Fantastik Edebiyat

Puslu Kıtalar Atlası (1995)*, İhsan Oktay Anar’ın ilk romanıdır. Yazarın bu yapıt dışında Kitab-ül Hiyel (1996) ve Efrasiyab’ın Hikâyeleri (1998) adlı iki romanı daha vardır.
İhsan Oktay Anar’ın bu kitabı, ilk bakışta tarihsel bir roman izlenimi verebilir. Oysa Puslu Kıtalar Atlası, her ne denli tarihsel bir zaman ve uzamda geçen maceraları, o dönemin diliyle anlatan bir roman olsa da, tarihte gerçekten yaşanmış bir sorunu ya da olayı ele almamaktadır. Bu bakımdan tarih Puslu Kıtalar Atlası’nda yalnızca bir atmosfer oluşturma ve dekor işlevi görür. Ancak Anar’ın romanında  asıl dikkati çeken ve çözümlemede odağa alınması gereken özellik, olay örgüsünün düzenleniş biçimidir. İşte bu nedenle Puslu Kıtalar Atlası, öncelikle olay örgüsü bakımından incelenmelidir.

Başka Zaman Kütüphaneleri adıyla çevrilmiş olan The Library, Sırp yazar Zoran Živković'e 2003 yılında Dünya Fantezi Ödülü'nü kazandıran ve ayrıca yazara birçok ülkede ün getiren bir öykü kitabı. Toplam altı kısa öyküden oluşan kitap modern zamanlarda, hepimizin içinde yaşadığı dünyada, sıradan adamların başından geçen fantastik olayları konu alıyor. Hepsi farklı görünse de bu öyküleri birbirine bağlayan ve aslında birbirinin uzantılarıymış gibi hissetmemize sebep olan öykülerin hepsinin kitapları ya da kütüphaneleri merkeze koyuyor olması. Fantastik olanın insan zihninde oluşturduğu şaşkınlığın bir sonucu olarak düşünülebilir mi bilinmez ama, bu öyküler insanda garip bir korku ve sıkışmışlık hissi yaratmaktan da geri kalmıyorlar.

Gerçekçi ve olağanüstü unsurların bir araya geldiği bir tür olan Büyülü Gerçekçiliğin İhsan Oktay Anar’ın Puslu Kıtalar Atlası adlı romanında dikkate değer bir etkisi bulunmaktadır. Bu akıma ait eserlerde tipik olarak, doğaüstü unsurlar anlatıcı tarafından son derece olağan karşılanmakta, herhangi bir kuşkuya, hayrete ya da alternatif açıklamalara yer verilmemektedir. Olağanüstü olayların yer aldığı kurgular için çoğu zaman mitolojilerin ve inançların materyal olarak kullanıldığı Büyülü Gerçekçilik akımına uygun bir biçimde, Puslu Kıtalar Atlası’nda halk efsaneleri, masallar ve büyü gibi yerel unsurlardan esinlenilerek meydana getirilen kurgular döneme ait tarihi, dilsel ve teknik anlamda gerçekçi unsurlar ile harmanlanmaktadır. Bu iki düzenin görünür bir karşıtlık ya da uyumsuzluk olmaksızın birlikte varoluşunda romanın anlatıcısının yarattığı masalsı atmosferin ve mizahi biçemin etkisi bulunmaktadır. Büyülü gerçekçilik akımına özgü yapılardan yararlanılarak olağanüstü niteliklere büründürülen tarihi uzam, karakterler, olay örgüsü ve motiflerin yer aldığı bu roman çağdaş Türk edebiyatında yenilikçi bir eser olarak yerini almıştır.
Bu çalışmada, söz konusu eserdeki büyülü gerçekçi niteliklerin ayırt edilmesi için Wendy B. Faris tarafından önerilen beş ana ve dokuz ikincil özellik temel alınmaktadır. Bununla birlikte, ilgili edebi akımın belirgin niteliklerinin romanda yansıyan kültürel, tarihi ve geleneksel öğeler ile birleşimleri ve buna bağlı olarak yapılan biçemsel tercihler de değerlendirilmektedir.

Vladimir Propp'un masallar üzerine yaptığı çalışmalar, yapısalcı yöntemin halkbilimi alanındaki ilk uygulama örnekleri arasındadır. 1928 yılında kaleme aldığı Masalın Biçimbilimi adlı eserinde olağanüstü masallar olarak adlandırdığı masal grubunun aynı biçimsel yapıya sahip olduğunu tespit eden Propp, bu biçimsel özellikleri açıklarken masal kahramanlarının temsil ettiği yedi eylem alanından, anlatının hangi biçimlerde sürdüğüne yönelik anlatı şemalarından ve her olağanüstü masalı kapsadığını öne sürdüğü otuz bir işlevden bahseder. Bu çalışmada Vladimir Propp'un bu yapısalcı yöntemi açıklanmış ve incelenmiştir. Ona getirilen ve getirilebilecek eleştirilerle birlikte Propp'un Ferdinand de Saussure ile Jacquas Derrida'nın kuramları ekseninde değerlendirilmesine de yer verilmiştir. Propp'un yapısalcı yönteminin ve bu kapsamdaki çalışmalarının çok kısıtlı bir geçerlilik alanına sahip olduğu ama bilhassa bazı masal türlerinde evrensel sonuçlar elde edilmesini mümkün kıldığı ortaya koyulmuştur. Temel kaynak kitap olarak yazarın Morphology of the Folktale isimli eseri kullanılmış, ayrıca bu alanda yapılan belli başlı bazı çalışmalara başvurulmuştur. Son bölümde J.R.R. Tolkien'in Hobbit isimli eseri üzerinde Propp'un yöntemi uygulanmaya çalışılmış ve ortaya çıkan sonuçlar detaylı olarak sunulmuştur.

Bu çalışmada, Hıristiyanlaşan Ortaçağ'da eskil inanç sistemlerinden gelen fantastik yaratık imgelerinin ilahi ve kötücül yükümlülükler üstlenerek edindikleri korkutucu görünümlerini 17. yüzyılda Aydınlanma ile 19. yüzyılda da Romantizm ve Kara Romantizm ile yitirmeleri Modern çağda ise popüler kültürün etkisiyle metalaştırılmaları irdelenmiştir. Antik dönemlerden gelen mitolojik yaratıkların edebiyat, sanat ve modern çağın görüntü estetiğine yansırken Ortaçağ'da sahip olduğu grotesk görüntüyü zamanla yitirmesi, toplumsal ve edebi değişimler dışında inanç ve felsefi bakış açılarının ışığında değerlendirilmiştir. Edebiyat ve sanattaki yeni yaklaşımların 18. yüzyılda yükselmesiyle değişen kötülük algısı ve bunun biçimlere yansıması yeni canavar ve yaratık imgelemleri ortaya çıkartmıştır. Bireyin yalnızlaşması, geçmişe nostaljik özlem ve dünyayı yeniden büyülü kılma gibi romantik düşlerle hareket eden sanatçılar; Şeytan gibi erken dönemde insanlığın düşmanı sayılan bir figürü de yeniden yorumlamış, isyankar kahraman imgesini yaratmıştır. Kara Romantizm, Sembolizm, Sürrealizm gibi insanın ve toplumun bilinç altında gizlenen karanlık düşleri yüzeye çıkartarak nostaljik bir güdüyle eskil dönemlerden faydalanarak yeni mitolojiler yaratma arzusundaki sanat akımları incelenmiştir. Popüler kültür ve sinemanın da etkisiyle çağdaşlaşarak yeni biçimlerde ortaya çıkan fantastik imgelemlerin inançsal ve sosyolojik kökenleri ile sanata yansımaları araştırılmıştır. İnsanın yücelik arzusuyla fetiş bir korku ve fantezi nesnesi biçiminde kodladığı bu vampir, cadı, yaratık, şeytan gibi imgelemlerin değişim ve dönüşümlerinin ardındaki duygu ve güdüler tarihsel ve sosyolojik nedensellerle irdelenmiştir.

Fantastik anlatılardan önce sözlü olarak nesilden nesile aktarılan, bir insanın veya toplumun yaşamını, mücadelelerini, hikâyelerini dilden dile çocuklara anlatan masallar yıllar boyunca önce yazıya, sonrasında ise beyaz perdeye yansıtılmıştır. Böylece gündelik yaşamlardan ortaya çıkarılan mitler, semboller ve hikâyeler daha renkli bir biçimde sinemaya uyarlanmıştır. 20.yy’da teknolojinin gelişmesi ve sinemanın sanayileşme sürecine girmesi ile yapılan çok sayıda fantastik masalsı filmler, kendini yine kendi içinde yenileyerek ve dönüştürerek var olmayı başarmıştır. Klasik anlatı biçiminin temelini oluşturan masallar, postmodern dönemde metinlerarası etkileşim içine girmiştir. Kendi içinde yeni metinler, yeni anlamlar üretmeye başlayan sinema, bu doğrultuda izleyiciye yeni bir haz ve yeni mitolojik öyküler aktarırken diğer yandan da günümüzde izleyiciye geçmişten izlekler sunmaya devam etmektedir. Sinema başlangıcından itibaren belgesel tür ile dış gerçekliği olduğu gibi yansıtan hikâyeler üretmenin yanı sıra günümüze kadar Melies’in gittiği yoldan düşsel ve fantastik anlatı yapıları kurgulamaya devam etmiştir. Çalışmamızda bu doğrultuda sinemada masalsı anlatı ve mitolojik ögeleri incelemekte ve bu bağlamda ‘Pan’ın Labirenti’ filmi örnek alınmaktadır.

Özet
Popüler edebiyat belirli formülere uygun olarak üretilen eserlerden oluşmaktadır. Bu eserlerde basmakalıp kişi ve olaylar kullanılmaktadır. Popüler edebiyatın bir başka özelliği de okuyucuların günlük hayattan kaçma ve rahatlama isteklerine cevap vermesidir.
Türk edebiyatında roman, ilk yazılmaya başladığı günlerden bu yana, sürekli olarak ülke sorunlarını işlemiştir. Yansıtmacı bir edebiyat olduğu için okuyucuların beklentilerini dikkate almamış, bunun yerine kendince ciddi meseleleri gündeme getirmiştir. Yazarlar gibi akademi de popüler edebiyatı önemsememiş, eğlencelik ve gelip geçici olarak görmüştür. 
1980 yılında gerçekleşen askeri darbe ülkedeki tüm sosyal siyasal dengeleri yeniden kurmuştur. Edebiyatçılar bu süreçte siyasal konuları ele almaya çekinmiş zamanla popüler edebiyata yönelmişlerdir. Popüler edebiyatın gelişmesinin bir başka önemli nedeni de okuyucuların Batılı popüler romanları okuma imkânlarının gelişmesidir. Bu dönemde eski türlere ek olarak yeni popüler türler ülkemizde gelişme göstermiştir. 

Summary of Article
Popular literature include works produced in accordance with a specific formulas. In these books stereotypes and similar events are used. Another feature of popular literature is giving a chance to the reader to escape and relax from daily life.
Since the beginning days of the novel in Turkish literature it has continuously
functioned as the reflector of the country's problems. As being a mimetic literature it has been taken it’s own serious issues into account rather than the expectations of readers. The authors did not give any value to the popular literature just like academy and saw these works as recreational and temporary.
The military coup in 1980 re-established all the political and social balance of the country.  Authors have been wary the political issues at this process and leaned to popular literature. Another important reason for the development of popular literature is readers’ better opportunities to read Western popular novels. During this period, in addition to the former genres new popular genres has been developed in our country.

Öz:
Ahmet Bican Ercilasun tarafından yazılan Türk’ün Kayıp Kitabı Ulu Han Ata adlı
roman fantastik macera türünde kurgulanmış, tematik olarak Türklük ve Türkçülük
düşüncesi etrafında şekillenmiştir. Geleneksel anlatımızın önemli bir parçası olan olağanüstü
unsurlarla örülü fantastik roman birkaç eser dışında neredeyse 20. yüzyılın sonlarına kadar
Türk edebiyatında ihmal edilen bir tür olmuştur. İncelenen eserin Türk edebiyatının hâlâ arzu
edilen popülariteyi yakalayamayan fantastik roman türünde olması bu bakımdan önemlidir.
Bu nedenle bu çalışmada öncelikle eser fantastik nitelikleri bakımından değerlendirilmiş,
bununla beraber romanda yazarın yaşamıyla paralellik arz eden birçok husus tespit edilerek
söz konusu hususlar anlatımcılık kuramı ekseninde eseri anlamlandırmak için kullanılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Ahmet Bican Ercilasun, fantastik roman, Anlatımcılık Kuramı

Eskiden meraklılarının alayla karışık bir aşağılanma ile karşılandığı rivayet edilen bilimkurgunun, bugün, edebiyattan sinemaya, mimariden eğitime oradan geleceğe ilişkin siyasi öngörülere kadar bir dizi alanda etkilerini gözlemlemek sıradanlaştı. Gerçi hâlâ onu çocukça ya da saçma bulanlar yok değil. Yine de özellikle bilimsel faaliyetlerin şaşırtıcı sonuçları, bilimkurguya kuşkuyla yaklaşanları bile etkisine almakta gecikmiyor. Üstelik geçmişteki pek çok bilimkurgu tahayyülünün somut uygulamalarını ya da formlarını bugün bir gerçeklik olarak yaşıyoruz.

Türk Dili ve Edebiyatı'na bilinen alt kategoriler dışında bir kategori daha eklenip gözden kaçırılan eserler ve bilgilerin incelenmesi için tasarlanmış bir plan örneğidir. I try to add a sub categoty to Turkish Literature to catch the important works and books that people dont look or escaped review.

Bilge Karasu’s narration “Kılavuz” was evaluated in this article. In terms of the word number, the complexity of interpersonal relationships and the themes of the narration, “Kılavuz” is a novel. The women in the narration aren’t among the main characters, they only stand like an object. “Kılavuz”, with its dreams, mysterious characters, blurred expression and its extraordinary sides it is a fantastic novel. Death, suicide and play themes were given within the main
theme guiltiness.

İnsanlık tarihi açısından hikaye anlatma geleneği, sihirli efsanevi söylencelere ve yazıtlara dayanan, ortak bir düş kurma ihtiyacının ilk ürünlerini oluşturan köklü bir geçmişe sahiptir.Gerçek dünyadan farklı olarak, doğaüstü motiflerle bezeli fantastik dünyalar, insanlara düşlerinin peşinden gidebilme imkanı vermektedir. Reel olanın karşısında duran fantazya, insanlık tarihinin her döneminde çekiciliğini korumuştur. Toplumlar geliştikçe, bireylerin dış dünyayı anlamlandırma evresinde fantazya aracılığı ile yorumlanan gerçekler de, kültürlerin birbirlerinden farklı anlatılara sahip oldukları, dinamik bir yapıyı meydana getirmiştir. Kökeni çok daha eskiye dayanan fantazya, sinema sanatının ortaya çıkışı ile birlikte kitlelere seslenmeye başlamış ve artık gözle görülebilir hale gelmiştir. Sinemanın bir dalı olan animasyon ise, cansız nesneleri hareket ettirerek canlı gibi gösteren, bu sayede insanları fantazyaya yaklaştıran illüzyonu sağlamaktadır. Temelde benzer işleve sahip olan anime kavramı ise, Doğu kültürüne özgü bir olgu olarak fantazyayı kullanmaktadır. Batı ve Doğu kültürünün ortak bir ‘fantastik evren’ temasından çıkarak kültürel, mitolojik, sinematografik, dinsel, tarihsel bazı ögelerden etkilenerek farklılaşması ve bu anlamda ele alınan iki film içerisinde, farklılaşmanın nasıl gerçekleştiğini anlatmak,genel anlamda çalışmanın konusunu teşkil etmektedir. Amaçlı örneklem etrafında Batı kültürü temsili olarak, 1951 yapımı Alice Harikalar Diyarında (Clyde Geronimi, Hamilton Luske, Wilfred Jackson) ve Doğu kültürü temsili olarak da, 2001 yapımı Ruhların Kaçışı (Miyazaki Hayao) filmleri seçilmiştir. Örneklemler, ait oldukları kültürlerin köklerinden gelen kurgusal hikayecilikten beslenmeleri, fantastik evren temasını tam olarak taşımaları ve her iki kültür içerisinde popüler olmaları bakımından çalışmanın konusu ile uyum içindedir. Çalışmada Roland Barthes’ın Göstergebilim yönteminden yararlanılmıştır. Çalışmada, seçilen örneklemlerin ait oldukları kültürlerden gelen birtakım unsurlar etrafında şekillenerek ortaya çıktığı ve bu anlamda Doğu ve Batı’nın kültürel farklılıklarının, sinema alanındaki fantastik evren yaratımında etkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Bir çocuğun yetişkinler dünyasından kaçıp her açıdan güçlü olduğu bir yere gitmesi fikri bana çok ilginç geldi." Harry Potter kitaplarının cildinde okuru, kitabın yazarı J. K. Rowling'den alıntılanan bu pasaj karşılar. Seri boyunca Harry Potter'ın Mugglelar (büyücü kanı taşımayan insanlar) dünyasındaki sıradan hayatından kaçıp sihrin, büyünün ve olağandışılıkların dünyasında yaşadığı maceraları okuruz. Fakat seri ilerledikçe anlarız ki Harry sadece daha güçlü olacağı bir dünyaya gitmemiştir; büyücü dünyasının dirlik ve düzeni için belki canı pahasına mücadele etmekle yükümlü olduğu bir savaşın da içindedir aslında. Bu savaş, büyücü kanının üstünlüğünü savunan Karanlık Lord Voldemort ve takipçileri ile ona karşı savaşan iyiler arasında geçer. Harry bu savaşın merkezindedir, çünkü Voldemort onu öldürmeye çalışırken yok olmuş, ekibi Ölüm Yiyenler dağılmıştır. Seri boyunca Voldemort'un geri dönme ve Harry'nin onu engellemeye çalışma mücadelesini okuruz. J. K. Rowling'in 1997'de Harry Potter and The Philosopher's Stone adıyla başlayan serisi, 2000 yılında Ülkü Tamer tarafından çevrilerek Türkiye'ye gelir ve özgün ismine paralel biçimde Harry Potter ve Felsefe Taşı olarak satışa sunulur. İkinci kitaptan, 2007 yılında serinin

İnsanın temel ihtiyaçlarının ardından gelen ilk sorunu muhtemelen adını beğenmemesidir. "Benim adımı neden … koydunuz?" sualini ya da "İsmimi hiç sevmiyorum!" cümlesini kendimden ve çevremden o kadar fazla duydum ki neredeyse çocukluğuma dair ilk önemli sorunum diyebilirim. "İnsanın adı onunla en az ilgili olan yanıdır."[1] diyen Atılgan ile "Herkesin adı önemlidir, isimler insanın kimliğidir ve kimliği tercüme edemezsiniz."[2] diyen Izaguirre"nin ortasında bir yerde olan "ad" ile ilgili düşüncelerimi özellikle Le Guin"in yazdığı Yerdeniz Büyücüsü değiştirdi ve isimleri özel bir yere koydu benim için. Fakat bir de Yerdeniz"in üzerine Türk Mitolojisi kitapları geldi ki bu ad koyma ritüellerini fazla fazla önemsemeye başladım. Benim bu önemseme yolculuğumu şimdi epey kısa bir biçimde, sizi sıkmadan ele almaya çalışacağım.