Türkçe Öykü

ÖNSÖZ

Elisa, 7 yaşında küçük bir kızdır ve gerçeği aramak için bir gün evden çıktığında, ormanda kaybolur ve takip ettiği siyah bir tavşan, onu çok eski bir su sarnıcına götürür. İçine girdiğinde sihirli bir aynayla karşılaşır ve aynaya dokunduğunda bir anda kendini 400 yıl önceki bir zamanda bularak, bir zaman tünelinde kaybolur. Buraya geldiğinde kim olduğunu ve nereden geldiğini hatırlayamaz, fakat karşısına çıkan ve isminin Seyyah olduğunu söyleyen adamın gerçekte kim olduğunu araştırmaya başladığında, kendini bambaşka bir öykünün içinde bulur.

Gezgin Seyyah:
Elisa ile tanışmamızdan önce Müslümanların kitabında şöyle bir şey okumuştum:

“Dünya yaşamı, bir nevi bir eğlence ve bir oyundan ibarettir.”
(Kur’an, İslam’ın temel kitabı)

Bu nasıl mümkün olabilirdi ki? Veya hayatın esas (gerçek) anlamı bu mu? diye kendi kendime ilk başlarda bunu okuduğumdan beridir soruyordum. Bir hayali dünya ile bir de gerçek dünya mı var? Fakat Elisa ile tanıştıktan sonra, bu alternatif (hayali) dünyaları gördükten sonra, gerçekten de bir eğlenceler dünyasında olduğuma kanaat getirmeye başladım. Her şeyin aslında sanal (kurgulanmış) bir oyun olduğunu bu kitapta görebiliyordum artık.

                                              *  *  *

Şimdi, o aslında gelecekten gelmiş olan bir zaman yolcusudur ve tekrar geldiği yere, geleceğe dönmek için çok zorlu bir mücadeleye girişecek ve zaman makinasını tekrar çalıştırmayı başararak Agartha denilen bilinmeyen bir yeraltı ülkesine gidecek ve orada bir zamanlar bir kraliçe olduğunu ve esas isminin –Alice– olduğunu öğrenince çok daha şaşıracaktır. Üstelik, bununla da kalmayıp orada yüzyıllar ötesinde kaybettiği ailesini, anne ve babasını tekrar bulunca, çok daha sihirli ve bambaşka duygusal bir hikaye başlayacak ve hikayenin sonunda Elisa ailesini bulduğunda, aslında onların da bir zaman yolcusu olduğunu garip bir şekilde öğrenince çok şaşıracaktır…

“..Hayatta hep eksik bir şeyler kalır. Ya yapılmamış bir iş veya kavuşulmamış bir insan. Belki, de en son kalan parça hayatımızın da tüm anlamını içerir ve o yüzden hep saklıdır” dedi Elisa, konuşmasına başlamadan önce. Öyle ki, bazı an gelir, hayatımızın geri kalanını o eksik elmas parçayı aramakla geçirmek zorunda kalabiliriz. Çünkü, o son parça olmadan, hiçbir şey anlamını tamamlamaz..

İşte, aynen bunun gibi, Alice’in de –Elisa– olmadan önceki hayatının gerçek anlamı ve kayıp parçası neydi? Bunu mutlaka öğrenmeliydi. Ama bunun için çok uzun bir yolculuktan geçmesi gerekiyordu.”

Eminim, Elisa ile olan bu ilginç seyahatlerimi ve onun içinden çıktığı bu sihirli kitabı okudukça, siz de buna katılacaksınız ve “gerçek” üzerinde yeniden düşünmeye başlayacaksınız..

Unutmayın!
Bu evrendeki her şeyin bir hayali bir de gerçek görüntüsü vardır…

Bu çalışmada yazar Ahmet Büke’nin ‘Kumrunun Gördüğü’ adlı eserinde, dönemin şartlarının ve yaşanan politik gelişmelerin karakterler üzerinden nasıl verildiği incelenmiştir. Çalışmada eser içerisinden seçilen altı öykü kullanılmıştır. Giriş bölümünde yazarın politik öyküler seçme sebeplerine, kullandığı dil ve karakter özelliklerine değinilmiş; ikinci bölümde eser içinden seçilen altı öykü kullanılarak ve öykülerdeki zaman kullanımından yola çıkılarak dönemin şartlarının ve yaşananların karakterler üzerindeki etkisi incelenmiştir. Eser içinden bu altı öykünün seçilmesinin sebebi dönemin şartlarının karakterlere etkisinin bu öykülerde daha belirgin olduğunun düşünülmesidir.

Öz
Çocuklara çocukların dünyası ile seslenerek onlara okuma sevgisi ve okuma alışkanlığı
kazandırmayı amaçlayan çocuk edebiyatı eserleri, biçim özellikleri ile onların görsel algılarını
geliştirirken içerik özellikleri ile onlara tabiat, yaşam ve insan gerçekliğine dair duyarlılık
kazandırır. Nasihat etmek yerine onları gerçek yaşam durumları ile baş başa bırakarak da
çocukların, eğitim ilke ve değerlerini kendilerinin keşfetmelerini sağlar. Biçim ve içerik
özellikleri, eğitim ilke ve değerleri ile kuşatılan bu eserler, böylece birer çocuk edebiyatı
eserine dönüşür. Bu çalışmanın amacı, Sevim Ak’ın Karşı Pencere adını taşıyan öykü kitabını
çocuk edebiyatı metinlerinde bulunması gereken içerik özellikleri açısından incelemektir.
Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden biri olan betimsel tarama yöntemi kullanılmıştır.
Üzerinde çalışılan öykü metinleri, metin merkezli bir yakın okuma ile ele alınmış; elde edilen
veriler, içerik analizi yapılarak çözümlenmiştir. Çalışmada çocuk edebiyatı metinlerinde
bulunması gereken içerik özellikleri konusunda Sedat Sever, Alemdar Yalçın ve Gıyasettin
Aytaş, Tacettin Şimşek ve Mustafa Ruhi Şirin’in çocuk edebiyatı üzerine yazdıkları kitaplarda
üzerinde durulan veriler, ölçüt kabul edilmiştir. Bu ölçütlerden bazıları, bu eserlerde
çocuklara öğüt veren bir yaklaşım yerine onları güldürürken düşündüren bir anlayışın
benimsenmesi, kurgulanan olaylarda şiddet ve kaba gücün asla bir sorun çözme yöntemi
olarak belirmemesi ve çocukların ölüm olgusu ile doğrudan doğruya karşı karşıya
getirilmemesi gerektiği, hayvan sevgisinin önemi ile anne- çocuk etkileşiminde dikkat
edilmesi gereken noktalardır.
Anahtar Kelimeler: Sevim Ak, Karşı Pencere, Çocuk Edebiyatı Metinlerinin İçerik
Özellikleri, Betimsel Tarama. INVESTIGATION ON THE CONTENT CHARACTERISTICS OF THE KARŞI PENCERE STORY BOOK OF SEVİM AK Abstract
Children's literary works aiming at giving children a reading love and reading habit by calling out to the world of the children give them sensitivity about nature, life and human reality with their characteristic features while developing their visual perceptions with their form features. Rather than admonishing them, they allow children to discover educational principles and values by leaving them with real life situations. These works, which are surrounded by form and content features, educational principles and values, thus become a work of children's literature.
The aim of this study is to examine the story book bearing the name of the Karşı Pencere of Sevim Ak in terms of the characteristics of the contents that should be found in the texts of children's literature. Descriptive screening, one of the qualitative research methods, has been used in the study. The story texts studied were handled by a close text- centered reading; the obtained data were analyzed by analyzing the content. The criterion that is mentioned in the books written about children's literature by Sedat Sever, Alemdar Yalçın and Gıyasettin Aytaş, Tacettin Şimşek and Mustafa Ruhi Şirin about the characteristics of the contents that should be found in the children's literature texts in the study is accepted as a criterion. Some of these criteria are the adoption of an understanding that suggests that children are laughing instead of an approach that gives advice to children in these works, the violence and brute force never become a method of problem solving in the fictitious events, and that children should not be brought directly face to face with death, and the points that should be considered in mother- child interaction.
Key Words: Sevim Ak, Karşı Pencere, content characteristics of children's literature texts, descriptive screening.

Yasak Ağacın Altında yasaklı konuların üzerindeki perdeyi, dokunulmazlığı kaldırıyor; özgürlük, esaret, iman, zaman, tarih, sonsuzluk, benlik, suç, günah, masumiyet gibi konuları aynı derecede tartışılabilir, üzerine varılabilir kılıyor. Ağacın önündeki yasak sıfatını kaldırdığınızda tüm ağaçlar gölgesinde oturulabilir, meyvesi yenebilir hale geliyor, meyvenin zehirli mi, faydalı mı, faydasız mı olduğu ise yazarın, okurun deneyimine, tecrübesine açık. Bu tavır tastamam Jean-Paul Sartre’ın yazar tanımına denk düşüyor: “Yazar bir durumu örten perdeyi kaldıran kişidir, bunu durumu değiştirmek için kendisi ve başkaları için yapar, perdeyi kaldırır, ta özüne iner, deler geçer ve tutup gözünün önüne diker. O şey artık elindedir.” (Edebiyat Nedir?, 32)

Bugün zamanın ruhu, “Karınca İncitmez Artur Balyan’ın Tuhaf İntikam Planı” kadar tekinsiz, Alper Bilgili’nin melez ve gayrimeşru aforizmaları kadar değişken, Bilge Abd el-Musavvir'in sözleri kadar düşündürücü, günümüzün insan varlığı kadar “modern bir kral çıplak hikâyesi” aslında. Alper Bilgili ne güzel dile getirmiş umutları, yalanları, şefkatleri, çılgınları, mutluları, mutsuzları ve hezeyanları. Bir bilim insanına kurgu çok yakışmış doğrusu. Sosyolojiden öyküye, siyasetten dünyaya, insandan aşka, barıştan zulüme, deliden özgüre ayrıcalıklı bir kurgu okumak için zihninizi Artur Balyan’a hazırlayın.

Prof.Dr. Uğur Batı

Yazar

Kapalı ve yağmurlu bir Eylül günüydü. Ağustos sıcakları çoktan terk-i diyar etmiş, havada vakur bir esinti, burnumun ucunda ise kaknem bir kömür kokusu vardı. Sanki yağmur yağsa, güneş de açacaktı; ama inadım inat, diyor ve toprakla birleşmemek için ayak diriyordu. Yemek yapmak için mutfağa girdim. Lavabonun altındaki dolaptan patatesleri çıkartmak için eğildiğimde, musluğun akıttığını gördüm. Bir yol gidip kapıcıya merâmımı anlattım, bana musluk işlerinden anlayan bir ahbâbının telefonunu verdi. Hemen aradım; usta, akşamüzeri gelebileceğini söyledi, ben de adresi verdim. Akşam saat beş sularında kapım çaldı, Osman Usta gelmişti. Ona, lavabonun yerini gösterdim. Biraz lâfladık bu arada. Bana ne iş yaptığımı sordu, öğrenci olduğumu söyledim. Hangi bölümde okuduğumu sordu, felsefe dedim. Derin ve alaycı bir sesle, "Siz yok musunuz siz! A'yı B, B'yi C gösterirsiniz ve milletin kafasını karıştırırsınız. Felsefe, bize göre değil!" dedi.

Son yıllarda anlatıbilimsel çalışmaların hız kazanmasıyla muhtelif anlatı yapıları daha derinlemesine analiz edilme imkânı kazandı. Edebî metinler hakkında genelleyici/bütünleyici hükümler verme eğiliminden ayrıntılı çözümleme ediminin ağır bastığı daha parçalı, müstakil tahlil denemelerine geçildi. Elbette edebiyat eleştirisindeki bu değişimler üretilen edebî metinlerin niteliği ile yakından ilgilidir. Çünkü her metin, kendi eleştiri metodunu beraberinde getirir. Buna göre modernist ve postmodernist metinlerdeki girift anlatı ağlarını çözümleyebilmek için de yeni yöntemler geliştirildi. Roland Barthes, Gérard Genette, Seymour Chatman, Dorrit Cohn, Peter Brooks, Manfred Jahn gibi edebiyat kuramcıları farklılaşan anlatı form ve yapılarını inceleyerek onlara uygun analiz teknikleri geliştirdiler. Bu bağlamda Seymour Chatman’ın Öykü ve Söylem: Filmde ve Kurmacada Anlatı Yapısı adlı kitabı, sunduğu özgün çözümleme teknikleri açısından önemli kaynaklardan biridir. Öykü ve Söylem, sinema ve edebiyatı beraber okuyan, okurlara ve seyircilere aynı anda seslenen, disiplinlerarası bir metin olarak göze çarpar. Her iki alana dair muhtelif birçok kavramın birbirleriyle ilişkilendirilerek işlenmesi, yazınsal olanın şema, diyagram gibi unsurlar aracılığıyla görsel olanla desteklenmesi ve böylelikle izler-kitleye türlerarası, geniş bir perspektif sunulması, kitabı diğer anlatıbilimsel çalışmalardan farklı bir noktaya taşır. Bu makalede ise Haldun Taner’in -öykü, anı ve deneme türlerinden izler taşıması itibarıyla yine bir nevi “türlerarası anlatı” olarak nitelendirilebilecek- “Karşılıklı” adlı öyküsü, Chatman’ın anlatı diyagramı bağlamında analiz edilerek çözümlenmeye çalışılacaktır.

Muhtelif iktidar ilişkilerinin kurulumu ve devamlılığı için türlü anlamların
üretildiği velut bir mekândır beden. Bu hegemonik ilişki zinciri içerisinde beden, kimi toplumsal ve kültürel müdahaleler neticesinde cinsiyetlen(diril)erek âdeta bir ideolojik aygıta dönüş(türül)müştür. Bu bağlamda R. W. Connell, Gramsci’den ödünç aldığı “hegemonya” kavramından hareketle oluşturduğu “hegemonik erkeklik” terimiyle toplumsal cinsiyet ve iktidar arasındaki ilişkiye başka bir boyut kazandırarak eleştirel erkeklik çalışmalarına ilham olmuştur. Sosyoloji alanındaki bu gelişmeler, en temel esin kaynağı insan ve insan ilişkileri
olan edebiyata da zamanla sirayet etmiştir. Dil, iktidar ve erkeklik arasındaki girift ilişkilerin sorunsallaştırıldığı en önemli edebî alanlardan biri de şüphesiz Murathan Mungan’ın öyküleridir. Mungan fiziksel güç, dayanıklılık ve özellikle beden üzerinden sergilenen ve şiddet ile pekiştirilen hegemonik erkeklik değerlerini öykülerinde gözler önüne sererek onlara muhtelif eleştiriler yöneltir. Bu çalışmada ise Mungan’ın bahsi geçen öykülerinden “Ökkeş ile Cengâver” ve “Ensar ile Civan” örneklem seçilerek hegemonik erkeklik ve beden arasındaki ilişkiye “kurmaca” bir pencereden bakılmaya çalışılmıştır.

In the story book of Ferit Edgü titled Bir Gemide there exist many reality layers (i.e.  experience, reflex, corruption and perception etc.) and all of these are questioned. Some realities encounter in same context and display a combative identity. In every case the author approaches to the fact with suspicion and doesn’t let the fact to be absolute. Various realities transform to problematic in such a way that the
communication is cut and individuals suffer social apathy. Newspaper plays double role in projection and in transformation of the reality. Existentialism has a crucial
influence for this problematic transition and the replacement of reality with doubt.

1990-2020 arası kitap yayını yapan üç kuşak, veteran kuşak (1990'lı yıllar), orta kuşak (2000'li yıllar) ve son kuşak (2010'lu yıllar) olarak kategorize edilmiş; son kuşağın öne çıkan yazarları ve eğilimleri irdelenmiştir.
İncelemeye konu olan yazarlar Neslihan Önderoğlu, İmdat Avşar, Türker Ayyıldız, Mahir Ünsal Eriş, Şermin Yaşar, Anıl Mert Özsoy, Kâmil Erdem, Muzaffer Kale, Banu Özyürek, Mevsim Yenice, Eda İşler, Güray Süngü, Aykut Ertuğrul, Senem Gezeroğlu, Gamze Arslan.

Çağdaş yazınımızın önemli temsilcilerinden olan Ferit Edgü, varlığını yaratarak ifade eden yazarlarımız arasındadır. Romandan öyküye, şiirden denemeye ve çeviriden eleştiriye kadar birçok alanda eserler veren Edgü, küçürek öykülerinde çağın parantez içine aldığı insanı; yalnızlık, iletişimsizlik, yersizlik ve yurtsuzluk gibi izlekler etrafında ele alır. Anlatılarında çağın incitilmiş ruhuna sürekli eczalar bulmaya çalışan bu aydın bilinç, küçürek öykülerinde daha çok bireyin varoluşsal kaygılarını tespit ederek onları revize etmeye çalışır. Böylelikle Edgü’nün yazım serüveni çağın tutsak ruhunu gerçeğin kör edici tehdidinden kurtararak enginlere açmanın bir sonucudur, diyebiliriz.

Ferit Edgü, one of the most significant names of our contemporary literature, expresses himself with his writings. Edgü, writing in almost every genre in literature such as novel, short-story, poetry, translation and critiques, gives humanity, who is the main focus of the era, together with themes like loneliness, miscommunication, and homelessness. This intellectual conscious trying to find remedies for the wounded soul of the era is in quest of revising the existentialist concerns of the individual in his minimal stories. Thus we may conclude Edgü’s narrative venture is the ultimate salvation of the captive spirit of the era from the blinding light of reality.

On yıldır yayınevi editörlüğü yapıyorum. Öyle sanıyorum ki okuyup inceleyerek tashih ettiğim kitap sayısı yüzü aşmıştır. Redaksiyonunu yaptığım kitapları “sıkılarak incelediklerim, severek okuduklarım” diye ikiye ayırıyorum.

Nizamettin Uca’nın “Nizamice Öyküler” başlıklı kitabı ikinci gruptandır. Redaksiyon esnasında genel yayın müdürü “Müellifle sözleşmeyi feshettik,” deseydi şüphesiz ki elimdeki öykü dosyasını sonuna kadar okurdum; hem de zevkle…  Zevkle diyorum çünkü Nizamettin Uca, sade ve yapmacıksız bir dille; açık, akıcı ve canlı bir üslupla, içine merak unsuru da katarak güzel öyküler yazmış.

Son günlerdeki moda deyişle “yerli ve millî” diyebileceğimiz öyküler bunlar. Ömrü Kars, Van ve genellikle doğup büyüdüğü memleketi Iğdır’da geçen yazarımız kişisel hayat tecrübelerinden ve atalarından dinlediği tarihî olaylardan yararlanarak Iğdır halkının dertlerini, sevinç ve mutluluklarını sergilemiş bu kitapta.
Yazarın 2018’de yayımlanmış “Nizamice Öykü Masal” başlıklı bir kitabı ve yayımlanmaya hazır bir romanı mevcut.
                                                                                  ERTURAN ELMAS

Memduh Şevket Esendal, kitabın ortasından konuşan yazarlardandır. Lafı dolandırmayı, sözü süslemeyi pek sevmez; doğrudan girer konuya. Çokça bahsedilen doğallığı da buradan gelir. Yalınlık hamlesiyle derinlik kazanmanın peşindedir. Sıradanlığın gizemli doğasına inandığından olsa gerek, bütün işi gücü akıp giden zamanladır. Geçmiş ve gelecekten ziyade yaşanılan “an”a vakfeder tüm ilgisini. Göksel Aymaz’ın belirttiği üzere, “Esendal’ın hikâyelerinde hayat, her vakit olduğu gibi akıp gitmektedir ve siz o hayata, hikâye dolayısıyla belli bir anda durup dururken dâhil olur, bir parçasına takılır, belli bir süre tanıklık eder, sonra da apansız kopup ayrılıverirsiniz; ama o hayat hâlâ akıp gitmektedir; size sunulan, bu hayatın doğal bir kesitidir.” (1995: 12) Yazar, âdeta alternatif dünyalardaki muhtelif yaşam formlarına okuru birden çekiverir; onun biraz buralarda konaklamasına, çevresinde olup bitenleri deneyimlemesine izin verdikten sonra, onu zihnindeki kısa ve canlı imajlarla yolcu eder. Bu minvalde Necmeddin Halil Onan da şunları kaydeder: “O, insan hayatının türlü safhalarına bir projektör ışığı çevirmek yahut onu bir pertavsız altında seyrettirmek gibi iddialardan uzak, sanki o hayat safhasına basit bir pencere açardı ve siz oradan geçenleri rahat ve zevkli seyrederdiniz. Tıpkı uyanıp da evinizin penceresinden sokağa, denize, ufuklara bakar gibi…” (1952: 62) Elbette bu seyrin lezzeti kısıtlı oluşunda...

Memduh Şevket Esendal, “büyük anlatı” arzusu içindeki yazarlardan değildir. Geniş zamanlar, ihtişamlı hayatlar, incelikli mekânlar, ağdalı sözcüklerden ziyade daha çok “küçük şeyler”e vakfeder ilgisini. Doğal, sıradan, sade anların koleksiyoncusu gibidir bir bakıma. Sadeliğin -yaygın algının tersine- basitlik anlamına gelmeyip derinlik yaratmanın en tabii yollarından biri olduğuna inanır. Hivren Demir-Atay’ın belirttiği üzere “Sıradanlık, yalınlık, küçük dünyalar, Esendal’ın öykü evrenini kuran temel unsurlardır.” (2002: 89) Bu bağlamda İsmail Çetişli de benzer görüştedir: “Gerçek bir ‘sohbet adamı’ olan Memduh Şevket, hayatı boyunca hep yerli ve içimizden biri olarak yaşamış, bize has dekorlar içinde ve kendi kıymet hükümlerimizle şekillenmiş, ‘küçük insan’lardan müteşekkil bir cemiyet ve tabiatla iç içe bir hayatın özlemini duymuştur.” (2002: 416) Yazarın bu özellikleri, zamanında Haldun Taner’in de dikkatini çeker. Nitekim Esendal’ın ölümü üzerine kaleme aldığı bir yazıda Taner, şu ifadeleri kullanır: “Memduh Şevket Esendal Türk hikâyeciliğinin temel direklerinden biri ve hele bugünkü modern hikâye anlayışının bizdeki ilk çığır açıcısı idi.” (1952: 648) Ardından yazarın klasik hikâye tarzını aşma cesaretini ve maharetini takdir ederek şöyle devam eder: “Esendal kurulu bir zemberekle harekete geçen ve bundan dolayı da ister istemez suni ve kuklavari olmaktan kurtulamayan şahıslar ve vakalar yerine, önümüze gerçek olaylar, nefes alıp veren insanlar çizen, bir kelime ile bize belirli bir vaka anlatmaktan çok, önümüze başsız sonsuz bir hayat parçası seren ilk Türk hikâyecisidir.” (1952: 649) Bu sözleriyle sentetik ve mekanik metinlerin karşısında olduğunu ima eden Taner, Esendal’ın metinlerini içinde barındırdığı ruh ve samimiyet açısından önemser. Ona göre, ölü doğmaya mahkûm çocuklara bir umut, bir can getirmiştir Esendal.

Bütün sesler ve yüzler çekildikten, karanlık aydınlığa galebe ettikten sonra başlar korkuların birçoğu. Çünkü bu vakitler tekinsizliğe gebedir. İnsan ise böyle zamanlarda -hayatta kalma dürtüsünden olsa gerek- eylemsizliğe yönelir. Ancak elbette ki bu eylemsizliği kabullenmeyerek “karanlığın yüreği”ne doğru yol almak isteyenler de vardır. İşte bu yürüyüşe meftun eserlerden biri, Mevsim Yenice’nin Bilinmeyen Sular’ı... Kitabın anahtar cümlelerinden biri, hatta mottosu olarak nitelendirilebilecek şu ifadeye dikkat: “Hiç bilmediğin sularda yüzmek boğulacağın anlamına gelmez.” (2019: 21) Bu sözün insanı harekete geçirebilecek, ona cesaret aşılayabilecek bir ışığa sahip olduğu doğru! Peki ama belki de tüm ömrünü arzu ile kaygı ikileminin ortasında geçiren insan için bu motivasyon yeterli mi?

Beklemek bir an için bile olsa bırakılmaya gelmez Elbette ne beklediğimizi bilmiyoruz hayattan Fakat güzel şeyler bekliyoruz 1 Üç öykü kitabı... Üç yazar... Bahsedeceğim kitaplar başka bir denklemde biraraya gelebilir mi bilmiyorum. Yazarlarının Diyarbakır'da doğmuş olmaları dışında bu üç kitabı bir yazıda buluşturabilecek pek bir şey yok. Ama benim niyetim de yazarları Kürtlük çatısı altında buluşturmak, üç Kürt yazarın hikâyeleri, hikâyecilikleriyle ilgili bir yazı yazmak değil. Aksine hikâyenin biricikliğiyle ve neleri mümkün kılabileceğiyle ilgili derdim. Bireyler üstü ve bu nedenle deneyime, öznelliğe kapalı bir alan olan siyasetin kıyısında, hikâyenin kendinde saklı tuttuğu imkanları tartışmak istiyorum. Ve aylardır tek gündemimiz olan Kürt açılımına dair -ya da adı her ne ise-besleyebileceğimiz tek umudun, siyasetin hikâyeye, hikâyenin siyasete açıldığı bir ânı yakalamak olduğunu... Siyasetin yaşadığımız hayatların toplamından, ederinden başkaca birşey olmadığını söylemek kulağa -gülünç değilse eğer-fazlasıyla naif mi geliyor? Oysa siyasetin her gün yaşadığımız hayattan, bu hayatın yaşanabilirliğinden ya da artık dayanılamaz oluşundan başkaca birşey olması, hep rasyonel analizlerle anlamaya ve açıklamaya çalıştığımız iktidarın ve egemenliğin aynı zamanda büyülü yanlarının da olduğuna işaret etmiyor mu? Büyü kelimesi satıra düşer düşmez, düştüğü satıra yönelik bir şüphe yaratırken, siyasetin nasıl olup da toplumdan, toplumu yapan bireylerden başka, onların hikâyelerinden bağımsız ve onların üstünde bir şey olarak hiç şüphe yaratmadan kabul gördüğü biraz olsun aklımızı kurcalamıyor mu? Sahi neden bazılarımız ana akım siyasetin çokça büyük ve yüksek kavramlarıyla meşgul olurken, bazılarımızın yolları hikâyeye, anlatıya, deneyime çıkıyor? Steedman anlatıyı metaforlar üzerinden kurulan bir tür iktidara talip olma aracı olarak, metaforu da öznelliğin tarihte ifade edilebilir olmasının aracı olarak açıklıyor.2 Yani metaforlar bir deneyimi anlatmanın/anlamanın kültürel kodlarıdır ve bu kodların bir ekonomisi vardır. Bazı deneyimler kendilerini dış dünyaya tercüme edecek metaforlardan yoksun bırakılırlar ve bu 1 Gölcük, Mavi Neşe. Kar Beyrut Kar. İstanbul: Agora Kitaplığı, 2005. s.29 2 Steedman, Carolyn. Landscape For A Good Woman. London: Virago Press, 1986.

Çalışmalarını söylem anlatı bilimi üstüne yoğunlaştıran Oktay Yivli’nin son kitabı Öykü Nasıl Okunur: Modern Öykü ve Yöntem, Günce Yayınları tarafından Aralık 2019’da yayımlandı. “Ön Söz”, “Giriş”, “Son Gözlemler”, “Kaynakça”, “Dizin” başlıklarından ve sekiz bölümden oluşan kitap, modern öykü türüne dair bir çözümleme yöntemi sunar. Çalışmanın esas noktası öykülerin içeriği değil, biçimle beraber oluşan yeni anlamları ve görünümleridir. Olay örgülerine, karakterlerin durumuna odaklanmaktan ziyade olayların, durumların, zamanın sunuşuna yönelen Yivli, modern öyküde alt türlere dair bir tartışma da sunar. Araştırmanın örneklemi ise Cumhuriyet dönemi Türk öyküsünün ilk örneklerinden günümüz öyküsüne değin uzanır. Evren itibarıyla genişleyen araştırma, öykü olaylarının, kişilerinin, zamanının anlatımına ilişkin sorulan sorularla; öykünün türüne, kompozisyonuna, anlatıcısına, bakış açısına, yapısına, birimlerine, gramerine dair yapılan tespitlerle çerçevelendirilir. Çalışmanın kuramsal sınırları anlatı bilim perspektifiyle çizilirken araştırmacının önerdiği yeni kavramlar ve kategoriler, çağdaş Türk öyküsünde tespit edilen yeni olgular araştırmayı çeşitlendirir. Geniş bir zaman aralığının takip edildiği eser, Türk öyküsünün karşılaştırmalı bir panoramasını da açığa çıkartır. Öte yandan pek çok sanat dalına özellikle sinemaya atıflarda bulunan araştırmacı, kurgu dünyanın kullandığı birçok tekniği kaynaştırır, her türden anlatıya dair geniş bir çatı inşa eder. Sorgulayıcı bakışın hâkim olduğu çalışmada nedenselleştirmeye sık sık başvurulduğu gibi her bir genel başlıkta karşılaşılan özel durumlar da görmezden gelinmeyerek açıklanır. Bu çalışmada bahsi geçen kitabın incelemesi yapılacaktır.

FERİT EDGÜ'NÜN "IŞIK" ADLI KÜÇÜREK ÖYKÜSÜNDE VAROLUŞSAL UYANIŞIN KENDİLİĞE ÇAĞRISI EXISTENTIALIST AWAKENING'S CALL TO THE SELF IN FERIT EDGU'S SHORT SHORT STORY NAMED "LIGHT" Ferhat UZUNKAYA • Öz Çağdaş yazınımızın önemli temsilcilerinden olan Ferit Edgü, varlığını yaratarak ifade eden yazarlarımız arasındadır. Romandan öyküye, şiirden denemeye ve çeviriden eleştiriye kadar birçok alanda eserler veren Edgü, küçürek öykülerinde çağın parantez içine aldığı insanı; yalnızlık, iletişimsizlik, yersizlik ve yurtsuzluk gibi izlekler etrafında ele alır. Anlatılarında çağın incitilmiş ruhuna sürekli eczalar bulmaya çalışan bu aydın bilinç, küçürek öykülerinde daha çok bireyin varoluşsal kaygılarını tespit ederek onları revize etmeye çalışır. Böylelikle Edgü'nün yazım serüveni çağın tutsak ruhunu gerçeğin kör edici tehdidinden kurtararak enginlere açmanın bir sonucudur, diyebiliriz.

Her şey Yahya’nın kendini karanlıklar içerisinde bulmasıyla başladı. Buraya ne zaman ve nasıl geldiğini hatırlamıyordu. Daha da beteri burasının neresi olduğunu bilmiyordu. Şimdi Yahya’nın peşine takılalım ve Büyük Gölgelik’te karşılaşacağımız tuhaflıklara kendimizi hazırlayalım. Hem belli mi olur; belki de kendimize karanlıkta Aydınlık Bir Mağara bulabiliriz…

Vakur bir Mart günüydü. Dışarıda, dünden kalma yarım bir güneş; karakolun bahçesinde ise derin bir gül kokusu vardı. Saat 15.30 sularında, devriye araçlarından biri, karakoldan içeri girdi; yanlarında, Filistinli iki mülteci vardı. Kimlik bilgilerini açıklamam hem etik, hem de hukukî bakımdan doğru olmayacağı için ben onlara, Ahmet ve Mehmet diyeceğim. Bu iki mülteci, altı ay kadar önce, İstanbul'a kaçak giriş yapmış ve Lâleli'de bir otelde, soydaşlarıyla birlikte bir ay geçirmişler. Sonra, Edirne üzerinden Yunanistan'a geçmek için bir transit şoförüyle anlaşmışlar; fakat, İzmir'de buluvermişler kendilerini. Bir süre Yağhâneler'de kalıp takı satarak para biriktirdikten sonra, yine Yunanistan'a kaçak giriş yapmaya hazırlandıkları sırada, bizim ekiplere yakalanmışlar.