This article discusses the operation of a grassroots pro-refugee initiative that has been active ... more This article discusses the operation of a grassroots pro-refugee initiative that has been active since the 2015 migration crisis. The author answers questions about why the grassroots initiative, which has no formal structures or external funding, has lasted so long, and analyzes its structure and mechanisms for effective interaction and cooperation with the local environment. The initiative is embedded in an existing local network, while drawing inspi- ration from the transnational activist movement. The author uses Adrienne Maree Brown’s notion of “pleasure activism,” David Graeber’s ethnographic descriptions of “anarchist groups operating by a consensus,” and ethnographic research of the initiative, which he conducted from September 2021 to July 2022.
What is the agency of grassroots activists supporting people with refugee and migration experienc... more What is the agency of grassroots activists supporting people with refugee and migration experiences? Answering this question in an era of migration, epidemic and climate crises requires a new paradigm, which would use tools other than those that caused them: capi- talism, colonialism and the nation-state. This new paradigm is hidden in the collaborative practices and journeys of individuals forming grassroots initiatives, informal collectives and groups, and community organizations working on behalf of refugees. The new framing of agency refers to a relational perspective in which individuals are not independent and autonomous individuals, but are situated in multiple social relationships. keywords: agency, collaborative agency, activism, grassroots pro-refugee movements, violence, kinopolitics, refugees
Mamy dostatecznie dużą wiedzę, aby wskazać plusy i minusy projektyzacji uniwersytetu. Określenie ... more Mamy dostatecznie dużą wiedzę, aby wskazać plusy i minusy projektyzacji uniwersytetu. Określenie tożsamości nauki, tak aby była ona integralną częścią rozumienia i poznania nas samych i świata, wydaje mi się dziś nie tylko niezmiernie istotne, ale i konieczne
An interview with Derek Attridge by Waldemar Rapior
"I would simply endorse Coetzee’s comments, ... more An interview with Derek Attridge by Waldemar Rapior
"I would simply endorse Coetzee’s comments, noting that Coetzee himself, though he has at times spoken out in propria persona in the same way that Pinter did (notably in the Jerusalem Prize speech), prefers the “wilful obscurity” of the novel to do ethical work in a very different way. So, of course, did Pinter, whose plays will have a much wider and long-lasting effect than his attack on Blair, important though that was at the time."
“Yes, violence is everywhere and at all times,” Alfredo Jaara wrote.
How do we study violence tha... more “Yes, violence is everywhere and at all times,” Alfredo Jaara wrote. How do we study violence that is “everywhere”? Increasingly often we encounter problems with naming and describing situations that we intuit to be violent, although by themselves they do not have the classic characteristics of violence. The author proposes the concept of soft violence, which was born during the analysis of the empirical material of the “Tacit Morality” project. This concept aims to identify those forms of violence which have not been noticed in the mainstream of social sciences referring to the concept of modernity and liberal philosophy. Soft violence is placed in the background of other invisible or hardly noticeable forms of violence: structural, slow and symbolic. keywords: soft violence, symbolic violence, structural violence, art & science, tacit morality, theater.
Extended Methods: Seven Issues for Culture Studies That Increase Our Freedom. The author presents... more Extended Methods: Seven Issues for Culture Studies That Increase Our Freedom. The author presents a model of the research approach that increases our freedom. What issues should a researcher consider if he/she wants to study culture in the 21 st Century technological , social and economic circumstances? The author distinguishes seven issues that a researcher guided by the broader concept of culture, one that defines culture according to Raymond Williams as a "specific way of life" should consider. These issues are: (1) research is an interaction between scientists and study participants; (2) research can democratize the culture field; (3) research can be a cultural animation; (4) cooperation with artists, activists, educators, etc. is important; (5) there are many regulators of human behavior; (6) researcher has to answer a question what important social goals the study supports; (7) ethical aspects of social phenomena have to be taken into consideration. The article is a voice in a discussion of whether research methods only describe social reality or help to create it. Keywords: culture, participation in culture, educational turn in culture, mix-methods, democratization , qualitative and quantitative research, freedom Słowa kluczowe: poszerzona koncepcja kultury, uczestnictwo w kulturze, zwrot edukacyjny w kul-turze, metodologia badań kultury, demokratyzacja pola kultury Podczas seminarium w Instytucie Socjologii UAM w 2014 roku, dotyczącego projektu "Praktyki kulturalne Polaków", który prezentował obraz uczestnictwa Polaków w kulturze alternatywny wobec badań prowadzonych przez GUS, Marek 1 Tekst powstał w ramach grantu Narodowego Centrum Nauki nr 2015/19/N/ HS6/01682.
This text concerns main moral issues connected with the armed conflict currently underway in Syri... more This text concerns main moral issues connected with the armed conflict currently underway in Syria. On the basis of an analysis of texts published in the opinion-forming American journal The New York Review of Books, the author tries to show the complexity of the conflict in terms of the problems faced by world opinion. The author concludes that we, ordinary citizens, and the leaders of the world powers, in undertaking actions (participation in military actions, taking sides, humanitarian aid) had to resolve certain dilemmas and that in doing so they took into account their subjective interests. The author thus confirms his original thesis that the contemporary world is no longer guided by international solidarity or the UN principle of a “responsibility to protect.”
O czym mówi Sean? Zapis panelu dyskusyjnego o sztuce, nauce i etyce, w którym uczestniczyli m.in.... more O czym mówi Sean? Zapis panelu dyskusyjnego o sztuce, nauce i etyce, w którym uczestniczyli m.in.: Piotr Dobrowolski, Rafał Drozdowski, Małgorzata Jacyno, Agnieszka Jelewska, Adriana Molenda, Julia Niedziejko, Joanna Pańczak, Waldemar Rapior, Marek Wasilewski, Dawid Wiener
Neokolektywizm. Testując rozwiązania dla możliwej przyszłości
W tekście próbuję opracować, na p... more Neokolektywizm. Testując rozwiązania dla możliwej przyszłości
W tekście próbuję opracować, na podstawie badań empirycznych, model współpracy, który nie byłby oparty na „myśleniu równowagą” . Dwie mainstreamowe koncepcje współpracy – utylitarna i podzielanej intencji – wydają się przesiąkniętym sposobem myślenia: pierwszą łączyć można z equalibrium teorii racjonalnego wyboru, drugą z mentalną treścią, np. „świadomością grupową”, która jest „ponad” jednostkami i wprowadza pewną równowagę w interakcje. Próbowałem zastosować obie koncepcje do interpretacji wywiadów i obserwacji uczestniczącej projektu edukacyjnego Mediawerf/Are you for Real? realizowanego w Rotterdamie (2012-2013). Nie „chwytały” one jednak wielu mikro-działań, które zarejestrowałem w dzienniku badawczym. Zacząłem więc konfrontować te teorie z przypadkami negatywnymi, aż udało mi się opracować procesualną koncepcję współpracy. Posłużyła mi ona do sformułowania pewnej wizji wspólnoty, którą nazwałem nekolektywizmem.
Anders Fogh Jensen states that projects seem to have no value other than bringing forward change,... more Anders Fogh Jensen states that projects seem to have no value other than bringing forward change, regardless of the ethical dimension of that change. However, when living in a project and being part of the process of projectification of such institutions as universities, flesh-and-blood individuals are caught in various and often moral dilemmas. In the paper, I attempt to answer the question of how to include moral values in the analysis of project life. Do we know how to present in detail the dilemmas of a life in projects? What causes these dilemmas? I answer these questions in the autoethnographic account. In August 2015, I started a three-year scientific project entitled “Tacit morality.” At the same time, I began keeping a field diary and describing my experience within the project. Autoethnography of science, which I present here, can be run by every scientist; after all, each of us carries projects. On the basis of my field notes, I have managed to identify controversies and dilemmas which appear in projects. Having analysed them, I have come to the conclusion that the relation between a (scientific) project and a stable institution (university) should be based on values, e.g. solidarity, and institutional facilitation. I start the article with the question of how to criticize the disadvantages of projectification and at the same time notice its advantages.
Rozdział książki "Bezkarnie. Etyka w teatrze"
W rozdziale mojego autorstwa etnograficznie badam w... more Rozdział książki "Bezkarnie. Etyka w teatrze" W rozdziale mojego autorstwa etnograficznie badam współpracę między naukowcem i artystami w ramach projektu Moralność milcząca, którego częścią był spektakl Sean… Instytucje nauki i sztuki w wielu przypadkach odmiennie prezentują zagadnienia etyczne. Artystów i naukowców łączy to, że zarówno naukowiec, jak i artysta są po pierwsze obywatelami, po drugie – że ich twórcza pasja nie staje się arogancją, niczym u Wiktora Frankensteina, gdy uzupełniona jest „refleksją etyczną i głębokim humanizmem”.
Czy mury teatru usprawiedliwiają zachowanie, które realnie obraża widza? Czy obrażone uczucia nie... more Czy mury teatru usprawiedliwiają zachowanie, które realnie obraża widza? Czy obrażone uczucia nie są etyczną granicą sztuki? Ale czy sztuka nie jest tym terytorium, na którym można bezkarnie wypróbowywać ludzką skłonność do czynienia zła? Czy artysta w imię wolności sztuki jako eksplorator sytuacji granicznych może dopuszczać się czynów etycznie wątpliwych?
Czy radykalne pytanie etyczne wymaga naruszenia paradygmatu etycznego w sztuce? Może tylko przez podważenie granicy można w ogóle ją zobaczyć i uświadomić sobie jej zasadność? Jaka, z perspektywy etycznej, jest różnica między muszką a słoniem czy wielorybem? Jaka jest różnica między profesjonalnym aktorem, dzieckiem i zwierzęciem na scenie?
Czy Leonardo da Vinci mógł wykradać zwłoki z prosektorium, by studiować anatomię, Caravaggio, malując Zaśnięcie Marii, wykorzystać zwłoki wyłowione z Tybru, Andres Serrano zanurzyć plastikowy krucyfiks we własnym moczu w Piss Christ, Artur Żmijewski zmusić Józefa Tarnawę do odnowienia na własnej skórze numeru obozowego z Auschwitz w 80064?
Czy możemy zachwycać się dobrym spektaklem, jeśli wiemy, że podczas pracy nad nim ludzie zostali nadużyci, źle potraktowani czy zrobieni w bambuko?
W książce tej na te i wiele innych pytań próbują odpowiedzieć współcześni reżyserzy, aktorzy, kuratorzy, badacze teatru, naukowcy. Celem tej książki nie jest dawanie łatwych odpowiedzi na pytania o etykę w teatrze. Celem tym jest ułatwienie czytelnikowi włączenia się w niektóre z aktualnie toczących się debat na temat teatru i etyki w teatrze.
Jaki problem porusza ta praca? Nasuwa się on już na pierwszej stronie Stambułu:
Od wczesnego dzi... more Jaki problem porusza ta praca? Nasuwa się on już na pierwszej stronie Stambułu:
Od wczesnego dzieciństwa wierzyłem, że gdzieś w Stambule, w mieszkaniu dokładnie takim samym jak nasze, mieszka drugi Orhan, który jest podobny do mnie jak dwie krople wody. (s.9)
Aby problem został wyznaczony w pełni muszę przytoczyć jeszcze ostatnie zdanie książki Pamuka:
Pierwsze i ostatnie zdanie otwierają temat. Po pierwsze, wyznaczają one obszar, można rzec topografię, po której będziemy się poruszać. Jest to problem przestrzeni, ale też czasu. Jest to zatem problem czytania i pasania – rozgrywa się on w przestrzeni między otwierającymi ją słowami (pierwszym zdaniem Stambułu) a ostatnimi (zamykającym zdaniem Stambułu) i w czasie – podczas procesu czytania przestrzeni Stambułu. Książka jest jak świat – wchodzimy do niej jak do innego świata. Ustawiamy się w pozycji etnografa, który przybywa do jakiegoś miejsca. Książka ta jest takim miejscem; odgrodzona od reszty świata tymi dwoma zdaniami. Dlatego skupimy się na jednej książce. Nie jest ona jednak poza światem. Niezbędne będzie zatem sięgnięcie do innych tekstów (zarówno Pamuka jak i innych pisarzy oraz myślicieli), które posłużą nam za urządzenia nawigacyjne ułatwiające poruszanie się po Stambule.
Wyostrzyć wzrok. J.M. Coetzee: sztuka, świat i polityka", A.R. Burzyńska, W. Rapior (red.), 2012
Rozdział książki "Wyostrzyć wzrok. J.M. Coetzee: sztuka, świat i polityka", A.R. Burzyńska, W. Ra... more Rozdział książki "Wyostrzyć wzrok. J.M. Coetzee: sztuka, świat i polityka", A.R. Burzyńska, W. Rapior (red.)
Wyostrzyć wzrok. J.M. Coetzee: sztuka, świat i polityka, A.R. Burzyńska, W. Rapior (red.), 2012
Rozdział książki "Wyostrzyć wzrok. J.M. Coetzee: sztuka, świat i polityka", A.R. Burzyńska, W. Ra... more Rozdział książki "Wyostrzyć wzrok. J.M. Coetzee: sztuka, świat i polityka", A.R. Burzyńska, W. Rapior (red.)
THE ART OF COOPERATION. ETHNOGRAPHY OF AN EDUCATIONAL PROJECT AT A VOCATIONAL SCHOOL IN ROTTERDAM... more THE ART OF COOPERATION. ETHNOGRAPHY OF AN EDUCATIONAL PROJECT AT A VOCATIONAL SCHOOL IN ROTTERDAM
Educational system bringing up responsible, in-control and free people is possible not through using a ready-made set of exercises and tests in school, but by creating conditions for cooperation between various partners: students, teachers, headmasters, artists, engineers, project managers. To create conditions for such education, one needs the trial and error method, and not a deductively developed system. New forms of school education are now proposed as a project. School is a bureaucratic structure, a hierarchical one, whereas a project is flexible. The educational project described in the article, was carried out by artists, experimenting engineers, social scientists, who stressed educational practices aimed at increasing the students' agency.
The paper discusses Timothy Snyder's On Tyranny. Twenty Lessons form the Twentieth Century. It ha... more The paper discusses Timothy Snyder's On Tyranny. Twenty Lessons form the Twentieth Century. It has become a best-seller, translated into many languages, it had to be reprinted in Poland and the USA. Why is such a small book so sough-after? The author analyses Snyder's motivations for writing the book; then goes on to show that being an academic does not mean ridding oneself of the professional academic/humanist's workshop when one decides to speak publicly in an urgent case. Snyder's book, using the lessons of the 20th century history and the advice provided by the 20th century thinkers, intellectuals, researchers from the Central and Eastern Europe, is a collection of instructions for everyone on how to be a responsible citizen, regardless of their political views.
Pursuant to Art. 52 of Protocol I to the Geneva Conventions relating to the Pro-tection of Victim... more Pursuant to Art. 52 of Protocol I to the Geneva Conventions relating to the Pro-tection of Victims of International Armed Conflicts, “civilian objects shall not bethe object of attack or of reprisals”. Such objects include hospitals, market squares,schools, residential buildings or modern urban life institutions. Reports on attackson civilians make us realise the fragility of human beings. How shall we under-stand the category of ‘civilian’? How does this category function nowadays, andwhy is it so important for the modern lifestyle? These questions will be addressedthrough the exploration of the Civil March for Aleppo case study. The march thatstarted in Berlin on 26th December 2016 is an inherently apolitical initiative whichwas organised by civilians for civilians. However, since it started there has beena discussion among the marching Syrians and Europeans on political issues sur-rounding the march and the ‘illusion of objectivity’ – whether other, engaged par-ties’ viewpoint should be taken into consideration in the march.
I joined the march twice, for a few days, had a lot of conversations with the par-ticipants and took part in discussions that sometimes turned into aggressive, hours-long, argumentative exchanges. The words of one female activist saying that “peacewithout justice is just an empty word,” I treat as a starting point for my explora-tion of the notion of aptness in the combining of politics with humanitarianism.On the one hand, campaigners, such as Linda Polman and David Rieff, politicians,such as Colin Powell, and philosophers, Giorgio Agamben, criticise the ‘neutralityof humanitarianism’ rule, because strict following of this principle results in thecooperation of NGOs with authoritarian regimes and losing the credibility of peacekeeping missions. On the other hand, philosophers specialising in armed conflicts,such as David W. Lovell and Igor Primoratz, point out that the civilian’s immunity isnot categorical. This criticism is not without merit, but participation in the marchmade me understand how important it is to pose questions, from both the faraway,overseas, civilians’ perspective and from the European one. Namely, are we – theoutsiders - capable enough to understand the complexity of the Syrian conflict andtake one of the sides? Or, the only thing we can do is not adopt a particular polit-ical stance but adopt a distinctive humanitarian attitude. Should initiatives suchas the civilian March for Aleppo remain neutral or, rather, should they be againstsomething (whether it is the Assad rule, Russia, or European decision-makersor somebody else entirely)? Is it possible to be impartial without being neutral?All these questions are significant due to the fundamental separation of politicsand war from the civilians’ life.
This article discusses the operation of a grassroots pro-refugee initiative that has been active ... more This article discusses the operation of a grassroots pro-refugee initiative that has been active since the 2015 migration crisis. The author answers questions about why the grassroots initiative, which has no formal structures or external funding, has lasted so long, and analyzes its structure and mechanisms for effective interaction and cooperation with the local environment. The initiative is embedded in an existing local network, while drawing inspi- ration from the transnational activist movement. The author uses Adrienne Maree Brown’s notion of “pleasure activism,” David Graeber’s ethnographic descriptions of “anarchist groups operating by a consensus,” and ethnographic research of the initiative, which he conducted from September 2021 to July 2022.
What is the agency of grassroots activists supporting people with refugee and migration experienc... more What is the agency of grassroots activists supporting people with refugee and migration experiences? Answering this question in an era of migration, epidemic and climate crises requires a new paradigm, which would use tools other than those that caused them: capi- talism, colonialism and the nation-state. This new paradigm is hidden in the collaborative practices and journeys of individuals forming grassroots initiatives, informal collectives and groups, and community organizations working on behalf of refugees. The new framing of agency refers to a relational perspective in which individuals are not independent and autonomous individuals, but are situated in multiple social relationships. keywords: agency, collaborative agency, activism, grassroots pro-refugee movements, violence, kinopolitics, refugees
Mamy dostatecznie dużą wiedzę, aby wskazać plusy i minusy projektyzacji uniwersytetu. Określenie ... more Mamy dostatecznie dużą wiedzę, aby wskazać plusy i minusy projektyzacji uniwersytetu. Określenie tożsamości nauki, tak aby była ona integralną częścią rozumienia i poznania nas samych i świata, wydaje mi się dziś nie tylko niezmiernie istotne, ale i konieczne
An interview with Derek Attridge by Waldemar Rapior
"I would simply endorse Coetzee’s comments, ... more An interview with Derek Attridge by Waldemar Rapior
"I would simply endorse Coetzee’s comments, noting that Coetzee himself, though he has at times spoken out in propria persona in the same way that Pinter did (notably in the Jerusalem Prize speech), prefers the “wilful obscurity” of the novel to do ethical work in a very different way. So, of course, did Pinter, whose plays will have a much wider and long-lasting effect than his attack on Blair, important though that was at the time."
“Yes, violence is everywhere and at all times,” Alfredo Jaara wrote.
How do we study violence tha... more “Yes, violence is everywhere and at all times,” Alfredo Jaara wrote. How do we study violence that is “everywhere”? Increasingly often we encounter problems with naming and describing situations that we intuit to be violent, although by themselves they do not have the classic characteristics of violence. The author proposes the concept of soft violence, which was born during the analysis of the empirical material of the “Tacit Morality” project. This concept aims to identify those forms of violence which have not been noticed in the mainstream of social sciences referring to the concept of modernity and liberal philosophy. Soft violence is placed in the background of other invisible or hardly noticeable forms of violence: structural, slow and symbolic. keywords: soft violence, symbolic violence, structural violence, art & science, tacit morality, theater.
Extended Methods: Seven Issues for Culture Studies That Increase Our Freedom. The author presents... more Extended Methods: Seven Issues for Culture Studies That Increase Our Freedom. The author presents a model of the research approach that increases our freedom. What issues should a researcher consider if he/she wants to study culture in the 21 st Century technological , social and economic circumstances? The author distinguishes seven issues that a researcher guided by the broader concept of culture, one that defines culture according to Raymond Williams as a "specific way of life" should consider. These issues are: (1) research is an interaction between scientists and study participants; (2) research can democratize the culture field; (3) research can be a cultural animation; (4) cooperation with artists, activists, educators, etc. is important; (5) there are many regulators of human behavior; (6) researcher has to answer a question what important social goals the study supports; (7) ethical aspects of social phenomena have to be taken into consideration. The article is a voice in a discussion of whether research methods only describe social reality or help to create it. Keywords: culture, participation in culture, educational turn in culture, mix-methods, democratization , qualitative and quantitative research, freedom Słowa kluczowe: poszerzona koncepcja kultury, uczestnictwo w kulturze, zwrot edukacyjny w kul-turze, metodologia badań kultury, demokratyzacja pola kultury Podczas seminarium w Instytucie Socjologii UAM w 2014 roku, dotyczącego projektu "Praktyki kulturalne Polaków", który prezentował obraz uczestnictwa Polaków w kulturze alternatywny wobec badań prowadzonych przez GUS, Marek 1 Tekst powstał w ramach grantu Narodowego Centrum Nauki nr 2015/19/N/ HS6/01682.
This text concerns main moral issues connected with the armed conflict currently underway in Syri... more This text concerns main moral issues connected with the armed conflict currently underway in Syria. On the basis of an analysis of texts published in the opinion-forming American journal The New York Review of Books, the author tries to show the complexity of the conflict in terms of the problems faced by world opinion. The author concludes that we, ordinary citizens, and the leaders of the world powers, in undertaking actions (participation in military actions, taking sides, humanitarian aid) had to resolve certain dilemmas and that in doing so they took into account their subjective interests. The author thus confirms his original thesis that the contemporary world is no longer guided by international solidarity or the UN principle of a “responsibility to protect.”
O czym mówi Sean? Zapis panelu dyskusyjnego o sztuce, nauce i etyce, w którym uczestniczyli m.in.... more O czym mówi Sean? Zapis panelu dyskusyjnego o sztuce, nauce i etyce, w którym uczestniczyli m.in.: Piotr Dobrowolski, Rafał Drozdowski, Małgorzata Jacyno, Agnieszka Jelewska, Adriana Molenda, Julia Niedziejko, Joanna Pańczak, Waldemar Rapior, Marek Wasilewski, Dawid Wiener
Neokolektywizm. Testując rozwiązania dla możliwej przyszłości
W tekście próbuję opracować, na p... more Neokolektywizm. Testując rozwiązania dla możliwej przyszłości
W tekście próbuję opracować, na podstawie badań empirycznych, model współpracy, który nie byłby oparty na „myśleniu równowagą” . Dwie mainstreamowe koncepcje współpracy – utylitarna i podzielanej intencji – wydają się przesiąkniętym sposobem myślenia: pierwszą łączyć można z equalibrium teorii racjonalnego wyboru, drugą z mentalną treścią, np. „świadomością grupową”, która jest „ponad” jednostkami i wprowadza pewną równowagę w interakcje. Próbowałem zastosować obie koncepcje do interpretacji wywiadów i obserwacji uczestniczącej projektu edukacyjnego Mediawerf/Are you for Real? realizowanego w Rotterdamie (2012-2013). Nie „chwytały” one jednak wielu mikro-działań, które zarejestrowałem w dzienniku badawczym. Zacząłem więc konfrontować te teorie z przypadkami negatywnymi, aż udało mi się opracować procesualną koncepcję współpracy. Posłużyła mi ona do sformułowania pewnej wizji wspólnoty, którą nazwałem nekolektywizmem.
Anders Fogh Jensen states that projects seem to have no value other than bringing forward change,... more Anders Fogh Jensen states that projects seem to have no value other than bringing forward change, regardless of the ethical dimension of that change. However, when living in a project and being part of the process of projectification of such institutions as universities, flesh-and-blood individuals are caught in various and often moral dilemmas. In the paper, I attempt to answer the question of how to include moral values in the analysis of project life. Do we know how to present in detail the dilemmas of a life in projects? What causes these dilemmas? I answer these questions in the autoethnographic account. In August 2015, I started a three-year scientific project entitled “Tacit morality.” At the same time, I began keeping a field diary and describing my experience within the project. Autoethnography of science, which I present here, can be run by every scientist; after all, each of us carries projects. On the basis of my field notes, I have managed to identify controversies and dilemmas which appear in projects. Having analysed them, I have come to the conclusion that the relation between a (scientific) project and a stable institution (university) should be based on values, e.g. solidarity, and institutional facilitation. I start the article with the question of how to criticize the disadvantages of projectification and at the same time notice its advantages.
Rozdział książki "Bezkarnie. Etyka w teatrze"
W rozdziale mojego autorstwa etnograficznie badam w... more Rozdział książki "Bezkarnie. Etyka w teatrze" W rozdziale mojego autorstwa etnograficznie badam współpracę między naukowcem i artystami w ramach projektu Moralność milcząca, którego częścią był spektakl Sean… Instytucje nauki i sztuki w wielu przypadkach odmiennie prezentują zagadnienia etyczne. Artystów i naukowców łączy to, że zarówno naukowiec, jak i artysta są po pierwsze obywatelami, po drugie – że ich twórcza pasja nie staje się arogancją, niczym u Wiktora Frankensteina, gdy uzupełniona jest „refleksją etyczną i głębokim humanizmem”.
Czy mury teatru usprawiedliwiają zachowanie, które realnie obraża widza? Czy obrażone uczucia nie... more Czy mury teatru usprawiedliwiają zachowanie, które realnie obraża widza? Czy obrażone uczucia nie są etyczną granicą sztuki? Ale czy sztuka nie jest tym terytorium, na którym można bezkarnie wypróbowywać ludzką skłonność do czynienia zła? Czy artysta w imię wolności sztuki jako eksplorator sytuacji granicznych może dopuszczać się czynów etycznie wątpliwych?
Czy radykalne pytanie etyczne wymaga naruszenia paradygmatu etycznego w sztuce? Może tylko przez podważenie granicy można w ogóle ją zobaczyć i uświadomić sobie jej zasadność? Jaka, z perspektywy etycznej, jest różnica między muszką a słoniem czy wielorybem? Jaka jest różnica między profesjonalnym aktorem, dzieckiem i zwierzęciem na scenie?
Czy Leonardo da Vinci mógł wykradać zwłoki z prosektorium, by studiować anatomię, Caravaggio, malując Zaśnięcie Marii, wykorzystać zwłoki wyłowione z Tybru, Andres Serrano zanurzyć plastikowy krucyfiks we własnym moczu w Piss Christ, Artur Żmijewski zmusić Józefa Tarnawę do odnowienia na własnej skórze numeru obozowego z Auschwitz w 80064?
Czy możemy zachwycać się dobrym spektaklem, jeśli wiemy, że podczas pracy nad nim ludzie zostali nadużyci, źle potraktowani czy zrobieni w bambuko?
W książce tej na te i wiele innych pytań próbują odpowiedzieć współcześni reżyserzy, aktorzy, kuratorzy, badacze teatru, naukowcy. Celem tej książki nie jest dawanie łatwych odpowiedzi na pytania o etykę w teatrze. Celem tym jest ułatwienie czytelnikowi włączenia się w niektóre z aktualnie toczących się debat na temat teatru i etyki w teatrze.
Jaki problem porusza ta praca? Nasuwa się on już na pierwszej stronie Stambułu:
Od wczesnego dzi... more Jaki problem porusza ta praca? Nasuwa się on już na pierwszej stronie Stambułu:
Od wczesnego dzieciństwa wierzyłem, że gdzieś w Stambule, w mieszkaniu dokładnie takim samym jak nasze, mieszka drugi Orhan, który jest podobny do mnie jak dwie krople wody. (s.9)
Aby problem został wyznaczony w pełni muszę przytoczyć jeszcze ostatnie zdanie książki Pamuka:
Pierwsze i ostatnie zdanie otwierają temat. Po pierwsze, wyznaczają one obszar, można rzec topografię, po której będziemy się poruszać. Jest to problem przestrzeni, ale też czasu. Jest to zatem problem czytania i pasania – rozgrywa się on w przestrzeni między otwierającymi ją słowami (pierwszym zdaniem Stambułu) a ostatnimi (zamykającym zdaniem Stambułu) i w czasie – podczas procesu czytania przestrzeni Stambułu. Książka jest jak świat – wchodzimy do niej jak do innego świata. Ustawiamy się w pozycji etnografa, który przybywa do jakiegoś miejsca. Książka ta jest takim miejscem; odgrodzona od reszty świata tymi dwoma zdaniami. Dlatego skupimy się na jednej książce. Nie jest ona jednak poza światem. Niezbędne będzie zatem sięgnięcie do innych tekstów (zarówno Pamuka jak i innych pisarzy oraz myślicieli), które posłużą nam za urządzenia nawigacyjne ułatwiające poruszanie się po Stambule.
Wyostrzyć wzrok. J.M. Coetzee: sztuka, świat i polityka", A.R. Burzyńska, W. Rapior (red.), 2012
Rozdział książki "Wyostrzyć wzrok. J.M. Coetzee: sztuka, świat i polityka", A.R. Burzyńska, W. Ra... more Rozdział książki "Wyostrzyć wzrok. J.M. Coetzee: sztuka, świat i polityka", A.R. Burzyńska, W. Rapior (red.)
Wyostrzyć wzrok. J.M. Coetzee: sztuka, świat i polityka, A.R. Burzyńska, W. Rapior (red.), 2012
Rozdział książki "Wyostrzyć wzrok. J.M. Coetzee: sztuka, świat i polityka", A.R. Burzyńska, W. Ra... more Rozdział książki "Wyostrzyć wzrok. J.M. Coetzee: sztuka, świat i polityka", A.R. Burzyńska, W. Rapior (red.)
THE ART OF COOPERATION. ETHNOGRAPHY OF AN EDUCATIONAL PROJECT AT A VOCATIONAL SCHOOL IN ROTTERDAM... more THE ART OF COOPERATION. ETHNOGRAPHY OF AN EDUCATIONAL PROJECT AT A VOCATIONAL SCHOOL IN ROTTERDAM
Educational system bringing up responsible, in-control and free people is possible not through using a ready-made set of exercises and tests in school, but by creating conditions for cooperation between various partners: students, teachers, headmasters, artists, engineers, project managers. To create conditions for such education, one needs the trial and error method, and not a deductively developed system. New forms of school education are now proposed as a project. School is a bureaucratic structure, a hierarchical one, whereas a project is flexible. The educational project described in the article, was carried out by artists, experimenting engineers, social scientists, who stressed educational practices aimed at increasing the students' agency.
The paper discusses Timothy Snyder's On Tyranny. Twenty Lessons form the Twentieth Century. It ha... more The paper discusses Timothy Snyder's On Tyranny. Twenty Lessons form the Twentieth Century. It has become a best-seller, translated into many languages, it had to be reprinted in Poland and the USA. Why is such a small book so sough-after? The author analyses Snyder's motivations for writing the book; then goes on to show that being an academic does not mean ridding oneself of the professional academic/humanist's workshop when one decides to speak publicly in an urgent case. Snyder's book, using the lessons of the 20th century history and the advice provided by the 20th century thinkers, intellectuals, researchers from the Central and Eastern Europe, is a collection of instructions for everyone on how to be a responsible citizen, regardless of their political views.
Pursuant to Art. 52 of Protocol I to the Geneva Conventions relating to the Pro-tection of Victim... more Pursuant to Art. 52 of Protocol I to the Geneva Conventions relating to the Pro-tection of Victims of International Armed Conflicts, “civilian objects shall not bethe object of attack or of reprisals”. Such objects include hospitals, market squares,schools, residential buildings or modern urban life institutions. Reports on attackson civilians make us realise the fragility of human beings. How shall we under-stand the category of ‘civilian’? How does this category function nowadays, andwhy is it so important for the modern lifestyle? These questions will be addressedthrough the exploration of the Civil March for Aleppo case study. The march thatstarted in Berlin on 26th December 2016 is an inherently apolitical initiative whichwas organised by civilians for civilians. However, since it started there has beena discussion among the marching Syrians and Europeans on political issues sur-rounding the march and the ‘illusion of objectivity’ – whether other, engaged par-ties’ viewpoint should be taken into consideration in the march.
I joined the march twice, for a few days, had a lot of conversations with the par-ticipants and took part in discussions that sometimes turned into aggressive, hours-long, argumentative exchanges. The words of one female activist saying that “peacewithout justice is just an empty word,” I treat as a starting point for my explora-tion of the notion of aptness in the combining of politics with humanitarianism.On the one hand, campaigners, such as Linda Polman and David Rieff, politicians,such as Colin Powell, and philosophers, Giorgio Agamben, criticise the ‘neutralityof humanitarianism’ rule, because strict following of this principle results in thecooperation of NGOs with authoritarian regimes and losing the credibility of peacekeeping missions. On the other hand, philosophers specialising in armed conflicts,such as David W. Lovell and Igor Primoratz, point out that the civilian’s immunity isnot categorical. This criticism is not without merit, but participation in the marchmade me understand how important it is to pose questions, from both the faraway,overseas, civilians’ perspective and from the European one. Namely, are we – theoutsiders - capable enough to understand the complexity of the Syrian conflict andtake one of the sides? Or, the only thing we can do is not adopt a particular polit-ical stance but adopt a distinctive humanitarian attitude. Should initiatives suchas the civilian March for Aleppo remain neutral or, rather, should they be againstsomething (whether it is the Assad rule, Russia, or European decision-makersor somebody else entirely)? Is it possible to be impartial without being neutral?All these questions are significant due to the fundamental separation of politicsand war from the civilians’ life.
By expanding the self-regulating market to all aspects of life – including land and human labour ... more By expanding the self-regulating market to all aspects of life – including land and human labour – and intensifying farming, humans contribute to the fatigue of nature and animals. This provokes a contradictory response, the „opposite current” mentioned in the title, based on extending moral rights and norms to the flora and fauna. The concept of „fatigue” is no longer neutral, it has a moral sense and is used to condemn certain activities and policies. The opposite current in turn brought about a further wave of fatigue: „fatigue with the apocalypse”, „green fatigue”, „eco-fatigue”. A concern for nature is therefore a constant battle with fatigue, or in other words, our battle against ourselves.
Rok po śmierci Brechta, w 1957, Marcel Duchamp wygłosił podczas obrad Amerykańskiej Federacji Szt... more Rok po śmierci Brechta, w 1957, Marcel Duchamp wygłosił podczas obrad Amerykańskiej Federacji Sztuki odczyt zatytułowany The Creative Act . Stwierdził: artysta nie jest zdolny do wyrażenia w pełni swej intuicji. Jego zamiar i jego realizacja nie pokrywają się. Powstaje luka między dziełem a intuicją artysty. Dzieło potrzebuje widza, gdyż to on, widz, w bezpośrednim kontakcie z dziełem, łączy je z zewnętrznym wobec tego dzieła światem – swoim światem, światem, w którym żyje. Akt kreatywny wymaga interakcji – z jednej strony mamy wytwórcę, producenta, czyli artystę, z drugiej widza, który twórczą pracą łączy dzieło ze światem. Dla Duchampa widz, choć nie wytwarza jakiegoś obiektu, nie jest dopełnieniem aktu kreatywnego. Akt kreatywny istnieje tylko w interakcji między dziełem a widzem. Czym jest akt kreatywny w teatrze?
Pretekstem dla naszych badań w 2015 roku była chęć wyjścia poza słowo, które jest dominujące w te... more Pretekstem dla naszych badań w 2015 roku była chęć wyjścia poza słowo, które jest dominujące w testologii, poza schemat myślowy narzucany przez testy, poza tendencje do zapominania o zmysłowych i społecznych sposobach doświadczenia teatru. Szukanie znaczenia spektaklu albo kluczowej sceny przeplata się bowiem z wrażeniami wizualnymi czy dźwiękowymi, ze wspomnieniami, z poczuciem bycia w chwilowej wspólnocie, z tym, co wydarza się podczas rozmowy o spektaklu i z wieloma innymi czynnikami. W naszych badaniach byliśmy zainteresowani człowiekiem – tym, w jaki sposób uczestnicy naszych spotkań odbierają świat, którego spektakl jest częścią. Do czego wykorzystują teatr? Czy są świadomi problemów, które poruszają przedstawienia? Jak reagują na rzeczywistość opowiedzianą w spektaklach? Mówiąc inaczej, młodzi widzowie byli dla nas świadkami, którzy patrzą na sytuacje i zdarzenia wykreowane przez artystów. Chcieliśmy dowiedzieć się, co wynika z tej konfrontacji, jak młodzi ludzie subiektywnie oceniają przedstawienia, które zobaczyli, jak włączają je w swoje biografie, jak na nie reagują jako obywatele i ludzie?
RAPORT ORAZ OPRACOWANIA POWSTAŁE NA BAZIE PROJEKTU ZREALIZOWANEGO W 2013
ROKU ZE ŚRODKÓW MINIST... more RAPORT ORAZ OPRACOWANIA POWSTAŁE NA BAZIE PROJEKTU ZREALIZOWANEGO W 2013
ROKU ZE ŚRODKÓW MINISTERSTWA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO W PROGRAMIE
„OBSERWATORIUM KULTURY”
Głównym pytaniem, na które chcieliśmy odpowiedzieć konstruując badania było pytanie „Czy widz się... more Głównym pytaniem, na które chcieliśmy odpowiedzieć konstruując badania było pytanie „Czy widz się obraża?”. Zainteresowało nas, co w kontekście szumu medialnego wokół spektaklu Golgota Picnic widzowie myślą o spektaklach wystawianych w ramach Festiwalu Malta i czy są obrażeni lub oburzeni ich treścią i przekazem. Na przełomie czerwca i lipca 2014 roku przeprowadziliśmy pięć zogniskowanych wywiadów grupowych (tzw. fokusów), w których wzięli udział widzowie wybranych spektakli z programu tegorocznej Malty (omawiamy tu doświadczenia widzów z dziewięciu różnych przedstawień). Dyskusje poszerzyły nasze zainteresowania. Okazało się, że przez wszystkie pięć fokusów – po części wywołane przez pytania, które zadawaliśmy, po części ze względu na dynamikę dyskusji między widzami – przewijają się cztery główne tematy: wolność w sztuce; oczekiwania jakie mieli widzowie a propos przedstawień, zwłaszcza Golgota Picnic; obrażania się na sztukę; szerszy kontekst medialny, w którym odbywały się fokusy.
“I’m a simple person, I like being part of something”
This text was created on the basis of rese... more “I’m a simple person, I like being part of something”
This text was created on the basis of research involving the participation of people who do not have regular contact with cultural institutions, which was carried out thanks to the cooperation of the Malta Foundation and the Adam Mickiewicz University in Poznań. Those participating in the group interviews took part in discussions on plays watched in Malta. The author starts by describing the nature of the research, in order to respond to the question of who the spectator actually is and to investigate the method by which the spectator is perceived by the following theatre directors: Rabiha Mroué, Stefan Kaegi and Wojtek Ziemilski. By way of summary, he claims that “by adopting such a definition of spectator, we are also accepting a specific definition of human being”.
This article was written on the basis of the project ‘See Culture: The Archive of Visual Material... more This article was written on the basis of the project ‘See Culture: The Archive of Visual Materials from Research into Culture in Poland’ conducted in 2014. It speaks of the internet creation of a social database using visual materials—the Visual Archive (archiwumwizualne.pl). The authors present their findings from interviews with members of the research teams and directors of the projects that were included in the internet archive. These primarily concern the various approaches and research practices of the interlocutors and their definitions of visual material’s potential as a tool in social research. The profiles of the researchers presented earlier is then compared to the category of the practice-oriented intellectual, which broadens the classical understanding of the intellectual and points to an emerging manner of thinking about research practice in contemporary social sciences. The usefulness of the Visual Archive for the practice-oriented intellectual is indicated.
Uczestnictwo w kulturze jako tworzenie kultury Wprowadzenie Raport końcowy składa się z czterech ... more Uczestnictwo w kulturze jako tworzenie kultury Wprowadzenie Raport końcowy składa się z czterech części. Każdą z nich można czytać oddzielnie albo łącznie. Ułożone są w takiej oto kolejności: najpierw przedstawiam metody jakie użyliśmy w badaniu; następnie łączę rozumienie uczestnictwa w kulturze z rozumieniem obywatelskości; dalej, prezentuję definicję operatywną festiwalu, a na końcu poruszam kwestię władzy i uczestnictwa w kulturze oraz problem kompetencji i ich rozumienia przez różne podmioty.
„Człowiek i Społeczeństwo”, vol. XXXVI, iss. 2, 2013
Inspired by the research project entitled “Creating Culture. A Study of Participation in Culture”... more Inspired by the research project entitled “Creating Culture. A Study of Participation in Culture” which I was co-creator, I aim at showing the methodology of building the bottom-up archive and how can we use such an archive for the sociological purpose.
Real Projects for Real People. Volume 3, Editor: Anne Nigten, 2013
According to Donald A. Schön, reflective practice rests on the ability to reflect in actio... more According to Donald A. Schön, reflective practice rests on the ability to reflect in action – “thinking what [one is] doing while [one is] doing” – and reflect on action, that is, “to examine critically what one did, after the fact”. However, Schön proposed this concept in the 1960s and developed it during the 1970s and 80s. If we do not want to be ineffective within the current global, complex and instable situation, we need to develop the reflexive practice. “Practice is never a pure form of local knowledge”.
in: Real Projects for Real People. Volume 3, Editor: Anne Nigten
Co-education. Ethnographically-inspired methods in design realm
The article discusses the necess... more Co-education. Ethnographically-inspired methods in design realm
The article discusses the necessity of both designers’ re-education and the redefinition of design common practice. Drawing on several examples taken out from the thematically various contexts but sharing the same methodology, we point to the potential of employing ethnographically-inspired methods into the design realm. Moreover we emphasize how both designers and users can benefit from mutual education and how collaboration fosters unique insights on the users’ everyday live. In this framework we suggest a new manifesto that could be applied into designers’ practice. Recalling the significance of consideration upon multiplicity of social relations that create the matrix of everyday lives we argue that contemporary design practice should take into account the citizens’ ordinary competence and designers’ should reinforce society’s resourcefulness. In this sense the essence of good education depends on the blurred roles between professional – educator and amateur – citizen.
Intensification of Imagination: On the Researcher’s Identity and the Suspension of Unconditional ... more Intensification of Imagination: On the Researcher’s Identity and the Suspension of Unconditional Objectivity Abstract: Such academic values as impartiality of thinking, logical rules, tolerance in scientific matters define the spirit of science. Following the ethnographer’s path and looking at my own research, I point out that a person’s identity is an important part of this spirit. The consequence of treating the identity of a person equally with the objective knowledge is the suspension of unconditional objectivity. In addition, the ethnographer’s path is a tool for reducing the imperfection associated with the field of study, as well as for building conditional objectivity. Secondly, the ethnographer’s path facilitates illustrating particular problems I had to face during my research (e.g., analyses of hundreds of photographs archived in the database of the research project Invisible City; interpretation of subjective experiences of spectators of the Malta Festival Poznan, as well as their participation in culture, and interpretation of experiences of the researcher – both as a native and as a stranger).
To invest and to form: artistic tools in a sociological research
Where to search for an agreemen... more To invest and to form: artistic tools in a sociological research
Where to search for an agreement? Does the common ground for meeting of art and science exist? My answer is: yes. The common sense is this shared ground. I will present that by looking through the prism of a common sense at art and science, it is possible to recognize scientist's actions identical to artist's actions. They both must invest in art or science; they both form a material: an artist in an artistic way, a researcher in a scientific one. However, it is important that the the fact of forming the material, even in a different way, is the activity that brings closer the artist and the researcher. I will show by giving examples of the research I conducted that the researcher's investment in artistic tools allows him/her to deal with different, both theoretical and practical problems. I will finish by emphasising that a sociologist and a writer are the professions that might learn a lot from each other.
The article presents the theory and practice of creating the catalogue of events. Inspired by the... more The article presents the theory and practice of creating the catalogue of events. Inspired by the thought of Charles Tilly and of the research project entitled “Making of the Culture – Research on the Participation in Culture” the author aims at showing by the use of which procedures of ordering of the experiential material social sciences can not only analyse but also present the phenomenon of the “receiver.” The author stresses that for the sociologist both the archival collection as well as the life social matter – which can be treated as an archive of interactions and social phenomena – are equally important. The author shows the process of the production of data which bear traces of experience and information on an event as well as the process of creating the catalogue which would provide its users with a narrative reading of the material but also the creation of one’s own vision.
Odświeżając metodę biograficznąHerta Müller: "Każda utopia, opuszczając papier i stając między lu... more Odświeżając metodę biograficznąHerta Müller: "Każda utopia, opuszczając papier i stając między ludźmi, uniformizuje nagą niezliczoność prób znalezienia życia, które byłoby możliwe do zniesienia. Każdy z nas składa się z tych prób i kontynuuje je aż do śmierci" (2009: 57).
Ethnography of visibility: images as informants, 2013
Ethnography requires immersion in the field work and the adoption of two perspectives: internal a... more Ethnography requires immersion in the field work and the adoption of two perspectives: internal and external. Pure visibility, says Lambert Wiesing, presents things as exclusively visible, released from the laws of physics. You can touch material objects – that entails the possibility of hearing, smelling, and vision. Images could be printed: we feel the smell of ink and a printing machine, texture of media – paper, cardboard or foil. However Wiesing stresses: all we experience in a picture are the qualities detectable by the sense of sight. In this article I present the arguments that the images may be the informants, and ethnography of visibility allows us for awakening the sociological imagination and for analyzing material and the visual aspect of the practices. Arguments are based on the interviews conducted with the “Invisible city” project team as well as on the analysis of images from the database: www.niewidzialnemiasto.pl
This article is devoted to the relation between privacy and behaviour in public places. It has al... more This article is devoted to the relation between privacy and behaviour in public places. It has already been more than half a century since Erving Goffman published his notes on the social organization of gatherings. Today, the context for meetings in public places is round-the-clock monitoring—exposing oneself online, giving other persons access to one’s privacy through internet applications, and being under the eye of the camera 24 hours a day. This context means that the delicate balance between—to use Goffman’s terminology—the stage and the wings has been disturbed. On the basis of field material (visual diaries kept by over a dozen persons in the Poznań area), the author concludes that people spontaneously create privacy shields. He presents ten grassroots protective strategies to show that people in contemporary cities spontaneously balance what is private with what is public.
Rapior Waldemar, O gatunkach przestrzeni [Species of space] edited by M. Krajewski – This article... more Rapior Waldemar, O gatunkach przestrzeni [Species of space] edited by M. Krajewski – This article present four species of space, species that express, through the material culture, different forms of gathering: the crowd, the lonely crowd, community, cooperation and the way that people experience closeness and togetherness. The four species of space are: the space of mass, of individualism, of tribe and, last but not least, the space of solidarity. We can think of the species of space as a metaphor which we can use to describe the material realm, but also as a tool for changing the world and creating social change. We live together. However, we are not only tied up with long-term relationships but with weak ties. The latter are based on the materiality. I suggest that space is not purely physical (size, shape, weight) but it is rather the script, the specie which, in the dynamic evolutionary process, adapts to the historical and social circumstances. Waldemar Rapior, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza,
Deindywiduacja. Socjologia zachowań zbiorowych, to książka, w której wracamy do porzuconego przez... more Deindywiduacja. Socjologia zachowań zbiorowych, to książka, w której wracamy do porzuconego przez nowoczesne nauki społeczne paradygmatu wyjaśniania życia zbiorowego. W jego centrum nie znajduje się autonomiczny, racjonalny podmiot, ale naśladowca, dla którego jednym źródłem informacji są zachowania innych. To właśnie naśladowca obecny jest w czasie pogromów i linczów; to dzięki niemu upowszechniają się mody i internetowe memy; to on również podtrzymuje i zmienia obyczaje. Naśladowca nigdy nie działa sam, ale zawsze z innymi i chociaż zachowują się oni w sposób podobny, to tworzą coś, czego nikt z nich nie planował, co zaskakuje i często zagraża ich egzystencji. Proponowany w książce model wyjaśniania życia społecznego, szczególnie dobrze zdaje się do niego przystawać właśnie dziś. Im bardziej złożony jest świat, im gęstsze jest społeczeństwo i sieci komunikacyjne, tym większą rolę zdają się odgrywać właśnie zachowania zbiorowe. Zachowania, w których każdy z nas uczestniczy, ale których nikt nie kontroluje.
Niewidzialne miasto, to wynik kilkuletnich badań prowadzonych przez socjologów, antropologów i ku... more Niewidzialne miasto, to wynik kilkuletnich badań prowadzonych przez socjologów, antropologów i kulturoznawców nad fenomenem „codziennego urbanizmu”. Autorki i autorów książki interesowało przede wszystkim to, w jaki sposób mieszkańcy dużych polskich miast ingerują w ich przestrzeń, jakie są skutki tych działań, w jakich relacjach pozostają one wobec działań władz, deweloperów i inwestorów.
Puntem wyjścia do badań była analiza materiału wizualnego zgromadzonego w internetowej bazie (www.niewdzialnemiasto.pl), zawierającej dziś ponad 7 tysięcy fotografii. Przedstawiają one ścieżki wydeptywane przez mieszkańców, by skrócić sobie drogę, nielegalne reklamy i ręcznie tworzone szyldy sklepów oraz zakładów usługowych, przyblokowe ogródki i fantazyjnie przyozdobione balkony, stuningowane domowym sposobem samochody, wynalazki mające ułatwić codzienne życie, ale też systemy alarmowe, zasieki i mury budowane, by bronić prywatności. Każda z tych fotografii dowodzi, że miasto to nie abstrakcyjna struktura, którą można dowolnie zmieniać, ale raczej miejsce życia ludzi, przestrzeń pełna konfliktów i sprzeczności, konstruowana przez codzienne, banalne działania mieszkańców. Przestrzeń, w której badacze odnajdują fascynujące i dotąd słabo rozpoznane fenomeny, takie, jak: kultura oboczna; ciche sojusze łączące mieszkańców i władze miejskie; syndrom wiecznej teraźniejszości, w której uwięzionych jest wielu mieszkańców; normalne oryginalności, określające, jak w dużym mieście prowadzić gry o wyróżnienie czy półprofesjonalna kultura ekspercka pozwalająca na rozwiązywanie codziennych dylematów bez pomocy specjalistów. Książka pokazuje również, że miasto należy nie tylko do dorosłych- ale też do dzieci, że jest ono nie tylko miejscem życia ludzi, ale też zwierząt; to, jak ważną rolę odgrywa w nim zieleń, nieformalne miejsca spotkań i biesiad oraz to, w jaki sposób mieszkańcy manifestują w nim swoją religijność oraz poglądy polityczne. Autorkom i autorom publikacji udało się również odtworzyć preferowane przez mieszkańców dużych polskich miast koncepcje prywatności, wzory relacji sąsiedzkich i upodobania estetyczne, a także zrekonstruować, jak postrzegają miasto, ci, którzy sprawują w nim władzę. To wszystko sprawia, iż Niewidzialne miasto jest książką, która nie tylko pokazuje miasto z nowej perspektywy, ale też dokumentuje, jak i czym żyją dziś miasta w Polsce.
Autorzy:
Maja Brzozowska-Brywczyńska, Rafał Drozdowski, Marcin Drabek, Piotr Jakub Fereński, Tomasz Ferenc, Maciej Frąckowiak, Katarzyna Kalinowska, Bogna Kietlińska, Marek Krajewski, Piotr Luczys, Krzysztof Olechnicki, Michał Podgórski, Waldemar Rapior, Łukasz Rogowski, Monika Rosińska
Wydawca:
Fundacja Bęc Zmiana Redakcja naukowa: Marek Krajewski
Recenzja naukowa: Marek Wasilewski
Koordynacja: Elżbieta Petruk, Bogna Świątkowska
Redakcja językowa i korekta: Justyna Chmielewska, Paulina Sieniuć
Projekt graficzny i skład: Grzegorz Laszuk, Anna Hegman
Książka ukazała się dzięki wsparciu Narodowego Centrum Nauki
Ducha nauki tworzą takie wartości akademickie, jak bezstronność w myśleniu, reguły logiczne, tole... more Ducha nauki tworzą takie wartości akademickie, jak bezstronność w myśleniu, reguły logiczne, tolerancja w sprawach naukowych. Śledząc trzy ścieżki etnograficzne – obserwując własne poczynienia badawcze, wskazuję, że o duchu nauki stanowi również tożsamość osoby badacza. Konsekwencją potraktowania tożsamości osoby na równi z wiedzą obiektywną jest zawieszenie bezwarunkowej obiektywności. Analiza własnych ścieżek badawczych stanowi narzędzie służące do ograniczenia niedoskonałości związanych z terenem badawczym i budowania warunkowej obiektywności. Po drugie, ścieżki etnograficzne stanowią ilustrację szczegółowych problemów (analizy setek zdjęć zarchiwizowanych w bazie internetowej projektu badawczego Niewidzialne Miasto; interpretacji subiektywnych przeżyć widzów festiwalu teatralno-muzycznego oraz doświadczenia badacza jednocześnie jako tubylca, jak i obcego), z którymi musiałem się zmierzyć w trakcie badań.
“Brak dzialania napawa nas niepokojem”. O spoleczenstwie projektu, projektyzacji i konsekwencjach... more “Brak dzialania napawa nas niepokojem”. O spoleczenstwie projektu, projektyzacji i konsekwencjach rozprzestrzenia sie projektow z dunskim filozofem Andersem Fogh Jensenem rozmawiają Malgorzata Cwikla i Waldemar Rapior
Brak działania napawa nas niepokojem" O społeczeństwie projektu, projektyzacji i konsekwencjach r... more Brak działania napawa nas niepokojem" O społeczeństwie projektu, projektyzacji i konsekwencjach rozprzestrzeniania się projektów z duńskim filozofem Andersem Fogh Jensenem rozmawiają Małgorzata Ćwikła i Waldemar Rapior.
Raport z badań dotyczących sytuacji krytyczek i krytyków teatralnych w czasie pandemii COVID-19, ... more Raport z badań dotyczących sytuacji krytyczek i krytyków teatralnych w czasie pandemii COVID-19, przeprowadzonych na zlecenie Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie.
Uploads
--- by Waldemar Rapior
"I would simply endorse Coetzee’s comments, noting that Coetzee himself, though he has at times spoken out in propria persona in the same way that Pinter did (notably in the Jerusalem Prize speech), prefers the “wilful obscurity” of the novel to do ethical work in a very different way. So, of course, did Pinter, whose plays will have a much wider and long-lasting effect than his attack on Blair, important though that was at the time."
How do we study violence that is “everywhere”? Increasingly often
we encounter problems with naming and describing situations
that we intuit to be violent, although by themselves they do
not have the classic characteristics of violence. The author
proposes the concept of soft violence, which was born during the
analysis of the empirical material of the “Tacit Morality” project.
This concept aims to identify those forms of violence which
have not been noticed in the mainstream of social sciences
referring to the concept of modernity and liberal philosophy. Soft
violence is placed in the background of other invisible or hardly
noticeable forms of violence: structural, slow and symbolic.
keywords: soft violence, symbolic violence, structural violence,
art & science, tacit morality, theater.
W tekście próbuję opracować, na podstawie badań empirycznych, model współpracy, który nie byłby oparty na „myśleniu równowagą” . Dwie mainstreamowe koncepcje współpracy – utylitarna i podzielanej intencji – wydają się przesiąkniętym sposobem myślenia: pierwszą łączyć można z equalibrium teorii racjonalnego wyboru, drugą z mentalną treścią, np. „świadomością grupową”, która jest „ponad” jednostkami i wprowadza pewną równowagę w interakcje. Próbowałem zastosować obie koncepcje do interpretacji wywiadów i obserwacji uczestniczącej projektu edukacyjnego Mediawerf/Are you for Real? realizowanego w Rotterdamie (2012-2013). Nie „chwytały” one jednak wielu mikro-działań, które zarejestrowałem w dzienniku badawczym. Zacząłem więc konfrontować te teorie z przypadkami negatywnymi, aż udało mi się opracować procesualną koncepcję współpracy. Posłużyła mi ona do sformułowania pewnej wizji wspólnoty, którą nazwałem nekolektywizmem.
W rozdziale mojego autorstwa etnograficznie badam współpracę
między naukowcem i artystami w ramach projektu Moralność milcząca, którego częścią był spektakl Sean… Instytucje nauki i sztuki
w wielu przypadkach odmiennie prezentują zagadnienia etyczne.
Artystów i naukowców łączy to, że zarówno naukowiec, jak i artysta są po pierwsze obywatelami, po drugie – że ich twórcza pasja
nie staje się arogancją, niczym u Wiktora Frankensteina, gdy uzupełniona jest „refleksją etyczną i głębokim humanizmem”.
Czy radykalne pytanie etyczne wymaga naruszenia paradygmatu etycznego w sztuce? Może tylko przez podważenie granicy można w ogóle ją zobaczyć i uświadomić sobie jej zasadność?
Jaka, z perspektywy etycznej, jest różnica między muszką a słoniem czy wielorybem? Jaka jest różnica między profesjonalnym aktorem, dzieckiem i zwierzęciem na scenie?
Czy Leonardo da Vinci mógł wykradać zwłoki z prosektorium, by studiować anatomię, Caravaggio, malując Zaśnięcie Marii, wykorzystać zwłoki wyłowione z Tybru, Andres Serrano zanurzyć plastikowy krucyfiks we własnym moczu w Piss Christ, Artur Żmijewski zmusić Józefa Tarnawę do odnowienia na własnej skórze numeru obozowego z Auschwitz w 80064?
Czy możemy zachwycać się dobrym spektaklem, jeśli wiemy, że podczas pracy nad nim ludzie zostali nadużyci, źle potraktowani czy zrobieni w bambuko?
W książce tej na te i wiele innych pytań próbują odpowiedzieć współcześni reżyserzy, aktorzy, kuratorzy, badacze teatru, naukowcy. Celem tej książki nie jest dawanie łatwych odpowiedzi na pytania o etykę w teatrze. Celem tym jest ułatwienie czytelnikowi włączenia się w niektóre z aktualnie toczących się debat na temat teatru i etyki w teatrze.
Od wczesnego dzieciństwa wierzyłem, że gdzieś w Stambule, w mieszkaniu dokładnie takim samym jak nasze, mieszka drugi Orhan, który jest podobny do mnie jak dwie krople wody. (s.9)
Aby problem został wyznaczony w pełni muszę przytoczyć jeszcze ostatnie zdanie książki Pamuka:
„Nie będę malował – powiedziałem. – Zostanę pisarzem”. (s.464)
Pierwsze i ostatnie zdanie otwierają temat. Po pierwsze, wyznaczają one obszar, można rzec topografię, po której będziemy się poruszać. Jest to problem przestrzeni, ale też czasu. Jest to zatem problem czytania i pasania – rozgrywa się on w przestrzeni między otwierającymi ją słowami (pierwszym zdaniem Stambułu) a ostatnimi (zamykającym zdaniem Stambułu) i w czasie – podczas procesu czytania przestrzeni Stambułu. Książka jest jak świat – wchodzimy do niej jak do innego świata. Ustawiamy się w pozycji etnografa, który przybywa do jakiegoś miejsca. Książka ta jest takim miejscem; odgrodzona od reszty świata tymi dwoma zdaniami. Dlatego skupimy się na jednej książce. Nie jest ona jednak poza światem. Niezbędne będzie zatem sięgnięcie do innych tekstów (zarówno Pamuka jak i innych pisarzy oraz myślicieli), które posłużą nam za urządzenia nawigacyjne ułatwiające poruszanie się po Stambule.
Educational system bringing up responsible, in-control and free people is possible not through using a ready-made set of exercises and tests in school, but by creating conditions for cooperation between various partners: students, teachers, headmasters, artists, engineers, project managers. To create conditions for such education, one needs the trial and error method, and not a deductively developed system. New forms of school education are now proposed as a project. School is a bureaucratic structure, a hierarchical one, whereas a project is flexible. The educational project described in the article, was carried out by artists, experimenting engineers, social scientists, who stressed educational practices aimed at increasing the students' agency.
Key words: non-hierarchical school, educational project, school ethnography, student-teacher-artist interaction, civilisational process, agency
I joined the march twice, for a few days, had a lot of conversations with the par-ticipants and took part in discussions that sometimes turned into aggressive, hours-long, argumentative exchanges. The words of one female activist saying that “peacewithout justice is just an empty word,” I treat as a starting point for my explora-tion of the notion of aptness in the combining of politics with humanitarianism.On the one hand, campaigners, such as Linda Polman and David Rieff, politicians,such as Colin Powell, and philosophers, Giorgio Agamben, criticise the ‘neutralityof humanitarianism’ rule, because strict following of this principle results in thecooperation of NGOs with authoritarian regimes and losing the credibility of peacekeeping missions. On the other hand, philosophers specialising in armed conflicts,such as David W. Lovell and Igor Primoratz, point out that the civilian’s immunity isnot categorical. This criticism is not without merit, but participation in the marchmade me understand how important it is to pose questions, from both the faraway,overseas, civilians’ perspective and from the European one. Namely, are we – theoutsiders - capable enough to understand the complexity of the Syrian conflict andtake one of the sides? Or, the only thing we can do is not adopt a particular polit-ical stance but adopt a distinctive humanitarian attitude. Should initiatives suchas the civilian March for Aleppo remain neutral or, rather, should they be againstsomething (whether it is the Assad rule, Russia, or European decision-makersor somebody else entirely)? Is it possible to be impartial without being neutral?All these questions are significant due to the fundamental separation of politicsand war from the civilians’ life.
"I would simply endorse Coetzee’s comments, noting that Coetzee himself, though he has at times spoken out in propria persona in the same way that Pinter did (notably in the Jerusalem Prize speech), prefers the “wilful obscurity” of the novel to do ethical work in a very different way. So, of course, did Pinter, whose plays will have a much wider and long-lasting effect than his attack on Blair, important though that was at the time."
How do we study violence that is “everywhere”? Increasingly often
we encounter problems with naming and describing situations
that we intuit to be violent, although by themselves they do
not have the classic characteristics of violence. The author
proposes the concept of soft violence, which was born during the
analysis of the empirical material of the “Tacit Morality” project.
This concept aims to identify those forms of violence which
have not been noticed in the mainstream of social sciences
referring to the concept of modernity and liberal philosophy. Soft
violence is placed in the background of other invisible or hardly
noticeable forms of violence: structural, slow and symbolic.
keywords: soft violence, symbolic violence, structural violence,
art & science, tacit morality, theater.
W tekście próbuję opracować, na podstawie badań empirycznych, model współpracy, który nie byłby oparty na „myśleniu równowagą” . Dwie mainstreamowe koncepcje współpracy – utylitarna i podzielanej intencji – wydają się przesiąkniętym sposobem myślenia: pierwszą łączyć można z equalibrium teorii racjonalnego wyboru, drugą z mentalną treścią, np. „świadomością grupową”, która jest „ponad” jednostkami i wprowadza pewną równowagę w interakcje. Próbowałem zastosować obie koncepcje do interpretacji wywiadów i obserwacji uczestniczącej projektu edukacyjnego Mediawerf/Are you for Real? realizowanego w Rotterdamie (2012-2013). Nie „chwytały” one jednak wielu mikro-działań, które zarejestrowałem w dzienniku badawczym. Zacząłem więc konfrontować te teorie z przypadkami negatywnymi, aż udało mi się opracować procesualną koncepcję współpracy. Posłużyła mi ona do sformułowania pewnej wizji wspólnoty, którą nazwałem nekolektywizmem.
W rozdziale mojego autorstwa etnograficznie badam współpracę
między naukowcem i artystami w ramach projektu Moralność milcząca, którego częścią był spektakl Sean… Instytucje nauki i sztuki
w wielu przypadkach odmiennie prezentują zagadnienia etyczne.
Artystów i naukowców łączy to, że zarówno naukowiec, jak i artysta są po pierwsze obywatelami, po drugie – że ich twórcza pasja
nie staje się arogancją, niczym u Wiktora Frankensteina, gdy uzupełniona jest „refleksją etyczną i głębokim humanizmem”.
Czy radykalne pytanie etyczne wymaga naruszenia paradygmatu etycznego w sztuce? Może tylko przez podważenie granicy można w ogóle ją zobaczyć i uświadomić sobie jej zasadność?
Jaka, z perspektywy etycznej, jest różnica między muszką a słoniem czy wielorybem? Jaka jest różnica między profesjonalnym aktorem, dzieckiem i zwierzęciem na scenie?
Czy Leonardo da Vinci mógł wykradać zwłoki z prosektorium, by studiować anatomię, Caravaggio, malując Zaśnięcie Marii, wykorzystać zwłoki wyłowione z Tybru, Andres Serrano zanurzyć plastikowy krucyfiks we własnym moczu w Piss Christ, Artur Żmijewski zmusić Józefa Tarnawę do odnowienia na własnej skórze numeru obozowego z Auschwitz w 80064?
Czy możemy zachwycać się dobrym spektaklem, jeśli wiemy, że podczas pracy nad nim ludzie zostali nadużyci, źle potraktowani czy zrobieni w bambuko?
W książce tej na te i wiele innych pytań próbują odpowiedzieć współcześni reżyserzy, aktorzy, kuratorzy, badacze teatru, naukowcy. Celem tej książki nie jest dawanie łatwych odpowiedzi na pytania o etykę w teatrze. Celem tym jest ułatwienie czytelnikowi włączenia się w niektóre z aktualnie toczących się debat na temat teatru i etyki w teatrze.
Od wczesnego dzieciństwa wierzyłem, że gdzieś w Stambule, w mieszkaniu dokładnie takim samym jak nasze, mieszka drugi Orhan, który jest podobny do mnie jak dwie krople wody. (s.9)
Aby problem został wyznaczony w pełni muszę przytoczyć jeszcze ostatnie zdanie książki Pamuka:
„Nie będę malował – powiedziałem. – Zostanę pisarzem”. (s.464)
Pierwsze i ostatnie zdanie otwierają temat. Po pierwsze, wyznaczają one obszar, można rzec topografię, po której będziemy się poruszać. Jest to problem przestrzeni, ale też czasu. Jest to zatem problem czytania i pasania – rozgrywa się on w przestrzeni między otwierającymi ją słowami (pierwszym zdaniem Stambułu) a ostatnimi (zamykającym zdaniem Stambułu) i w czasie – podczas procesu czytania przestrzeni Stambułu. Książka jest jak świat – wchodzimy do niej jak do innego świata. Ustawiamy się w pozycji etnografa, który przybywa do jakiegoś miejsca. Książka ta jest takim miejscem; odgrodzona od reszty świata tymi dwoma zdaniami. Dlatego skupimy się na jednej książce. Nie jest ona jednak poza światem. Niezbędne będzie zatem sięgnięcie do innych tekstów (zarówno Pamuka jak i innych pisarzy oraz myślicieli), które posłużą nam za urządzenia nawigacyjne ułatwiające poruszanie się po Stambule.
Educational system bringing up responsible, in-control and free people is possible not through using a ready-made set of exercises and tests in school, but by creating conditions for cooperation between various partners: students, teachers, headmasters, artists, engineers, project managers. To create conditions for such education, one needs the trial and error method, and not a deductively developed system. New forms of school education are now proposed as a project. School is a bureaucratic structure, a hierarchical one, whereas a project is flexible. The educational project described in the article, was carried out by artists, experimenting engineers, social scientists, who stressed educational practices aimed at increasing the students' agency.
Key words: non-hierarchical school, educational project, school ethnography, student-teacher-artist interaction, civilisational process, agency
I joined the march twice, for a few days, had a lot of conversations with the par-ticipants and took part in discussions that sometimes turned into aggressive, hours-long, argumentative exchanges. The words of one female activist saying that “peacewithout justice is just an empty word,” I treat as a starting point for my explora-tion of the notion of aptness in the combining of politics with humanitarianism.On the one hand, campaigners, such as Linda Polman and David Rieff, politicians,such as Colin Powell, and philosophers, Giorgio Agamben, criticise the ‘neutralityof humanitarianism’ rule, because strict following of this principle results in thecooperation of NGOs with authoritarian regimes and losing the credibility of peacekeeping missions. On the other hand, philosophers specialising in armed conflicts,such as David W. Lovell and Igor Primoratz, point out that the civilian’s immunity isnot categorical. This criticism is not without merit, but participation in the marchmade me understand how important it is to pose questions, from both the faraway,overseas, civilians’ perspective and from the European one. Namely, are we – theoutsiders - capable enough to understand the complexity of the Syrian conflict andtake one of the sides? Or, the only thing we can do is not adopt a particular polit-ical stance but adopt a distinctive humanitarian attitude. Should initiatives suchas the civilian March for Aleppo remain neutral or, rather, should they be againstsomething (whether it is the Assad rule, Russia, or European decision-makersor somebody else entirely)? Is it possible to be impartial without being neutral?All these questions are significant due to the fundamental separation of politicsand war from the civilians’ life.
ROKU ZE ŚRODKÓW MINISTERSTWA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO W PROGRAMIE
„OBSERWATORIUM KULTURY”
This text was created on the basis of research involving the participation of people who do not have regular contact with cultural institutions, which was carried out thanks to the cooperation of the Malta Foundation and the Adam Mickiewicz University in Poznań. Those participating in the group interviews took part in discussions on plays watched in Malta. The author starts by describing the nature of the research, in order to respond to the question of who the spectator actually is and to investigate the method by which the spectator is perceived by the following theatre directors: Rabiha Mroué, Stefan Kaegi and Wojtek Ziemilski. By way of summary, he claims that “by adopting such a definition of spectator, we are also accepting a specific definition of human being”.
in: Real Projects for Real People. Volume 3, Editor: Anne Nigten
The article discusses the necessity of both designers’ re-education and the redefinition of design common practice. Drawing on several examples taken out from the thematically various contexts but sharing the same methodology, we point to the potential of employing ethnographically-inspired methods into the design realm. Moreover we emphasize how both designers and users can benefit from mutual education and how collaboration fosters unique insights on the users’ everyday live. In this framework we suggest a new manifesto that could be applied into designers’ practice. Recalling the significance of consideration upon multiplicity of social relations that create the matrix of everyday lives we argue that contemporary design practice should take into account the citizens’ ordinary competence and designers’ should reinforce society’s resourcefulness. In this sense the essence of good education depends on the blurred roles between professional – educator and amateur – citizen.
Abstract: Such academic values as impartiality of thinking, logical rules, tolerance in scientific matters define the spirit of science. Following the ethnographer’s path and looking at my own research, I point out that a person’s identity is an important
part of this spirit. The consequence of treating the identity of a person equally with the objective knowledge is the suspension
of unconditional objectivity. In addition, the ethnographer’s path is a tool for reducing the imperfection associated with the
field of study, as well as for building conditional objectivity. Secondly, the ethnographer’s path facilitates illustrating particular problems I had to face during my research (e.g., analyses of hundreds of photographs archived in the database of the research project Invisible City; interpretation of subjective experiences of spectators of the Malta Festival Poznan, as well as their participation in culture, and interpretation of experiences of the researcher – both as a native and as a stranger).
Where to search for an agreement? Does the common ground for meeting of art and science exist? My answer is: yes. The common sense is this shared ground. I will present that by looking through the prism of a common sense at art and science, it is possible to recognize scientist's actions identical to artist's actions. They both must invest in art or science; they both form a material: an artist in an artistic way, a researcher in a scientific one. However, it is important that the the fact of forming the material, even in a different way, is the activity that brings closer the artist and the researcher. I will show by giving examples of the research I conducted that the researcher's investment in artistic tools allows him/her to deal with different, both theoretical and practical problems. I will finish by emphasising that a sociologist and a writer are the professions that might learn a lot from each other.
Puntem wyjścia do badań była analiza materiału wizualnego zgromadzonego w internetowej bazie (www.niewdzialnemiasto.pl), zawierającej dziś ponad 7 tysięcy fotografii. Przedstawiają one ścieżki wydeptywane przez mieszkańców, by skrócić sobie drogę, nielegalne reklamy i ręcznie tworzone szyldy sklepów oraz zakładów usługowych, przyblokowe ogródki i fantazyjnie przyozdobione balkony, stuningowane domowym sposobem samochody, wynalazki mające ułatwić codzienne życie, ale też systemy alarmowe, zasieki i mury budowane, by bronić prywatności. Każda z tych fotografii dowodzi, że miasto to nie abstrakcyjna struktura, którą można dowolnie zmieniać, ale raczej miejsce życia ludzi, przestrzeń pełna konfliktów i sprzeczności, konstruowana przez codzienne, banalne działania mieszkańców. Przestrzeń, w której badacze odnajdują fascynujące i dotąd słabo rozpoznane fenomeny, takie, jak: kultura oboczna; ciche sojusze łączące mieszkańców i władze miejskie; syndrom wiecznej teraźniejszości, w której uwięzionych jest wielu mieszkańców; normalne oryginalności, określające, jak w dużym mieście prowadzić gry o wyróżnienie czy półprofesjonalna kultura ekspercka pozwalająca na rozwiązywanie codziennych dylematów bez pomocy specjalistów. Książka pokazuje również, że miasto należy nie tylko do dorosłych- ale też do dzieci, że jest ono nie tylko miejscem życia ludzi, ale też zwierząt; to, jak ważną rolę odgrywa w nim zieleń, nieformalne miejsca spotkań i biesiad oraz to, w jaki sposób mieszkańcy manifestują w nim swoją religijność oraz poglądy polityczne. Autorkom i autorom publikacji udało się również odtworzyć preferowane przez mieszkańców dużych polskich miast koncepcje prywatności, wzory relacji sąsiedzkich i upodobania estetyczne, a także zrekonstruować, jak postrzegają miasto, ci, którzy sprawują w nim władzę. To wszystko sprawia, iż Niewidzialne miasto jest książką, która nie tylko pokazuje miasto z nowej perspektywy, ale też dokumentuje, jak i czym żyją dziś miasta w Polsce.
Autorzy:
Maja Brzozowska-Brywczyńska, Rafał Drozdowski, Marcin Drabek, Piotr Jakub Fereński, Tomasz Ferenc, Maciej Frąckowiak, Katarzyna Kalinowska, Bogna Kietlińska, Marek Krajewski, Piotr Luczys, Krzysztof Olechnicki, Michał Podgórski, Waldemar Rapior, Łukasz Rogowski, Monika Rosińska
Wydawca:
Fundacja Bęc Zmiana Redakcja naukowa: Marek Krajewski
Recenzja naukowa: Marek Wasilewski
Koordynacja: Elżbieta Petruk, Bogna Świątkowska
Redakcja językowa i korekta: Justyna Chmielewska, Paulina Sieniuć
Projekt graficzny i skład: Grzegorz Laszuk, Anna Hegman
Książka ukazała się dzięki wsparciu Narodowego Centrum Nauki