Ataerkillik

Ruhullah Şaban Özdemir [Giriş] Cumhuriyet dönemi itibariyle cemiyet toplumu olma yolunda ilerlemesine rağmen henüz cemaat bağlarından kurtulamamış Türkiye'de, edebi olarak modernleşme ve getirileri 50'lerin sonrasında daha çok edebiyatın sorguladığı bir konu haline gelmiştir. Ekonomik ve siyasi bunalımların sancıları olarak; edebi baskı ve sansürün de uygulandığı bu dönemde; aydınlar, daha sonraları tamamen yönelmek suretiyle toplum meselelerinin yanı sıra bireyi de ele almışlardır. Edebiyatta bireysel konuları ele almanın beraberinde; her ne kadar görünürde muhafazakâr keskinliği olmasa da (kendi yaşayışında bütünüyle muhafazakâr olamama); muhafazakâr gözükenlere olan hayranlığı ile mutaasıp sayılabilecek Türk Halkı'nın toplumsal-cinsiyet sorunu da popüler olarak işlenmiştir. Dolayısıyla edebi anlamda kadının hem birey hem de toplum bağlamında cesurca incelenmesi de yukarda bahsettiğim edebi dönem içerisinde gerçekleşmiştir. Leylâ Erbil edebi eserleriyle ''toplumsal-cinsiyet/toplumda kadın'' konularını cesurca vurgulamaktan kaçınmadığı gerekçesiyle önemli bir yazardır. Kendisinin ilk romanı olmasına rağmen, edebi çevrede tutunmasına büyük katkı sağladığı Tuhaf Bir Kadın(2017) romanı Leyla Erbil tarafından 1971 yılında yazılmıştır. Tıpkı ilk romanının isminde olduğu gibi, Leylâ Hanım'ı da tuhaf bir kadın olarak nitelendirmek yanlış olmaz. Alman Kültür Derneği'nin Tünel'deki binasında gerçekleştirilen bir panelde Mehmet Fuat'ın öykü kitabı Hallaç'ı(1960) göstererek ''İlginç bir kitap, yazarı kim acaba?'' diye sorması ardından, dinleyiciler arasında bulunmasına rağmen ''benim'' demeye çekinecek (Dündar, 2007, s.14) kadar tuhaf bir kadındır Leylâ Erbil.

Geleneksel feodal toplumda erkeğin üstünlüğü meşru ve yasaldır; kadın eviçi rollerle sınırlı ve tabidir. Sanayi devriminin gereksinimlerine uygun olarak, insan hakları bağlamında kadınlık durumunu sorgulayan, hatta aynı bağlamda birinci dalga kadın hareketiyle karşılıklı ilişki içerisinde bulunan modernlik, cinsiyetler arasında soyut bir eşitlik anlayışını benimser ve yasalaştırır. Söz konusu anlayış, insanı/ yurttaşı/ bireyi zımnen erkek olarak kabul eder ; kadının insan/ yurttaş/ birey haklarını erkek ideali üzerinden tespit eder ve böylece aslında kadını erkeğe eşitlemeyi amaçlar. Dolayısıyla erkek hedefinde gerçekleştirilen bu biçimsel eşitlik, ataerkil sistemi tehdit etmediği gibi, ona ait değerlerin, yahut o güne dek yalnızca ona açık olan toplumsal yerin kazandırdığı değerlerin yüceltilmesine neden olmuştur. Erkekegemenliği yasalarda aşınmıştır; ancak toplumsal meşruiyeti sürmektedir. Bu bağlamda yurttaşlaşan kadın, kaçınılmaz olarak "erkekleşmekte" dir. Modernliğin kültürel eleştirisi bağlamında gündeme giren ikinci dalga kadın hareketinin temel sorunsallarından biri olan bu tespit, günümüzde cinsiyetçiliğin meşruiyetini kaybetmesine neden olan bir mücadele doğurmuştur. Bu bağlamda cinsiyetçi değerlerin bir tutum olarak deklarasyonu yadırganmakta ve azalmaktadır. Ancak bu dönüşüm, zihniyet ve davranışlara aynı oranda yansımamaktadır. Ayrıca ataerkil sistemin muhalifini de belirleyen hegemonikliği nedeniyle , "simgesel şiddet" üzerinden "erkekciliği" beslemektedir. Yaptığım araştırma, bu cinsiyetçi ikiyüzlülüğün , ataerkil düzeni değiştirmek için mücadele eden kadınlarda bile sürdüğünü göstermiştir. Yine aynı grup kadınlarda, feminist bilinç ve özgürleşmeye, , tabiiki cinsiyetçiliğe karşı tutumlara rağmen; geleneksel eviçi rollerin ifası, "erkekleşme" ve "erkekcileşme" gibi cinsiyetçi davranışlar görülmektedir. Cinsiyetçiliğin söylemde yaygınlıkla dışlanmasına rağmen, eylemde ısrarla sürmesi güncel evrensel bir sorundur ve farkındalık gerektirmektedir.

Geçmişten günümüze süregelen ataerkil yapı içinde kadının konumu hep ikinci plandadır. Bu ataerkil yapı içinde yaşayan kadın, erkeğin hâkimiyeti altında pek çok şiddete maruz kalmıştır. Uygulanan şiddet türleri kadını her alanda ve her anlamda olumsuz olarak etkilemektedir. Bu çalışma, Türkiye’de kadına yönelik ev-içi şiddetin ataerkil yapı içindeki boyutunu göstermektedir. Çalışmada çeşitli hipotezler geliştirilerek kadına yönelik ev-içi şiddet analizi yapılmıştır. Elde edilen bulgular, kadına yönelik şiddetin temel nedeni olarak ataerkil toplum yapısı olduğunu göstermektedir. Ayrıca sadece Türkiye özelinde değil, gelişmiş batılı ülkelerde de kadına yönelik şiddetin yaygın durumda olduğu gözlemlenmiştir.

As one of the most important authors of Turkish literature having produced numerous works in genres of novel, story, interview, etc., Yaşar Kemal (1923, Hemite-2015, İstanbul) focuses on an honour killing in a village where most people are relatives who adopted a sedentary life from nomadic life just recently in Anavarza region in his book To Crush the Serpent. Witnessing his father, Halil's killing by Esme's lover Abbas, Hasan is destined to avenge his father's death. How the patriarchal system is reproduced and the conditions that enable this reproduction exposed in the novel where the decisiveness of society and customs over Hasan's experience throughout this course are masterfully depicted. The aim of this study is to examine how the relationship between the mom Esme and Hasan is ruined by the novel's characters, especially by the grandmother after the killing of Halil and his murderer Abbas as well as how the child who has attempted to become the "protector" of the mother at the beginning turns into the "mom's murderer". Within this context, the violence and the oppression the child, as well as the mother, are exposed to will be discussed. Moreover, how violence is identified with masculinity and how Hasan is forced to practice violence to come of age in this frame are going to be discussed. Hasan will become the murderer of Esme who stands as the carrier of honour while he is the one who tried to protect the mother from pressure and violence at the beginning. In addition, how Esme's honour has become an object of interrogation to condition Hasan to kill Esme and how the concept of honour is fictionalized to establish domination over women in a society where the man is determined as the owner of honour while the woman is determined as the carrier of honour will be discussed.
Keywords: Patriarchy, Customs, Honour, Masculinity, Violence
BİR NAMUS CİNAYETİNİN ANATOMİSİ: YILANI ÖLDÜRSELER'DE ERKEKLİK ve ŞİDDET  Roman, öykü, röportaj vb. türlerde verdiği pek çok yapıtla Türkçe edebiyatın en önemli yazarlarından olan Yaşar Kemal (1923, Hemite-2105, İstanbul), Yılanı Öldürseler'de Anavarza yöresinde göçebelikten yerleşik yaşama yeni geçmiş, çoğu akraba olan insanların yaşadığı bir köyde işlenen bir namus cinayetini odağa alır. Babası Halil'in, annesi Esme'nin sevdalısı Abbas tarafından öldürülüşüne tanık olan Hasan'ın babanın intikamını almaya yazgılı kılınışının ve bu süreçte yaşadıklarında toplumun ve "töre"nin belirleyiciliğinin ustalıkla serimlendiği yapıtta ataerkil sistemin nasıl yeniden üretildiği ve bu üretimi olanaklı kılan koşullar açığa çıkmaktadır. Bu incelemede babası Halil ve onun katili Abbas'ın öldürülüşünün ardından Hasan ile annesi Esme arasındaki bağın babaannenin başını çektiği roman karakterlerince nasıl yıpratıldığı ve başlangıçta annenin "koruyucu"luğuna soyunan çocuğun nasıl olup da bir "anne katili"ne dönüştüğü irdelenecek; bu bağlamda annenin yanı sıra çocuğun nasıl bir baskı ve şiddete maruz kaldığı tartışmaya açılacaktır. Ayrıca şiddetin erkeklikle nasıl özdeş kılındığı ve Hasan'ın da bu çerçevede rüştünü ispatlayabilmek adına şiddetin uygulayıcısı olmaya zorlandığı tartışılacaktır. Hasan, anneye uygulanan baskı ve şiddete kendini siper eden bir çocukken namusun sahibi olarak konumlandırıldığı noktada namusun taşıyıcısı konumundaki Esme’nin katili olur. Hasan’ı Esme’yi öldürmeye koşullandırmak adına Esme’nin namusunun nasıl bir sorgulama nesnesine dönüştüğü, erkeğin namusun sahibi ve kadın bedeninin namusun taşıyıcısı olarak kodlandığı bir toplumda namus kavramının kadın bedeni üzerinde tahakküm kurmanın aracı olarak nasıl kurgulandığı açığa çıkarılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Ataerki, Töre, Namus, Erkeklik, Şiddet

Toplumsal cinsiyet rolleri her toplumda farklılık göstersede varolmaya devam etmektedir. Toplumsal cinsiyet nesilden nesile aktarılan değerler ve yargılarla şekillenmektedir. Kuşkusuz masallar çocukların yetişmesinde ana argümandır. Bu doğrultuda yeni yetişen nesile verilen eğitim cinsiyet  eşitliği konusunda hayati önem taşımaktadır. Bu makalede masallarda yer eden toplumsal cinsiyet rollerinde ki kalıplaşmış yargılardan ve ataerkil toplumdaki etkilerinden bahsedeceğiz. Tüm masallar önemli ve etkili olmasına rağmen genel örnekler Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler, Kül Kedisi Sindirella , Kırmızı Başlıklı Kız  ve Kurbağa Prens masallarından alınacaktır. Bu masalların seçilme nedeni popüler masal olması ve herkes tarasından bilinmesidir. Bu masallar çerçevesinde şu ideolojileri inceleyeceğiz; kadınlara atfedilen güzellik yargısı, kadınların itaatkar olma durumu ve işgücünden mahrum edilmesi ve son olarakta kadınların bağımsızlık korkusundan söz edeceğiz.

Tarık Buğra'nın (1918-1994) gündelik hayatın kesitlerinden oluşan hikâyelerinde sıradan insan yaşamlarının çeşitli yönlerine tanık olunur. Bu tür metinlerden biri de insan varoluşunda anlam ve amacın kaybıyla şekillenen bir yaşam hikâyesini ele alan "Var Olmak Veya Olmamak"tır (1953). Hikâyede otuz dört yaşında çirkin, evde kalmış bir kız olarak tarif edilen ve erken Cumhuriyet dönemine (1923-1950) tanıklık ettiği anlaşılan bir öğretmenin intiharla sonuçlanan trajedisine yer verilir. Müntehir öğretmenin yeğeni tarafından anlatılan hikâye, onun bir gemideki son anlarına ve geçmişteki kırılma noktalarına odaklanır. Bu anlatım üzerinden, gün geçtikçe artan yalnızlığın kendisinde çirkinlik düşüncesini tetiklediği ve bunun sonucunda ortaya çıkan aşağılık kompleksinin yaşama sevincine ve uyum becerisine telafisi olmayacak şekilde zarar verdiği anlaşılır. Mevcut çalışma, söz konusu trajedinin temelindeki çatışmayı, öğretmenin son anlarına ve evde kalmanın erken Cumhuriyet dönemindeki anlamına odaklanarak irdelemeyi amaçlar. Bekârlık, çirkinlik ve ölümün yan yana geldiği anlatıda kendi olmanın gücünden mahrum kalan hikâye kişisinin var olamamasına yol açan psiko-sosyal bağlamı inceler. Buna bağlı olarak geleneksel yaşam biçimi ile Cumhuriyet dönemi modernleşmesinin örtüşen normlarının kadın öğretmen üzerinde ağır kamusal beklentilere ve travmatik etkilere yol açtığı sonucuna varılır. Öğretmenin kamusal alanda güçlü bir kadın karakter olarak ataerkil baskılara maruz kalışı, toplumun bağımsız kadın figürlerine aşina olmamasıyla ilgili olabilir. Kadının evlenmemesi durumunda kusurlu olduğu düşüncesine kapılması da toplumun (ön) yargılarını kolektif öznelliğin bir üyesi olarak içselleştirmenin sonucu olarak değerlendirebilir. Yeni kamusal alanların inşasında rol alan Cumhuriyet kızlarının içsel güç kaybı, yerleşik toplumsal algıları dönüştürmenin ve bununla edilecek mücadelenin zorluğuna işaret eder. Abstract: Various human aspects of the lives of ordinary people are witnessed in Tarık Buğra’s (1918-1994) stories, which consist of scenes from daily life. One of his stories is “Var Olmak Veya Olmamak” (1953), addressing a life story shaped by the loss of meaning and purpose in human existence. This story tells the tragedy of a 34-year old, “ugly and spinster teacher”, a witness of Turkish modernization and early republic years, who commits suicide. This teacher's nephew as a storyteller focuses on the last moments of her on a ship and on the breaking points in her past. Throughout the story, the reader understands that the loneliness of the teacher triggers feelings of ugliness in her, and the resultant feelings of inferiority complex drastically damage her joy of life and adaptive capabilities. This study aims to examine the conflict underlying this tragedy with a focus on her last moments and the meaning of spinsterhood in early Republican Turkey (1923-1950). Singleness, ugliness, and death coexist in this story and, the psycho-social context surrounding the suicide of the teacher who lost her power of being oneself is analyzed here. Relatedly, it is inferred that the overlapping norms of both traditional lifestyle and Turkish modernization lead to heavy public expectations and traumatic effects on the woman teacher. Patriarchal oppression of the teacher as a strong female character in the public sphere might be related to society’s unfamiliarity with the independent woman figures. Internalization of societal prejudice as a member of the collective subjectivity might result in feelings of incompleteness in an unmarried woman. The internal withering of the daughters of the Turkish Republic while they partook in the constitution of a new public sphere implies the difficulty in transforming and struggling against established social perceptions.

Öz: Bu çalışma kadına yönelik şiddet eylemlerinin kültürel ve tarihsel arka planını temele alan uygulamalı bir
çözümlemeden meydana gelmektedir. Şiddet, ataerkil iktidar ilişkilerinin inşa ettiği bir eylem olarak dikkate
alınmaktadır. Şiddet eylemlerinde kadının ataerkil kültür yapısında, şiddeti yeniden üreten işlevi üzerinde durulmaktadır.
Kadının aile içerisinde sosyal ilişlileri düzenlemesi, toplumsal cinsiyet rollerini koruması ve sürdürmesi
bu sürecin temel dayanak noktasını oluşturmaktadır. Kadının tarihsel bağlamda sosyal konumu, hak ve özgürlüklerinin
gelişim sürecinin ele alınışı yapılan çalışmanın alt yapısını güçlendirmektedir. Çalışmanın uygulama kısmı
şiddet mağduru 10 kadınla yapılan nitel görüşmelerden oluşmaktadır.Nitel görüşmelerde şiddet eylemlerinin
ortaya çıkışı, şiddet biçimleri, aile ve evlilik yapıları sorgulanmaktadır. Görüşmelerden elde edilen veriler, içerik
analizi yapılarak çözümlenmektedir. Şiddetin cinsiyet rolleri aracılığı ile öğrenilmiş, benimsenmiş bir davranış olduğu
gözlenmektedir. Aile yapısı, evlilik ilişkileri aile içi ilişkiler dikkate alınarak şiddetin öğrenilen, aktarılan yönü
incelenmektedir. Çalışmanın amacı kadının ataerkil ilişkiler içerisinde şiddetin yeniden üretilmesindeki etkisini
yapılan görüşmelerden beslenerek Albert Bandura’nın(1971)“Sosyal Öğrenme Teorisi”bağlamında ele almaktır.
Anahtar Kelimeler: Ataerkil Kültür, Toplumsal Cinsiyet, Kadın Hakları, Kadına Yönelik Şiddet, Sosyal Öğrenme
Teorisi

Kadın mevzuu zannımızca insanoğlunun en kadim ve karmaşık meselesidir. Sanırım bu mevzunun derin olmasının temel sebebi ilk olarak kadının haddi zatında girift bir varlık olmasından
ikinci olarak da erkek kısmının kabullensin kabullenmesin doğumundan ölümüne hayatını gizliden açığa sosyo-psikolojik olarak
yönlendirmesinden kaynaklanır. Jakob Bachofen bu gerçeği, “Kadınlar her zaman erkekleri etkileri altına almışlar ve doğaüstüyle
tanrısala, usdışıyla tansıklara (mucizelere) olan eğilimleriyle bunu
uluslar ve ekinler üzerinde kullanmışlardır.” şeklinde ifade eder.2
Böyle bir etki alanının içeriği şöyle de izah edilebilir: Bir erkeğin
hayatta ilk gördüğü varlık anasıdır, belki son göreceği kişi de karısı olacaktır. Dolayısıyla anasını ve karısını “kadın” olma vasfıyla
hayatının en yüce yerine koyan erkeğin gönlünde aslında “kadından” daha kıymetli bir varlık olmaması gerçeği, onu psikolojik
olarak sahiplenmeye, sınırlamaya ve kendince tanımlamaya sebep
olmuş gibidir. Bundan mütevellit tarih boyunca kadın, genellikle
erkek tarafından tanımlanan bir varlık olmuş, ister istemez bu olgu
da dinden kültüre, siyasetten felsefeye toplum yapısını etkilemiştir.
Tarih boyunca kadının tanımlaması her zaman aynı ve tek düze olmamıştır. Her dönemin dinî ve sosyo-kültürel yapısı kendi
tanımını üretmiştir diyebiliriz. Bu değişimi dinî ve edebi metinlerdeki birkaç kadın figürden yola çıkarak okumak gayet kolaydır.
Dinî yapı ister monist ya da monoteist isterse panteist ya da politeist olsun bütün dönemlerdeki kadın olgusunun merkezinde tek bir
unsur yatar: Toprak. Dinî ve felsefî olarak genellikle kadın imgesinin merkezinde duran toprak unsuru, “su” ilkesiyle beraber kadını
kimi zaman “hayat katıcı” bir varlık olarak görürken kimi zaman
da “ayaklar altındaki süfli bir varlık” olarak tanımlamış, buna bağlı olarak da kadının toprak-su olarak konumu dönemden döneme
değişiklik göstermiştir.
Biz de bu çalışmanın konusu olarak Bakara 223. âyette geçen
“Kadınlar sizin tarlanızdır. Tarlanıza dilediğiniz gibi varın” ifadesi
bağlamında kadının arkaik dönemlerden bugüne toprakla eş değerde tutulmasının dinî dönüşümüne kısa bir yolculuk yapacağız.
Konu bağlamında bu âyeti seçmemizin temel sebebi, antik insandan Müslamanın zihnine kadın “toprak” olması metaforunun ne
şekilde anlaşıldığını belirlemeye çalışmaktır. Bu sebeple meseleyi
dinler tarihi metodolojisine uygun olarak kronolojik, fenomenolojik ve sembolik yönlerden incelemeye, dahası mümkün olduğunca
net şekilde sunmaya gayret edeceğiz.

Türkiye‟de yayınlanan erkek dergilerindeki giyim reklamlarında sunulan erkeklik imajını, beden politikaları ve tüketim kültürü çerçevesinde ele alan bu çalışmada, toplumsal cinsiyet bağlamında erkeklik olgusu kapsamlı bir literatür taraması ile değerlendirilmiştir. Genel olarak bir erkeğin nasıl olması ve nasıl yaşaması gerektiği ile ilgili öneriler veren yaşam biçimi dergileri bu bağlamda erkeklerin tutumlarının, davranışlarının, giyimlerinin, hobilerinin, ilişkilerinin vb. nasıl olması gerektiğiyle ilgili içerikler üretmektedir. Küresel medya grupları tarafından yayınlanan ve uluslararası piyasalarda kendilerine geniş bir yer bulan erkek dergilerinin idealleştirdiği erkeklik imajı aynı zamanda egemen ideolojinin desteklediği erkeklik imajı olduğundan erkeklik biçimlerinin oluşum süreçlerinde medyanın özellikle de reklamların yeri tartışılmıştır. Kültür ve ideoloji kavramları çerçevesinde değerlendirilen reklam iletileri tüketim kültürü ekseninde açıklanmış ve seçilmiş reklamlarda sunulan erkeklik imajları eleştirel paradigmalardan faydalanılarak çözümlenmiştir.

Türkiye‟de yayınlanan GQ Türkiye, Men‟s Health ve Esquire dergilerinden seçilen 6 adet giyim reklamı, Roland Barthes‟ın göstergebilim kuramına göre çözümlenerek reklamda yer alan erkeklik mitleri ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Reklamlarda sunulan erkeklik imajlarının ve yaşam tarzlarının erkeğin tüketim alışkanlıkları üzerindeki etkisi eleştirel paradigmalar ışığında değerlendirilmiştir. Araştırma neticesinde erkek dergi reklamlarında sunulan erkek kimliklerinin tüketime dayalı şekillendirildiği, lüks tüketim alışkanlıklarının modern erkek kimliklerinin oluşumunda etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Reklamlarda kullanılan evrensel dil aracılığıyla kültürel farklılıkların ortadan kaldırıldığı ve yeni evrensel erkek kimliklerinin sunulduğu görülmektedir.

Kadına yönelik şiddet eylemleri tarihsel ve kültürel dinamiklerin baskın olduğu bir dışavurum
potansiyelidir. Şiddet her toplumun kendi kültürel değerlerine göre şekillenmekle
birlikte mevcudiyetini hep muhafaza etmektedir. Şiddetin kültürel yönü dikkate alındığı
zaman dikkate alınması gereken en önemli form ataerkillik karşımıza çıkmaktadır.
Bu çalışmada ataerkilliğin modern yaşam içerisinde mevcudiyetini ve şiddet eylemlerine
olan etkisi incelenmiştir. Kadına yönelik şiddet ve ataerkil kültür kapsamında yüksek
lisans tezi olarak şahsım tarafından yapılmış olan bu çalışma, makale haline getirilmiştir.
Çalışmada şiddet mağduru on kadın ile yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüş-
meler ses kaydı alınıp daha sonra metodolojiye göre analizler yapılmıştır. Yöntem olarak
anlamacı metodolojiden hareketle sosyal öğrenme yaklaşımını temele alınarak nitel
görüşme tekniği kullanılarak analizler yapılmıştır. Araştırma kuramsal olarak Albert
Bandura’nın Sosyal Öğrenme yaklaşımı çerçevesinde ele alınmıştır. Çalışmanın amacı
kadına yönelik şiddet eylemlerinde kadının etkisini ölçmektir. Bu süreçte hipotez, hem
fail hem mağdur olarak kadının ataerkil yapının taşıyıcısı olduğundan hareket etmektedir.
Kadın aile içi ilişkilerde mağdur olduğu kadar etkin bir pozisyonda bulunmaktadır.
Çocukların yetiştirilme sürecinde kadın ön plandadır. Kalıp yargılar, kültürel dinamikler
ve kadın erkek ilişkilerin belirlenmesinde ilk ve ilkel eksende pay sahibi anne-kadındır.
Cinsiyet rolleri daha çocukluk evresinde belirlenmeye başlamaktadır. İlerleyen dönemlerde
eğitim, çevre, din ve kültür içerisinde ataerkil ilişkiler yerleşir. Çalışmanın hedefi
şiddet yelmelerine yönelik teori ve politika üretiminde çok yönlü düşünme noktasında
farkındalık oluşturmaktır. Şiddet konusunda erkek üzerinden tasarlanan ve tanımlanan
çözümler yetersiz kalmaktadır. Bu sürece kadını dâhil ederek orta ve uzun vadede politika
üretimine yönelim önem arz etmektedir.

Öz: Kitle iletişimi politik ve ideolojik kullanım için eşsiz bir araçtır; bu nedenle kitle iletişim araçları kullanılarak yapılan yayınların ne anlattığı, neyi nasıl anlattığı önem kazanır. Sinema endüstrisi, görsel olması ve çok sayıda kişiye ulaşması bakımından, kullanım biçimi sorgulanarak analiz edilmesi gereken araçlardandır. Bu çalışmada amacımız son dönem Türkiye sinemasında “kadın sorununu anlatıyoruz, kadın filmi çektik” gibi açıklamalarla gösterime giren Yedi Kocalı Hürmüz filmini ele alarak aslında söz konusu argümanların aksine Akay ve Korat’ın iddia ettiğinin aksine, yeniden yorumlanan filmin erkek egemen dilde kurgulanan kadın algısını yeniden üretildiği gözükmektedir. Bu amaçla içerik ve söylem analizi yöntemleri kullanarak, Yedi Kocalı Hürmüz filmi incelendi. Akay ve Korat’ın iddia ettiğinin aksine, yeniden yorumlanan Hürmüz karakteri, verili kadın ve erkek rollerinin yer değiştirmesinden öteye gitmediği görüldü. Hürmüz karakterine eşi/babası/ paşa babası üzerinden kazandırılmış sosyo-ekonomik statü, yine onu erkeklere bağımlı kılıyor. Ek olarak, Hürmüz’ün istediklerini elde etme konusunda cinselliğini kullanması ve erkek söylemini kendine uyarlaması da Hürmüz’ün radikal ve kadın bakış açısından yorumlanmadığının kanıtıdır.
Anahtar Kelimeler: Yedi Kocalı Hürmüz, feminist sinema, kadınlık, erkeklik, Türkiye.

Erkeklik, erkek olmak, insan hayatının en fazla yer kaplayan hallerinden biri, üstelik cinsiyet gözetmeksizin herkesin hayatının. Kadın çalışmaları ve hare ketleri, uzun yıllardır verilen mücadeleler sonrasında, bu dünyanın erkek ege­men bir dünya olduğunu ve erkeklerin yaşamına göre organize edildiğini görü­nür kıldılar. Erkeklerin ve kadınların cinsiyet kimliklerini fiziksel olarak değil toplumsal olarak edindiklerine ilişkin yaklaşımlar daha etkin olmaya başladı. Toplumsal cinsiyet, sosyal bilimlerde, cinslerin bir biyolojik ve fiziksel özellik olarak tarif edildiği cinsiyet yaklaşımına alternatif bir kavram olarak uzun süre­dir etkin bir yer edindi. Yurtdışındaki ve Türkiye'deki üniversitelerde açılmaya başlanan toplumsal cinsiyet ve kadın çalışmaları programlan bu durumun en bariz göstergesidir. Ne var ki, özellikle Türkiye'deki mevcut çalışmalar genellik­le toplumsal cinsiyetin bir yönünü oluşturan kadına odaklanmış; erkekler ve daha genel olarak erkeklik üzerinde, sınırlı sayıda çalışma (Kandiyoti, 1988 ve 1994; Sirman, 1990; Onaran vd., 1998; Sinclair-Webb 2000) dışında pek fazla durulmamıştır. Oysa erkekliğin bir toplumsal cinsiyet olarak kurgulanışını resmetmek, kadın sorununa eğilmenin vazgeçilmez bir tarafı olmalı. Zira, toplum­daki egemen kodların birçoğu bu kurgudan beslenmekte ve erkek egemen dün­yayı anlamak, bu dünyadaki eşitsizlikleri konu etmek için önemli bir alanı oluşturmakta. Şüphesiz bu alan, yani erkeklik oldukça geniş ve sınırları muğ­lak bir alan.

EBEVEYNLİK, ERKEKLİK VE ÇALIŞMA HAYATI ARASINDA TÜRKİYE'DE BABALIK adlı rapor, AÇEV’in 2016’da, 0-10 yaş arasında babalara odaklanarak gerçekleştirdiği -niteliksel ve niceliksel ayakları olan- kapsamlı bir araştırmaya dayanan Türkiye’de Babalık Araştırması’nın bulgularının ışığında Türkiye’de babalığı ele almaktadır.

Toplumdaki kadın varlığı ve görünürlüğü, yıllardır konuşulan fakat tümüyle çözüme ulaşamamış konulardandır. Kadının haklarını araması, kamusal alandaki varlığını kendi isteğine göre belirlemesi, kısacası; kadınların kendi kaderlerini ve yaşamlarını kendilerinin tayin etme isteği, feminizmin doğuşunu sağlamıştır. Feminizm, içerisinde yalnız bir görüş barındırmamakta birçok farklı yönelim ile birlikte düşünce zenginliğini korumaktadır. Bu akımlar içerisinde sayılan Eko-feminizm akımının ise tam anlamıyla etkili olmaya başladığı tarih, 1980’lerin sonu olarak belirlenebilmektedir. Eko-feminizm, kısaca; doğa üzerindeki tahakkümün tıpkı kadınlar üzerinde olduğu gibi tezahür ettiğini söylemekte ve kaynağının ataerkil düşünce ile eril bakış olduğunu ileri sürmektedir.

Edebiyat tarihinde uzun yıllar farklı sosyolojik ve toplumsal meseleler incelenmiştir. Toplumsal cinsiyette edebiyatın içinde yer edinmiş büyük bir meseledir. Fakat toplumsal cinsiyetin edebi eserlerdeki görünümleri genel itibariyle kadın ve kadınlık üzerinden şekillenmektedir ve erkekliği, erkeklik biçimlerini araştırma konusu haline getiren eserler her ne kadar son yıllarda artış göstermiş olsa da az sayıdadır.

Son yıllarda yapılan erkeklik çalışmaları toplumda tek tip bir erkekliğin olmadığını ve farklı erkekliklerden söz edilmesi gerektiğini gündeme taşımıştır. Ataerkil toplumlarda normatif olarak kabul edilen davranışlara uymayan erkeklerin de kadınlar gibi toplumda ikincil bir konuma itilmektedir. Bu çalışmalar sayesinde erkeklik normu olarak kabul edilen unsurların aslında erkeklere zarar verdikleri tespit edilmiştir. Ayrıca neden belli bir tür erkekliğin meşru kabul edildiği ve bu erkekliğin dışında kalan erkekliklerin bundan gördüğü zaralar da bu tür çalışmalarda ele alınmaktadır.

Bu çalışmada toplumsal cinsiyet düzeninin daha az incelenen yarısı olan erkek ve erkeklik kavramları üzerinde durulacak ve Emrah Serbes’in Erken Kaybedenler eserindeki erkeklikler incelenecektir. Eserdeki erkeklikler Cornell’in sunmuş olduğu erkeklik teorisi açısından ele alınacaktır.

Özet
Kitle iletişim araçları insan hayatındaki tarihsel süreci boyunca etkisini önemli biçimde hissettirmiştir. Neredeyse her dönemin popüler iletişim, eğlence, enformasyon ve tanıtım araçlarından biri olan televizyon, etki gücü yüksek iletişim aygıtları arasında yer almaktadır. Bu bağlamda yayın içeriklerinde ele alınan konularda açık ya da örtülü olarak aktarılan mesajları açımlamak, izler kitlenin düşüncelerine olan yansımalarını değerlendirmek açısından oldukça önemlidir. Bu çalışma geleneksel ataerkil cinsiyet rollerinin televizyon çocuk programlarında nasıl yansıtıldığını incelemeyi amaçlamaktadır. Bu bağlamda araştırmada, basit tesadüfi örneklem seçimi üzerinden rollerin belirgin olarak dile getirildiği ardışık dört bölüm ele alınmış ve yöntem olarak niteliksel içerik analizinden yararlanılmıştır. Yayının içeriğine bakıldığında ‘Çocuktan Al Haberi’ adlı televizyon programında cinsiyetleri üzerinden belirli nitelikler atfedilen çocuklara farklı konular üzerinden çeşitli sorular yöneltilmektedir. Programda yer alan çocukların davranışları, rolleri ve söylemleri hedef kitlesine model oluşturacağı için önemli bir yerde durmaktadır. İncelenen programın hedef kitlesinin çocuklar olması, onların iletileri olduğu gibi kabul etmeleri gibi riskli bir olasılığı da etkili kılmaktadır. Televizyon programlarında yer alan enformasyonların belirli bir amaca yönelik olarak çeşitli formlarda aktarıldığı düşünüldüğünde çocuk programlarının da ayrıca incelenmesi gerekmektedir. Bu nedenle televizyon çocuk programlarında yer alan cinsiyet rollerinin ve kalıp yargılarının çocuk izler kitle üzerinde nasıl yeniden üretildiği araştırmanın temel sorunsalını oluşturmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Televizyon Çocuk Programları, Toplumsal Cinsiyet, Ataerkil Kültür, Çocuktan Al Haberi

Abstract
Mass media has an effect on human life during historical process. Television, which is a means of the communication, entertainment and information, is one of the most effective communication device. In this regard, it is very important to expound the messages which come up in media content in terms of the evauation of reflection on the opinions of audiences. This study aims to examine how traditional male-dominated gender roles reflected on children’s TV programmes. With this purpose, consecutive four parts mentioned roles on random sampling handled and qualitative content analysis used as method at the study. When content of the programme examined, at the TV programme named “News from the Children” some questions addressed to children who attributed some qualifications on their genders. Behaviours, roles and speechs of the children at the programme have an important position due to their target audiences. The fact that the target group of the program is children is that it makes a risky possibility of accepting messages as they are. When it is considered informations in the TV programmes transfered in various form sand aimed for a purpose, children’s TV programmes must be examined seperately. For this reason, the basic problematic of there search is how the gender roles and stereotypes in television children's programs are reproduced on the masses of children.
Key Words: Children’s Television Programmes, Gender, Male-dominated Culture, News from the Children

Bu makalede, Canan Tan’ın 2014 yılında yazmış olduğu Pembe ve Yusuf adlı eserinde anlatılmak istenen; ataerki, kadının toplumdaki ve erkeğin gözündeki rolü, çocuk gelin problemi, özellikle Türkiye’nin doğu illerinde “töre” ve “namus” kavramları ve bu kavramların değişmez kutsallığı ve önemi, kadına şiddet gibi konularda çevrenin bakış açısı ve tutumu gibi konular, ağırlıklı olarak kadın karakterlerin yaşadıkları zorluklar üzerinden ele alınacaktır.

Nahid Sırrı Örik'in 1937'de Tan'da tefrika edilen ve 1946'da kitap olarak yayımlanan Kıskanmak romanında, geçkin (evde kalmış) bir kızın ağabeyinden intikamı ele alınır. Kötücül duyguları odağına olan roman, Honoré de Balzac'ın Bette Abla (La Cousine Bette) adlı eserinden esinlenmeler taşır. Ancak Balzac'ın romanından farklı olarak aile içi kıskançlığı ve intikamı, iki kadın kuzen arasında değil, bir kadın ve erkek kardeş arasında kurgular. Son dönem Osmanlı ve erken Cumhuriyet toplumunda geçen roman, geçkin kız temsilinde geleneksel cinsiyet rollerini yeniden üretir. Böylelikle aile, eğitim, evlilik gibi kurumların erkek için, erkeğe göre yapılandırıldığı ve güzellik, namus olgusunun kadına atfedildiği bir hikâye ile karşılaşılır. Bu çalışma, bir paşa kızının geçkin kız olarak hayatı deneyimlemesine yol açan ataerkil örüntüleri metin merkezli inceler. Romanın, erkekliğin geniş imtiyazlarını öne çıkaran içeriği ve kurmaca teknikleri ile evde kalmış kız tipolojisini çok boyutlu sunduğu iddia edilir. Bu sayede ataerkil bir ailenin / toplumun, oğlan çocuğu / erkek merkezli pratiklerinin, 'çirkin bir kızın' 'kötücül' olmasındaki ve 'talihsizliğindeki' rolü kurgusal açıdan göz önüne serilir.
/ Kıskanmak, serialized in the Tan newspaper in 1937 and published in a book form in 1946 by Nahid Sırrı Örik, is a novel addressing the revenge of a sister, a spinster, from her brother. The novel, which turns malicious emotions into a central theme, is inspired by Honoré de Balzac’s work entitled Bette Abla (La Cousine Bette). However, unlike the novel of Balzac, it fictionalizes the envy and revenge within the family, between not two female cousins but a brother and a sister. The novel, with its span in late Ottoman and early Republican society, reproduces traditional gender roles in the representation of a spinster. Thus, it tells a story in which such institutions as family, education and marriage are constructed for and according to the male and the phenomena of beauty and honor are attributed to the female. This study examines the patriarchal system which led the daughter of a pasha experience life as a spinster based on this novel. It is argued that the novel presents the typology of a spinster in a multidimensional way with its content and techniques of fiction focusing on the wide range of privileges of masculinity. Therefore, the role of male child / male-centered practices of a patriarchal family / society in the ‘malignancy’ and ‘misfortune’ of an ‘ugly girl’ is revealed through fiction.

Ekofeminizm, modernitenin, kapitalizmin ve neoliberalizmin eleştirisini içinde barındıran farklı feminist yaklaşımlarla ve çevreye dair araştırmalarla şekillenmiştir. Maria Mies ve Vandana Shiva tarafından hazırlanan Ekofeminizm kitabı ise 1993’deki ilk baskısının ardından, mevcut sisteme getirmiş oldukları eleştiriler ile bir çok feministe ilham kaynağı olmuştur. Yazarlar, ekofeminizmi hem ataerkil bilim anlayışının hem de doğaya yapılan tahribatın eleştirisi olarak görmüş ve bu ikisi arasında bağlar kurmuşlardır. Mies ve Shiva’nın perspektifinden ekofeminizm sadece akademik araştırma alanı değil aynı zamanda bir siyaset yapma yoludur. İlk basımından beri ekofeminizm kadın çalışmaları için ilham verici bir kaynak olarak önemli rol almışt ve bugün hala doğanın yıkımına karşı mücadeleler için bir kılavuz olarak önemini korumaktadır. Bu metinde, Ekofeminizm kitabı temel temalar etrafında incelenmekte ve ekofeminist ekonomik yaklaşımların getirdiği bütünsel eleştirilere dikkatler yöneltilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Ataerkillik, ekofeminizm, kendini idame.

‘Reweaving the World’ Ecofeminism by Shiva and Mies
Ecofeminism is constituted by different feminist approaches and environmental studies including critiques of modernity, capitalism, and neoliberalism. The book Ecofeminism by Maria Mies and Vandana Shiva has been a source of inspiration for many feminists with their criticism of the current system after its first edition in 1993. The authors regarded ecofeminism as a criticism of both the patriarchal science and the degradation of nature, and they established links between these two. From the perspective of Mies and Shiva, ecofeminism is not only a field of academic studies but also a way of doing politics. Since the first edition, ecofeminism has played an important role as a source of inspiration for woman studies and remained valuable today as guides for the struggles against the destruction of nature. In this paper, the book of Ecofeminism is examined around the main themes, and attention is paid to the holistic criticism brought by ecofeminist economic approaches.
Keywords: Patriarchy, ecofeminism, self-sufficiency.

Bu kısa başlık altındaki metni, ataerkilliğin, Türkiye’de ilk nesil meslek kadınlarının mesleki ve kişisel yaşamlarında nasıl ortaya çıktığına ve ne yönde hareket ettiğine dair bulduğum ipuçlarını göstermek ve bu ipuçlarının ataerkilliğin ne olduğuna ilişkin bilgimize neler katabileceği konusundaki düşüncelerimi tartışmak için yazdım. Ataerkillik derken kast ettiğim şey, Connell’in kavramsallaştırmasından esinlenerek  biyolojik farklılıkları toplumsal, kültürel, ekonomik, ve politik baskı kaynaklarına dönüştüren; her türlü toplumsal ve tarihsel yapı ile etkileşim içinde olan ve bu etkileşimin kurulduğu ilişkinin uyum ya da çatışma gibi çeşitli tiplerine bağlı olarak, farklı biçimlerde tezahür eden bir soyutlamadır. Ataerkilliğin maddi niteliği ise, ilişki içinde olduğu maddi yapılara dayanır. Bu toplumsal yapıların, kurumların ve ilişki biçimlerinin tümüne “pratik” diyecek olursak, ataerkilliğin maddi niteliğinin “pratik” içinde ortaya çıktığı söylenebilir. O halde, ataerkillik, farklı pratikler ya da farklı pratiklerin oluşturduğu bütünler içinde, farklı formlarda tezahür eden, değişken, tamamlanmamış bir yapılaşma olarak tanımlanabilir. Biz ataerkilliğin farklı pratikler içindeki farklı tezahürlerini deneyimleriz. Bu tezahürler ise pratiğin doğal bir parçası haline gelir ve onu dönüştürürler.
“Tezahür” ve “pratik” kavramlarını kullanarak yapılan bu yorum, ataerkilliğin, din, coğrafi bölge, ırk, etnik köken, sınıf gibi toplumsal farklılıklara; politik, ekonomik, tarihsel ve sosyal koşullara göre değişen yapısını, tekbiçimliliğe düşmeden ve çeşitlilik içinde kaybolmadan kavramsallaştırmaya yönelik feminist bir çabadır. Nitekim ataerkilliğin tanımlanmasını önemli ve aynı zamanda problemli kılan şey, paylaşılan baskı deneyimine işaret edebilecek, aynı zamanda da bu deneyimin çeşitliliğine ve yaygınlığına bağlı olarak ortaya çıkan varyasyonlarını ayrıştırabilecek bir tanım yapmanın güçlüğüdür.
Bu yoruma göre, uzman meslekler alanında ataerkiliğin mesleki pratikler içinde ve meslek ideolojisinin yani profesyonelizmin öngördüğü biçimde tezahür ettiğini söyleyebiliriz. Türkiye’de kadınların meslek alanlarına girişi ise hem profesyonelizmi hem de ataerkil tezahürleri çevreleyen, farklı tarihsel ve toplumsal pratiklerin gözlenebileceği bir örnek olarak karşımıza çıkar.
Ben söz konusu ilişkiler bütününü anlamak için temel kaynak olarak yaşam anlatılarına başvurdum . Ataerkilliğin meslek kadınlarının yaşamlarını ve çalışmalarını nasıl etkilediğini, kendi yaşam  anlatıları yardımıyla tartışmaya çalışacağım bu metinde önce “cumhuriyet ruhu” ve Kemalizm’in meslek kadınlarının yaşamındaki yerini ve burada tezahür eden ataerkilliğin izlerini sürecek, daha sonra profesyonelizmin ataerkil doğasına ve meslek bilincinin güçlü etkisine değinecek, son olarak da ataerkilliğin tezahür ettiği iki ana pratik olan Kemalizm ve profesyonelizm arasındaki ilişki üzerinde duracağım.
Başlamadan önce önemli gördüğüm bir noktayı belirtmek istiyorum: Kadınların her birinin anlatısında ortaya çıkan bazen tekil ve örnek teşkil eden, bazen de benzer deneyimlerle birleştirilerek kısmi bir genelleme içinde anlayabileceğimiz pek çok ve çeşitli etkenin doğrudan makalenin kapsamı içinde yer almıyor olması kadınların sadece kemalizm, profesyonalizm ve ataerkillik üçgeni içinde hareket eden aktörler olarak gördüğüm düşüncesini yaratmasını istemem. Öncelikli ilgimi ataerkilliğin hareketlerine yönelttiğim bu makale, Türkiyede ilk nesil meslek kadınlarının sözlü tarih anlatılarını aktaran bir metinden ziyade ataerkilliğin farklı pratikler içinde nasıl hareket ettiğine dair söz konusu anlatılarda yer alan öz yaşam deneyimlerinin kaynaklık ettiği bir bilgi üretebilme çabası olarak anlaşılmalıdır.

Bütün dünyada olduğu gibi Türkiye’de de genel olarak bakımın, özgül olarak da çocuk bakımının öncelikle kadınlara özgü bir iş olduğu kabul ve iddia edilir. Bu dayatma bir yandan ataerkil aile yapısı içindeki baskıcı işbölümünü ve kadınların buna bağlı konumunu yeniden üretir; hem de emek piyasalarında bakım emeğinin değerini düşürmeye hizmet eder. Bu yazı, kadın emeğinin Türkiye’deki tarihçesiyle birlikte, son yıllarda Türkiye’de bakım emeğine ilişkin literatüre yapılmış katkıları derleyerek kadın emeği ve çocuk bakım hizmetleri arasındaki ilişkiler için bir çözümleme zemini oluşturmayı amaçlamaktadır.

Bu çalışma, amaç bakımından betimleyici bir saha araştırmasıdır. Modernlikle birlikte yaygınlığı hızlı bir biçimde artmış olan iletişim ve etkileşim sistemlerinden kaynaklı gelişmelerle yaşanılan değişimin hızla diğer kurum veyaşama alanlarına da yansımasının fazla zaman almadığı gerçeğinden hareketle, büyük ölçekli değişim süreçleriyle kadının toplumsal konumunun, rollerinin değişip değişmediğini betimlemeyi hedeflemektedir. Araştırmada Yozgat’ın merkez ve ilçelerine bağlı Hüyükkışla, Paşaköy, Güdülelmahacılı, Topçu, Divanlı, Erkekli, Gökçekışla, Lök, Osmanpaşa, Gelingüllü ve Büyükincirli köylerinde yaşayan, aynı haneden büyükanne, anne ve annenin 17 yaşından büyük kız çocuğu olmak üzere 30 kadınla yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. İki aşamalı olarak tasarlanan saha araştırmasının ilk aşamasında köylerin sosyo-kültürel yapılarına ait veriler “Köy Bilgi Formu”, ikinci aşamasında aktörlere ait veriler ise “Kadın Soru Formu” aracılığıyla elde edilmiştir. Görüşmelerden edinilen sosyo-demografik verilerin analizinde SPSS programı; üç kuşaktan kadınların düşüncelerinin betimlenerek bulguların tanımlanmasına yönelik analizlerde ise MAXQDA 11.0 paket programı kullanılmıştır. Toplumsal cinsiyet açısından cinsiyet rolleri ile ilgili olarak, aile içi iş bölümü, aile içi karar süreçlerine katılım, çalışma hayatı, doğurganlık ve gündelik hayat konuları incelenmiştir. Köylerin sosyolojik yapılarının da etkisiyle kadınların cinsiyet rolleriyle ilgili kalıp yargılarda kuşaklararası farklılık görülmemiş, cinsiyet rol standartlarında değişim gözlemlenmiştir. Kalıp yargıların değişmemiş olmasının, köklü bir değişimden bahsetmeyi olanaksız kıldığı bulgusuna ulaşılmıştır.

Genel düzenin temelini erkeğin üstünlüğü fikri oluşturduğu ve soyun erkekler tarafından belirlendiği hakimiyetin erkekler içerisinde olduğu var olan ataerkil düzende erkeklere kadınlardan daha çok saygı gösterilmektedir ve erkek üstünlüğü ilkesi etrafında toplum kültürü, adetleri, inancı, mitolojisi anaerkil düzenli toplumunkinden farklı bir biçim oluşturmaktadır. Bu durum eşitsizliğin toplumsal cinsiyet açısından ele alındığında çok boyutlu bir biçimde olduğunu göstermektedir. Eşitsizliğin ekonomik boyutu, kültürel, siyasal boyutlar açısından son derece belirleyici bir etkiye sahiptir. Bu erk ekonomik zihniyetin yol açtığı toplumsal eşitsizlikler dikkate alındığında eşitliğin hedeflenmesi ve cinsiyetçiliğin iktisadi çerçeve üzerinden sorgulanarak toplumsal dönüşüm sürecinin önünde duran dinamiklerin tespit edilmesi gerek ülke refahı gerekse çağdaş bir toplum yapısına ulaşmak için gereklilik göstermektedir. Bu çalışmada bu kavramlar irdelenerek bir değerlendirme yapılmıştır.

Ana tanrıça ve Kybele sözcüklerini duyduğumuzda aklımıza ilk olarak Anadolu
gelmektedir. Anadolu, kadının ve anaerkil aile toplumunun kaynağıdır. Dünya
üzerinde kadının üstünlüğünü ve önceliğini vurgulayan ilk Ana tanrıça kavramı
Anadolu'da gelişmiştir. Dünya ölçeğinde ataerkilliğin yaşandığı çağlarda
kadının pek etkisi görülmez Anadolu dışında. Anadolu tarihinde; Toprak ile
özdeşleştirip Toprak-ana denilen bereketi, bolluğu ve doğurganlığı simgeleyen
ilk Ana Tanrıçalar; Kybele, Artemis ve Meryem Ana gibi dinsel kişiliği olanlar;
Amazonlar gibi savaşçılar, Artemizya, Aspasya, Zeo, Hürrem Sultan gibi
politikaya bulaşanlar, Sappho, Mihri Hatun, Halide Edip gibi sanatçılar, Nene
Hatun gibi kahramanlar bulunmaktadır1. Neden Ana Tanrıça yüceltilmiş hep,
bir baba tanrıdan tüm yaratılanların babası olarak düşünülemez miydi? Bu
sorunun karşılığını ilkel insanın gözlem gücünde ve bu gözlemin sonucunu da
olağan üstü bir yorumla değerlendirerek bu kavramı bulmasında aramak gerek.
İlk çağlarda çevresinde gördüğü her şeyi değerlendirme aşamasındaydı insan.
Topraksa durmaksızın bir hareketlilik içerisinde sürekli bir şeyler getiriyordu
dünyaya. Ağacı, otu, sebzesi, meyvesiyle insan ve hayvan yaşamının soyunu
sürdürmesi için gerekli ne varsa onu bağrında yetiştiriyordu. Tüm bitkileri de o
doğuruyordu. O da bir anaydı öyleyse. Toprak ana. On binlerce yıl süregelen
mağara yaşamında Toprak Ananın bağrında barınmış ve onun güvencesini
hissetmişti kendisini ilk insan ve bir beden tasarlamıştı onun için. Yer Toprak
Ananın bedenidir, etidir. Yer toprağın ta kendisidir. Bu yüzden Türkçemizde
yer, yeryüzü, toprak hep aynı anlamı taşımaktadır. Yerin bağrından çıkan taşlar
kemikleri, bitkiler sağları, ırmak ve dereceler damarları, çocuğunu güvenle
dünyaya getirip büyüttüğü mağaralar ve kovuklar rahmidir Toprak Ananın ilk
insan için2. Kutsal kitaplarda hep topraktan yaratıldığı belirtilmiştir
insanoğlunun. Eski çağların Anadolu'sunda kadının doğurganlık gücünü
toprağın verim gücüyle özdeşleştirerek, onu bütün varlıkların yaratıcı gücü
olarak görmüş, yani insanın topraktan yaratıldığı yargısını günümüzden on bin
yıl önce katılmış Anadolu insan. Bu inanç doğrultusunda, doğal olarak toplum
anaerkil bir yapıda oluşmuştur ilk çağlarda. Bir yandan yaşamın ölümle sona
erdiğini, bir yandan da doğumla sürekli yenilendiğini gözlemliyordu. Dünya'ya
çocuğu getiren dişi yaratık, yani kadındı. Doğumda erkeğin işlevi yeterince
anlaşılamamış olmalı ki, insanı dünyaya getirebilecek yetenekteki kadının tanrı
olabileceği inancı yerleşmişti. Bu yüzdendir ki; Kybele, motiflerinde kalın kalçalı, iri göğüslü şekilde tasvir edilmiştir. Karnının altında da üçgen
biçiminde belirtilmesi onun kadınlığının ve doğurganlığının simgesi olarak
kabul edilmektir

1980’lerden beri arkeoloji içinden ve dışından yükselen eleştiriler tarafsız olduğu iddia edilen anlatıların günümüzdeki iktidar mücadelelerinde üstünlüğü olanlara yaradığını ortaya koymuş ve “karşıt anlatılar” geliştirmiştir. Hem üstünlüğü bulunanın bilgisi hem de karşıt anlatılan bilgi politiktir. Politik olmak hem arkeoloğun hem de arkeoloğun içinde bulunduğu koşulların eylemliliğiyle açığa çıkan diyalektik ilişki sonucu güçlenir. Diğer bir deyişle arkeoloğun kendisi hem sisteme içkin bir birey olarak bu döngüde rol sahibidir hem de bu döngünün etkileneni konumundadır. Özellikle geçmişteki toplumsal cinsiyetler/cinselliklere dair yorumlara bakıldığında arkeolojinin, geçmişteki anlatı parçalarını birleştirerek toplumsal belleğin şekillendirilmesine nasıl katkı sağladığı önemli bir soru olarak sorgulanmalıdır.

In this article the importance and concept of men in Turkish families is examined according to Turkish and Kazakh proverbs. The patriarchal proverbs are discussed in four main titles. These titles are explored and classified with examples accordance with the mission and identity of men.

Yaşamın nüvesini içerisinde taşıyan ve süreğenliğin sembolü olan kadın, doğu toplumlarında çeşitli iktidar mekanizmalarının gölgesinde birey olamamanın getirdiği karanlığa mahkûm olarak yaşar. Kadın ve erkeğin toplum içerisinde nasıl davranması gerektiğinin belirleyicisi olan toplumsal cinsiyet algısı, sosyokültürel bir doku içerisinde keskin ve aşılması güç sınırlarla belirlenmiştir. Toplumsal cinsiyetin belirlediği görev dağılımı, Ortadoğu toplumlarında erkeğe kadına göre daha özgür, daha rahat bir yaşam tarzı sunarken kadını dar ve kalıplaşmış bir yaşam standardına hapseder. Kadın özgür bir birey olamamanın gölgesinde erkeklerin kendi hayatları üzerinde verdikleri kararların salt uygulayıcısı olarak belirir. Toplumsal normların yanı sıra yaşanılan coğrafyanın da zorluğu Ortadoğu'da kadın olmayı daha da zorlaştırır. Atiq Rahimi'nin Sabır Taşı romanında coğrafi olarak Orta Asya'da bulunan kültürel açıdan Ortadoğu ülkeleriyle benzerlik gösteren Afganistan'da; susturulmuşluk, ötelenmişlik ve aşağılanma gibi problemlere maruz kalan bir kadının devam eden bir savaşın içerisinde hem biyolojik hem de ontolojik anlamda verdiği varoluş mücadelesi anlatılır. Çalışmada eser, izleksel düzlemden hareketle toplumsal kalıpların gölgesinde kadının yaşadığı varoluş problemi bağlamında incelenmiştir.

Bir kitap, yazarın yaşadığı coğrafya, içinde bulunduğu siyasi ve ekonomik olaylar, ideolojik ve dinsel inanışlar, ait olduğu sınıfsal özellikler göz önüne alınmadan incelenemez. Yazar eserlerinde bilinç altına yerleşen, kişiliğini meydana getiren kodları, eğitim ve ideolojisini ister istemez kahramanlarına yansıtır. Onları biçimlendirirken kendinden bir şeyler katar. Moda deyimle “siyasi yazmıyorum” dese de her eser, dönemin sosyolojik, psikolojik, sosyal ve ideolojik bir okumasıdır. Ve her yazar toplumda var olan değer yargılarının, gelenek ve göreneklerin ya taşıyıcısı ya da onları yakıp yıkarak yeninin habercisidir. Beni Stefan Zweig’in “Korku” adlı öyküsü hakkında yazmaya iten neden de tam buradan kaynaklanmaktadır. Stefan Zweig, öyküsünde  kadına, aileye, ahlaka geleneksel bakışı onaylamakta mıdır, yoksa yeni bir görüş, yeni bir ahlak anlayışı mı sunmaktadır? Kitabı elimizden bıraktığımızda içimizi bunaltan, duygularımızı alt üst eden kızgınlık ve öfkenin nedeni nedir? Sadece psikolojik bir roman deyip geçebilir miyiz?

Öz. Kadınların kendilerine özgü erkeklerle eşdeğer olmayan kamusallık biçimlerinin en iyi görünümlerinden biri göçmen kadınların yaşamıdır. Hem göçmen hem kadın olmaları özel ile kamusal alanı ayıran sınırın geçirgenliğini ve muğlaklığını ortaya çıkaran bir durumdur. Bununla beraber bu kadınlar, özel alana biçilen ev işleri, bakıcılık gibi cinsiyet rollerini kamusal alana taşıyanlardır. Aynı zamanda özel alan mekanı olarak tanımlanmış ev içinde kamusallıklarını yaşayan kadınlardır. Tüm bu nedenlerle yatılı olarak bakıcılık yapan yurt dışından göçle gelen kadınların deneyimleri, bu çalışmada feminist analize tabi tutulmuştur. Kartopu örnekleme tekniği kullanılarak ulaşılan, Türkmenistan, Kırgızistan ve Özbekistan’dan Türkiye’ye istihdam amaçlı gelen altı göçmen kadınla derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Yapılan analizde, özel-kamusal alan karşıtlığı perdesinin ardındaki “kadın kamusallığı”nın göçmen kadın deneyimlerine başvurarak deşifre edilmesi gerçekleştirilerek kadın kamusallığının özgün yapısı anlaşılmaya çalışılmıştır. Veri analizinde, kamusalın özele sızma yollarının bedene, mekana ve emeğe müdahale ile açıldığı görülmüştür. Emeğe müdahalenin de fiziksel ve duygusal olmak üzere emek türleri üzerinden gerçekleştiği söylenebilir. Göçmen kadınların müdahalelere tepkileri ise emeğin maddi ve duygusal karşılığını alma ve izin günlerini kullanabilme durumlarında ortaya çıkmıştır.
Anahtar Kelimeler: Ataerkillik, Göç, Kadın Kamusallığı, Toplumsal Cinsiyet.

ÖZ Ataerkil toplumlarda kadınlar kamusal ve özel alandaki eşitsizlikler sonucunda ayrımcılığa maruz kalmaktadırlar. Söz konusu eşitsizlikler kamusal alanın önemli bir bölümünü teşkil eden iş hayatında da geçerlidir. Kadının eğitim alması, meslek edinmesi ve hatta çalıştığı alanında yönetici konumuna gelmesi bile bu eşitsizliklerin ortadan kalkmasını mümkün kılmamaktadır. Bu makalenin amacı kadınların iş alanında karşılaştıkları zorlukları ve bunlarla başa çıkma stratejilerini belirleyerek ayrımcılık ve eşitsizlikleri hangi yollarla aşmaya çalıştıklarını incelemektir. Çalışmada yönetici pozisyonunda çalışan kadınların çalışma hayatlarındaki deneyimleri, karşılaştıkları sorunlar, bunlarla başa çıkma stratejileri incelenmiş ve eşitsizliklerin aşılmasında sahip oldukları sosyal çevrenin rolü sorgulanmıştır. Çalışmanın örneklemini Türkiye'de bir teknoparkta çalışan kadın yöneticiler oluşturmaktadır. Alan araştırmasında kadın yöneticilerle derinlemesine mülakatlar yapılmıştır. Çalışmanın savı kadınların eğitim düzeylerinin yükseldiği ve profesyonel alanda yönetici konumunda bulunmalarına rağmen kamusal ve özel alanda iş hayatında ataerkil davranış kalıplarını sürdürüp içselleştirmekte ve hatta yeniden üretebildikleridir. Sosyal çevre ve sosyal sermaye, eşitsizliklerin giderilmesinde önemli bir etken olmakla birlikte çalışma hayatındaki eşitsizlik ve ayrımcılık örüntülerinin ortadan kaldırılmasında sadece kolaylaştırıcı etki göstermekte, bunların ortadan kaldırılmasında yapısal bir katkı sağlayamamaktadır.

Yankı odaları hem demokrasi hem de halk sağlığı için zararlıdır. Geçtiğimiz Şubat ayında hayata veda eden şair ve sanatçı Lawrence Ferlinghetti'nin mirası, tam da bu noktada Türkiye'ye ve dünyaya yankı odalarını açmak ve gerçek demokrasiler inşa etmek için umut veriyor.

http://www.agos.com.tr/tr/yazi/25655/ferlinghettinin-mirasi-yanki-odalarinin-disindaki-ozgurluk

Kuratörlüğünü Franziska Niemand’ın yaptığı Ben Bir Bedenim İsmet Doğan’ın otuz yılı aşan sanat yaşamını yansıtan tematik retrospektif sergisidir. Resim, heykel, enstalasyon, video gibi çeşitli tekniklerle ürettiği çalışmalar; kronolojik olmayan şekilde, ancak temalar etrafında bir araya getirilmiş. Kendi sesinin kimliğini aramayla başlayan ve  en sonunda kendi doğrularını mutlaklaştırarak yarattığı canavarla biten sergi insanlığın beden politikalarının da seyrini aktarmaktadır. Sergiyle birlikte yayımlanan Melez Anlatılar, İsmet Doğan’ın sanat çalışmalarına sergiyi aşan boyutta ve içerikte yaklaşmaktadır.

Tarihi süreç bize kadın ve erkek arasındaki çalkantılı ama bir o kadar romantik örneklerle dolu bir süre hikâye bırakmıştır. Kadın kimi toplumlarda doğurganlığı ile kutsanan tapılan bir varlık olmuşken, bazı yerlerde bu doğurganlığı erkek çocuk veremediği için ikinci sınıf insan olarak görülmesine yol açmıştır. Kadının konumu, maddi durumuna sosyal statüsüne aldığı eğitime, ait olduğu topluma yaşadığı zaman ve mekâna göre değişip durdu. Kadın ve erkeğin eşit olduğunu birbirlerini tamamladıkları ne yazık ki çoğu kez görmezden gelindi. Ataerkil toplumlarda fiziken güçlü olan erkek, evin geçimini sağladığı için ona kadının karşı çıkması beklenmeyen, istenmeyen bir durumdu. Bugün de ev kadınlarının, ev içinde saygı görmemelerinin ve şiddet görmelerinin nedenlerinden biri de ailenin geçimine katkı sağlayamadıkları düşüncesidir. Türk mitolojisinde kadın "Ak Ana" adıyla Altay Türklerinin yaradılış destanında karşımıza çıkar. Yer ana tanrıçası "Ötüken" dişidir. Bozkurt ve Türeyiş destanlarında, büyük Türk hükümdarlarına annelik yapan ve soylarının devamını sağlayan kadınlar ilahi bir ışıkla görünen kutsal figürlerdi. Eski Türk devlerinde Kut yetkisiyle Tanrıdan alınan yönetim erki kadınlarla paylaşılmıştır. Bu nedenle kadın güçlü, kişiliği olan etkili bir bireydi. Kadın şamanlar bu özellikler nedeniyle kudretli sayılırdı. Eski Türk topluluklarından olduğu kabul edilen, İskitlerde kadın savaşlar erkekler kadar usta savaşçılardı. Ok atmadaki maharetleri ile ünlenmişlerdi. Kullandıkları ele göre göğüslerini dağlayıp tüm gücün kollarına gitmesini sağlarlardı. Şehnameye göre, İran-Turan savaşlarında öldürülen Alper Tunga'nın intikamını özel eğitimli Türk kadın silahşorlar almıştı. MÖ. 6. Asırda İskit devletinin başına geçen Tomris Hatun Alper Tunga'nın torunudur. "Hanım" (Hükümdarlar için söylenen Kral ya da imparator ile eş anlamlı) kelimesinin kökeni de Hakan'ın eşine "Han'ım" diye hitap etmesine dayanır. Bir emirname yazılacağı zaman "Hakan ve Hatun emrediyor" yazılırdı. Şölenlerde, kurultayda, elçi kabul törenlerinde harp ve sulh meclislerinde hatun da mutlaka bulunurdu.