Geç Tunç Çağı

Hititlerden kalan kaynaklara bakıldığında, çoğunlukla yapılan seferlerin anlatıldığı görülmektedir. Hititlerden kalan en eski yazıtlarından biri olan Anitta’nın yazıtında, genellikle yapılan savaşlar ve M.Ö. ikinci binin ilk yarısındaki Anadolu’da küçük devletçiklerin sert çekişmeleri gözlemlenir. Anitta’nın seferleri ve sonraki Eski Hitit Devleti’nin ilk güçlü krallarının yaptıkları başarılı seferler, Hititlerin ilk dönemlerinden beri organize ve güçlü bir orduya sahip olduklarını göstermektedir. Kaynakların azlığı ve Hitit Devleti’nin gücünü kaybetmesi dolayısıyla, ordunun Orta Hitit Dönemi’ndeki durumu çoğunlukla kestirilememektedir. Ancak bu dönemdeki büyük sefer hareketlerini haber veren yazılı belgelerin yokluğu, Hitit iç çekişmelerinin Devleti zayıflattığını göstermektedir. Bu sıkıntılı ve karanlık dönemden sonra başa geçen güçlü kral I. Şuppiluliuma, Hitit İmparatorluğu’nun temellerini atmıştır. Bu dönemdeki veriler ise çeşitli ve zengindir. Sonraki II. Muvattali döneminde imparatorluk, Levant ve Suriye de dâhil olmak üzere, Batı Anadolu’dan Kuzey Mezopotamya’ya kadar olan geniş toprakları kapsamıştır. Böylesi toprakları yönetmek ise ancak sağlam bir yönetim ve her zaman saldırıya hazır bir disiplinli orduyla sağlanabilirdi.

Der am Nordrand des hethitischen Reiches gelegene Fundplatz Oymaağac Höyük ist seit 2005 das
Ziel alljaehrlicher Forschungskampagnen, die mit Genehmigung des Türkischen Ministeriums für
Tourismus und Kultur, finanziert durch die Deutsche Forschungsgemeinschaft und im Auftrag der
Freien Universitaet Berlin unter der Leitung von Rainer Czichon und Jörg Klinger durchgeführt
werden. Im Blickpunkt stehen ein ca. 40x 40m grosser Tempel auf der höchsten Erhebung des Tells
sowie ein benachbartes Stadttor und ein überwölbter Treppen-gang. Verbirgt sich im Oymaağaç
Höyük, wie die bislang gefundenen 13 Keilschriftfragmente nahelegen, tatsaechlich die hethitische
Kultstadt Nerik, dann könnte diese unterirdische Treppe zur berühmten Quelle von Nerik führen, in
die sich der Wettergott von Nerik von Zeit zu Zeit grollend zurückzog und die Menschen mit einer
Dürreperiode bestrafte.
Ein zweiter Forschungsschwerpunkt bildet der Übergang von der hethitischen Grossreichszeit zur
nachfolgenden Eisenzeit, die am Oymaagac Höyük durch zahlreiche Gruben repraesentiert ist.
Wichtigstes Datierungskriterium bildet dabei die in den Gruben gefundene Keramik, die von Mehmet
Ali Yılmaz im Rahmen seiner Dissertation analysiert wird.
In hellenistisch-römisch-byzantischer Zeit löst Neapolis/Neoklaudiopolis (mod. Vezirköprü) das
ehemalige Nerik als zentralen Ort im 15x25km grossen und fruchtbaren Becken von Vezirköprü ab.
An die Stelle der bronzezeitlichen Nord-Süd-Achse zwischen Hattuscha und Nerik tritt eine Ost-West
Achse, die Amaseia via Neoklaudiopolis mit Pompeiopolis verbin-det. Seit 2013 untersucht Assoc.
Prof. Dr. Tönnes Bekker-Nielsen von der süddaenischen Universitaet in Kolding das Strassennetz von
Neoklaudiopolis in einem eigenen Forschungs-projekt.

The surface surveys of the Konya, Ankara and Kayseri provinces, which was carried out as part of the Mounds in Central Anatolia Project since 1985 was mainly oriented towards the discovery of the second millennium BC sites. The number of the second millennium BC sites appeared to be less than we expected to find. Most of these sites yielded material remains dating to the first half of the second millennium BC. The objective was to determine whether or not any karum apart of the Kültepe-Kaniş Karum of the Assyrian Trade Colonies Period existed along the trade route between Mesopotamia and Central Anatolia. Gömürgen Küllü Tepe and Yeşilhisar Küçüktepe discovered in 1989 and 1998 may be examples for such sites. These are large and well-preserved höyüks. Gömürgen Küllü Tepe yields each pottery type that is common at the Kültepe Kaniş Karum Ib and II. Yeşilhisar Küçüktepe is in approximately one-day walking distance from the Kültepe-Kaniş and is better represented in terms of pottery comparable to that of the levels Ib ve II. The analysis of the surface pottery obtained in the region comprising the Konya, Ankara, and Kayseri provinces show that the trade route of the Assyrian Trade colonies period stopped at the Yeşilhisar Küçüktepe and then moved west before it reached to Acemhöyük and Karahöyük. Karahöyük was an important center occupied at the western end of the Assyrian Trading network, which probably moved northwards through the eastern part of the Tuz Gölü. The investigations in the Konya region point to the presence of another route involving the Niğde, Ereğli, Karaman, Çumra, and Konya regions to the south of this route running westwards. The type and quality of the sherds found in the Ereğli region, in particular at Zencirli, indicates that this route must seriously be considered. A group of utilitarian pots (coarse ware) recovered from Yeşilhisar Küçüktepe with no apparent parallels among the repertoires of the Assyrian Trade Colonies period and that of Kültepe-Kaniş Karum and Gömürgen Küllü Tepe also remain important. They probably date to the second half of the second millennium BC, since close parallels for this coarse ware are known to us from the höyüks located in the Tuz Gölü district of the Konya Plain, the areas leading towards the Ankara Plain, and the Şereflikoçhisar area. The finds from Porsuk, Alişar, Boğazköy, Alaca Höyük, and Kuşaklı also support this inference. Apart from those ceramic assemblages of Küçüktepe, one of the most important exploration of the 1998 surveys in Kayseri were the rock hollows and the other archaeological materials in Emiruşağı dated to the second half of the second millennium BC. The results show that the finds of the Kayseri region display close similarities with those of the Konya Region. If the proposed relative dating is right, this utilitarian ware can be accepted as an evidence that the Kayseri region was also settled during the Hittite Empire Period.

Liman Tepe Batı Anadolu’nun en uzun süre iskan edilmiş yerleşimlerinden biridir. Bu uzun zaman
diliminde, Kalkolitik Çağ’dan itibaren çevre kültür bölgeleri ile ilişkiler içinde olan Liman Tepe,
bölgenin en önemli liman kentlerinden biri olmuştur. Yerleşimde üç mimari tabaka ile temsil edilen
Geç Tunç Çağı kültürü, Ege arkeolojisi için önemli kalıntı ve buluntular vermiştir.

Karia coğrafyası, mezar tipleri ve ölü gömme gelenekleri bakımından, bölgede bulunan kentlere göre farklılık gösteren ve oldukça zengin bir coğrafyadır. Geç tunç çağı ve erken geometrik dönem başlarındaki Karia bölgesinin mezar tipleri ve ölü gömme gelenekleri kentlere göre farklılık gösterse de bölge'de yoğunlukla tümülüs, pithos, urne, sandık ve oda mezarlar kullanılmıştır. Bölgede genellikle çoklu gömü ve ihnimasyon
tercih edilmiştir. Bunun dışında az da olsa kremasyon kullanılmıştır.
Bu çalışmada örnek olarak gösterilen İasos kentinde çeşitli tiplerde yüzün üzerinde mezar kazılmıştır. Bunlar genellikle doğu- batı doğrultusundadır ve aralarında yassı taşlardan yapılmış lahitler, yatay ya da dik yerleştirilmiş büyük urnelerin (pithos) içindeki inhumasyon
ve kremasyon gömüleri, amphora veya az çok dikdörtgen terrakotta lahitlerdeki kremasyonlar bulunur. Buradaki mezarlar genellikle çoklu gömü içerir. Karia bölgesinin geç tunç çağı ve erken geometrik dönem başlarındaki materyel kültürünü ise amphoriskos, minyatür sürahi, kılıç/kama parçaları ve fibulalar, iğne parçaları, küpe, yüzük ve iki kulplu kaseler oluşrturmaktadır. Karia bölgesinde söz konusu olan dönemler hakkında yapılan çalışmalar daha yeni hız kazanmaktadır. Dolaysıyla bölgenin geç tunç çağı ve erken geometrik dönem başları hakkında
en iyi bilgi veren ve kazısı yapılmış olan bazı kentler üzerinden genel bir derleme yapılmıştır. Bu kentler Pedasa, İasos, Hüsamlar ve Hydai'dir.
Karia bölgesinde bulunan Leleg Yarımadası’nın Erken Demir Çağı başlarının mezar tiplerinin mezar platformları, taş tümülüsler ve daha az sayıda olmak üzere merkezinde mezar odasına sahip çevirmelerden oluştuğu görülmektedir. Hydai/ Damıboğaz’da ise Erken Demir
Çağı’n ikinci yarısına ait oda mezarlar çok sayıda seramik buluntu içermeleri ile dikkat çekerler. Sandık ve pithos mezarlardan oluşan Erken Demir Çağı nekropolisi ile İasos, Erken Tunç Çağı’ndan itibaren bölge merkezlerinden ayrılan farklı bir manzara çizer. Leleg Yarımadası’nda mezarların yürüme zemini üzerine inşa edilmiş olmaları, çoklu gömü
geleneği uygulanması, Hydai/Damlıboğaz mezarlarının yamaçlarda anakaya içerisine inşa edilmiş olması ve çoklu gömü geleneği uygulaması gibi sebepler, Geç Tunç Çağı Güney Ege mezar mimarisi ve ölü gömme geleneğinin Karia’da devam etmekte ve yaşamakta olduğu
şeklinde yorumlanmasına sebep olmuştur. Çömlekçi mezarları için de aynı görüşler düşünülmüştür.

Troia jeopolitik önemi ve kendisine atfedilen kültürel anlamlardan dolayı doğu ve batının ilişkilerini anlamak için en eski örneklerden biridir. Troia’nın tarihi ticaret, savaşlar, doğal afetler ve göçler ile şekillenmiştir. Genellikle arkeolojik araştırmalarda bir kentin tarihini ortaya koymak için o kentin çekirdek bölgesi olan kısma ya da diğer bir değişle yukarı şehirlere odaklanılmaktadır. Ancak Anadolu ve Kuzey Mezopotamya örneklerinde de gördüğümüz gibi yukarı şehirler özellikle elit kesimin yaşam tarzlarını ortaya koymaktadır.
Her ne kadar aşağı kentleri araştırmak belirsiz ve riskli olsa da Korfmann bizlere modern metotlarla bir şehrin kapsamlı bir portresinin çizilebileceğini göstermiştir. Çalışmamızda Korfmann’ın makalesinde anlatılan Troia Geç Tunç Çağı ( M.Ö. 1600-1200) ve Demir Çağı’na (M.Ö. 1200-330) tarihlenen tabakalarda görülen aşağı şehir fenomeni ve ispatları tartışılmıştır. Ayrıca Korfmann’ın makalesinde neden Troia kentleşme yapısını Anadolu kentleri ile karşılaştırdığı incelenmiştir.



Troia is one of the oldest examples which to understand the relationship between east and west due to its geopolitical importance and having been ascribed a cultural meaning. Troia’s history has been taken shape by trade, wars, natural catastrophes, and migrations.
Generally, they have been focusing on the core area of the city -in other words, citadel- to uncover its past during archaeological research. However, citadels present elite people’s manner of life like as seen on the Anatolian and North Mesopotamian sites.
Korfmann proves to us that it is possible to demonstrate the comprehensive model of the city by using modern methods, although researching lower cities is ambiguous and risky.
In this paper, it is discussed Korfmann’s article which refers to the lower city phenomenon of Late Bronze Age (1600-1200 B.C.) and Iron Age (1200-330 B.C.) levels of Troia and its evidence. Furthermore, it is studied why the urbanization structure of Troia related to Anatolian cities in Korfmann's article.

GENÇ TUNÇ ÇAĞI MÖ 1500 civarında ya da az öncesinde başlayan Tunç Çağı artık ayrı bölümler halinde ele alınamaz. Bu tarihten itibaren, MÖ 1200 yılından hemen sonraki döneme kadar, Yakındoğu'daki tüm bölgeler hatta daha ötedeki alanlar tarihteki ilk uluslararası sistem kapsamında bir araya gelmiş, güce dayanan ve gerçekçi bir politika uygulanmaya başlanmıştı. Çoğu kez Geç Tunç Çağı olarak anılan bu dönemde Mezopotamya, Mısır Anadolu, Fırat'ın doğusu ve Ege'de birçok etkin imparatorluklar, krallıklar ve geniş bölgesel devletler oluşmuş, ittifaklar kurmuş, savaşmış ve sonunda çökmüştür Doğu Akdeniz 'de Kudüs, Halep ve Şam gibi kent-devletleri çoğu kez büyük güçlerin oluşturduğu politikaların oyuncağı olmuştur. Mısır'daki Tell el-Amarna'da sağlam kalan bir arşiv uluslararası ilişkiler ve güce dayalı politikalar konusunda son derece değerli bilgiler sunmaktadır Önde gelen altı oyuncu arasında ticaret, diplomasi ve savaş alanında-yürütülen ilişkiler bu dönemi tanımlar. Tunç Çağı'nın iki büyük imparatorluğundan başlayarak her gücün gerisinde yatanlar onların arasındaki birleşimin boyutunu kavramamıza yardımca olacak. Mısır'da MÖ 1550' de Hiksosların püskürtülmesiyle kurulan Yeni Krallık güneyde Sudan'dan kuzeyde Doğu Akdeniz'in içlerine kadar uzanan bir imparatorluk oluşturdu. Bu gelişmenin arkasındaki ideolojik güç, zaferin ve imparatorluğun baş tanrısı Amon-Ra adına inşa edilen tapınakta açıkça görülebilir. Mısır'ın gerek merkezinde, gerekse en uzak köşelerinde Amon-Ra tapınakları bir dünya imparatorluğunun göstergesiydi. Yeni Krallığın hükümdarı hemen her sanat ve edebiyat yapıtında Amon-Ra adına zaferler kazanan bir savaşçı olarak betimlenir. Bu dönemdeki en önemli fatihlerden biri Mısır'ın sınırlarını Güneybatı Asya'ya, Doğu Akdeniz'in içlerine kadar genişleten ve Tunç Çağı'nda büyük çapta altın çıkaran tek bölge Nübye'ye kadar ilerleyen 3. Thutmose'dir (saltanatı MÖ 1479-1425) Megiddo Savaşı'nda (MÖ 1479) Doğu Akdeniz' deki kentdevletleri koalisyonuna karşı savaşmıştır. Mısır'ın Afrika ve Yakındoğu'da egemenlik gücünü kanıtlayan bu savaş dünya tarihinin dönüm noktalarından biri sayılır. Bu savaşla ilgili anlatılanlar Amon-Ra'nın yaşamsal rolünü ortaya koymaktadır:

Mediterranean geography has been the meeting point of eastern and western cultures since the Bronze Age. The Levant region, which corresponds to Mesopotamia and Syria in the east, the Mediterranean in the west, Anatolia in the north and Egypt in the south, hosted the sophisticated civilizations of the ancient age and sustained their interaction with each other. Minoan civilization was the foremost sea kingdom of the Aegean in the first half of the second millennium BC. During this period, in the south of Anatolia, the Hurri-origin Mitanni, and in Mesopotamia, the Assyrian and Babylonian states were dominant powers. States that dominated the Mediterranean world to a great extent were Egypt -the gift of the Nile-, the Hittites in Anatolia and the Assyrian kingdom in Mesopotamia. The Levant coastline was administered by the city states. In the early Bronze Age, the dominant civilization was the Minoans, which was later superseded by the Mycenaeans in the second half of the 15 th century BC. With the Alalakh expedition of Hattusili, the Hittite state participated in the Mediterranean trade. However, the disturbances created by Ahiyawa and Arzawa in the west and Kaşka in the north prevented the full control over coastal regions. The Kingdom of Egypt captured strategic points in Syria and Palestine and settled military units there. The reason why the important political figures of the period and the city states in the region carried out all these political and military practices was due to the necessity of long-distance travels and the importance of the maritime trade economy at a level that could not be ignored. The purpose of this study is to examine the importance, development, political figures and political practices of the Mediterranean Sea Trade, which was concentrated especially in the Bronze Age, depending on the local paradigms by analyzing the obtained archaeological data in the international literature. Besides, it is aimed to make a general evaluation about how the maritime and commercial activities of the powerful Mediterranean civilizations were affected by the socio-cultural and economic processes and their balance of power in the ancient age.

Keywords: Maritime Trade, Mediterranean World, Levant Region.

This study deals with the tradition of Hittite female and male dresses, their variations and evolutions. The analysis is based on a catalog, created from Hittite artworks, which is designed in a chronological order from the old Hittite Period until the end of the Hittite Empire. These are Hüseyindede, Küçük Hüseyindede, Bitik, İnandık Jars; Kınık Bowl; Silver Rhyta; and wall reliefs of Alacahöyük, Yazılıkaya, Boğazköy, Hanyeri Gezbel, Gavurkale, Hemite, Hatıp, Taşçı, Karabel, İmamkulu, Sirkeli, Fraktin, and Eflatunpınar as well as small figurines and amulets. A total of 134 figures are examined.
They belonged to god, goddess, king, queen, priest?, acrobat, hunter, musician, singer?, clapper, dancer and people, who pull horse, bull and chariot, carry staff, offer liquids. The women, the men and the hybrid creatures are classified according to their characterization of the dress. The figures are examined according to their context and act in the scene, due to which they and their dress were attempted to defined and identified.
Hittite art Works give an insight in to the daily life and cultic rituals. Their behavior and their outlook can also be derived from the depictions. As a result, 16 types of men’s dresses and 6 types of women’ dresses were identified. These types are additionally divided into sub-types in terms of details like the length of the skirt, sleeve and the low-cut. In general men’s dresses has a greater variety, whereas women’s dresses are less diverse. Women dresses are simple and undecorated as well as they comprise of long skirts.

Paper on IRERP's Bakla Tepe Late Bronze Age Built Chamber Tomb Excavations !


Erkanal, H. 200X, Οι νέες έρευνες στο Bakla Tepe της Σμύρνης (Νew investigations at Bakla Tepe, Izmir), in: Βούλγαρη Ε. (επιμ./ed.), Προϊστορική έρευνα στην Ελλάδα και οι προοπτικές της: Θεωρητικοί και μεθοδολογικοί προβληματισμοί, Πρακτικά διεθνούς συμποσίου στη μνήμη του Δ.Ρ. Θεοχάρη, Θεσσαλονίκη-Καστοριά, 26-28 Νοεμβρίου 1998 (Τhe prehistoric research in Greece and its perspectives: theoretical and methodological considerations, Proceedings of international symposium in the memory of D.R. Theocharis, Thessaloniki-Kastoria, 26-28 November 1998), Thessaloniki: University Studio Press, 85-92.

ARKEOLOJİ DERGİSİ hakemlidir ve Mayıs ayında olmak üzere yılda bir kez basılmaktadır. TÜBİTAK/ULAKBİM Sosyal Bilimler Veri Tabanlarında taranmaktadır. Published once a year in May. EGE ÜNİVERSİTESİ EDEBİYAT FAKÜLTESİ'nin izni olmadan ARKEOLOJİ DERGİSİ'nin hiçbir bölümü kopya edilemez. Alıntı yapılması durumunda referans gösterilmelidir. Yazıların yasal sorumluluğu yazarlara aittir. It is not allowed to copy any section of ARKEOLOJİ DERGİSİ without the permit of EGE ÜNİVERSİTESİ EDEBİYAT FAKÜLTESİ ARKEOLOJİ DERGİSİ'ne gönderilen makaleler aşağıdaki web adresinde bu cildin son sayfalarında belirtilen formatlara uygun olduğu takdirde yayınlanacaktır. Articles should be written according to the guideline mentioned in the following web adress or on the last pages of this volume. ARKEOLOJİ DERGİSİ'nin yeni sayılarında yayınlanması istenen makaleler için yazışma adresi: Correspondance addresses for following submissions for ARKEOLOJİ DERGİSİ

ÖZ Babası III. Hattuşili'den bölgesinde söz sahibi ve etkili bir devlet devralan IV. Tudḫaliya Hitit İmparatorluk Döneminin en önemli krallarından birisidir. Bu çalışmada, Tudḫaliya'nın krallığının ilk yılları ve bu yıllarda yaşanılan olaylar ile önemli politik bir sorun haline gelen "Kurunta" meselesi incelenmiştir. İki başlıkta incelenen konular arasında önemli bağlantılar mevcuttur. Çünkü abisi zorla tahttan indirilen hanedan üyesi Kurunta ile Kurunta'nın abisini zorla tahttan indiren III. Ḫattušili'nin oğlu Tudḫaliya, gençlik yıllarında beraber büyümüşlerdir. Kurunta'nın Tudḫaliya'nın krallığını kabul eden ve destekleyen birkaç aile üyesinden biri olduğu da bilinmektedir. Kurunta, sonraki süreçte Hitit tarihinin önemli konularından birisi haline gelecek olan ve fitilleri III. Ḫattušili döneminde ateşlenen taht mücadelesinin en önemli aktörü haline gelecektir. Bu çalışmada aile içi iktidar meselesi olan Kurunta konusunun yanında Tudḫaliya'nın kronolojideki yeri, ailesi, gençliğindeki görevleri literatür araştırması ile sunulmaya çalışılmaktadır.

Batı Karadeniz kıyısında bulunan İnönü Mağarası'nda yürütülen araştırmalarda, III. tabakaya ait ahşap tabanlar açığa çıkarılmıştır. Bu tabanlar üzerinde metalden yapılmış çok sayıda alet, süs eşyası ve silah ele geçmiştir. Yine aynı kontekste, iyi korunmuş bir adet tunç boğa heykelciği ve bir adet pişmiş toprak heykelcik bulunmuştur. Heykelcik başı, stil olarak Hitit tasvir sanatından tanınan insan tasvirleri ile benzerlik göstermektedir. Buluntuların ele geçtiği ahşap tabanların her birinden alınan karbon örnekleri de M.Ö. 1431-1285 ile Kal. MÖ 1295-1123 aralığını vermiştir. Bu bağlamda Batı Karadeniz Bölgesi’nde önceki yıllarda tesadüfen ele geçen Geç Tunç Çağı’na ait bazı tekil bulgulara ek olarak, ilk kez sistemli kazılarla, tanımlı tabakalarda bulgular elde edilmiştir. Söz konusu bulguların Hitit kentlerinde ele geçen örnekler ile yakın benzerlik göstermesi, Batı Karadeniz Bölgesi’nin Hitit Ülkesi ile uzun yıllardır sorgulanan ilişkisi hakkında ipuçları sunmaktadır. Bu çalı...