekilde arttırmış; Osmanlı çalışma hayatında da benzer biçimde ücretli kadın emeği kapitalist üretim biçiminin gelişmesine paralel olarak ortaya çıkmıştır. Öte yandan Osmanlı ekonomisinde öteden beri kadın emeğinin öneminin azımsanmayacak boyutlarda olduğunu da belirtmek gerekir. Küçük üreticiliğin oldukça yaygın olduğu Osmanlı ekonomisinde yüzyıllar boyunca tarım, kadınların en önemli çalışma alanı olmuştur. Tarımsal işletme birimlerinde ücretsiz aile işçisi olarak çalışan kadınlar, tarımın ticarileştiği ve proleterleşmenin yaşanmaya başladığı bazı bölgelerde zaman içinde ücretli tarım işçisi haline gelmişlerdir. Tarımsal üretim gibi sınai üretimin de ayrılmaz bir parçası olan kadınlar, uzun bir dönem evde kurulu tezgahlarda dokumacılık alanında üretim sürecine katılmış; dokumacılık faaliyeti zamanla ev dışına, atölyelere taşınmıştır. Tarım dışı alanlarda ve ev dışında çalışan kadınların dokumacılık dışında en fazla istihdam edildiği bir diğer sektör ise gıdadır. Fabrikalarda çalışan kadın işçilerin ortaya çıkması ise 19. yüzyılın ortasından itibaren ve gayri Müslim Osmanlı kadınlarını içerecek şekilde gerçekleşmiştir. Ardı ardına yaşanan savaşlarla birlikte durum değişmiş; Müslüman-Türk kadınlar da artık fabrikalarda ve kamu kurumlarında çalışmaya başlamışlardır. 20. yüzyıla gelindiğinde ise ücret karşılığı çalışan kadınların çalışma hayatındaki yeri hiç de azımsanmayacak bir düzeye varmış durumdaydı. Osmanlı Devleti'nin ilk modern sanayi istatistikleri olan ve en önemli sanayi kuruluşlarını kapsayan 1913-1915 Sanayi Sayımı'na göre 1915 yılında sanayi kesiminde çalışan kadınların sayısı %30'a ulaşmıştı. Bu dönemde ücretli kadın emeğinin artmasının en önemli sebebi, savaş yıllarında erkek işgücünün silahaltına alınmasına paralel olarak emek arzının azalmasıdır. Öte yandan ucuz ve uysal bir üretim faktörü olması sebebiyle istihdam edilen kadınlar, oldukça uzun çalışma süreleri karşılığında erkek işçilere göre çok daha düşük ücretlerle çalıştırılmışlardır.

Birçok platformda dillendirilen ancak bir türlü çözümlenemeyen kör düğüm olarak
varlığını sürdüren; kadının iş hayatındaki durumu, kadın erkek eşitsizliği gibi konular
gündemi işgal etmektedir. 18. yüzyılın sonunda ortaya çıkıp günümüze kadar gelen feminist
hareket ve konunun ilgilileri ise aradan geçen bunca zamana ve çabalara rağmen kadın- erkek
eşitsizliğinin devam etmesinin altında yatan nedenler ve bu nedenleri ortadan kaldırıp kadın
kimliğine hak ettiği adil ve eşit yaşamı sunamamış olmanın haklı üzüntüsü içindedirler. Ücret
eşitliği başta olmak üzere birçok alanda adil muamele göremeyen kadının içinde bulunduğu
bu dezavantajlı durum kimi zaman kapitalist çıkar dengeleri, kimi zaman toplumsal değer
yargıları, din ve gelenekler, kimi zaman da kadının üretim araçlarından uzaklaştırılmış olması
sebepleri ile  açıklanmaya çalışılmıştır. Bu çalışmanın amacı; kadınların geçmişte siyasal haklar
dahil birçok hakkı alabildiği savaşlar dönemi ve sonrasından bugünkü dezavantajlı duruma
gelmelerinin altında yatan sebep olarak kadının emeğinin erkeğin alternatifi ve/veya
tamamlayıcısı olarak görülmesi olduğu görüşünü temellendirmek ve eldeki bulgular
doğrultusunda yorumlamaktır.Bu kapsamda 1. Dalga Feminist hareketin şekillendiği ve
kadınların siyasi haklar başta olmak üzere farklı alanlarda kazanımlar elde ettiği 1. ve 2.
Dünya Savaşı dönemlerinde ABD, İngiltere, Avustralya ve Osmanlı devletlerinde kadının
emeğinin rolü irdelenmiş ve konuya dair yazılmış içeriklerden istifade edilip yorumlanmıştır.

GİRİŞ Ġdeolojiler, içerisinde yaşadığımız dünyayı anlamlandırmaya yarayan, yaşam serüvenimizde karşımıza yollar çıkaran ve belki de en önemlisi bize bir kimlik kazandıran yani kendimizi gerçekleştirmemize olanak veren yol haritalarımızdır. Ġdeologlar da bu yol boyunca bizi yalnız bırakmayan, her noktada bize rehberlik eden yoldaşlarımız, kahramanlarımızdır. Onların hayatlarını, düşüncelerini ve yaptıklarını irdelemek onlara bir adım daha yaklaşmaktır. Bu yüzden bu çalışma kendini fikirlerine, ideolojilerine adamış iki kadın devrimcinin hayatını anlatmaktadır. Onlar kendilerini Sosyalizme ve Kadın Hareketine adamış olan iki yılmaz savaşçı kadın; Clara ZETKĠN ve Rosa LÜXSEMBURG.Yıllarca omuz omuza mücadele içerisinde olan bu kadınlar beraber incelenmeliydi. Hayatlarının en son kertesine, en son nefeslerine kadar düşüncelerinden, ilkelerinden taviz vermeyen bu iki cesur kadını her ayrıntısıyla anlatıp irdelemek gerekir. Yalnız bu çalışma zorunlu sebeplerden dolayı kısa tutulmuştur. Bu çalışmanın I.Bölümünde Clara ve Rosa"nın hayat değinilecek, II.Bölümünde ayrı ayrı olmak üzere Clara ve Rosa"nın ideolojik gelişimleri ve ardından ideolojilerinin pratikleri irdelenecektir. *Bu çalışma Çukurova Üniversitesi Çağdaş Siyasal ideolojiler dersi dönem sonu projesidir.

ÖZET
Şanlıurfa ili, hem Türkiye‟de mevsimlik gezici tarım işçiliğinin en fazla olduğu hem de mevsimlik gezici tarım işlerinde çalışmak üzere her yıl il dışına en fazla göç veren illerden  birisidir. Mevsimlik tarım işlerinde çalışan ailelere ait binlerce çocuk da ailelerinin çalışma,  istihdam ve yaşam koşulları sebebiyle de her yıl okula geç başlamakta ve okuldan erken ayrılmakta ya da tamamen eğitim ve öğretim hakkından mahrum kalmaktadır. Dolayısıyla  mevsimlik gezici tarım işçiliği bu ilde adeta toplumun “kangreni” haline gelmiş  bulunmaktadır. İşte tam da buradan hareketle, söz konusu soruna mikro ölçekte de olsa bir  çözüm bulunması amacıyla Şanlıurfa özelinde kadın emeğine dayalı uygulamalı bir proje olan  “Kadın Ellerle Evsel Üretimi Geliştirme Projesi” girişiminde bulunulmuştur. Bu proje  fikrinden hareketle, Bahar 2018 yılında, “Kadın Ellerle Evsel Üretimi Geliştirme Projesi”  hazırlanmış ve GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı‟nın “GAP Sosyal, Kültürel ve  Ekonomik Kalkınma Destek Programı”na sunulmuş ve aynı yıl kabul edilmiştir. Proje fiilen Bahar 2019 yılında 30 dezavantajlı kadın ile başlanmış, 15 kadın ile başarılı bir şekilde  üretime devam edilmiştir. Proje kapsamında geleneksel yöntemlerle bilimsel yöntemler  harmanlanarak isot çeşitleri, isot reçeli, turşu, kurutmalıklar ve salamura sofralık yeşil zeytin
üretilmiştir. Bahar 2020 yılında bir taraftan pazara yönelik üretime devam ederken, diğer taraftan da  Kadın Ellerle Evsel Üretimi Geliştirme Projesi‟nin nihai hedefi olan kooperatifleşme süreci  başlatılmıştır. Söz konusu süreç sonucunda, 21.10.2020 tarihinde projenin ismiyle “Kadın Ellerle Evsel Üretim ve İşletme Kooperatifi (Kısa adı: Kadın Eller Kooperatifi)” kurulmuştur.  Önce proje ve sonrasında da kooperatif kapsamında, her ne kadar Şanlıurfa ile özdeşleşmiş Urfa İsotu‟nun daha hijyen koşullarda üretimi esas alınsa da temelde çalışan kadınların bir
taraftan emeklerinin karşılığının alması ve böylelikle içine girdikleri “yoksulluk kısır  döngüsü”nden çıkışlarının sağlanması diğer taraftan da gerekli eğitimlerle bilinçlendirilerek kooperatifleşmelerinin önü açılmaya çalışılmıştır. Bu çalışma, aynı zamanda bir sosyal  sorumluluk ve uygulama projesi de olan Kadın Ellerle Evsel Üretimi Geliştirme Projesi‟nden  Kadın Eller Kooperatifi‟ne doğru evrilen süreçten hareketle kadın emeği, toplumsal cinsiyet eşitsizliği, yoksulluk, yoksulluk kısır döngüsü kavram ve kuramları bağlamında açıklamaya çalışmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Kooperatif(leşme), Kadın Emeği, İsot, Yoksulluk, Urfa.
ABSTRACT
Şanlıurfa province is one of the provinces with the highest number of seasonal migrant agricultural workers in Turkey and one of the provinces that gives the most migration out of the province every year to work in seasonal migratory agricultural works. Thousands of children belonging to families working in seasonal agricultural work start school late and
leave school early every year or are completely deprived of their right to education and training due to their families' working, employment and living conditions. Therefore, seasonal migrant agricultural work has almost become the “gangrene” of the society in this province.  From this point of view, in order to find a solution to the aforementioned problem, albeit at a  micro scale, the “Development of Domestic Production with Women‟s Hands Project”, an applied project based on women's labor in Şanlıurfa, was attempted. Based on this project  idea, the “Project for the Development of Domestic Production with Women‟s Hands” was prepared in Spring 2018 and presented to the “GAP Social, Cultural and Economic  Development Support Program” of the GAP Regional Development Administration and accepted in the same year. The project actually started with 30 disadvantaged women in Spring 2019, and production continued successfully with 15 women. Within the scope of the project, pepper varieties, pepper jam, pickles, dried fruits and brine table green olives were produced by blending traditional and scientific methods. While continuing to produce for the market in Spring 2020, on the other hand, the cooperative process, which is the ultimate goal of the Project for Improving Domestic Production with Women‟s Hands, was initiated. As a result of this process, on 21.10.2020 with the name of the
project, “Domestic Production and Business Cooperative with Women‟s Hands (Short name: Women's Hands Cooperative)” was established. Although the production of Urfa‟s Pepper, identified with Şanlıurfa, is based on more hygienic conditions, first within the scope of the
project and then within the scope of the cooperative, it is basically necessary for working  women to get their money‟s worth on the one hand and thus to get out of the “vicious circle of  poverty” they are in, on the other hand, with the necessary trainings. By raising awareness, it
was tried to pave the way for cooperatives. This study tries to explain in the context of the concepts and theories of women‟s labor, gender inequality, poverty, vicious circle of poverty, based on the process evolving from the Project of Improving Domestic Production with
Women‟s Hands, which is also a social responsibility and implementation project, to the Women's Hands Cooperative.
Keywords: Cooperative(ization), Women‟s Labor, Pepper, Poverty, Urfa.

Öz 1980'li yıllardan itibaren tarımda yaşanan neoliberal dönüşüm kadınları pek çok bakımdan etkilemiştir. Bu süreçte hem üretim hem de yeniden üretimin sorum-luluğunu yüklenen kadının iş yükü daha da artmıştır. Nitekim, Doğu Karadeniz'de TÜİK'in istihdam edilen kadınların işteki durumunu gösteren verilerde, tarımsal yapıda hakim olan ücretsiz aile işçiliğinin hızlı bir şekilde azaldığı buna karşılık tarım dışı işlerde çalışma oranının arttığı gözlemlenmektedir. Bu durum, tarım-sal yapıların hakim olduğu bölgelerde kadın emeği açısından yeni bir eğilimdir. Bu çalışmada da kırsal kadın emeğindeki yeni eğilimleri ortaya koymak adına Doğu Karadeniz kuşağında ve Türkiye'nin en fazla fındık üretilen bölgesinde yer alan Ordu İlinin Ünye İlçesinde fındık fabrikalarında kadın istihdamının ortaya konulması amaçlanmıştır. Çalışmada kadınların çalışma ortamları ve koşullarını ortaya koymanın yanında kırsal kadının ücretli bir işte çalışmasının toplumsal cinsiyet ilişkileri açısından sonuçlarının neler olduğu incelenmiştir. Bu çerçe-vede farklı fındık fabrikalarında çalışan 26 kadın işçi ile yüz yüze derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Anahtar Kelimeler: tarım dışı istihdam, kadın emeği, fındık üretimi, Doğu Kara-deniz

Günümüzde teknolojik ilerleme ve üretimin örgütlenmesindeki değişiklikler nedeniyle üretimin parçalanması ve bu süreçlerin farkli ülkelerde gerçekleştirilmesi mümkündür. Bir taraftan Doğrudan yabancı yatmmlar ve diğer taraftan uluslararası alt sözleşme ilişkileri ile üretim belli bölgelerde yoğunlaşsa da, kapitalist üretim ilişkileri dünya ölçeğine yaytldığı bir tarihsel noktadayız. Böyle bir bağlamda kadmlarm ezilmişliğinin kökenlerini aramak, cinsler arası sömürü ilişkilerinin dinamiklerini açığa çıkarmak ve mevcut diğer sömürü ilişkileri ile olası bağlanm ortaya koymak insani özgürleşmeye katkı için önemli bir çabadır. Kapitalist üretim biçiminin eksiksiz bir tahlili mutlaka sımflar, cinsiyetler ve etnisiteler arası eşitsizlik ilişkilerini banndırmak zorundadır. Bu çalişmada yapılmak istenen bu veçhelerden sadece biri olan toplumsal cinsiyet eşitsizliklerine yoğunlaşmak ve kapitalizmde kadm emeğinin tabi olduğu ilişkileri tartışmaktır. Bunu yapmak için ilkin kapitalizme geçiş sürecinde kadm emeğinin geçirdiği dönüşümlere odaklamyoruz. Üretim ve yeniden üretim arasmdaki ilişkinin kadm emeğini nastl ikincilleştirdiğini tartıştıktan sonra, kadm emeğine bakışta ortaya çıkan temel feminist yaklaşımlan ele aliyoruz. Son kısımda da iktisadi yeniden yaptıanma döneminin makroekonomik koşullan ve bunlann kadm emeği üzerine etkilerini tarttşıyoruz.

Öz Kadınları toplumsal hayatta güçlendirmek, özellikle de istihdamda kadın erkek eşitliğinin sağlanması adına ülkeler ve kurumlar toplumsal cinsiyet eşitliğine dair hedefler koymaktadır. Türkiye'de de gerek kamu ve özel kurumlarda gerekse toplumsal hayatta cinsler arasındaki eşitliğin sağlanabilmesi yolunda çeşitli kurumlar hedefler koymakta, yapılar geliştirmekte, özellikle kadınların istihdam edilmesi ve işgücüne katılımlarının arttırılması için politikalar yapılmaktadır. Bu çalışma Türkiye'deki emek piyasasının cinsiyetli yapısından yola çıkarak kadın emeğinin görünüm biçimlerini tartışacak, politika yapıcılara yönelik çeşitli öneriler getirmeye çalışacaktır. Çalışma kapsamında ücretli emek ve ücretsiz emek arasındaki ilişkiye, kadın ve erkeklerin zaman kullanım biçimlerine, eğitimin emek piyasası üzerindeki etkisine ve cinsiyete dayalı iş bölümüne değinilecektir. Anahtar kelimeler: Kadın Emeği, İstihdam, İş Gücü.

ILO 2 'nun İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana yaşanan en ağır küresel kriz olarak tanımladığı, COVID-19 salgınında 30 Nisan itibariyle vaka sayısı 3.247.648'e ulaşmışken; 230.615 kişi hayatını kaybetmiştir. 3 COVID-19 krizinin, ekonomik faaliyetler ve çalışma yaşamına ve istihdama etkileri ise dünyada 3,3 milyarlık işgücünü etkilemektedir. Birleşmiş Milletlerin 4 yaptığı çalışmaya göre, daha önceki deneyimler ve mevcut veriler üzerinden korona virüs salgınının kadınların gelirinde düşüş, iş gücüne katılımında azalma, kadın işsizliğinde ve yoksulluğunda ise artışa neden olacağını ve var olan eşitsizlikleri daha da derinleştireceğini söylemek mümkündür. Amerika'da yapılan bir çalışmaya göre, 5 bu krizden en çok etkilenecek sektörlerdeki yüksek kadın istihdamı, krizin kadınları daha çok etkileyeceğini gösteriyor.

Üretim ilişkilerinin küreselleştiği ve esnekleştiği günümüzde, formel sektörün istihdam olanaklarının artan nüfusun gereksinimlerini karşılayamaması sürecinde, alışılagelmiş fabrika işçiliği yerini işsizliğe ve azımsanmayacak bir ölçüde enformel (kayıt dışı) çalışmaya bırakmaktadır. Bu süreçte, geçmişte de var olan bazı çalışma biçimleri yeniden yaygınlaşmakta. Bu çalışma biçimlerinden biri, çalışanın evinde gelir getirici faaliyetler yürütmesi olan ev eksenli çalışmadır. Ev eksenli çalışanların çoğu, belli bir ücret karşılığında, aracının getirdiği ham ya da ara maddeleri işleyip aracıya geri verirler.  Bu tür çalışma,  uluslararası pazardaki rekabet güçlerini maliyetleri düşürerek artırmak amacındaki firmaların, üretimi fabrika ve atölyelerinin dışına çıkarmaları ve bazen de alt gruplara ihale etmeleri sonucunda oluşmuş, geniş ve kayıt dışı bir alandır.

Ev eksenli çalışma, hem enformel (kayıt dışı) ekonominin önemli bir bileşeni olması hem de özellikle kadınların yoğunlaştığı bir sektör olması açısından  (çalışanların %80-90’nı kadındır) son otuz yıldan beri sosyolog ve iktisatçıların ilgilendiği bir konudur.  İktisatçıların konuya bakış açısı, çoklukla, enformel (kayıt dışı) ekonomi merkezlidir: buradaki üretimi, istihdamı ve sektörün yapısını analiz etmeye çalışmışlardır, ancak hem bireyler arası ilişkileri hem de enformel alanın sistem içindeki yerini birlikte ele alan bir enformelleşme süreci kuramı ortaya konabilmiş değildir. Sosyologlar ve özellikle kadın çalışmaları alanında uzmanlaşmış olanlar ise,  ev eksenli çalışmayı, sektörün ortaya çıkış nedenleri, buradaki üretim ilişkileri ve sektörün kadınlar üzerinde yarattığı etkiler bakımından incelemişlerdir. Özellikle sosyalist feminist literatür kadın emeği kullanımını hem ataerliklik hem kapitalizm açısından incelemek gerektiğini öne sürse de bu iki yapının nasıl birlikte çalıştığını teorize edememiştir. Bu araştırmada, her iki disiplinin de birikimlerini kullanılarak, konuya hem mikro hem makro ilişkileri kapsayan tanımlayıcı bir perspektiften yaklaşılacaktır; amaç, anılan kuramsal bosluklara iki yeni kavram önerisiyle katkıda bulunmaktır.

Bu çalışma geç kapitalistleşmiş ülkelerde kadın girişimciliğinin teşvik edilmesine yönelik bankacılık faaliyetlerinin nasıl finansallaşmanın bir ayağı haline geldiğini Türkiye örneği üzerinden ele almaktadır. Geç kapitalistleşmiş ülkelerde 1990’lı yılların sonunda ve 2000’lerin başında yaşanan krizlere karşı çözüm arayışları altında ortaya çıkan Washington-sonrası Uzlaşı kapsamında uluslararası kurumlar kadınların ‘tam olarak kullanılmamış potansiyelleri’nden faydalanmanın kalkınma açısından önemli olduğu fikrini yeniden gündeme getirdiler. Bu süreçte banka kredileri aracılığıyla kadın girişimciliğini arttırmanın önemi giderek daha çok vurgulanır oldu. Ne var ki kadınlar çoğu zaman düzenli bir gelire ve kredi için yeterli teminata sahip olmadıkları için, bankalar açısından riskli müşteri grubuna karşılık gelmekteydi. Finansın üretim ve toplumsal yeniden üretim ilişkilerinde giderek daha da önemli hale geldiği finansallaşma süreci, kadınları piyasa sistemine dahil edebilmek için özgül finansal araçlar geliştirilmesinin koşullarını sağlamaktaydı. Önceden STK’lar aracılığıyla dağıtılan ve yoksulluğu önleminin bir aracı olarak teşvik edilen mikrokrediler, bu yeni dönemde sermayenin artan katılımıyla yine yoksul kadınlara yönelik fakat bu kez onları finansal sisteme dahil etmenin bir aracı olarak öne çıkarıldı. Ayrıca mikrokredinin yanısıra, düzenli gelir sahibi olmayan ve düşük teminat gösterebilecek kadın girişimcilere yönelik olarak da ticari bankalar bünyesinde de özel krediler tasarlandı. Bankaların riski görece yüksek bu kredileri verebilmeleri ancak STK’ların işbirliği, devlet desteği ve ayrıca uluslararası finans kurumlarından temin edilecek düşük riskli fonlar sayesinde mümkün olabilirdi. Bu gerekliliklerin yerine getirilmesi neticesinde, geçtiğimiz on yıllık süreçte bankaların IFC ve EBRD gibi uluslararası finans kurumlarından sağladıkları fonlar aracılığıyla kadın girişimcilere kredi vermeleri geç kapitalistleşmiş ülkelerde kadınların finansal sisteme içerilmelerinin bir parçası haline geldi. Türkiye’de de bankalar 2012 yılından itibaren bu özel fonlar sayesinde yeterli teminata ve düzenli gelire sahip olmayan kadın girişimcilere kredi vermeye başladılar. Bankalar bir yandan uluslararası finans kurumlarından aldıkları fonlarla kadınlara özel krediler açarak onları finansal sisteme dahil ederken diğer yandan da kredi kartı, emeklilik sigortası ve sağlık sigortası gibi bankacılık hizmetlerini kadınların eğilim ve gereksinimlerine yönelik olarak yeniden tasarlayarak pazarlarını büyütmeyi hedeflediler. Böylelikle Türkiye’de kadınlara yönelik bankacılık faaliyetlerinin bankalar açısından yeni kâr olanakları yaratarak finansallaşmanın bir ayağı haline geldi.

ÖZET Ev hizmetleri çoğunlukla kadınlarla özdeşleştirilmiş bir şekilde çalışma hayatına dair kavramlar içerisinde kendini göstermeye başlamıştır. Özellikle kadınların çalışma hayatına girmesiyle beraber, çalışanlar ev hizmetlerinde çalışacak bireylere ihtiyaç duymuşlardır. Gündelikçi kadınlar, gerek sosyal hakların yeterli olmadığı gerekse işe alım veya iş sürecinin enformel şekilde gelişmesinden dolayı üzerinde durulması gereken alanı oluşturmaktadır. Bu araştırmada, ev hizmetine giden kadınların iş süreçleri, ücretlerin belirlenme şekilleri, sosyal hakları, çalışma koşulları ve şartları ortaya konulmuştur. Ayrıca gündelikçi kadınların, aile ve çalışma hayatı ikilemlerinde yaşamış oldukları tüknmişlik boyutları irdelenmiştir. Araştırmanın yöntemini, 20 gündelikçi kadınla yapılan derinlemesine görüşmeler oluşturmaktadır. Bu araştırma, Ordu'nun Fatsa İlçesinde gerçekleştirilmiştir.
ABSTRACT Home services are often identified with women and are beginning to manifest themselves have within concepts of working life. Especially with the entry of women into working life, employees needed individuals to work in home services. Casual women are the area that needs to be emphasized because the social rights do not suffice and the recruitment or business process develops in an informal way. In this research, the work processes of the women who go to the home service, the way of setting the wages, the social rights, the working conditions and the conditions are set. In addition, the extent of burnout that day-today women have experienced in family and working life dilemmas has been examined. In-depth interviews with 20 everyday women constitute the method of the study. The research was carried out in the Fatsa District of Ordu.

Liberalization in Turkish agriculture has been extended and accelerated in the last two decades. Neoliberal transformation in agriculture is reflected in rural households as poverty, and in the fight against poverty, households produce strategies for generating new income. This process resulted in the more frequent observation of the phenomenon defined as feminization in agriculture. Although the existing contribution of women in agricultural production has increased with the feminization process in agriculture, it is almost impossible Research Article/Araştırma Makalesi

Kadınlar, emek ve edebiyat: 21. yüzyılda yerli edebiyatta neler oluyor?
Ev içi emek ve yeniden üretimin cinsiyetli yapısına rağmen Türkiye'de kadınlar 150 yılı aşkındır yazıyor, yazmaya da devam edecek. Ancak bu kadınların edebiyat alanına eşit erişime sahip olduğunu göstermiyor.

Hanehalkinin bakimi ve ev isleri nedeniyle calisma yasamina katilamayan kadinlar, toplumsal yeniden uretim adina emek harcamaktadir. Bu calismanin amaci, Turkiye’de calisan kadinlar ile ev kadinlarinin sagliginin ve saglik ile cesitli ozelliklerinin karsilastirilmasidir. Bu arastirmanin analizleri, Turkiye Istatistik Kurumu (TUIK) 2012 Saglik Arastirmasi’nin veriseti temel alinarak yapilmistir. Arastirmada, 1693 calisan kadin ile 5348 ev kadini, algilanan saglik, kronik hastalik varligi, son bir yilda sahip oldugu hastaliklar, bedensel kisitlanma, beden-kitle indeksi (BKI) ve bel cevresi acisindan karsilastirilmistir.  Arastirmada, ev kadinlarinin kentte %77.1 ile daha fazla oldugu, ogrenim duzeyi arttikca calisan kadinlarin arttigi, ev kadinlarinin %18,7’sinin daha once calisma yasamina girdigi saptanmistir. Calisan kadinlarda algilanan sagligi (cok) kotu olanlar %28,6, ev kadinlarinda %33,6 iken kronik hastalik sikligi benzerdir (sirasiyla %35,1 ve %37,1). Calisan kadinlar ve ev k...

Dezavantajlı kadınlara meslek kazandırmayı amaçlayan "Kadın Güçlenirse Aile Güçlenir" projesinin çıktısı olarak kadınlara  farklı alanlardan mesleki teknik eğitim verildi. Kadınlara özgüven kazandırıldı. Kadınların tek tek veya kooperatif anlayışı içinde aile bütçelerine katkıda bulunmasına imkan sağlandı. Bu kitap çalışması kadınların uygulayabileceği model ve üretim aşamalarını da içermesi bakımından son derece faydalıdır.