Kleiszcze smakowite

Kleiszcze smakowite
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	mydleńcowce
Rodzina	rutowate
Rodzaj	kleiszcze
Gatunek	kleiszcze smakowite
	Nazwa systematyczna
	Aegle marmelos (L.) Corrêa; Trans. Linn. Soc. 5:223. 1800
Synonimy
	Belou marmelos (L.) A. Lyons; Crateva marmelos L.;
	Belou marmelos (L.) A. Lyons; Crateva marmelos L.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kleiszcze smakowite^[5], klejowiec jadalny^[5]^[6] (Aegle marmelos) – gatunek rośliny należący do rodziny rutowatych. Pochodzi z Półwyspu Indyjskiego i Indochin, jest uprawiany również w innych rejonach^[3].

Morfologia

Pokrój: Cierniste drzewo osiągające wysokość do 20 m^[5].
Liście: 3-listkowe, złożone z podłużnie eliptycznych listków^[5].
Kwiaty: Zebrane w szczytowe lub boczne grona. Kwiaty białozielone, dość duże, pachnące, złożone z 4-5 płatków korony, 1 słupka i 8 lub więcej pręcików^[5].
Owoc: Żółtawozielona jagoda o wielkości jabłka. Z zewnątrz jest skórzasta, w środku soczysta^[5].

Zastosowanie

Roślina uprawna. Jest uprawiany w Indiach i na Jawie^[5].
Roślina lecznicza. Ma działanie przeciwbiegunkowe^[7].
Sztuka kulinarna: Z owoców wytwarza się soki, dżemy, konfitury i napoje^[5].
Sok niedojrzałych owoców dodaje się do zaprawy murarskiej, co powoduje zwiększenie jej nieprzepuszczalności dla wody^[5].

Znaczenie w hinduizmie

Drzewo to, nazywane w Indiach बिल्व bilwa lub बेल bel, otaczane jest kultem przez hinduistów. Patronują mu Parwati, Surja i Lakszmi. Pod tym drzewem praktyki medytacji upodobał sobie też Śiwa^[8]. Liście klejowca wykorzystywane są do celów rytualnych podczas święta Mahaśiwaratri. Wtedy dekoruje się nimi szczyt lingi w świątyniach śiwaickich.
Znaczenie jego części opisuje Skandapurana: bogini Giridźa zamieszkuje jego korzenie, boginie Maheśwari i Lakszmi mieszkają w pniu, natomiast Dukszajani w gałęziach, Parwati w liściach, Gauri w kwiatach^[9].
Literatura wedyjska uznaje to drzewo za jadźńawrykszas, czyli jeden z jedenastu gatunków drzew indyjskich, odpowiednich do wyrobu przyrządów stosowanych w trakcie ceremonii ogniowych jadźńa^[10].
Liście i drewno używane są w ceremonii pudźy samagri i ognia hawan^[11].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-02] (ang.).
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-10].
↑ Aegle marmelos, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989, s. 153. ISBN 83-09-00256-4.
↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 83.
↑ Konsekwencje wycofania antybiotykowych stymulatorów wzrostu z żywienia zwierząt. [dostęp 2008-06-10].
↑ Mahaśiwaratri. W: Natalia Goraj: Mitologie świata:Hindusi. Wyd. 1. Warszawa: New Media Concept sp. z o.o., 2008, s. 126, seria: Mitologie świata. ISBN 978-83-89840-06-6.
↑ G.Chatterjee , "Sacret hindu symbols" s.98-99
↑ Yajna implements. W: Sannyasi Gyanshruti, Sannyasi Srividyananda: Yajna. A Comperehensive Survey. Wyd. 1. Munger, Bihar, India: Yoga Publications Trust, 2006, s. 114. ISBN 81-86336-47-8. (ang.).
↑ Hindus, however, regard the Bel tree as a plant of Lord Shiva : Bel. Haryana Flora. [dostęp 2010-07-04]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-02] (ang.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-10].

[iucn-4] Aegle marmelos, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[podbiel-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989, s. 153. ISBN 83-09-00256-4.

[ludmila-6] Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 83.

[7] Konsekwencje wycofania antybiotykowych stymulatorów wzrostu z żywienia zwierząt. [dostęp 2008-06-10].

[8] Mahaśiwaratri. W: Natalia Goraj: Mitologie świata:Hindusi. Wyd. 1. Warszawa: New Media Concept sp. z o.o., 2008, s. 126, seria: Mitologie świata. ISBN 978-83-89840-06-6.

[9] G.Chatterjee , "Sacret hindu symbols" s.98-99

[10] Yajna implements. W: Sannyasi Gyanshruti, Sannyasi Srividyananda: Yajna. A Comperehensive Survey. Wyd. 1. Munger, Bihar, India: Yoga Publications Trust, 2006, s. 114. ISBN 81-86336-47-8. (ang.).

[11] Hindus, however, regard the Bel tree as a plant of Lord Shiva : Bel. Haryana Flora. [dostęp 2010-07-04]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]