Naar inhoud springen

Tweede Kamerverkiezingen 1933

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Tweede Kamerverkiezingen 1933
Datum 26 april 1933
Land Vlag van Nederland Nederland
Te verdelen zetels 100
Opkomst 94,22%
Resultaat
Grootste partij RKSP
Nieuwe kabinet Colijn II
Vorige kabinet Ruijs de Beerenbrouck III
Tweede Kamerverkiezingen 1933
Opvolging verkiezingen
← 1929     1937 →
Portaal  Portaalicoon   Politiek
Het aanplakken van verkiezingsposters van de SDAP met lijsttrekker J.W. Albarda in de Amsterdamse Pieter Lodewijk Takstraat.
Grootste partij per gemeente

Op 26 april 1933 vonden Tweede Kamerverkiezingen plaats. Voornaamste winnaar van de verkiezingen is de ARP, die met Colijn aan het hoofd twee zetels wint. Net als in 1925 geldt hij als sterke man, die Nederland uit de crisis moet leiden. Naast de heersende economische crisis, met massa-werkloosheid, spelen ook de internationale situatie en de ondermijning van het gezag daarbij een grote rol. De nazi's zijn op 30 januari 1933 in Duitsland aan het bewind gekomen en op het marineschip 'De Zeven Provinciën' heeft diezelfde maand een muiterij plaatsgevonden.

De vervroegde verkiezingen geven in tegenstelling tot in 1929 wel de nodige verschuivingen te zien. Opvallend is echter vooral het grote aantal partijen dat aan de verkiezingen deelneemt: 54. Daaronder zijn enkele rechts-extremistische, zoals de Algemeene Nederlandsche Fascisten Bond, maar die behalen geen zetel.

Toch behoren kleinere partijen ter linker- en rechterzijde tot de winnaars. Links is dat de Revolutionair-Socialistische Partij (RSP) van Henk Sneevliet, die met één zetel in de Kamer komt. En ook de communisten winnen: twee zetels. Daardoor is er voor het eerst een Nederlands-Indiër, Roestam Effendi, gekozen.

Ter rechterzijde wint het op een sterk gezag hamerende Verbond voor Nationaal Herstel (VNH) een zetel. De lijsttrekker, generaal Snijders, neemt overigens zelf geen zitting.

De RKVP keert weer terug in de Kamer en fuseert in september 1933 tot KDP, terwijl de protestantse pacifistische Christelijk-Democratische Unie (CDU) eveneens één zetel behaalt.

De winst van de splinterpartijen gaat ten koste van gevestigde partijen. De SDAP en de RKSP verliezen twee zetels; de CHU, de VDB en de Liberalen verliezen er een.

Van de kleine partijen handhaven SGP, HGSP en Plattelandersbond (ditmaal onder de naam Nationale Boeren-, Tuinders- en Middenstandspartij, NBTMP) zich. Alleen Floris Vos keert niet terug, maar hij was ook geen kandidaat meer.

Na de verkiezingen wordt een centrumrechts crisiskabinet gevormd onder leiding van Colijn.

Uitslag

[bewerken | brontekst bewerken]

Opkomst en kiesdeler

[bewerken | brontekst bewerken]
1929 1933
# stemmen % # stemmen %
Kiesgerechtigden 3.588.106 4.136.519
Niet opgekomen 372.871 10,39[1] 239.009 5,78[1]
Opkomst 3.215.235 89,61[1] 3.897.510 94,22[1]
Blanco stemmen 4.299 0,13[2] 107.097 2,75[2]
Ongeldige stemmen 42.678 1,33[2] 68.585 1,76[2]
Geldige stemmen 3.168.258 98,53[2] 3.721.828 95,49[2]
Kiesdeler 31.682 1,00[3] 37.218 1,00[3]
Kiesdrempel 23.761 0,75[3] 27.913 0,75[3]

Verkiezingsuitslag naar partij

[bewerken | brontekst bewerken]
Partij 1929 1933 verschil
# stemmen %[3] zetels # stemmen %[3] zetels % zetels
RKSP 931.832 29,38 30 1.037.355 27,92 28 −1,46 −2
SDAP 762.281 24,03 24 798.632 21,49 22 −2,54 −2
ARP 371.698 11,72 12 499.892 13,45 14 +1,73 +2
CHU 335.800 10,59 11 339.813 9,15 10 +1,44 −1
Vrijheidsbond 232.187 7,32 8 258.750 6,96 7 −0,36 −1
VDB 193.031 6,09 7 188.952 5,09 6 −1,00 −1
CPH-De Visser[4] 35.696 1,13 1
CPH-Wijnkoop[4] 29.355 0,93 1
CPH[4] - - - 118.238 3,18 4
subtotaal 65.051 2,06 2 118.238 3,18 4 +1,12 +2
SGP 71.420 2,25 3 93.275 2,51 3 +0,26 0
RSP 20.869 0,66 0 48.405 1,30 1 +0,64 +1
NBTM[5] 32.301 1,02 1 47.688 1,28 1 +0,26 0
RKVP 21.894 0,69 0 40.905 1,10 1 +0,41 +1
CDU 12.407 0,39 0 38.464 1,04 1 +0,65 +1
HGSP 34.442 1,09 1 33.930 0,91 1 −0,18 0
VNH - - - 30.332 0,82 1 +0,82 +1
OSP - - - 25.616 0,69 0 +0,69 0
KDB - - - 20.487 0,55 0 +0,55 0
ANFB - - - 15.814 0,43 0 +0,43 0
ADU[6] 8.650 0,27 0 14.192 0,38 0 +0,11 0
POR[7] - - - 10.466 0,28 0 +0,28 0
NCAP[8] 1.602 0,05 0 6.602 0,18 0 +0,13 0
LF - - - 6.358 0,17 0 +0,17 0
VvN 3.459 0,11 0 5.989 0,16 0 +0,05 0
RKAP - - - 5.967 0,16 0 +0,16 0
R&V - - - 4.164 0,11 0 +0,11 0
Marktkooplieden - - - 3.184 0,09 0 +0,09 0
Lijst Wolswinkel - - - 2.742 0,07 0 +0,07 0
OZ[9] - - - 2.257 0,06 0 +0,06 0
NSP[10] - - - 2.083 0,06 0 +0,06 0
NFU[11] - - - 1.733 0,05 0 +0,05 0
Lijst Jacobs - - - 1.629 0,04 0 +0,04 0
RKBA[12] - - - 1.330 0,04 0 +0,04 0
HM[13] 4.072 0,13 0 1.123 0,03 0 −0,10 0
VWP[14] - - - 1.040 0,03 0 +0,03 0
BvB[15] - - - 910 0,02 0 +0,02 0
Lijst Eijking - - - 772 0,02 0 +0,02 0
NSP[16] - - - 746 0,02 0 +0,02 0
Lijst Engels - - - 725 0,02 0 +0,02 0
H&HA[17] 845 0,03 0 702 0,02 0 −0,01 0
NVAB[18] 342 0,01 0 551 0,01 0 +0,00 0
Lijst Bongers - - - 476 0,01 0 +0,01 0
Lijst De Wit - - - 452 0,01 0 +0,01 0
VAW[19] - - - 371 0,01 0 +0,01 0
ZP[20] - - - 311 0,01 0 +0,01 0
ANHB[21] - - - 294 0,01 0 +0,01 0
OF - - - 261 0,01 0 +0,01 0
UP[22] - - - 237 0,01 0 +0,01 0
NWP[23] - - - 227 0,01 0 +0,01 0
ACP[24] - - - 197 0,01 0 +0,01 0
PG[25] - - - 185 0,00 0 +0,00 0
CDAP[26] - - - 182 0,00 0 +0,00 0
Lijst Triesscheijn - - - 172 0,00 0 +0,00 0
O&V[27] - - - 142 0,00 0 +0,00 0
AAB[28] - - - 97 0,00 0 +0,00 0
Lijst Groothuis - - - 90 0,00 0 +0,00 0
MP S&L 36.382 1,15 1 - - - −1,15 −1
overige partijen in 1929 82.531 1,18 0 - - - −1,18 0
Totaal 3.168.258[29] 100 100 3.721.828[30] 100 100 0 0

Gekozen leden

[bewerken | brontekst bewerken]
Zie Lijst van Tweede Kamerleden 1933-1937 voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Kabinetsformatie

[bewerken | brontekst bewerken]

Op 26 mei 1933 trad het kabinet-Colijn II aan, dat bestond uit ministers van RKSP, ARP, CHU, LSP en VDB, aangevuld met een partijloze.

[bewerken | brontekst bewerken]
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tweede_Kamerverkiezingen_1933&oldid=68352842"