En Kuvvetli Ortalama Usulü

Editör Doç. Dr. Fatih Güler ISBN 978-625-398-966-8 SEÇİM HUKUKU ANSİKLOPEDİSİ Editör: Doç. Dr. Fatih Güler SEÇİM HUKUKU ANSİKLOPEDİSİ Editör: Doç. Dr. Fatih Güler Yayın No.: 1831 ISBN: 978-625-398-966-8 E-ISBN: 978-625-398-965-1 Basım Sayısı: 1. Basım, Ekim 2023 © Copyright 2023, NOBEL BİLİMSEL ESERLER SERTİFİKA NO.: 20779 Bu baskının bütün hakları Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Yayınevinin yazılı izni olmaksızın, kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve dağıtımı yapılamaz. Nobel Yayın Grubu, 1984 yılından itibaren ulusal ve 2011 yılından itibaren ise uluslararası düzeyde düzenli olarak faaliyet yürütmekte ve yayınladığı kitaplar, ulusal ve uluslararası düzeydeki yükseköğretim kurumları kataloglarında yer almaktadır. “NOBEL BİLİMSEL ESERLER” bir Nobel Akademik Yayıncılık markasıdır. Genel Yayın Yönetmeni: Nevzat Argun [email protected] Yayın Koordinatörü: Gülfem Dursun [email protected] Tasarım: Samet Tekin [email protected]: Mine Metin [email protected] Tasarım: Sezai Ö[email protected]örsel Tasarım Uzmanı: Mehtap Asiltürk [email protected]ütüphane Bilgi Kartı Güler, Fatih. Seçim Hukuku Ansiklopedisi / Editör: Fatih Güler 1. Basım, XIV + 352 s., 16,5x24 cm. Kaynakça var, dizin yok. ISBN: 978-625-398-966-8 E-ISBN: 978-625-398-965-1 1. Seçim 2. Yüksek Seçim Kurulu 3. Demokrasi Genel Dağıtım ATLAS AKADEMİK BASIM YAYIN DAĞITIM TİC. LTD. ŞTİ. Adres: Bahçekapı Mh. 2465 Sk. Oto Sanayi Sitesi No:7 Bodrum Kat, Şaşmaz/ANKARA Telefon: +90 312 278 50 77 - Faks: 0 312 278 21 65 Sipariş: [email protected] E-Satış: www.nobelkitap.com - [email protected] www.atlaskitap.com - [email protected] Dağıtım ve Satış Noktaları: Alfa, Kırmızı Kedi, Arkadaş, D&R, Dost, Kika, Kitapsan, Nezih, Odak, Pandora, Prefix, Remzi Baskı ve Cilt: Meteksan Matbaacılık ve Teknik Sanayi Tic. Anonim Şirketi / Sertifika No.: 46519 Beytepe Köy Yolu No.: 3 06800 Bilkent-Çankaya/ANKARA YAZAR LİSTESİ Fatih Güler, Doç. Dr., Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, [email protected], 0000-0002-5365-5700. Çağrı Çolak, Doç. Dr., Trabzon Üniversitesi, [email protected], 0000-0001-5806-9084. Damla Mursül, Doç. Dr., Bağımsız Araştırmacı, [email protected], 0000-0002-1445-5693. Betül Aydoğan Ünal, Dr. Öğr. Üyesi, Ege Üniversitesi, [email protected], 00000003-2371-0921. Hakan Gökhan Gündoğdu, Dr. Öğr. Üyesi, Anadolu Üniversitesi, [email protected], 0000-0002-0656-4152. Ömer Faruk Tekin, Dr., Selçuk Üniversitesi, [email protected], 0000-0002-9014-618X. Cem Angın, Dr. Öğr. Üyesi, Ordu Üniversitesi, [email protected], 0000-0002-2813-5586. Mücahit Bektaş, Arş. Gör., Dr., Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, [email protected], 0000-0002-0404-7768. Aydoğan Kutlu, Dr. Öğr. Üyesi, Kastamonu Üniversitesi, [email protected], [email protected], 0000-0002-8462-2610. Selcen Altınbaş Umut, Dr. Öğr. Üyesi, Trakya Üniversitesi, [email protected], 0000-0003-0943-350X. Barış, Kandeğer, Dr. Öğr. Üyesi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, [email protected], 00000002-9996-3813. Ferda Koç, Dr. Öğr. Üyesi, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi [email protected], [email protected], 0000-0002-9168-4887. Aslı Kaya, Dr. Öğr. Üyesi, İstanbul Gelişim Üniversitesi, [email protected], 0000-0001-6818-3868 Hüseyin Sevinç, Dr. Öğr. Üyesi, Bitlis Eren Üniversitesi, [email protected], 0000-0003-2037-6665. Burak Koçak, Dr. Öğr. Üyesi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, [email protected], 0000-0003-0430-4397. Halil Emre Deniş, Dr. Öğr. Üyesi, Hakkari Üniversitesi, [email protected], 0000-0002-9830-5624. iii Selçuk Aslan, Öğr. Gör., Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, [email protected], 0000-0003-3916-331X. Tuğba Salman, Arş. Gör., Atatürk Üniversitesi, [email protected], 0000-0002-8254-1876. Zeynep Yıldırım, Arş. Gör., Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, [email protected], 0000-0003-4431-9374. Naile Erdem, Doktorant, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, [email protected], 0000 0003 3039 324X. Burcu Büyükekmekci, Doktorant (YÖK 100/2000), Hitit Üniversitesi, [email protected], 0000-0002-2948-7233. Ezel Altunay, Doktorant, Bursa Uludağ Üniversitesi, [email protected], 0000-0003-3186-8278. Merve Abanoz, Yüksek Lisans Öğrencisi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, [email protected], 0000-0002-8630-6806. iv İÇİNDEKİLER YAZAR LİSTESİ ............................................................................................................... iii ÖN SÖZ ......................................................................................................................... xi ARA SEÇİM .....................................................................................................................1 Barış Kandeğer BELEDİYE BAŞKANI .........................................................................................................6 Ferda Koç BELEDİYE KANUNU’NA GÖRE YAPILAN HALKOYLAMALARI ............................................ 10 Ömer Faruk Tekin BELEDİYE MECLİS ÜYELİĞİ............................................................................................. 18 Çağrı Çolak BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE BAŞKANLIĞI ............................................................................. 23 Cem Angın BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE MECLİS ÜYELİĞİ ........................................................................ 27 Çağrı Çolak CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMİ ....................................................................................... 32 Cem Angın ÇOĞUNLUK SEÇİM SİSTEMİ .......................................................................................... 36 Tuğba Salman DEMOKRASİ ................................................................................................................. 40 Selcen Altınbaş Umut D’HONDT USULÜ .......................................................................................................... 45 Burcu Büyükekmekcİ DOĞRUDAN DEMOKRASİ ............................................................................................. 50 Aydoğan Kutlu ELEKTRONİK OY VERME................................................................................................ 56 Betül Aydoğan Ünal v EMREDİCİ VEKÂLET TEORİSİ.......................................................................................... 61 Ömer Faruk Tekin EN KUVVETLİ ORTALAMA USULÜ.................................................................................. 67 Merve Abanoz ERKEN SEÇİM ............................................................................................................... 73 Tuğba Salman GERRYMANDERING ...................................................................................................... 77 Aydoğan Kutlu GÖREVDEN UZAKLAŞTIRMA ......................................................................................... 83 Cem Angın GÜMRÜK KAPILARINDA OY VERME .............................................................................. 88 Betül Aydoğan Ünal HAGENBACH-BISCHOFF SİSTEMİ ................................................................................... 93 Halil Emre Deniş HÂKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU ÜYELİĞİ SEÇİMLERİ ...................................... 97 Selçuk Aslan HALK TEŞEBBÜSÜ (HALK GİRİŞİMİ) ............................................................................. 103 Burak Koçak HALK VETOSU ............................................................................................................ 108 Hüseyin Sevinç HALKOYLAMASI ......................................................................................................... 112 Aydoğan Kutlu İHTİYAR HEYETİ VE İHTİYAR MECLİSİ ........................................................................... 118 Mücahit Bektaş İL GENEL MECLİS ÜYESİ ............................................................................................... 124 Mücahit Bektaş İL VE İLÇE SEÇİM KURULU ........................................................................................... 129 Ezel Altunay vi KAMU GÖREVLİLERİNİN ADAYLIĞI .............................................................................. 132 Zeynep Yıldırım KAMUOYU ................................................................................................................. 138 Halil Emre Deniş KAMUOYU YOKLAMASI .............................................................................................. 143 Burak Koçak KAYYUM .................................................................................................................... 147 Hakan Gökhan Gündoğdu KONTENJAN ADAYLIĞI ............................................................................................... 152 Çağrı Çolak MAHALLÎ İDARELER SEÇİMİ ........................................................................................ 156 Cem Angın MEKTUPLA OY VERME................................................................................................ 160 Betül Aydoğan Ünal MİLLETVEKİLİ ............................................................................................................. 164 Selçuk Aslan MİLLÎ BAKİYE SİSTEMİ ................................................................................................ 170 Hüseyin Sevinç MUHTAR .................................................................................................................... 175 Mücahit Bektaş NİSPİ TEMSİL SİSTEMİ................................................................................................. 182 Tuğba Salman OY ............................................................................................................................. 186 Ferda Koç OY İLKELERİ ................................................................................................................ 190 Selcen Altınbaş Umut PLEBİSİT ..................................................................................................................... 195 Hakan Gökhan Gündoğdu vii PROPAGANDA ........................................................................................................... 200 Burcu Büyükekmekci SAINTE-LAGUE SİSTEMİ .............................................................................................. 204 Halil Emre Deniş SEÇİLME HAKKI .......................................................................................................... 208 Burcu Büyükekmekci SEÇİLME YETERLİLİĞİ .................................................................................................. 213 Zeynep Yıldırım SEÇİM ........................................................................................................................ 218 Ferda Koç SEÇİM BÜROSU .......................................................................................................... 223 Merve Abanoz SEÇİM GÜNÜ YASAKLARI ............................................................................................ 227 Selçuk Aslan SEÇİM HARCAMALARININ DENETİMİ .......................................................................... 232 Aslı Kaya SEÇİM HUKUKU .......................................................................................................... 235 Naile Erdem SEÇİM İTTİFAKLARI ..................................................................................................... 242 Damla Mursül SEÇİM KANUNU VE SEÇİM KANUNLARININ UYGULANMA TARİHİ ................................ 247 Barış Kandeğer SEÇİM SİSTEMİ ........................................................................................................... 251 Hüseyin Sevinç SEÇİM SUÇLARININ SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA USULÜ ..................................... 257 Fatih Güler SEÇİMLERİN ERTELENMESİ ......................................................................................... 262 Damla Mursül viii SEÇİMLERİN YÖNETİMİ ............................................................................................... 267 Cem Angın SEÇİMLERİN SİYASAL DENETİMİ .................................................................................. 271 Merve Abanoz SEÇİMLERİN YARGISAL DENETİMİ ............................................................................... 276 Merve Abanoz SEÇME HAKKI ............................................................................................................. 282 Burak Koçak SEÇMEN VE SEÇMEN OLMAYANLAR ........................................................................... 286 Selcen Altınbaş Umut SEÇSİS ........................................................................................................................ 290 Damla Mursül SERBEST SEÇİM HAKKI ................................................................................................ 295 Barış Kandeğer TEMSİLCİLERİN AZLİ ................................................................................................... 300 Hüseyin Sevinç TEMSİLDE ADALET VE YÖNETİMDE İSTİKRAR İLKESİ .................................................... 304 Ömer Faruk Tekin TEMSİLÎ DEMOKRASİ .................................................................................................. 311 Naile Erdem TEMSİLÎ VEKÂLET TEORİSİ........................................................................................... 317 Hakan Gökhan Gündoğdu ÜLKE SEÇİM BARAJI .................................................................................................... 322 Zeynep Yıldırım YARI DOĞRUDAN DEMOKRASİ ................................................................................... 327 Naile Erdem YASAMA (SEÇİM) DÖNEMİ ......................................................................................... 333 Fatih Güler ix YEDEK MİLLETVEKİLİ................................................................................................... 337 Fatih Güler YURT DIŞINDA OY VERME .......................................................................................... 342 Betül Aydoğan Ünal YÜKSEK SEÇİM KURULU.............................................................................................. 347 Zeynep Yıldırım x ÖN SÖZ Günümüzün en temel değerlerinin başında demokrasi gelmektedir. Birçok toplumsal, siyasal, ekonomik, demografik sorunun teorik ve pratik temeline inildiğinde demokrasi ile bir nedensellik ilişkisinin olduğu görülmektedir. Bu çerçevede demokrasiyi normatif temele yakınsatma çabasının başarı derecesi, toplumsal refah ve huzurun kademeli olarak artmasına yadsınamaz bir katkı sağlayacağı kabul edilebilir. Demokrasi, Abraham Lincoln'un anlatımıyla ve en temel olarak halkın, halk tarafından, halk için yönetimidir. Bu sürecin tamamlayıcı unsuru ise seçimdir. “Halkın, kendisini yönetmeye talip olanlar arasından en makul olanı tercih ettiği süreç” olarak ifade edeceğimiz seçim kavramı, çok faktörlü ve çok yönlü bir perspektifi zorunlu kılmaktadır. Seçim kavramının pratiğe yansımasında, seçimlerin adil ve dürüst bir şekilde gerçekleşmesinde, seçimin hukuki boyutunu ifade eden seçim hukukunun ayrı ve önemli bir yerinin olduğu bir gerçektir. Akademik olarak seçim kavramı ise siyaset bilimi, yönetim bilimi ve hukuk biliminin kesişim alanında kalan multidisipliner bir niteliği ihtiva etmektedir. Son yıllarda seçim hukuku ve Yüksek Seçim Kurulu uygulamaları kamuoyunda ilgi çeken başlıklardan olmasına rağmen seçim hukukunun multidisipliner niteliği sebebiyle seçim hukuku kavramının akademik anlamda ilgi görmediği ve seçim hukuku alanının bakir kaldığı ifade edilebilir. Doktrinde seçim hukuku başlıklı eser sayısının oldukça sınırlı olması, hukuk fakültelerinde, iktisadi ve idari bilimler fakültelerinde seçim hukuku başlıklı ve/veya içerikli ders sayısının sembolik düzeyde kalması, bu durumun doğal sonucudur. Türkiye özelinde, toplumun makul çoğunluğunda, seçimlerin adil ve dürüst bir şekilde gerçekleştiğine dair bir kanaat mevcuttur. Seçim hukukunun gelişmesi ve bağımsız bir disiplin hâline gelmesi ise bu makul çoğunluğun, nitelik ve nicelik olarak artmasına katkı sağlamakla birlikte demokrasi pratiğinin zenginleşmesine imkân sağlayacaktır. Bu akademik ve toplumsal farkındalıkla çalışma alanlarından birini seçim hukuku olarak tespit eden bir akademisyen olarak seçim hukuku ile kavramlarının ele alındığı ansiklopedik bir çalışma yapma fikri, beni çok heyecanlandırdı. Eseri ilk başta müstakil olarak ortaya koyma fikri ile editöryal bir perspektifle xi hazırlama fikirlerini birlikte değerlendirdim. Daha önceki editöryal tecrübelerim, bir eserin ortaya konmasında müstakil yazarlık ile editörlük arasında emeğin miktarı anlamında bir fark olmadığının ayırdında olmamı sağladı. Zira hakkını vererek yapılan bir editörlük; duyuru, yazar tespiti, konu dağılımı, yayınevi tespiti, mali konular, hakemlik, editöryal işlemler, telif, hukuki sorumluluk gibi birçok yükümlülüğü de beraberinde getirmektedir. Buna rağmen seçim hukuku ile farkındalığı arttırmak amacıyla farklı perspektifleri haiz birçok yazarın katılabileceği bir editöryal çalışma ortaya koyma fikrinin daha baskın gelmesi, çalışmanın hareket noktasını oluşturdu. Editöryal çalışmalarda hakemlik sürecinin işletilmesinin zorunlu olmaması sebebiyle bazen akademik niteliği düşük çalışmaların sunulabildiği görülmektedir. Çalışmada gözetilen toplumsal yararın hakkıyla yerine getirilmesi ve akademik niteliği yüksek yayınların ortaya konmasını sağlamak amacıyla çalışmada “iç kör hakemlik” süreci işletileceği, yazar çağrısında ifade edilmiş ve bu konuda yazarlardan en başta muvafakat alınmıştır. Bütün maddeler, yazar isimleri gizlenerek diğer bir yazarın hakemliğine iletilmiştir. Bu tercih, maddelerin yazımı sürecinde yazarlar arasında etkileşimi sağlamanın yanında daha disiplinli yazarların çalışmaya dâhil olmasını sağlamıştır. Ansiklopedi, seçim hukuku ile ilgili tüm kavramları kapsama iddiasında olmamakla birlikte temel kavramları ele almaya gayret etmiştir. Bilimsel çalışmalardaki en önemli unsurlardan biri, özgünlüktür. Çalışmanın konusu ve metodu itibarıyla özgün olduğu yukarıda ifade edilmiştir. İçerik ve teknik anlamda özgünlüğü sağlamak amacıyla editöryal sürecin yanında İthenticate üzerinden alınacak benzerlik raporlarında mevzuat eksenli maddeler için azami %30, diğer maddeler için azami %20 oranından fazla olmayacağı yazar çağrısında ilan edilmiş ve bu oranın üzerindeki eserlerin çalışmaya dâhil edilemeyeceği yazarlara iletilmiştir. Bu çerçevede, bölümlerin ortalama benzerlik oranının yaklaşık %11 olduğu ifade edilmelidir. Çalışmaya dâhil edilen maddelerin; %48’inin benzerlik oranı %10’un altında, %40’ının benzerlik oranı %10%20 arasında, %12’sinin benzerlik oranı %20-%30 aralığındadır. Eserin tamamının kaynakça hariç benzerlik oranı ise %12 olup buna ilişkin benzerlik raporunun ilk sayfası, eserin sonuna eklenmiştir. Çalışma sürecinde Üniversitelerarası Kurul tarafından ilan edilen doçentlik kriterlerinin iki kez değişikliğe uğraması ve bunların her ikisinin de bu çalışmanın doçentlik puanına etki etmesinin, çalışma üzerinde hem olumlu hem de olumsuz etkisi olmuştur. Bu değişiklikler sebebiyle yazarlara koşulsuz çalışmadan çekilme hakkı tanınmış olup bu çerçevede çalışmadan çekilen yazarxii lardan boşalan maddeler, devam eden yazarların sorumluluğuna devredilmiş ve planlanan maddelerin tamamının yazımı sağlanmıştır. Bu durum, bazı yazarlarımıza çalışmanın başında taahhüt ettiğim üç maddenin üzerinde madde atanması sonucunu doğurmuştur. Bu değişikliklerin çalışmaya olumlu etkisi ise çalışmaya araçsal bir perspektifle veya puan odaklı değil akademik hassasiyet düzeyi yüksek yazarlarla devam etme imkânını sağlamış olmasıdır. Bu çerçevede bu eserin ortaya konmasında emek sarf eden ve ülkemizin dört bir yanından katılım sağlayan kıymetli akademisyen ve bağımsız araştırmacı hocalarıma en derin şükranlarımı arz ederim. Aramızda oluşan bu etkileşimi kıymetli gördüğümü ifade etmeyelim. Çalışma sürecinde gelişen özel bir durumumu da ifade etmeliyim. Daha önceden iki kez yakalandığı kanser hastalığını atlatan eşimin hastalığının tekrar nüksettiğini, ansiklopedinin hazırlanma sürecinde öğrendik. Bu eserlere verdiğim önemi bilmesi sebebiyle çalışmaya kesintisiz devam etmemi isteyen, ameliyat olduğu süreçte dahi çalışmaya devam etme konusunda anlayış gösteren, güzeller güzeli canım eşim Tuba Güler’e özel olarak teşekkürü bir borç bilirim. Çalışmanın, seçim hukuku alanını önemseyen herkese faydalı olması temennisiyle, Saygı ve selamlarımla… Eylül 2023/Çanakkale Doç. Dr. Fatih Güler Editör Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi YÖKSİS Araştırmacı ID:333837 xiii SEÇİM HUKUKU ANSİKLOPEDİSİ KAYNAKLAR BEETHAM, David (2014), Demokrasi ve İnsan Hakları, (Çev. B. Canatan), Liberte Yayını, Ankara. COTTERET, Jean-Marie & EMERI, Claude (1991), Seçim Sistemleri, (Çev. A. Kotil), 5. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul. DAVER, Bülent (1989), “Anayasal Yargı ve Seçim Sistemleri”, Anayasa Yargısı 5, Anayasa Mahkemesi’nin 26. Kuruluş Yıldönümü Nedeniyle Düzenlenen Sempozyumda Sunulan Bildiriler, ss. 131-149. Ankara. ERDOĞAN, Mustafa (2011), Anayasa Hukuku, Orion Yayını, Ankara. GÖZLER, Kemal (2020), Anayasa Hukukunun Genel Esaslarına Giriş. Ekin Yayını, Bursa. GÜNAL, Erdoğan (2005), “Türkiye'de Seçim Sistemlerinin Siyasal Kurumlar Üzerindeki Etkileri”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. KARAMUSTAFAOĞLU, Tunçer (1970), Seçme Hakkının Demokratik İlkeleri, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara. REİLLY, Ben & REYNOLDS, Andrew (1999), Electoral Systems and Conflict in, Divided Societies, National Academy Press, Washington. TEZİÇ, Erdoğan (2004), Anayasa Hukuku, 9. Baskı, Beta, İstanbul. TÜRK, Hikmet, Sami & TUNCER, Erol (1995), Türkiye İçin Nasıl Bir Seçim Sistemi?, Ankara. TÜRK, Hikmet, Sami (2006),“Seçim Sistemleri ve Anayasal Tercih”, Anayasa Yargısı Dergisi, C. 23, ss.75-112. TÜRK, Hikmet, Sami (2015), “Demokratik Rejim ve Seçim Sistemleri”. TBB Dergisi, C. 27, S. 117., ss. 419-452. TÜRKÖNE, Mümtazer (2011), Siyaset, Etkileşim Yayını, İstanbul. ÜSTE, Rabia Bahar (1999), “Türkiye’de Seçim Sistemi Arayışları-Bir Alternatif Model”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. 72