Anadolu Arkeolojisi

Antalya'nın tarih öncesi izlerini ilk olarak Katran Dağı* ve çevresinde görmekteyiz. Bunlardan en önemlisi Karain Mağarası; günümüz Güllük Milli Parkı sınırları içerisinde yer almaktadır. 500 bin yıllık insan izlerinin yanı sıra, ''Neandertal'' insanına ait bazı buluntular da bu mağaradan çıkartılmış ve Antalya Arkeoloji Müzesi'nde sergilenmektedir. Katran Dağı etrafında yer alan ''Kırkgöz'' su kaynakları her dönem av hayvanlarını ve beraberinde insanları çeken; dönemsel felaketlerden en az hasarla kurtulabilmiş bir bölgedir. Antalya'nın tarih öncesi mağara yerleşimi, sadece Katran Dağı etrafıyla sınırlı değildir. Geyikbayırı, Elmalı ve Traverten basamak mağaraları da yine önemli merkezleridir.

Mezopotamya, Eskiçağ tarihinde oldukça önemli bir yere sahiptir. Fırat ve Dicle nehirleri arasında kaldığı için "iki nehir arası" anlamına gelen ismin verildiği bu memleket, dört tarafından doğal sınırlarla ayrılmıştır. Bölge; doğuda İran Dağları'nın batı etekleri, kuzeyde Doğu Anadolu Dağları'nın güneyi, güneyde Basra Körfezi, güneybatıda Arabistan Yarımadası, batıda ise Suriye ile çevrilmiştir. 1 Bölgenin coğrafi konumu Sumerlilerin sosyal ve siyasi yaşantılarının şekillenmesinde büyük ölçüde etkili olmuştur. Şehir ve kasabalarının çoğunu Fırat kıyılarında kurmuşlar ve Fırat'ın taşkınlarından korunmak için bölgeye yerleştikleri günden itibaren setler, bentler ve kanallar yapmak durumunda kalmışlardır. Şehirlerini suni tepeler üzerine kuran Sumerliler memlekette taş bulunmadığından evlerini ve tapınaklarını tuğladan veya kerpiçten yapmışlardır. 2 Sumerlilerin gerek kendi çağlarındaki gerek daha sonra var olan kültürler üzerindeki etkilerini iki kaynaktan izleyebiliyoruz: Arkeolojik buluntular ve yazılı belgeler. Bu etkiler mimaride, sanatta, teknikte, sosyopolitik kurumlarda, bilimde, edebiyatta ve dinlerde kendini göstermektedir. Mimaride kullandıkları yapı sistemi, tarımdaki faaliyetleri, icat ettikleri yazı, kültürel gelişimleri, şehir idareciliği, kanunları, bilimsel çalışmaları, tıp alanındaki buluşları, edebi eserleri vs. kendilerinden sonra pek çok dünya medeniyetine kaynak olmuş ve temel teşkil etmiştir. 3 Kazılarda çıkarılan tapınakların, sarayların, hatta özel evlerin yapı stili ve tekniği, daha sonraki milletlerin mimarisini şu veya bu şekilde etkilemiştir. Bundan en az beş bin yıl önce Sumerlilerin uyguladıkları kemer kubbe sistemi, sütunlar, yuvarlak pencereler, mozaikler, duvar süsleri Ortadoğu'da olduğu gibi Yunan ve Roma yoluyla batı mimarisine de girmiştir.

Yerli halkın Höyük Tepe olarak adlandırdığı Maşat Höyük, Zile'nin, kuş uçuşu 20 km. güneyinde, Ankara'nın 312 km. kuzeydoğusunda ve bugün de aynı adı taşıyan Maşat Ovası'nın ortasında yer almaktadır. Maşat Köyü'nün -ki günümüz ismi Yalınyazı'dır-1500 m. batısındadır. Ovanın etrafı dağlarla çevrilidir. Günümüzde kurumuş olan iki dere yatağı eski çağlarda bölgenin su ihtiyacını karşılandığı su kaynakları olmalıdır. Köyün batı ve güneybatısında, düz ovada I. zamanın mermerleşmiş kalker blokları, büyük kitleler halinde yükselmektedir. Maşat Höyük bunlardan birinin üzerinde oluşmuştur. Bu kaya taban Maşat Höyük sitadelinin en yüksek noktasını teşkil etmektedir 1 . Hemen yakındaki dağlardan temin

Anıtsal Roma Mimarisi örnekleri olarak mezar yapıları çeşitlilik ve zenginlik göstermektedir. Roma İmparatorluk Dönemi’nde Anadolu’da yapılmış anıtsal mezar yapıları da plan türleri ve formlarda çeşitlilik göstermektedir. Çalışmamızda Anadolu’da örnekleri günümüze kalmış kenotaph, piramit çatılı, rotondo ve tapınak formunda inşa edilmiş anıtsal mezar türlerinin mimarisi incelenmiştir. Anadolu’da bulunan çalışmamızda incelenmiş kenotaph türü mezarlar Limyra Gaius Caesar Kenotaphı ile Selinus/Traianopolis Traianus Kenotaph’larıdır. Piramit çatılı mezar anıt yapıları ise Assos Publius Varius, Milas Gümüşkesen ve Kelenderis Dörtayak Anıtıdır. Antalya Hıdırlık Kulesi Anadolu’daki rotondo anıt mezar türüne tek örnektir. Anadolu’da örneklenen ve incelenen tapınak mezarlar ise Assos, Myra, Elaiussa Sebaste, Patara, Side ve Kappadokia Komana anıt mezarlarıdır. Çalışma farklı tipolojide ve bölgelerde bulunan anıt mezarların ortak mimari özellikleri ortaya koyarak ve bölgesel farklılıkları incelemektedir.

Der am Nordrand des hethitischen Reiches gelegene Fundplatz Oymaağac Höyük ist seit 2005 das
Ziel alljaehrlicher Forschungskampagnen, die mit Genehmigung des Türkischen Ministeriums für
Tourismus und Kultur, finanziert durch die Deutsche Forschungsgemeinschaft und im Auftrag der
Freien Universitaet Berlin unter der Leitung von Rainer Czichon und Jörg Klinger durchgeführt
werden. Im Blickpunkt stehen ein ca. 40x 40m grosser Tempel auf der höchsten Erhebung des Tells
sowie ein benachbartes Stadttor und ein überwölbter Treppen-gang. Verbirgt sich im Oymaağaç
Höyük, wie die bislang gefundenen 13 Keilschriftfragmente nahelegen, tatsaechlich die hethitische
Kultstadt Nerik, dann könnte diese unterirdische Treppe zur berühmten Quelle von Nerik führen, in
die sich der Wettergott von Nerik von Zeit zu Zeit grollend zurückzog und die Menschen mit einer
Dürreperiode bestrafte.
Ein zweiter Forschungsschwerpunkt bildet der Übergang von der hethitischen Grossreichszeit zur
nachfolgenden Eisenzeit, die am Oymaagac Höyük durch zahlreiche Gruben repraesentiert ist.
Wichtigstes Datierungskriterium bildet dabei die in den Gruben gefundene Keramik, die von Mehmet
Ali Yılmaz im Rahmen seiner Dissertation analysiert wird.
In hellenistisch-römisch-byzantischer Zeit löst Neapolis/Neoklaudiopolis (mod. Vezirköprü) das
ehemalige Nerik als zentralen Ort im 15x25km grossen und fruchtbaren Becken von Vezirköprü ab.
An die Stelle der bronzezeitlichen Nord-Süd-Achse zwischen Hattuscha und Nerik tritt eine Ost-West
Achse, die Amaseia via Neoklaudiopolis mit Pompeiopolis verbin-det. Seit 2013 untersucht Assoc.
Prof. Dr. Tönnes Bekker-Nielsen von der süddaenischen Universitaet in Kolding das Strassennetz von
Neoklaudiopolis in einem eigenen Forschungs-projekt.

Tios Antik Kenti Zonguldak’ın Çaycuma İlçesine bağlı bir sahil beldesi olan Filyos’ta bulunmaktadır. M.Ö.7 yy ’da Tios adlı rahibin önderliğinde kurulan bir Miletos kolonisidir. Kent “Teieion” ve “Teion” adlarıyla da anılmaktadır. Kimmerler, Lidyalılar, Persler, Herakleia Pontike, Bithynia, Pontus Kralığı ve M.Ö. 70’te Roma egemenliği altına girer. Billaios Nehri’nin önemi, Tios limanının antik kente katkıları bu makalenin yanıtladığı diğer sorulardır. Kentte görülen yapılar arasında Orta Çağ Kilisesi ve Roma tapınağı, doğu tepesi, antik liman, sahil suru, tiyatro, hamam, su kemeri, tonozlu galeri, çeşitli mezarlar, kale tepesi yapıları yer almaktadır.

Arkeoloji ve Sanat Dergisi'nin geçen say›s›nda, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu taraf›ndan yay›mlanan, Prof. Dr. Oktay Belli imzal› Urartu Tak›lar› kitab› hakk›ndaki görüfl ve elefltirilerimi dile getirmifltim. Bu say›da ise kitab›n boncuklara ayr›lm›fl son k›sm›n› ele al›p Urartu Dönemi boncuklar›yla ilgili kimi elefltiri ve düflüncelerimizi ifade etmeye çal›flaca¤›m. Resim 2: Karagündüz Höyü¤ü Erken Demir Ça¤ tabakas›nda in situ durumda ele geçen, fayans ve engina türü s›cak deniz yumuflakça kabuklar›ndan yap›lm›fl kolye. Resim 1: Karagündüz Höyü¤ü ‹TÇ tabakas›nda ele geçen tafl amuletler. 77 Resim 3: Urartu Krall›k Dönemi'nde (‹Ö. 8.-7. yüzy›l) bir bölümü unutulmufl EDÇ boncuklar› (Van/Karagündüz). Üst s›ra soldan ikinci s›radaki silindirik beyaz frit (mumya boncu¤u) EDÇ'nin en karakteristik örneklerindendir. S›cak deniz yu-muflakçalar›na ait kabuklar conus ve dentalium türündedir; di¤erleri fayans, frit, cam, antimon, tunç ve kornalindendir.

Different ideas have been put forward by the researchers for the functions of the seals made of baked clay, stone and metal. The most common view among these is that particularly beginning from the Early Bronze Age, seals were used for expressions of ownership and registration. Another view is that seals could be stamping tools used on the body or in textile printing. The pottery with seal impressions recovered in excavations is important archaeological evidence demonstrating that the find termed a 'seal' was used also for decorative purposes. A total of 11 stamp seals dated to the Early Bronze Age were recovered from Küllüoba Höyük between the years of 1996 and 2019. It could be observed that the stamp seals uncovered in Küllüoba share many common characteristics with those unearthed in other contemporary settlements in Anatolia. Particularly, the close resemblance of the motifs seen on the stamping surfaces of the seals gives rise to the thought that there was a common sealing tradition in Anatolia in the Early Bronze Age. Towards the end of the Early Bronze Age, an organized trade had developed as a result of the close relations with distant regions. This study aims to examine the seals that have been found in the excavations at Küllüoba Höyük, located in Western Central Anatolia, which lay along a significant trade route and which has provided important data on urbanization and trade in the EBA.

Bu çalışma taş aletler endüstrisinin teknolojileri arasında daha az bili- nen, araştırılmış ve çalışılmış olan öğütme taşları üzerinedir. Öncelikli olarak, arkeolojinin temel araştırma alanlarından biri olan materyal kültür içindeki ve daha sonra ise taş aletler dünyasındaki yerini kısaca sorgulamayı amaçlamaktadır. Buna ek olarak da söz konusu endüstri içinde hak ettiği yeri alması için ön çalışmaların yapılması yolundaki adımlardan biri olarak kabul edilebilir.

Arkeolojik insan kalıntıları bağlamında biyolojik stres göstergeleri (BSG), yetersiz beslenme ve enfeksiyonlar gibi nedenlerle oluşabilen iskelet lezyonlarını kapsar. Heterojen dayanıksızlık ve seçici mortalite gibi faktörler nedeniyle bu lezyonların görülme sıklığını doğru bir şekilde yorumlamak kolay değildir. Bu zorluğu aşmak için lezyonların demografik dağılımını inceleyebilir ve lezyonlu bireylerin sağkalım sürelerini değerlendirebiliriz. Bu çalışmanın amacı, farklı örneklemlerin stresten etkilenme düzeylerini karşılaştırmak için BSG ile Kaplan-Meier sağkalım analizlerini nasıl birlikte kullanabileceğimizi göstermektir. Bunun için, Boğazköy (Hattuša)’dan dört ayrı iskelet örnekleminde, BSG’den biri olan porotic hyperostosis (PH)’nin demografik dağılımı ve sağkalımla ilişkisi karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Örneklemler, iskelet kalıntılarının bulunduğu mezarların özelliklerine göre şöyle sınıflandırılmıştır: 1) Helenistik-Roma dönemlerine ait taş sanduka mezarlardan gelen iskeletler, 2) Helenistik-Roma dönemlerine ait basit toprak mezarlardan gelen iskeletler, 3) MS 2-4. yüzyıla ait kiremitlerle örtülü toprak mezarlardan gelen iskeletler, 4) MS 18-19. yüzyıla ait basit toprak mezarlardan gelen iskeletler. Çalışmanın sonuçları, ilk üç örneklemin stres düzeylerinin benzer olduğunu, ancak dördüncü örneklemin stresten daha ciddi biçimde etkilendiğini göstermiştir. Bu bulgu, Geç Osmanlı Dönemi’nde bölgede yaşanan kıtlıklar bağlamında tartışılmıştır.

Abstract
In the context of archaeological human remains, Biological Stress Indicators (BSI) can include skeletal lesions caused by malnutrition and infections. It is, it is not easy to accurately interpret the incidence of these lesions due to factors such as heterogeneous frailty and selective mortality. To offset this problem, we can examine the demographic distribution of the lesions and evaluate the survival time of individuals exhibiting lesions. This study aims to show how BSI and Kaplan-Meier survival analysis can be used together to compare the stress levels of different populations. For this purpose, the demographic distribution of porotic hyperostosis (PH), a BSI, and its relationship with survival were comparatively examined in four different skeletal sample populations from Boğazköy (Hattuša). The samples were classified by the features of the burials as follows: 1) Stone cist graves from the Hellenistic-Roman periods, 2) Simple inhumations from the Hellenistic-Roman periods, 3) Inhumations covered with tiles of the 2nd-4th century AD, 4) Simple inhumations of the 18th-19th century AD. The results of the study showed that the stress levels of the first three samples were similar, but the fourth sample was more severely affected by stress. This observation is discussed within the context of the famines experienced in the region during the Late Ottoman Period.

önemli kollarından birisi olan Banaz çayının kenarında oluşmuştur. Kuzeydoğu-güneybatı uzantılı olan ova oldukça verimlidir 5. Uşak ilinin akarsu kaynakları; Banaz Çayı (133 km'si il sınırları içerisinde, Büyük Menderes nehrine bağlanır), Gediz Nehri (58 km'si il sınırları içerisinde, ana nehir), Hama Çayı (38 km'si il sınırları içerisinde, Büyük Menderes nehrine bağlanır), Dokuzsele Deresi (31 km'si il sınırları içerisinde, Büyük Menderes nehrine bağlanır 6. Uşak ilinin yüz ölçümünün %35'i ormanlık alanlardan oluşmaktadır. Bu alanların büyük bölümü koru ormanı olup yakacak odun üretimi yapılmaktadır 7. 2.2. Tarihçesi Son yapılan araştırmalara göre 3.2 Ma yıl öncesine dayanan insanlık tarihinin, yerleşik hayata geçiş olarak tanımladığımız Neolitik döneme (MÖ 9000-5500) kadar geçen sürecine Paleolitik dönem ismi vermekteyiz. Afrika Kıtası'nın günümüz Tanzanya'da yer alan Rift Vadisi'nden, Dünya'ya yayılan insanoğlunun önemli geçiş noktalarından birini de Anadolu toprakları oluşturmaktadır. Avcı-toplayıcı çeşitli insan türleri Afrika Kıtası'ndan, Asya ve Avrupa kıtalarına doğru ilerlemiştir. İlk harekete geçen ve yayılan Homo Erectus olmuştur. Anadolu topraklarındaki en önemli Homo Erectus buluntusu Denizli Kocabaş'ta bulunan Erectus kafatasıdır. Günümüz insanı Homo Sapiens Sapiens'i oluşturan Arkaik Homo Sapiens insanlarının 600 Ka yıl önce Anadolu'ya geldikleri düşünülmektedir. Uşak ili Banaz ilçesi Sürmecik Ağaçbeyli'deki büyük sülale isimleri şöyledir:

The 2015 season excavations carried out under of Kureyşler Dam Rescue Excavations were performed at Höyüktepe, Attepe settlement and Dereköy Necropolis located 2km away from each other. As a continuation of the 35 squares excavated at Höyüktepe, 2 squares excavated at Attepe Settlement, 7 squares excavated at Dereköy Necropolis during 2014 year in total and the discovered architectural remains and findings dated to Early Bronze Age and Late East Roman
Periods at Höyüktepe, and dated to Early and Late East Roman Periods at Attepe Settlement and Dereköy Necropolis also. In 2015 year, new squares with a size of 10.00x10.00 m were opened at the sites comprising 54 squares at Höyüktepe, 29 squares at Attepe Settlement and as for 6 squares at Dereköy Necropolis. Middle Bronze Age architectural remains and findings were discovered for the first time during 2015 season at squares E-17, G-22, H-22, H-23, J-22, M-19,
M-24 located on the eastern and southern parts of the mound. This indicates that there is also a Middle Bronze Age layer at Höyüktepe in addition to the Early Bronze Age and Late East Roman Periods. A Late East Roman settlement that leans to the slope was discovered and on the west of this settlement a basilica dated to the Early East Roman Period was unearthed. The borders of the architectural structure around the vaulted-grave at Dereköy Necropolis were extended and new graves were discovered in the area.

Göbeklitepe kazılarından, insanların bundan 12 bin yıl önce gök hesapları yaptıklarını ve bunları simgelere indirgeyerek üç boyutlu metinler/mekanlar oluşturduklarını anlıyoruz. Bunları Göbeklitepe insanları mı oluşturdu yoksa daha eski başka insanlardan mı ödünç aldılar? Bu simgeselleştirmenin başlangıcını ne kadar eskiye götürülebiliriz? Bunlar heyecan verici sorular.