1.

0 PENGENALAN
Seni menurut Kamus Dewan Bahasa Pustaka Edisi Ketiga (1994) ialah halus, kecil, elok,
tipis atau karya termasuklah sajak, lukisan, muzik dan lain-lain. Sementara pendidikan pula
boleh dilihat sebagai suatu hasil atau proses[ CITATION Nor162 \l 1033 ]. Berdasarkan kepada
dua definisi tersebut, maka dapatlah dirumuskan bahawa Seni dalam Pendidikan ialah
penggunaan seni seperti seni visual, seni muzik dan seni pergerakan sebagai salah satu
pendekatan dalam proses pengajaran dan pembelajaran di sekolah.

2.0 KONSEP SENI DALAM PENDIDIKAN

Seni dalam Pendidikan mempunyai matlamatnya yang tersendiri iaitu untuk membentuk
keperibadian masyarakat Malaysia yang celik budaya, mempunyai nilai-nilai estetika yang
tinggi, imaginatif, kritis, kreatif, inovatif dan inventif (KPM,2015). Matlamat ini dapat dicapai
menerusi tiga komponen yang diintegrasikan dalam Seni dalam Pendidikan iaitu seni visual,
seni muzik dan seni pergerakan yang dapat melengkapkan pembinaan otak kanan dan otak
kiri pelajar.

Peri penting Seni dalam Pendidikan untuk digunakan dalam proses pengajaran dan
pembelajaran adalah untuk menghasilkan pengajaran dan pembelajaran yang dinamik,
fleksibel dan bersifat divergen [CITATION ISM14 \l 1033 ]. Selain itu, Seni dalam Pendidikan
juga boleh mendorong guru dan murid untuk meningkatkan estimnya [ CITATION ISM14 \l
1033 ]. Menurut Ismail et al (2014) lagi, guru juga akan dapat memperkukuhkan lagi gaya
pengajaran dengan mengamalkan gaya kerja yang kreatif, inovatif dan sensitif.

3.0 TEORI PEMBELAJARAN

3.1 TEORI KECERDASAN PELBAGAI
Howard Gardner (1983) merupakan pengasas yang memperkenalkan teori
kecerdasan pelbagai melalui bukunya “Seven Ways of Knowing, Perceiving and
understanding life” (Ismail et al, 2014). Menurut Zainun Ishak & Che Zainon Omar
(2017), Gardner (1983) menyatakan bahawa kecerdasan boleh didefinisikan sebagai
keupayaan untuk menyelesaikan masalah atau untuk menghasilkan produk yang
bernilai dalam lingkungan sesuatu budaya.
Melalui definisi kecerdasan tersebut, beliau telah merumuskan bahawa manusia
boleh menyelesaikan masalah dengan memfokuskan kepada jenis-jenis kecerdasan
otak mengikut bidangnya. Oleh itu, Gardner telah membahagikan jenis-jenis

1
 kecerdasan otak kepada lapan bahagian iaitu kecerdasan verbal linguistik,
kecerdasan logikal Matematik, kecerdasan visual & ruang, kecerdasan Muzik,
kecerdasan kinestetik, kecerdasan interpersonal dan intrapersonal serta kecerdasan
naturalis.
Oleh itu, guru boleh mengadakan suasana pembelajaran secara kolaboratif di
dalam kelas. Hal ini adalah kerana, setiap murid mempunyai kecerdasan yang
pelbagai dan mereka akan dapat melengkapi satu sama lain untuk menyelesaikan
sesuatu permasalahan. Melalui pembelajaran kolaboratif juga, murid akan dapat
menggunakan kecerdasan interpersonal mereka apabila mereka mempunyai
kebolehan untuk memberi respon kepada keperluan orang lain. Kemahiran sosial
dan perkembangan bahasa mereka juga akan dapat dikembangkan apabila
berkomunikasi dengan menggunakan bahasa yang betul di antara satu sama lain.

3.2 TEORI KONSTRUKTIVISME

Seterusnya ialah teori konstruktivisme yang dipelopori oleh Lev Vygotsky. Menurut
KPM (2015), Vygotsky (1896-1934) berpendapat bahawa perkembangan kognitif
dan bahasa kanak-kanak amat dipengaruhi oleh persekitaran sosial mereka.
Oleh itu, Vygotsky memperkenalkan zon perkembangan proksimal (ZPP) yang
terdiri daripada actual development dan potential development untuk membuktikan
bahawa perkembangan kognitif kanak-kanak dapat dipertingkatkan melalui interaksi
mereka dengan orang yang lebih mahir seperti orang dewasa, guru atau rakan
sebaya [ CITATION Won13 \l 1033 ].
ZPP merupakan lingkungan kemampuan seseorang untuk melakukan tugas
dengan berjaya [ CITATION Won13 \l 1033 ]. Menurut Wong Kiet Wah, Mohamad Isa &
Rafidah Ruhani (2013), actual development merupakan had bawah di mana
seseorang murid dapat menyelesaikan sendiri sesuatu masalah atau tugasan
manakala potential development pula ialah had atas di mana individu tersebut
berpotensi untuk menyelesaikan masalah dan tugasan dengan bimbingan orang lain.
Maka, perbezaan di antara kedua-dua tahap tersebut disebut sebagai ZPP. Konsep
Scaffholding turut diaplikasikan di dalam ZPP apabila individu yang lebih mahir
memberi bimbingan yang bersesuaian mengikut peringkat-peringkat tertentu.
Melalui teori konstruktivisme ini, guru akan dapat membuat perkaitan di antara
teori ini dengan seni dalam pendidikan. Menurut Zulkifli Yaakob & Mohd Jamel Ismail
(2008), teori konstruktivisme dapat menghubungkaitkan ilmu baharu kepada

2
 pengetahuan sedia ada. Hal ini adalah kerana, bimbingan yang diberikan oleh guru
kepada murid dalam ZPP akan memberi ilmu baharu kepada pengetahuan sedia
ada yang dimiliki oleh murid ketika berada di peringkat actual development.
Berdasarkan kepada teori konstruktivisme ini, antara pendekatan yang boleh
digunakan oleh guru adalah dengan memberi bimbingan terarah dan teknik
meneroka dan menyoal. Pendapat ini disokong oleh Wong Kiet Wah, Mohamad Isa
& Rafidah Ruhani (2013), yang menyatakan di dalam bukunya “Perkembangan
Kanak-Kanak” bahawa murid akan mendapat peluang untuk melakukan
pembelajaran kendiri serta meneroka dan memikirkan cara-cara untuk
menyelesaikan masalah.

3.3 TEORI HOKA HOKI

Pengasas bagi teori Hoka dan Hoki ini merupakan Roger Sperry yang telah mengkaji
tentang pembahagian otak (KPM,2015). Manakala Nerd Herrman pula telah
membahagikan otak kepada empat bahagian atau dikenali sebagai “Quadrant
Concept” iaitu bahagian hemisfera kanan atas, kanan bawah, kiri atas dan kiri bawah
(KPM, 2015).
Hemisfera otak kanan dan kiri ini amat mempengaruhi gaya pemikiran
seseorang. Ini adalah kerana, gaya pemikiran otak kanan lebih kepada bebas,
rawak, holistik, intuisi, subjektif, sintesis dan abstrak (KPM,2015). Manakala otak kiri
pula lebih cenderung kepada logik, rasional, analitik, objektif, berturutan dan spesifik
(KPM,2015).
Pembelajaran yang menggunakan otak kanan adalah seperti Seni Muzik,
Sastera dan Seni Visual manakala Matematik pula lebih menggunakan otak kiri.
Sementara, ilmu-ilmu Sains, Fizik, Kimia dan Falsafah pula memerlukan
penggunaan kedua-dua belah otak. Melalui teori ini, seni dapat membantu pemikiran
rasional dan intuitif kerana setiap individu mempunyai gaya pemikiran yang berbeza
(KPM,2015).

4.0 ELEMEN SENI DALAM PENDIDIKAN

4.1 SENI VISUAL
Secara amnya, konsep asas pendidikan seni visual di sekolah rendah boleh
dikategorikan kepada dua bahagian iaitu asas seni reka dan bidang kegiatan. Asas
seni mempunyai tiga aspek utama iaitu unsur seni reka, prinsip seni reka dan

3
 struktur rekaan. Menurut KPM (2015), unsur seni reka mempunyai enam elemen
asas yang penting dalam komposisi sesuatu karya seni visual iaitu garisan, jalinan,
rupa, bentuk, ruang dan warna. Sementara bagi prinsip seni reka pula terdiri
daripada imbangan, harmoni, kontra, penegasan, pergerakan, kepelbagaian dan
kesatuan (KPM,2015).
Seterusnya, di antara bidang-bidang kegiatan seni visual di sekolah rendah
termasuklah aktiviti menggambar, membuat corak dan rekaan, membentuk dan
membuat binaan serta mengenal kraf tradisional (KPM,2015). Oleh itu, guru perlulah
menerapkan elemen seni visual dalam sesi pengajaran dan pembelajaran (PdP)
supaya dapat menarik fokus dan minat pelajar terhadap tajuk yang di ajar. Di antara
aktiviti seni visual yang boleh dilakukan adalah seperti mewarnakan huruf-huruf
hija’iyah yang telah ditulis secara 3D di atas kertas. Menurut Tengku Sarina &
Yusmina (2006), setiap guru perlu komited dalam menyediakan pelajar segala
peluang pembelajaran yang strategik dan berkesan. Hal ini adalah kerana, kaedah
yang berbeza mendatangkan pendekatan yang menyeronokkan dan dapat
merangsang minat pelajar supaya terus belajar [ CITATION Ten06 \l 1033 ].
4.2 SENI MUZIK
Selain daripada seni visual, seni muzik merupakan elemen kedua yang terdapat di
dalam Seni dalam Pendidikan. Pendidikan Seni Muzik bagi sekolah rendah ini
mempunyai tujuh komponen asas iaitu irama, melodi, warna ton, harmoni, ekspresi,
bentuk dan tekstur. Menurut Othman (2005), kecerdasan muzik melibatkan kepada
nada, rentak dan bunyi dan bergerak balas kepada elemen-elemen yang melibatkan
perasaan.
Oleh itu, guru boleh menggunakan elemen seni muzik dalam pengajarannya
seperti iringan lagu nasyid yang berkaitan dengan tajuk yang dipelajari seperti nasyid
nama-nama nabi dan rasul serta nasyid sifat wajib Allah. Ini adalah kerana, seperti
mana yang ditekankan dalam teori pembelajaran kecerdasan pelbagai oleh Gardner
(1983), murid-murid yang mempunyai kecerdasan muzik, akan dapat belajar, faham
dan menghafal dengan lebih mudah dengan bantuan muzik.
4.3 SENI PERGERAKAN
Elemen yang terakhir yang diintegrasikan dalam Seni dan Pendidikan merupakan
seni pergerakan. Terdapat empat konsep asas bagi seni pergerakan ini iaitu
kesedaran tubuh badan, kesedaran ruang, kualiti pergerakan dan hubungan. Maka,
guru perlulah menggunakan seni pergerakan ketika mengajar sama ada dengan

4
 bantuan bahan bantu mengajar ataupun tidak. Contohnya seperti mengadakan
lakonan bagi subjek sirah dan membuat amali tayammum dengan menggunakan
debu sebenar. Seni pergerakan amat diperlukan semasa proses PdP berlangsung
kerana murid yang cenderung kepada kecerdasan pergerakan akan lebih mudah
untuk memahami pembelajaran dan menyelesaikan masalah. Ini dapat dibuktikan
melalui teori kecerdasan pelbagai oleh Gardner (1983), apabila Othman (2005)
menyatakan bahawa kecerdasan kinestetik ini melibatkan tubuh untuk
menyelesaikan masalah, mencipta sesuatu serta menyatakan idea dan perasaan.

5.0 RUMUSAN
Kesimpulannya, guru boleh mengaplikasikan teori-teori pembelajaran serta elemen-elemen
seni dalam pendidikan di dalam proses PdP untuk menjadikan pembelajaran lebih menarik
dan berkesan.

5
 RUJUKAN

Ismail et al. (2014). Seni dalam Pendidikan. KUALA LUMPUR: FREEMIND HORIZONS.

Kementerian Pelajaran Malaysia (KPM) (2015). Seni dalam Pendidikan.

Noriati A. Rashid, Lee Keok Cheong, Zulkifli Mahayudin & Zakiah Noordin. (2016). Falsafah dan
Pendidikan di Malaysia. SELANGOR: OXFORD FAJAR.

Othman, Y. (2005). Trend dalam Pengajaran Bahasa Melayu. KUALA LUMPUR: PTS PUBLICATIONS &
DISTRIBUTORS SDN. BHD.

Tengku Sarina & Yusmini. (2006). Kaedah Mengajar & Kemahiran Interpersonal Guru. KUALA LUMPUR:
PTS PROFESSIONAL PUBLISHING SDN. BHD.

Wong Kiet Wah, Mohamad Isa & Rafidah Ruhani. (2013). Perkembangan Kanak-Kanak. SELANGOR:
OXFORD FAJAR.

Zainun Ishak & Che Zainon Omar. (2017). Kecerdasan Pelbagai dalam Pengajaran dan Pembelajaran.
SELANGOR: ZIT PUBLISHING.

Zulkifli Yaakob & Mohd Jamel Ismail. (2008). Seni Dalam Pendidikan. SELANGOR: PUSAT REKA
BENTUK PENGAJARAN DAN TEKNOLOGI OPEN UNIVERSITY MALAYSIA .
Kamus Dewan. Edisi Ketiga. 1994. KUALA LUMPUR: DEWAN BAHASA DAN PUSTAKA.

https://www.academia.edu/9914794/WAJ3073_SENI_DALAM_PENDIDIKAN diakses pada 24 Februari

2019.

https://kupdf.net/download/seni-dalam-pendidikan_5a7ece5ce2b6f5d922629b2d_pdf diakses pada 24

Februari 2019.