Içmimarlık

Bir iç mekan tasarımında, kullanıcının gereksinimleri, konforu, alışkanlıkları, estetik deneyimi gibi veriler, tasarımcının o mekanda oluşturmayı hedeflediği ortamın niteliğini belirleyen ve onu yaşanır kılan öğelerin başında gelmektedir. Aynı zamanda, mekanın organizasyonu ve kurgusunu da belirleyen bu veriler ışığında, tasarımcı özgün ve yaratıcı yaklaşımlarıyla mekanlarını benzerlerinden farklı kılabilmektedir.
Kullanıcı, mekan içinde, belirli eylemlerin gerekliliklerini de yerine getirmektedir. Bu eylemler, kişinin vücudu en durağan konumda da olsa, mekana bir canlılık ve hareket getirmektedir. Devinimi sağlayan bu davranışlar, belirli bir düzen içinde bütünlüğü ve birlikteliği yansıtmaktadır. Çoğu zaman bilinç altının egemen olduğu ve artık otomatikleşen bu davranışların çoğunun farkına bile varılmamaktadır. Bireyin kültür yapısını ve alışkanlıklarını tanımlayan bu davranışlar bütünlüğü, mekanın yapısal olduğu kadar, duyumsal işlevini de ortaya koymaktadır. “Rahat oda”, “huzurlu ev”, tam bana göre bir yer” gibi tanımlamalar, göreceli olmasına karşın, kullanıcının belirli bir konfor ortamı içinde bulunduğunu ve kendi kalite düzeyine uygun bir mekanda yer aldığını gösterebilmektedir.

ABSTRACT The editing of the design instruction, with its dynamic structure and by the execution styles, are different then the other diciplines studios by the expression ways of the subject. The studios, where are indispensable areas of the design departments; are the fields where designer candidates and course instructors create together, beginning from the starting point of the design process and experiencing this process with all their phases. In this study, which deals with types of criticism in the studio environment, the importance of criticism in terms of design education is handled.

Türkiye'de içmimarlık disiplininin önündeki en büyük sorun tarih-yazım eksikliği olarak öne çıkmaktadır. Disiplinin eğitim ve mesleki uygulama alanındaki geçmişiyle ilgili nesnel araştırma eksikliği, disiplinin söylemsel olarak kendini inşasını olanaksız kılmaktadır.

Sürdürülebilirlik felsefesi, Jason McLennan’ın Sürdürülebilir Tasarım Felsefesi kitabında vurguladığı üzere “yapılı çevrenin kalitesini artırırken doğal çevreye verilen zararın en aza indirilmesi” şeklinde özetlenebilir. McLennan tarafından “saygı” temelli altı prensip belirlenmiştir. Bunlar; “doğal sistemlerin bilgeliği”ne saygı (biyomimikri prensibi), “insan”a saygı (yaşamın önceliği prensibi), “yer”e saygı (ekosistem prensibi), “yaşam döngüsü”ne saygı (yedi jenerasyon prensibi), “enerji ve doğal kaynaklar”a saygı (koruma prensibi), “süreç”e saygı (bütünsel düşünce prensibi)dir. Bu çalışmada yapılı çevrede özel bir çalışma alanı olan içmimarlık disiplininin uygulama alanları üzerinden sürdürülebilir tasarım felsefesi değerlendirilmektedir. Çalışmanın amacı sürdürülebilir tasarım felsefesini içmimarlık üzerinden yorumlayarak sürdürülebilir içmimari tasarım felsefesi geliştirmektir.

Mekansal olarak tüketicilerin mağaza içerisinde satılan mallarla tanışmasını sağlayan, tıpkı bir sinema veya tiyatro afişi gibi müşteriyi cezbeden bir ön görüntü olarak tanımlanabilen “vitrin” tüketim kültürü içerisinde önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle tüketicinin tüketim eylemi içinde ilk algıladığı mekan olan vitrinin tasarımında tüketim kültürünün etkisinin irdelenmesi bu bildirinin ana problemini oluşturmaktadır.

Özet

İslâm mimarisi denildiğinde akla ilk olarak câmiler gelir. İbadethane özelliğinin dışında, bir mimarî yapı olarak câmi, dekorasyonu ve tezyinatıyla bütün olarak incelenir. Câmiyi ilgi çekici yapan temel özellikler sadece tarihî olması veya mimarîsinin güzel olması değildir, hattâ tezyinatının çok olması da değildir. Câmi, dışıyla ve içiyle bütün olarak ele alınmalıdır. Nice tarihî câmiler vardır ki, mimarî bakımdan fevkalade özelliklere sahip olmakla birlikte iç mekân düzenlemesi bakımından pek çok sorun ihtiva etmektedir. Bilimsel çalışmalarda ne yazık ki bu konulara ya hiç temas edilmemekte yahut bunların üzerinde yeterince durulmamaktadır. Camiler genellikle mimarî özellikleri, tezyinatı, kitabeleri vb. açılardan etraflıca araştırma konusu edilse de câmi içmimarisi ile, dekorasyonuyla ve tefrişatıyla ilgilenilmemektedir. Cami iç mekânlarında kullanılan eşya, teknik techizat, renk uyumu, görüntü kirliliği gibi pek çok önemli konu gözardı edilmektedir. Bu çalışmada, genel anlamda câmi dekorasyonuyla ilgili olumsuzluklara temas edildikten sonra Üsküdar’daki Osmanlı câmilerinin günümüzdeki dekoratif özellikleriyle ilgili bazı estetik problemlere dikkat çekilecektir. Ayrıca, belli başlı sorunlardan bazıları için somut çözüm teklifi mahiyetindeki projelerden örnekler verilecektir.

Anahtar Kavramlar: Üsküdar, Osmanlı, Cami, Dekorasyon, Tefrişat, Estetik, Sanat.

Abstract

The place of worship of the religion of Islam, mosque is the foremost of the structures that represent the architectural, decorative, and aesthetic attitude of this religion. In this regard, mosque makes visible Muslims’ perspective on life, their vision, and the level of their civilization. As it is sufficiently durable, harmonious, useful, sublime, modest or palatial in terms of architecture, a mosque needs to be examined within a certain program in terms of interior architecture and decoration. It is expected that a structure that is impressive from the outside should captivate the observer from the inside as well. The peaceful atmosphere created by the sense of grandeur, the overall coherence, and the proportions that please the eye in the architecture should not be defeated by irritating details in the interior. The interior architecture and decoration of a mosque should be reviewed with professional support. There are aesthetical problems in furnishings of, not only newly built mosques but even many of the historical mosques. Color choice, hand drawings, and positioning and installation of equipment in mosques are bothersome most of the time. There are plenty of issues with elements such as carpets, minbar curtains, imam’s desk extensions, bookshelves, reading desks, shoe cabinets, electrical and speaker installations, lightning elements, clocks, air conditioners, etc. Such functional or decorative elements are installed in mosques usually not by receiving professional support, but by the initiatives of mosque officials or society administrators. Apart from economical reasons, such aesthetical issues have socio-cultural reasons, as there hasn’t been an academic discipline developed in the field of “mosque interior architecture”, and criticism culture and an aesthetical consciousness among mosque communities are not at desired levels.  A small decorative piece, a furnishing applied, or even a nail to be installed in mosques, especially in historical mosques, which are the showcases of the religion of Islam, should be subject to certain rules. In this study, various examples from the aesthetical issues observed in furnishings of mosques are presented, starting from our important mosques. As the solution offer, refurnishing works on some mosques, which have been designated within the scope of a project that can be taken as model, will be discussed.

Keywords: Üsküdar, Osmanlı, mosque, decoration, refurbishment, aesthetics, art.

Abstract The aim of this study is to understand the importance of sustainable and correct use of materials in interior design using existing technologies. It is to explain that the structures have important effects on the national economy and that even the most unpretentious and minor changes with the right material selection can make a significant contribution to environmental development and economic prosperity. For this purpose, the concept of sustainability has been evaluated in terms of interior architecture. In addition, the design principles and methods of interior architecture were examined based on the literature. Considering that natural resources are consumed predominantly by the construction sector, not by motor vehicles, as it is believed, sustainable development and sustainable architecture in this context are important for future generations

Çadır öğesi insanlık tarihinin başlangıcından bu yana bireyin doğa ile kurduğu dolaylı ya da dolaysız ilişkiler bağlamında barınma ve korunmaya duyduğu gereksinime bulduğu çözümlerden biridir. Her ne kadar gününüze gelindiğinde, teknolojik gelişmelerin de sonucunda, çadırın kullanım amaçları, malzemesi ve yöntemleri değişim göstermiş olsa da çadırın temel var oluş sebebi olan doğada barınma gereksinimi hala çadırı tanımlayan temel bileşenlerden birini oluşturmaktadır. Bu araştırmanın amacı çadır öznesini odağına alarak, kentsel ve kırsal bireyin hafızasındaki çadır algısını ve buna bağlı olarak doğa ile kurduğu ilişkinin doğallığını veya yapaylığını anlamak, analiz etmektir. Fenomenolojik-hermeneutik bir çözümlemeyle mekan, hafıza, ketsel ve kırsal hafıza kavramları genel literatür çerçevesinde tartışılmıştır. Söz konusu kuramsal tartışmalara ek olarak kentsel ve kırsal hafıza başlıkları altında oluşturulan iki farklı örneklem (case study) konunun daha derinlemesine çözümlenebilmesini, sağlamıştır. Kentsel hafıza kapsamında profesyonel-amatör dağcı gruplarıyla; kırsal hafıza kapsamında ise mevsimlik tarım işçileriyle derinlemesine mülakat, sözlü tarih ve katılımlı gözlem teknikleri ile çalışılarak veri toplanmıştır. Araştırma sonucunda, yer-zeminle, doğa ile kurulan ilişki bağlamında deneyimlenen, bir mekan olarak çadır öğesi, profesyonel dağcı gruplarının diğer örneklem gruplarına görece doğal, dolaysız ve gerçek ilişkiler içerisinde olduğu, amatör dağcıların daha sterilize, plastik ve dolaylı ancak keyifli ilişkiler içerisinde olduğu, mevsimlik tarım işçilerinin mecburiyetlerden hareketle dolaylı ve hoşnutsuz ilişkiler içerisinde olduğu saptanmıştır.

Önsöz
Paylaşım insanoğlunun her zaman aradığı ve kovaladığı bir olgudur. Bu olgu, ancak kişinin ya da kişilerin belirli bir bilinç düzeyine ulaşmasıyla gözlemlenebilir. Bir anlamda, kişilerin iç dünyalarının olgunlukları ve güzellikleriyle olanaklı kılınan bir durumdur. Özünde istekli olmak yatmaktadır. İç güzelliğin paylaşılması, bazen bir ebeveyn çocuk ilişkisiyle ortaya konabilir, bazen iki meslektaşın yaptığı bilgi alış-verişi ve yardımlaşmadır, bazen de olanakları fazla olanın, olanakları az olana bir katkısıdır. Amaç aynıdır. İnsanları, insanlığı daha iyiye, daha doğruya ve daha güzele doğru yönlendirmektir. Bu paylaşımı bizler bazen yardımlaşma olarak algılarız, bazen de sevgi olarak hissederiz. Ama son aynıdır. Mutluluk. İnsanın mutluluğu. Tutuculuktan uzak, dogmalara kapılmadan, aklın özgürlüğünü düşüncenin özgürlüğüyle birleştirerek, önce kendini sonra çevresini ve en sonunda da insanlığı yüceltmek. Bu bizi mutlulukların en güzeline ulaştıracaktır.
Bu ülküsel yaklaşım, günümüzde romantik bir eğilim gibi gözükmektedir. Bir şeyleri başarmak, bazı değerleri yüceltmek, sizden sonra kalanlara bir şeyler bırakmak, yine de ülküsel yaklaşımın dışında bir olgu olmalıdır. Kültür dediğimiz biriken edinimlerimizle oluşan organik, gelişen ve ilerleyen olgu, bu tür paylaşımlarımızın, üretimlerimizin ve değerlerimizin katkısıyla oluşmaktadır. Ancak, mutlulukla atılan adımları engellerin üzerinden geçiren benlik, en sonunda hep aynı aşılmaz engelle karşılaşmaktadır. Bu bilgisizlik ve cahillikle işlenmiş benliklerin anlaşılmaz tutumudur.
Onlarla ne konuşabilirsiniz, ne anlaşabilirsiniz, ne de derdinizi anlatabilirsiniz. Kendi yarattıkları akıl dünyasında örgüledikleri yaşamı yaşayan ve dışarı kapalı bir düşünce yapısındadırlar. Bildikleri mutlaktır. Kendileri doğrudur. Okumuşlardır, bilgileri vardır, ama bu bilgiler dogmalaşmış ve tutucu bir düşünce yapısını oluşturmuştur. Ama, en önemlisi, artık insanlarla ve yaşamla ilgili paylaşımları kalmamıştır. İnsanların, arkadaşlarının, meslektaşlarının haykırışlarını görmezden gelip, bu kapalı yaşamı sürdürmek isterler. Dahası, doğru adına yaptıkları her üretim doğru olmayan değerler taşımaktadır. Onlar bunu da görmezler. Bir perde zihinlerine ve gözlerine inmiştir. O zaman sormak gerekir, Hangi kültür? Kimin kültürü? Olması gereken mi, yoksa başkalaştırılan mı? Peki, olması gereken neydi? Onu hatırlayan var mı? Bu ister küresel bir kültürün izleri olsun ister yerel isterse de bireysel kültür olsun, olması gereken değerler ile varolanlar uyuşmamaktadır.
O zaman yapılacak şey bellidir. Sahip olduğumuz değerleri doğru yanlarıyla ortaya koymak gerekmektedir. Bunun için önce bilgilenmek, yani sahip olduğumuz değerleri doğru anlam ve kavramlarıyla öğrenmek, sonra düşünmek ve en önemlisi özgün düşünceyi üretmek gerekecektir. Doğru anlamlar ve kavramlar, üretilecek olan düşüncenin özgünlüğünden öte önce doğru bilgiyle yoğurulmuş olmasını sağlayacaktır. Böylelikle, düşüncenin iletilmesi aşamasında söz edilecek olan her düşünce temelde doğru olacaktır. Zaten paylaşım bununla birlikte gelecektir. Önce yavaş yavaş, sonra daha büyüyerek. Edinimler, bir biçimde de olsa, her zaman kalıcı olacaktır. O zaman günümüzdeki temel sorun, görülen ve başkalaştırılan anlam ve kavramların işaret ettiği değerlerin yeniden olması gerektiği gibi yapılandırılmasıdır.
Bu kitabın ana konusu, temelde yatan bu anlam kayması sorunuyla ilgilenmektir. Sadece yalın kavramlar değil, kavramların bir araya gelmesi sonucu oluşan birleşik kavramların çağcıl bir bakış açısıyla değerlendirilmesidir.
Yüz yıldan biraz daha uzun bir sürede ortaya çıkan ancak insanlık tarihinde çok kısa hatta genç sayılabilecek olan içmimarlık mesleğinin, bu kavramlar ışığında yeniden değerlendirilmesi, daha doğrusu, olması gereken anlamlarıyla değerlendirilmesini hedeflemektedir. Bunu yaparken görülecektir ki, küresel ve yerel algılar, mesleklerle ilgili algılar ve bireysel algılar birbirinden farklılıklar göstermektedir.
İçmimarlık için yapılan çalışmalar gün geçtikçe çoğalmaktadır. Birçok meslekten akademisyen, içmimarlık alanında sahip oldukları bilgileri paylaşmakta ve içmimarlık alanında bir zenginlik yaratmaktadır. Yaptığım bu çalışma, ülkemizde eğitim veren birçok akademisyenin yaptığı gibi, bilgi birikimlerimi paylaşmaktır. Bu paylaşımın kalıcı olması için onu içeren değerlerin olumlu olanlarının desteklenmesi gerekir. Olumsuz olanların yerine daha doğru bilgi ve değerler içeren çalışmaların yapılması çalışmanın amacını destekleyecektir. Bu hem bilimsel hem de sanatsal çalışmanın gereğidir. Bilgi paylaşılmalıdır. Bilgi saklanmamalı ve olması gereken değerlerden çarpıtılmamalıdır. Doğru adına yapılacak her çalışma, içmimarlık alanında çokça hissedilen Türkçe kaynak eksikliğini azaltacaktır. En önemlisi ise, mesleğin kuramsal alt yapısını güçlendirecektir.
Bu kitabın hazırlanmasında uzun bir süre, içinde olduğum çeşitli ortamlardaki insanların içmimarlık mesleğine olan yaklaşımını gözlemlemeye çalıştım. Mesleğimin, meslektaşlarımın ve özellikle toplumumuzun eksik olduğu noktaları araştırmaya çalıştım. Derinlemesine bilgimin yoğun olduğu birçok konu varken araştırmam, incelemem ve en önemlisi özel olarak emek vermem gereken kültür konusunu, bu kitabın merkezine aldım. Kültür, her zaman ve her konumda tartışılan bir konuydu. Dolayısıyla kültürle ilgili olarak paylaşımım, kültürün içmimarlıkla olan pratik ve anlamsal ilişkisi üzerinedir.
İçmimarlıkla kültür arasındaki ilişki, birçok meslek alanından farklı olarak çok daha yoğun ve etkili bir paylaşımı içermektedir. Bu nedenle bu iki değer içmimarlıkta ortak hareket etmektedir. İçlerinden birinin eksilmesi ya da etkisinin azalması durumunda, insanların yaşamları doğrudan etkilenmektedir. Bu nedenle kültür, içmimarlık için mesleğin temel taşı olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle, kitabın teması olarak belirlenen kültür, içmimarlık için ilk ve öncelikli bir sorundur. Araştırılıp öğrenilmesi, düşünülüp çözümlenmesi ve bir biçimde de olsa meslekle ilişkilendirilmesi gereken bir olgudur. 
İlk bölümde yeralan kültür kavramı çok geniş bir kavram olması nedeniyle ağırlıklı olarak iç mekan ve insan yaşamıyla ilişkili olan bir kapsamla değerlendirilmiştir. İkinci bölüm toplumlar, bireyler ve birçok meslek tarafından çoğu zaman yanlış nitelenen içmimarlığın temel terim ve kavramları ele almıştır. Son bölümde ise kültür ile içmimarlık arasındaki ilişki değerler ve ortaklıklar ilişkilendirilmiştir.
Bu kitabı hazırlarken, akademik yaşamım sırasında içmimarlık, mekan ve kültür konusunda yapmış olduğum çeşitli çalışmalardan yararlandım. Buna ek olarak, Hacettepe Üniversitesinde Yrd. Doç. Mesut Çelik danışmanlığında hazırladığım sanatta yeterlik tezimle birlikte, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’nin İçmimarlıkta Kültür Kavramı temalı II. Ulusal İçmimarlık Sempozyumu kapsamında hazırladığım “İçmimarlıkta Kültür Kavramı” adlı bildiri çalışmama yön vermemi sağladılar.

Günümüzde, içmimarlık mesleği, yeni bir meslek olarak kabul edilmektedir. Hem eğitim hem de uygulamada zamanın estetik ve teknik bilgisini yenilikçi anlayışlarla biraraya getiren çağdaş bir meslek özelliğine sahiptir. İçmimarlıkta gerçekleştirilen hizmet sunumu, kişiye özel üretim ve çözümleri kapsamaktadır. Bu nedenle içmimarlar tasarladıkları iç mekanlarda farklı, yeni ve o güne kadar görülmemişi gerçekleştirmeye çalışmaktadırlar. Bu çağdaş ve yenilikçi yaklaşım içinde tasarımın tekrarlanması, yani bir kullanıcı için, onun mekanında ve onun gereksinim ve beğenilerini karşılayacak tasarımların, bir başka kullanıcı mekan ve işlev için kullanılması söz konusu değildir. Bu durum ancak şube ya da ad/marka kiralama (franchising) yöntemiyle çalışan işletmelerde gerçekleşebilmektedir. Dolayısıyla, içmimarlık, yapılan tasarımların bir benzerinin olmadığı kişiye, mekana ve döneme özel üretimlerin gerçekleştirildiği bir meslek özelliğine sahiptir.
Bu yaklaşımıyla, toplum içinde içmimarlık hizmeti isteyen her bireye kendini özel hissettirmektedir. İçmimarlar bu nedenle birçok meslekte yeralan meslek adamlarından farklı olarak toplumun çeşitli kesimlerinden beğeni, istek ve gereksinimlerine cevap arayacak zenginlikte bir kültüre sahip olmalıdırlar. Buna karşın içmimarlar gerçekleştirdikleri hizmet sunumunda gelenekselleşmiş bir yöntem kullanmaktadırlar. Müşteri/kullanıcı ilişkileri, sözleşmeler, ücret belirlenmesi ve ödemelerin toplanması, iş takibi, üretim süreçleri bütün bu aşamalar yüzyıllardır yapılan iş deneyimlerinin birikimidir. Hizmet sunumunun her aşamasında kullanılan teknoloji çağdaş olsa da iş yapma yöntemleri geleneksel yapısını korumaktadır. Bu geleneksel yapının temelinde, iş ile ilgilenen meslek adamlarının biraraya gelmesi, bilgilerin ve sorunların paylaşılması ve en önemlisi yeniliklerin öğrenilmesini sağlayan meslek yapıları da bulunmaktadır. Meslek kuruluşları bu anlamda belirli konularda eğitim görerek o sektörde iş yapmaya yetkin meslek adamlarını biraraya toplamaktadır.

İçmimarlık, mekan kullanım geleneğiyle ilişkilendirildiğinde insanlık tarihi kadar eskidir. Oysa bir meslek olarak kurumsallaşması ve etkin olarak yaşamımıza girmesi 20. yüzyılın ilk yıllarına rastlamaktadır. Bu nedenle genç bir meslek olarak kabul edilmektedir. İçmimarlığın temel sorunsalı insandır. Diğer bir deyişle içmimarlık, insanlar için, insanlar tarafından üretilecek değerlerin, bu kişilerin yaşamlarına yönelik, onların daha iyi, daha doğru ve daha güzel yaşamalarını sağlayacak ortamların oluşturulması amaçlanmaktadır. Yapılan üretim “ister pratik ister düşünsel olsun insan için ve insanın yaşamına yönelik yapılmaktadır”. İçmimar elinde mekan, insan istek, beğeni ve gereksinimlerine uygun olarak biçimlenmektedir. Bu yolla, kullanıcıların iç mekanda huzurlu ve konforlu bir biçimde yaşamalarına olanak sağlamak amacındadır. Bunu yaparken, tanımlı alanlar, tanımlı işlevler ve en önemlisi, birey temeline indirgenecek nitelikte tanımlı kullanıcı gereksinim ve isteklerine karşılık aramaktadır. Bu süreç içmimarın kendi bilgi, görüş, deneyim ve yetenekleriyle yeniyi, farklıyı ve o güne kadar görülmemişi sunmaya çalıştığı bir süreçtir.
Kaynak insan olunca, süreç yaratıcı bireyler tarafından yürütülmeye başlandıkça ve en önemlisi zaman-mekan ilişkisi bu sürecin diğer bir belirleyicisi olduğu zaman, tasarlanan her ürün birbirinden farklı olmaktadır. Hatta aynı kullanıcıya, aynı içmimar tarafından aynı işlev ve mekanda tasarlanacak yeni bir proje mutlaka farklı bir sonuç ortaya çıkaracaktır. Çünkü zaman beğenileri, istekleri ve en önemlisi beklentileri değiştirmiştir. Bu da şu anlama gelmektedir: “İçmimarlık kültür gibi, kültür insanı gibi değişen ve zaman içinde gelişen bir algı, beğeni ve tasarım özelliğine sahiptir”.

İçmimarlık mesleği, doğası gereği doğal ve ekonomik kaynakları kullanarak insana fiziksel, psikolojik, kültürel ve sosyal anlamda etki etmektedir. İçmimar bu kullanım ve etkilerin her açıdan sonuçlarını öngörebilme yetisine sahip olmalı ve etik ilkelerden uzaklaşmamalıdır. Sürdürülebilirlik ise doğal, ekonomik ve sosyal/kültürel kaynakların korunması düşüncesi ve buna bağlı etkinlikler olarak tanımlanabilir. Bu çalışmanın amacı belirgin bir biçimde görülebilen ancak üzerinde oldukça az çalışılan sürdürülebilirlik ve içmimarlık ilişkisini detaylı olarak incelemektir. Bu ilişki hem kavramsal hem de uygulama boyutunda bulunmaktadır. Ekolojik boyutu öne çıkaran değerlendirme sistemleri, iç mekandaki yaşantıyla ilişkili tercihler, kullanım alışkanlıkları vb., ekonomik boyutu öne çıkaran yeşil tasarım ve sürdürülebilirlik etiketlerinin tercih edilirlikleri ve uzun vadede getirileri vb., sosyal/kültürel boyutu öne çıkaran toplumsal ilişkilerin geliştirilmesi ve ortak değerlerin korunması vb. konuların içmimarlık meslek disiplini içerisindeki yeri alanında yapılmış çalışmalar üzerinden değerlendirilecektir. Sonuçta elde edilen veriler ile içmimarın yükümlülük ve sorumlulukları ortak gelecek adına içmimarlık mesleği üzerine düşen görevler belirlenmiştir.

İçmimarlık alanının güncel lisans ve lisansüstü eğitim yapılanması incelendiğinde bölüme seçilmesi amaçlanan öğrencinin kriterlerinden başlayarak, lisans, lisansüstü eğitimi ve devamında akademik yükselme kriterlerine kadar uzanan değişkenlikler ve buna bağlı olarak bir tanım sorununa rastlanmaktadır. Sözü edilen değişkenlikler belli başlıklar altında toplandığında; lisans eğitimine kabul edilen öğrencilerin seçmeleri gereken puan türleri ve buna bağlı olarak bölüm isimleri, bölümlerin bulundukları fakültelerin isimleri, alana ait lisansüstü programlarının isimleri ile ait oldukları bilim dalları, bunların bağlı oldukları enstitü isimleri ve her üniversiteye ait akademik yükselme kriterleri şeklinde sıralanabilir.

Türkiye’de içmimarlık tarihi araştırılmamış, hatta bugüne
kadar saklı (!) kalmış bir gerçektir. Bu konuyla ilgilenen
akademisyenlerin az olması, ilgilenenlerin de kaynak ve
belgeye, zorluklarla ulaşabilmesi, bu alanda eser sayısının
oldukça az olmasına neden olmuştur. İçmimarlık ve içmimarlık
eğitiminin tarihi için iki önemli okul Mimar Sinan Güzel Sanatlar
Üniversitesi ile Marmara Üniversitesi’nin geçmişleri çok
önemlidir. 20. yüzyılın son yıllarına kadar bu iki okul dışında
eğitim veren bir başka okul olmaması, mezunlarının Türkiye’de
hizmet sektöründe çalışıyor olması, içmimarlığın tarihini bu iki
okulun değerleri paralelinde gelişmesini sağlamıştır. Bu
nedenle üniversitelerin kendi tarihleriyle ilgili yaptığı çalışmalar
ile meslek alanıyla ilgili bir çok kişinin anıları ve TMMOB
İçmimarlar Odası’nın İçmimar dergisinde yeralan belge
yayınları, yazı dizileri ve yapılan röportajlar Türkiye’deki
İçmimarlık Tarihine bugün itibariyle az da olsa bir ışık
tutmaktadır. İçmimarlık tarihinin araştırılması içmimarlık mesleğinin 100
yıllık dünyadaki ve Türkiye’deki gelişimini ortaya koyması
açısından önemlidir. Bu süreç içindeki paralellikler ve
benzerlikler aslında içmimarlık mesleğinin kurumsallaşması
sürecindeki öz değerlerini ortaya koyacaktır. Aynı zamanda
mesleğin varlığını ve kuramsal altyapısını tanımlamak,
eğitimini, uygulama alanlarını belirlemek ve geleceğini
kurgulamak açısından önemli değerler barındırmaktadır. Bu
nedenle içmimarlık tarihi her yönüyle araştırılıp yazılmaya
değer bir konudur.

İçmimarlıkta, ortaya konan düşüncelerin gerçekleşebilmesi için gerekli olan sürecin başlangıcını tasarım aşaması oluşturmaktadır. Bu aşamada ortaya konan değerler aslında sanal bir gerçeklik ya da canlandırmalardır. Bu sanal görselliğin “gerçek”e dönüşmüş olması mesleğin bir gereğidir. Bu gerçeklik için düşüncelerin uygulanmış olması yani bir ürüne/yapıta dönüşmüş olması beklenmektedir. Bu süreçte, kullanıcının sahip olduğu kültürel yapı, içmimarın sahip olduğu hem meslek kültürü hem de bireysel kültürün etkisiyle yapılandırılarak bir yaşam modeline dönüşmektedir.

İçmimarlık eğitimi, dünyada 20. Yüzyıl başlarında başlayan ve çok genç olarak kabul edilen bir eğitim alanı olarak kabul edilmektedir. Eğitimin gelişimi, küresel düzeyde yayılımı Türkiye’deki gelişimden farklı olarak gerçekleşmiştir. Özellikle Avrupa’daki gelişimin önünde hatta öncü nitelikler taşımaktadır.
1980’li yıllardan sonra Türkiye ekonomisinin farklılaşması özellikle içmimarlık mesleğinin hizmet sunumunun alternatifli olmasını, farklı teknolojik olanaklarla birlikte yeni malzemelerin kullanılmasına olanak tanımıştır. Giderek daha tanınan ve istek duyulan bir meslek olması nedeniyle birçok vakıf ve devlet üniversitesinde içmimarlık bölümleri kurularak bilinçsiz ve kontrolsüz bir büyüme yaşanmıştır.
Bu gelişim mesleğin özellikle kendine “yabancılaşması” sonucunu doğurmuş ve Tasarım Disiplini içinde yeralan diğer mesleklerin kuramsal ve uygulama alanlarına doğru kaymalar yaşanmıştır. Eğitimin ekseninde yaşanan bu kaymalar içmimarlık eğitiminin çeşitlenmesini ancak olması gereken bilgi ve değerlerden uzaklaşması sonucunu doğurmuştur. Buna karşın içmimarlık alanının özü tanımlı ve kesin çizgilerle çizilmiş ve hizmet sunumu belirli bir konumda yeralmaktadır.
Bu çalışma, içmimarlık eğitiminin geçmişi, yapısı, gelenekleri ve ilkeleri ile günümüzde yaşanan değişimleri ele alan bir yapı içerecektir.

Türkiye’de İç mekan düzenlemesi, Anadolu’nun mekan geleneğine bağlı olarak yüzyıllardır yapılmaktaydı. Ancak çağdaş anlamıyla içmimarlığın Türkiye’deki geçmişi 20. yüzyılın başlarına denk gelmektedir. Bununla birlikte içmimarlık eğitimi, 20. yüzyılın ilk çeyreğinde yapılandırılmıştır. Mesleğin gelişimi için kaynak gösterilebilecek olan uygulamalarla birlikte eğitimdeki gelişimi Amerika Birleşik Devletleri’ndeki (ABD) gelişime benzer bir süreci anımsatmaktadır. Hatta birçok aşamada eş zamanlı bir değişim gösterdiği de görülebilmektedir. Bu aşamada dünyada olduğu gibi Türkiye’de de mesleğin ilk dönemlerindeki adı iç dekorasyon olarak anılmış ve özellikle ikinci dünya savaşı sonrasında içmimarlık olarak anılmaya başlanmıştır.

İç mekan tasarımının oluşum ve gelişim süreci incelendiğinde, mekan kullanımının ilk çağlardan başladığı görülmektedir. Uygarlık tarihi boyunca, iç mekan kullanımı, zaman zaman mimariyle birlikte, zaman zaman mimariden bağımsız bir biçimde gelişim göstermiştir. Bu nedenle iç mekan tasarımı güçlü bir mekan geleneğinin uzantısı olarak kabul edilmektedir. Ancak, içmimarlık mesleğinin profesyonel oluşumuna baktığımızda ise, başlangıcın Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) gerçekleştiği, orada kurumsallaştığı görülmektedir. İlk uygulamalar, ilk profesyoneller, ilk eğitim hep ABD’nde gerçekleşmiş ve yine oradan dünyaya yayılmıştır. Bu yayılım, çoğunlukla Anglo-Sakson kültürünün egemen olduğu kıta ve ülkelerde daha etkin bir biçimde olduğu görülmektedir.
Mesleğin hem uygulama, hem de eğitim alanlarındaki ilk uygulamaları, 19. yüzyılın sonuna denk gelmiştir. Endüstri devrimiyle birlikte toplumlarda yaşanan değişimler mesleklere de yansımış, konusunda uzman, derinliğine bilgisi olan kişilerin gereksinimi artmıştır. Uzmanlaşmalar olarak adlandırılan bu dönüşüm içinde içmimarlık, üç alanın ilgili bölümlerinin bir araya getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. Buna göre içmimarlık, Güzel Sanatlar ve Süsleme (dekoratif) sanatlarının bir doğal gelişimi, Ev Ekonomisinin bir parçası, Mimarlığın odaklanan özel bir alanı olarak kabul edilmektedir. Bugün iç mekan tasarımı eğitim programlarının çoğunluğu, güzel sanatlar, mimarlık, ev ekonomisi/insan ekolojisi alanlarından yola çıkılarak uygulanmaktadır.  Oluşan bu yeni yapı, kullanıcı ile iç mekan yaşamının düzenlenmesiyle ilgili öğelere odaklanan özgün konuları içermektedir.

Mesleğin kuramsal ve sektörel gelişimi, geleceği ve yapılandırılmasıyla ilgili her konu, TMMOB İçmimarlar Odası’nın (İÇMO) ilgi alanı ve yükümlülükleri içindedir. İÇMO, meslektaşlarının onurlu bir biçimde mesleklerini yapmasını sağlayacak çalışma ortamlarını düzenlemeye çalışırken, çoğu zaman farklı sorunları da ele almaktadır. Bu sorunlar içinde İÇMİMARLIK terimi de bulunmaktadır.
Temel olarak, içmimarlıkla ilgili her konu, mesleğini iyi yapan, mesleği için endişe duyan ve en önemlisi bunu bir yaşam biçimi olarak kabul eden meslektaşlarımız için, duyarlılıkla yaklaşılması ve meslek adına doğruların aynı duyarlılıkla korunması gereken bir yaklaşımı hak etmektedir. Bu nedenle içmimarlık terim olarak da olsa duyarlılıkla bakılması gereken bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.
Dünya’da olduğu kadar ülkemizde de içmimarlığın kurumsallaşma sürecinde yaşanan interior design ile interior architecture terimleri arasındaki ikilem tartışılmaktadır. Bu kavramlarının tartışıldığı konuşmalarda içmimarlık, iç tasarım, iç mekan tasarımı gibi birçok kavramın yanında içmimarlık teriminin ayrı ya da birleşik yazılması da bu tartışmaların konusu olmaktadır.
Mesleğimizin adı olan “İçmimarlık” ya da “İç mimarlık” teriminin yazım farklılığı, belki üzerinde durulması gerekmeyen bir konu olarak düşünülebilir. Hatta bu tür bir tartışma komik! olarak bile değerlendirilebilir. Belki de bu konu üzerine kitaplar dahi yazılabilir. Bu tartışmadaki temel sorun bir zihniyet yaklaşımıdır. Yani, içmimarlığı nerede ve nasıl gördüğünüzle ilgilidir. Bu yaklaşım, neyi, nasıl yaptığınızla ilgili olan bir bakış açısıdır. Bir entelektüel kimliğin ve en önemlisi bir farkındalığın ortaya konması nedeniyle, küçük bir detay olsa arkasında büyük anlamlar taşımaktadır.

İçmimarlık mesleği, doğası gereği doğal ve ekonomik kaynakları kullanarak insana fiziksel, psikolojik, kültürel ve sosyal anlamda etki etmektedir. İçmimar bu kullanım ve etkilerin her açıdan sonuçlarını öngörebilme yetisine sahip olmalı ve etik ilkelerden uzaklaşmamalıdır. Sürdürülebilirlik ise doğal, ekonomik ve sosyal/kültürel kaynakların korunması düşüncesi ve buna bağlı etkinlikler olarak tanımlanabilir. Bu çalışmanın amacı belirgin bir biçimde görülebilen ancak üzerinde oldukça az çalışılan sürdürülebilirlik ve içmimarlık ilişkisini detaylı olarak incelemektir. Bu ilişki hem kavramsal hem de uygulama boyutunda bulunmaktadır. Ekolojik boyutu öne çıkaran değerlendirme sistemleri, iç mekandaki yaşantıyla ilişkili tercihler, kullanım alışkanlıkları vb., ekonomik boyutu öne çıkaran yeşil tasarım ve sürdürülebilirlik etiketlerinin tercih edilirlikleri ve uzun vadede getirileri vb., sosyal/kültürel boyutu öne çıkaran toplumsal ilişkilerin geliştirilmesi ve ortak değerlerin korunması vb. konuların içmimarlık meslek disiplini içerisindeki yeri alanında yapılmış çalışmalar üzerinden değerlendirilecektir. Sonuçta elde edilen veriler ile içmimarın yükümlülük ve sorumlulukları ortak gelecek adına içmimarlık mesleği üzerine düşen görevler belirlenmiştir.