Kasaysayan ng Dulang Tagalog

2. Isang kathang may layunin ay ilarawan sa tanghalan sapamamagitan ng kilos at galaw ang
isang kawil na mga pangyayari na nagpapahayag ng isang kapanapanabik na bahagi ng
buhay.

3. Isang sining ang dula. Magiging malikhain at mapanuri ang isang tao kung mabibigyan siya
ng pagkakataong makibahagi sa pagtatanghal nito, anuman ang papel niya dahil sa bawat
elemento nito ay dapat mabuo nang may kasiningan upang maging buhay na buhay at
makatotohanan ang paksang inilalarawan na karaniway bataysa karanasan at pangyayari sa
buhay ng tao.

4. Ang kasaysayan ng Dulang Pilipino ay isinilang sa lipunan ng mga katutubong Pilipino bago
pa dumating ang mga dayuhang mananakop. Ayon kay Casanova, ang mga katutuboy likas
na mahiligin sa mga awit, sayaw, at tula na siyang pinag-ugatan ng mga unang anyo ng dula.

5. Wayang Orang a t Wayang Purwa ng mga Bisaya- tumutukoy sa pagmamalupit ng mga

Sultan sa kanilang aliping mga babae.
MGA HALIMBAWA : Ginaganap kaugnay ng mga seremonya sa pananampalataya at
pagpaparangal sa kani- kanilang mga pinuno at bayani. Patula ang usapan ng mga tauhang
magsisiganap.

6. Bulong - ginagawa o ginaganap sa tunay na buhay kaugnay sa panananpalataya, pamahiin

o paniniwala at panggagamot.Embayoka at Sayatan ng mga Muslim sa Hulo at Lanaw- dulang
pagtutula kahawig ng Balagtasan ng mga Tagalog. Kinapapalooban ng sayawan at awitan.

7. Pan tanghalan -isinasagawa sa loob ng tanghalan.

P a n l a n s a n g a n - isinasagawa sa lansangan. Halimbawa nito ay Panunuluyan atbp.

P a n t a h a n a n - isinasagawa sa tahanan. Halimbawa nito ay ang Pamamanhikan.

TATLONG URI NG DULA

8. P a n r e l i hiyon, P a n g w i k a at P a n g k a g a n d a h a n g As a l

Paksa ng mga Dulang ipinapalabas

9. Halimbawa ng Dula

10. Duplo - isang tulang patnigan na ang pinapaksa ay tungkol sa nawawalang ibon ng Hari.
Ito ay kalimitang isinasagawa sa malawak na bakurankung may namatayan

11. Ka r a g at a n - isinasagawa rin ito tuwing may namatayan sa nayon. Itoy hango sa
alamat ng prinsesang naghulog ng singsing sa gitna ng dagat at ang sinumang binatang
makahanap nito ay kaniyang papakasalan.

12. P a n u n u l u y a n prusisyong ginaganap tuwing bisperas ng Pasko. Ito ay paghahanap

ng bahay na matutuluyan ng Mahal na Birhen sa pagsilang kay Hesukristo.

13. Ti b a g - pagsasadula ng paghahanap ng Krus na pinagpakuan kay Kristo nina Reyna

Elena at Prinsipe Constantino. Ginaganap tuwing Mayo sa mga lalawigan ng Bulacan, Nueva
Ecija, Bataan at Rizal.

14. Pa n u b o n g - mahabang tulang paawit bilang handog at pagpaparangal sa isang

dalagang may kaarawan. Itoy laganap sa Marinduque. Mula ito sa salitang Tagalog
napamutong na ang ibig sabihin ay lalagyan ng putong o korona ng mga bulaklak ang
dalagang may kaarawan. Nahahati ito sa tatlongbahagi.

15. Ka r i l y o - dulang ang mga nagsisiganap ay mga tau-tauhang karton. Pinapagalaw ang
mga ito sa pamamagitan ng mga nakataling pising hawak ng mga tao sa itaas ng
tanghalan.Ang mga taong nagsasalita ay nasa likod ng telon. Madilim kung palabasin ito
sapagkat ang nakikita lamang ng mga tao ay kanilang mga anino.

16. Ce n a k u l o isang dulang naglalarawan ng buong buhay hanggang sa muling

pagkabuhay ng ating Panginoong Hesukristo. Ang usapan ay patula. Sinulat ng paring Pilipino.
Ang Pasig, Morong at Pasayang mga kilalang pook na pinagtatanghalan nito.

17. M o r o -m o r o -paglalaban ng mga Muslim at mga Pilipinong Kristiyano. May magaganda

at makukulay na kasuotan. Ang usapan dito ay patula at karaniwan ay totoong mataas ang
tono ng mga nagsasalita, laging mag taga-dikta sa mga nag-uusap sapagkat hindi totoong na
isasaulo ng mga gumaganap ang kanilang papel. Mas magara at maganda ang pagpapalabas
nito sa Bisaya.

18. Panahon ng Amerikano

19. Isang bagong pangkat ng mananakop ang nagdalang mga pagbabago sa panitikan ng
Pilipinas. Ipinakilala ang mga bagong anyo ng literatura gayang malayang taludturan (sa mga
tula), maikling kwento at mapamunang sanaysay (critical essay). Ang impluwensya ng mga
Amerikanong mananakop ay nanatili kaalinsabay ng pagtatalaga sa Ingles bilang wikang
ginagamit sa lahat ng paaralan sa bansa gayundin ng paglinang sa masining na kamalayan
ng mga manunulat batay sa modernong panitikang dala ng mga mananakop.

20. Maliwanag na ambag ng panahong ito ang pelikula. Sa kauna-unahang pagkakataon ay

nakapanonood ang mga Pinoy ng mga larawang gumagalaw. Binigyang-daan ng imbensyong
ito ang pag-ungos ng kulturang popular.

21. Dito unang kauna-unahang kinilala ang DULA o drama. Sa unang bahagi ng ika-20 siglo
ang mga dulaytungkol sa MAKABAYAN subalit noong 1920 ang karamihan sa dulaan ay
nagupo mula sa makabayan napalitan ito nga MAKATOTOHANAN at MAROMANSA. Dito sa
panahong ito pinanghina ang Moro-morong SARSWELA subalit di rin ito tumagal ng
mahabang panahon at itoy naigupo naman ng bodabil, Burlesque at sine na dala rin ng mga
dayuhan,

22. S A R S WE L A dulang musikal o isang melodramang may 3 yugtona ang mga paksa ay
tungkol sa pag-ibig, panibugho, paghihiganti, pagkasuklam at ibat iba pang masidhing
damdamin.1844 ng ipalaganap ni Narciso Claveria(Governador ng Pilipinas) ang komedya.
Unang tatlong komedyang ipinalabas:a. La Conjuracion de Veneciab. La Bata de Cobrac. La
Reduma

23. 1852, tatlong komedyang itinanghal ng samahang Lopez at Asiya at Isabel La Catolicab.
Diego Corrientesc. El Trio Camilletas Pagkakaiba ng Sarsuwela sa Moro Moro ang Buhay
Pilipino ang tinatalakay.

24. b. Ang kasuotan ng nagsisiganap ay damit Pilipino may kasamang katatawanan na laging
ginagampanan ng mga katulong sa dula. Ang usapan ay tuluyan. Isa sa mga sumikat sa
dulang ito ay ang Walang Sugat ni Severino Reyes.

25. D A L A WA N G

B A H A G I N G T AONG NA K A P A L OOB SA DULA

A. IMPESARYO - nag-aayos, pumipili sa mga magtatanghal sa palabas. Kinabibilangan ito nina

Severino Reyes at Hermogenes Ilagan na nagtatag ng Compania Ilagan.
B. MANUNULAT- mga tagapagsulat ng mga dula.

26. Se v e r i no Re y e s -Ipinanganak sa Sta.Cruz, Maynila noong Pebrero 12,1861. Ikalima

sa mga anak nina Rufino Reyes at Andrea Rivero. Mas kilala sa tawag na Don Binoy.
Itinuturing na Ama ng Makabagong Dulang.

27. Nakasulat siya ng humigit 40 na dula. May- akda ng Mga Kwento ni Lola Basyang. Mga
Halimbawa ng mga Dula: a. Walang Sugat b. Ang Kalupi c. R.I.P d. Cablegrama Fatal (1903)
-nagpakilala ng walang katarungang paglilitis kay Rizal. e. Puso ng Isang Pilipina (1919) f.
Bagong Fausto g. Filotea, o Ang Pag- aasawa ni San Pedro h. Opera Italiana i. San Lazaro*
Maituturing ding Ama ng Dulang Filipino.* Naging manunulat din ng Liwayway.*Nagtatag ng
unang samahan sa dula, Gran Compania de Zarzuela Tagala.

28. Au r e l i o To l e n t i no Kapampangang kapanahon nina Don Binoy at Patricio

Mariano. Mas kahanga-hangakumpara kina Don Binoy dahil sumulat siya gamitang ibang
wika kaysa

29. Sumama sa paghihimagsik ng mga Pilipino kung kaya ilang ulit syang nabilanggo. Siya
ang pumulot sa salitang Dula mula sa Bisaya at ginamit ito sa Tagalog sa kahulugang
drama. Ang kanyang Dula ay lipos ng diwang makabayan at panunuligsang panlipunan.

30. Mg a T a n y a g n a D u l a - a. Sumpaan 3 yugto b. Filipinas at Espanya 2

yugto
c. Rizal y los Dioses operang Tagalog na puno ng mga sagisag na bansa.
d.
Sinukuan 3 yugto at pampulitika.
e. Ang Makata 1 yugto
f. La Rosa 1 yugto
g. Manood Kayo awit at mga pangyayaring pinag-ugnay -ugnay sa 3 yugto.
h. Bagong
Kristo panlipunan
i. Luhang Tagalog pangkasaysayan at pinalagay na kanyang obra
maestra. j. Kahapon, Ngayon, Bukas 3 yugto, may himig paghihimagsik, protesta sa
pamamalakad ng mga Amerikano at dahilan ng kanyang pagkbilanggo.

31. H e r mo g e n e s
I l a g a nIsinilang si Hermogenes Ilagan sa Bigaa, Bulacan. Nag-aral
siya sa Ateneo de Manila.Siya ang ninuno ng mga Ilagan na kinikilala sa larangan ng
pagtatanghal sa radio, pelikula. Kinilala sa tawag na KA

32. Pelikula at telebisyon -sina Robert Arevalo, Jay Ilagan, Liberty Ilagan at ang nooy sumikat
na si Eddie Lat Ilagan.Mga Dulang isinulat:
a. Dalagang Bukid Dulang nagpabantog sa
kanya na tungkol sa isang taga-bukid na si Angelita.
b. Dalawang Hangal
c. Lucha
Electoral d. Despoes de Dios, el Dineroe. Biyaya ng Pag- ibig

33. J u l i a n Cr u z B a l ma c e d a* Isinilang sa Orion, Bataan noong Enero 28, 1895. Nagaral siya sa Colegio de San Juan de Letran.Natapos siya ng dalawang taong pag-aaral ng
Batas sa Escuela de Derecho.

34. Sa gulang na 12 sya naging taga sulat ng mga liham pag ibig sa Udyong, Bataan.
naging sarhento sa gulang na 13 sa Bacood, Cavite. Mambabalarila, mananaysay, makata,
manunuring pampanitikan, kuwentista, mangangathambuhay at higit sa lahat mandudula.
Patnugot ng Suriang ng Wikang Pambansa

36. Mga Akda o Tanyag na Dula

a. Sugat ng Puso kinatha niya sa gulang na 14 na
taon
b. Ang Piso ni Anita nagkamit ng unang gantimpala sa Bureau of Posts. Ito
ay hinggil sa pagtitipid, isang
drama musikal na may 3 yugto. c. Sa Bunganga ng Pating
panunuligsa sa mga usurero. Ito rin ang nagdala sa kanya ng karangalan at kabantugan
d. Budhi ng Manggagawa e. Dugo ng Aking Ama
f. Kaaway na Lihim g. Dahil sa
Anak isa sa pinaka-kinagigiliwang tula

37. Pa t r i c i o Ma r i a n o Naglingkod sa Senado ng Pilipinas kung kayat tinalikurang ang

kanyang pag ibig ang Pagsusulat Ang kanyang istilo ay maromansa at punong-puno ng
simbolismo.

1901-1934 nakasulat siya ng 45 natula.

38. Mga Akda a. Anak ng Dagat 1922, 3 yugto, obra maestra at naipasok karanasang
personal bilang manghihimagsik, mamamahayag at pandudula.
b. Lakambini Trahedya,
3 yugto, salaysaying batay sa unang pagsapit ng mga Kastila sa Maynila at ipinapalagay ding
kanyang obra maestra.
c. Tulisan
d. Buhay Dapoe. Luhat Dugo
f. Ang Dalawang
Pag ibig g. Ang Unang Binhi h. Deni
i. Ang Pakakak
j. Silang anan
k. Akoy Iyo Rin
l. Si Mayumo

39. *1941-1945 ng sinakop ng Hapon ang Pilipinas Nabalam ang umuunlad na panitikang
Pilipino.Ang lingguhang Liwayway ay inilagay sa mahigpit na pagmamatyag ng mga
Hapones.Ipinagbawal ang mga babasahing nakalimbag sa wikang Ingles.Isinalin sa Tagalog
ang mga nasa Ingles nababasahin.Buhay Lalawigan- pangunahing pinapaksa sa mga
panitikan.

40. I B A T I B A N G T E A T R O N A NA GL A B A S A N

SA

P A NA HONG I T O

A. Avenue Theater

b. Life Theater

c. Manila Grand Opera Theater

41. Mga Manunulat- A.J o s e M a . H e r n a n d e z Panday Pira B.J o s e V i l l a P a n g

a n i b an - Utak Habang Panahon C. Wi l f r i d o Gu e r r e r o
D. C l o d u a l d o d e l
M u n d o a t Ma t e o C r u z - sumulat ng Bulaga noong Pebrero 23,

42. Bagong Panahon- Muling sumigla ang panitikang Pilipino ng tuparin ni Mac Arthur ang
kanyang pangako at natalo ang mga Hapon. Nagkaroon ng ibat ibang patimpalak sa
larangan ng pagsusulat gaya ng mga ss: Palanca Memorial Award in Pil. & English Lit.
Gawad ni Balagtas Award Republic Cultural Award Taunang Gawad na Surian ng Wikang
Pambansa

43. Tuluyang namatay ang sining ng dulang pandulaan. Dahilan: a . P a ma ma l a s a k n

g p e l i k u l a n g Ta g a l o g a t p e l i k u l a n g d a y u h a n .
b . Ka wa l a n n
g s a ma h a n g magtataguyod

Kasaysayan ng Panitikang Pilipino

1. Ginagamit ng mga manunulat ang kanilang imahinasyon para sa pagsulat ng mga akdang
bungang-isip lamang. Umiimbento sila ng mga kathang-isip na mga tauhan, pangyayari, sakuna,
at pook na pinangyahrihan ng kuwento para sa kanilang mga akda.
2. Isang paglalahad, pagsasalaysay, o kinatawan ng isang paksa na inihaharap ng isang mayakda bilang katotohanan. Bumabatay ang may-akda sa mga tunay na balita at iba pang
kaganapan, ayon sa kaniyang mga kaalaman hinggil sa paksa. Pinipilit dito ng manunulat na
maging tumpak sa mga detalye ng mga pangyayari. Hindi gawa-gawa lamang ang
nakakaingganyong kuwento. Ang ganitong paghaharap o presentasyon ay maaaring tumpak o
hindi; na ang ibig sabihin ay maaaring magbigay ng tunay o hindi tunay na paglalahad ng
paksang tinutukoy.
3. Ang paraan ng paglilipat ng panitikan mula sa dila at bibig ng tao. Noong hindi pa marunong
magsulat ang mga ninuno ng mga makabagong Pilipino, binibigkas lamang ang mga panitikan.
Kalimitang nagtitipun-tipon ang sinaunang mga Pilipino upang pakinggan ang mga salaysayin,
paglalahad o pamamayag na ito. Paulit-ulit nilang pinakikinggan ang mga ito upang matanim sa
kanilang isipan. Sa ganitong palagiang pakikinig at pagbigkas ng panitikan, nagawa nilang
maisalin ang mga ito papunta sa susunod na salinlahi o henerasyon ng mga Pilipino.
4. Isinatitik, isinulat, inukit, o iginuhit ng mga mga Pilipino ang kanilang panitikan. Naganap at
nagsimula ito noong matutunan nila ang sinaunang abakada o alpabeto, kabilang na ang mas
naunang baybayin at mga katulad nito.
5. pagsasalin ng panitikan sa pamamagitan ng mga kagamitang elektroniko na dulot ng
teknolohiyang elektronika. Ilan sa mga halimbawa nito ang paggamit ng mga diskong kompakto,
plaka, rekorder (tulad ng tape recorder at ng DVD), mga aklat na elektroniko (hindi na binubuklat
dahil hindi na yari sa papel, bagkus ay nasa mga elektronikong anyo na), at ang kompyuter.
6. maluwang na pagsasama-sama ng mga salita sa loob ng pangungusap. Ito ay nasusulat sa
karaniwang takbo ng pangungusap o pagpapahayag. pagbuo ng pangungusap sa pamamagitan
ng salitang binibilang na pantig sa taludtod na pinagtugma-tugma.
7. Isang uri ng akdang tuluyan na tumatalakay sa kakaiba o kakatwang pangyayaring naganap
sa buhay ng isang kilala, sikat o tanyag na tao. Maikling salaysay ng isang nakakawiling
insidente sa buhay ng isang tao. Ang pangunahing layon ng isang anekdota ay ang
makapaghatid ng isang magandang karanasan na kapupulutan ng aral. Ito'y magagawa lamang
kung ang karanasan o ang pangyayari ay makatotohanan.
8. Mahabang makathang pampanitikan na binibuo ng ibat-ibang kabanata na naglalahad ng
mga pangyayari na pinaghahabi sa isang mahusay na pagbabalangkas na ang
pinakapangunahing sangkap ay ang pagkakalabas ng hangarin ng bayani sa dako at ng hangarin

ng katunggali sa kabila -isang makasining na pagsasalaysay ng maraming pangyayaring

magkasunod at magkakaugnay.
9. isang uri ng kathang-isip na panitikan kung saan mga hayop o kaya mga bagay na walangbuhay ang gumaganap na mga tauhan, katulad ng leon at daga, pagong at matsing, at lobo at
kambing. May natatanging kaisipang mahahango mula sa mga pabula, sapagkat nagbibigay ng
mga moral na aral para sa mga batang mambabasa.
10. Maikling kuwentong may aral na kalimitang hinahango mula sa Bibliya. Isang salaysay na
maaaring nasa anyong patula o prosa na malimit nangangaral o nagpapayo hinggil sa isang
pangyayari, na kadalasang isinasalarawan ang isang moral o relihiyosong aral. Isang katangian
nito ang pagiging isang kuwentong naglalahad o nagpapakita ng kung paanong katulad ng isang
bagay ang iba pang bagay. Karamihan sa mga talinghagang nasa Bibliya ay mga kuwentong
sinabi ni Hesus, na nagtuturo ng kung ano ang katangian ng Kaharian ng Diyos.
11. isang uri ng panitikan na nagkukuwento tungkol sa mga pinagmulan ng mga bagay-bagay sa
daigdig. Ito ay mga kwento ng mga mahiwagang pangyayari na nagpasalin-salin sa bibig ng mga
taong-bayan kaya't walang nagmamay-ari o masasabing may akda ng mga ito. Ang alamat ay
kuwento na kathang isip lamang na sinasabing kinasasangkutan ng kababalaghan o 'di
pagkaraniwang pangyayari na naganap noong unang panahon na karaniwang may elemento ng
pantasya.
12. Isang maigsing salaysay hinggil sa isang mahalagang pangyayaring kinasasangkutan ng isa o
ilang tauhan at may iisang kakintalan o impresyon lamang. Isa itong masining na anyo ng
panitikan kung saan tulad ng nobela at dula, isa rin itong paggagad ng realidad, kung ginagagad
ang isang momento lamang o iyong isang madulang pangyayaring naganap sa buhay ng
pangunahing tauhan. Kadalasang maaaring tapusin sa iisang upuan lamang.
13. Nahahati ito sa ilang yugto na maraming tagpo. Pinakalayunin nitong itanghal ang mga tagpo
sa isang tanghalan o entablado. Ang tagpo sa dula ay ang paglabas- masok sa tanghalan ng mga
tauhan.
14. Isang maiksing komposisyon na kalimitang naglalaman ng personal na kuru-kuro ng mayakda. Isang pagtataya sa isang pakasa sa paraang tuluyan at sa malayang paraang maglalantad
ng kaisipan, kuru-kuro, palagay at ng kasiyahan ng sumusulat, upang umaliw, magbibigay
kaalaman o magturo. Isang anyong nagpapaisip, nagpapalawak at nagpapalalim sa pang-unawa,
bumubuo at nagpapatibay sa isipat damdamin ng-bayan.
15. isang anyo ng panitikan na nagsasaad ng kasaysayan ng buhay ng isang tao hango sa mga
tunay na tala, pangyayari at impormasyon. Naglalahad tungkol sa buhay ng isang tao mula
pagsilang hanggang sa kanyang pagkamatay ng mga layunin, adhikain, simulain, paninindigan
ng isang tao, at kung paano nauugnay ang isang tao sa kanyang tagumpay o kabiguan....
16. Mga salaysay hinggil sa mga likhang-isip na mga tauhan na kumakatawan sa mga uri ng
mamamayan, katulad ng matandang hari, isang marunong na lalaki, o kaya sa isang hangal na
babae. Karaniwang kaugnay ang kwentong-bayan ng isang tiyak na pook o rehiyon ng isang
bansa o lupain. http://panitikangpnoy.blogspot.com/p/mga-kwentong-ba
17. ang komunikasyon ng mga kasalukuyang kaganapan sa labas at/o loob ng isang bansa na
nakatutulong sa pagbibigay-alam sa mga mamamayan. Maaari itong ihayag sa pamamagitan ng
paglilimbag, pagsasahihimpawid, Internet, o galing sa bibig at ikalat sa ikatlong partido o sa
maramihang mambabasa, nakikinig o nanonood.
18. Isang buod ng kaisipan o opinyon ng isang tao na pinababatid sa pamamagitan ng
pagsasalita sa entablado. Layunin nitong humikayat, tumugon, mangatwiran, magbigay ng
kaalaman o impormasyon at maglahad ng isang paniniwala. Ito ay isang uri ng komunikasyong
pampubliko na nagpapaliwanag sa isang paksa na binibigkas sa harap ng mga tagapakinig.

1. PANAHON BAGO DUMATING ANG MGA KASTILA Kalagayan ng Panitikang Filipino bago
dumating ang mga Kastila

2. Panitikang Filipino Ang Panitikan sa Pilipinas ay pangunahing tumutukoy sa umiiral,

umuunlad, at namamayaning uri at anyo ng katutubong panitikan sa bansang Pilipinas.
Subalit nakakasama rin dito ang mga panitikang nilikha at ginawa ng mga Pilipinong nasa
labas ng sariling bansa, sapagkat inakdaan ang mga ito ng mga Pilipino, o ng may-lahing
Pilipino sa malawak na nasasakupan ng paksa. Sa ngayon, ito ay

3. Mga katangian ng Panitikang Pilipino Isang paglalantad ang panitikan ng mga

katotohanang panlipunan at ng mga kathang-isip na guni-guni. Hinahaplos nito ang mga
sensorya ng tao: ang pantanaw, pandinig, pang-amoy, panlasa, at pandama. Kapag
binasa ang panitikan, pinagmumulan ito ng madamdaming emosyon sa isang tao o
pangkat ng mga tao, sapagkat sinulat ang mga ito ng kapwa tao. Madali at magaang
ang pamamaraan ng pagkalat at pagpapamudmod ng panitikan sa Pilipinas. Sinaunang

4. Dalawang bahagi ng Matandang Panitikan Panahon ng mga alamat Ang panahon ng

mga alamat ay sumasakop mula sa panahon ng pagdating ng ikalawang pangkat ng mga
Malay. Ang kanilang panitikan ay p asalita lamang na binubuo ng mgamitolohiya, alamat,
kuwento ng bayan, mahiya, seremonya sa pananampalatayay sumasambasila sa
punongkahoy, sa araw at sa iba pang mga anito. Naniniwala rin sila sa pamahiin.
Kapanahunan ng mga Epiko o Tulang Bayani Nagsimula sa pa pali-palibot ng mga taong
1300 A.D. at nagtatapos sa panahon ng pananakop ni Legaazpi noong taong 1565.

5. Kaligirang Pangkasaysayan ng Kapanahunan ng mga Alamat 1. Ang mga Ita o Negrito 2.

Ang mga Indonesyo 3. Ang mga Bumbay 4. Ang mga Arabe at Persiyano

6. Ang mga Negrito o Ita Ang kauna-unahang mga nanirahan sa Pilipinas ay ang mga
Negrito o Ita. Sinasabi ng kasaysayang ang nga taong itoy dating nanirahan sa Tsina
ngunit nang magkaroon ng pagsabog ang mga bulkan sa ilalim ng dagat ay nagkawatakwatak ang mga gilid ng lupa ng Tsina at ang sumabog na lupay naging Pilipinas. Hinango

ang salitang Negrito mula sa Kastilang negro, at nangangahulugang "maliit na taong

maitim", na tumutukoy sa kanilang maliit na pangangatawan. Walang sariling kulturang
masasabi ang mga Ita. Wala silang nalalaman sa agham, paghahanap buhay, pamahalaan,
sining, pagsulat, at sa pamumuhay. Sa panitikan ay wala silang nalalaman kundi ilang

7. Ang mga Indonesyo (Indones) Sila ay nakarating sa Pilipinas may 8,000 taon na ang
nakaraan. Ang unang sapit ng mga Indonesyo ay may lahing Mongol at Kaukaso kayat
silay mapuputi at manilaw-nilaw ang balat. Matatangkad at balingkinitan ang kanilang
mga katawan, makitid ang mukha, malapad ang noo, malalim ang mga mata at matangos
ang ilong. Walang masasabing gaanong kultura ang kanilang dinala sa Pilipinas. Pagkaraan
ng 4,000 taon ay dumating naman ang ikalawang sapit. Iba ang hitsura nito kaysa sa mga
unamg Indonesyong nandarayuhan sa atin. Ang mga itoy mabubulas at matipuno ang
mga katawan ngunit maiitim. Silay may malapad na mukha, makapal na labi, malaki ang
panga, malaki ang ilong, at bilugan ang mga mata. Sila ay may sariling sistema ng
pamahalaan at may dalang

8. Ang mga Bumbay Ang mga Bumbay o Hindu ay nakarating sa Pilipinas noong ika-12
siglo. Ang unang sapit ng mga Bumbay ay nanggaling sa Borneo at silay nagdala ng
pananampalatayang Budismo, Epiko at Mahiya. Ang Ikalawang sapit ay nanggaling sa Java
at Borneo din noong ika-14 na siglo, nagdala sila ng pananampalatayang Bramanistiko at
panitikang epiko, awiting bayan atliriko. Marami ding mga salitang Bumbay o Hindu na
bahagi na ng

9. Ang mga Arabe at Persiyano Dumating ag mga mangangalakal na Arabe sa Pilipinas

noong ika-12 siglo, ngunit ang nagdala ng pananampalatayang Muslim ay ang tinatawang
na Hadramaut Sayyids mga misyonerong Arabe na nanggaling sa Malatsia at dumating
sa Pilipinas noong ika 16-siglo. Kasama nila ang maraming mangangalakal na Arabe at
Persiyano, silay nanirahan sa Mindanao at Sulu. Nagdala rin sila ng mga Epiko, Kuwentong
Bayan, Dula at Alamat.

10. Kaligirang Pangkasaysayan Ukol sa Kapanahunan ng mga Epiko 1. Ang mga Malay 2.
Ang mga Instik 3. Impluwensiya ng Imperyo ng Madyapahit 4. Ang Kaharian ng Malacca

11. Ang mga Malay Tatlong pangkat ng mga Malay ang nakarating sa Pilipinas. Ang unang
pangkat aynakarating dito noong kumulang humigit sa 200 taon bago namatay si Kristo at
100 taon pagkamatay ni Kristo. Ang mga Malay na itoy nagdala ng kanilang
pananampalatayang pagano at mga awiting pangrelihiyon. Silay nangagtira sa
kabundukan ng Luzon at sila ang mga ninunong mga Igorot, Bontok at Tinguianes. Ang
ikalawang pangkat ay dumating dito mula noong 100 hanggang 1300 taon p agkamatay ni
Kristo. Sila ang mga ninuno ng mga Tagalog, Bisaya, Ilokano at m ga iba pa. Silay may
dalang wika, alpabeto, awiting bayan, kuwentong bayan, mga ala mat at mgakarunungang
bayan. Ang mga ito bagamat mga tubong Malaysia ay kung saan-saan nanggaling na mga
kalapit bansa gaya ng Borneo, Malacca at Indonesya at pagdating sa Pilipinas ay kumalat
sila sa ibat ibang lalawigan ng Luzin at Visayas. Sila ang nagdala ng Baranggay. Ang
ikatlong pangkat ay ang mga Malay na Moslem. Nagsidating sila noong 1,300 at 1,500
taon. Nanggaling sila sa Malaysia at nanirahan sa

12. Ang mga Instik Ang mga Intsik ay nakarating sa Pilipinas sa pagitan ng ikatlo
hanggang ikawalong siglo. Ang mga Intsik ay nagdala ng kanilang wika- kayat mahigit sa
600 salitang Intsik ay bahagi na ng wikang Pilipino. Ang mga sali tang gusi, susi, mangkok,
talyasi, kawali, kawa, bakya, tingi, I ngkong, Impo, bayaw, inso, kuya, diko, sangk o at mga
iba pa ay nanggaling sa Intsik. Ang ilang kaugaliang sosyal ay galing din sa

13. Impluwensiya ng Imperyo ng Madyapahit / Kambodya Ang Imperyo ng Madjapahit na

ang pinaka sentro ay Java sa Indonesya ay naging napakamakapangyarihan at maraming
mga kalapit bansa ang nasakop. Kabilang dito ay IndoTsina, Cambodia, Siam, Anam,
Tonkin at Pilipinas. Kayat ang Pilipinas ay nagkaroon ng impluwensiya ng mga bansang
nabanggit lalo na sa panitikan. Ang mga kuwentong bayan ng Cebu, Panay, Negros at
Palawan ay katulad ng mga kuwentong bayan ng mga nabanggit na mga bansa.

14. Ang Kaharian ng Malacca Sa pagbagsak ng Imperyo ng Madjapahit ay ang Imperyo

naman ng Malacca ang naging makapangyarihan sa Silangan. Nagtatag sila ng
pamahalaang pinamunuan ng mga Sultan o Rajah. Tumagal ang kapangyarihan ng Malaca
ng may 20 taon mula noong 1430 hanggang 1450. Nagtatag sila ng pamahalaang
pinamumunuan n g mga Sultan o Rajah. Sinasabing angkaraniwang pahayag na Alla-eh
sa Batangas ay impluwensiya ng Imperyo ng Malacca.

15. Mga Panitikang umusbong sa Panahong ito Bulong Ang bulong ay isang uri ng
tradisyonal na dula at itoy labis na pinaniniwalaan ng mga unang Pilipino. Isa pang
pagbulong ay paghingi ng pahintulot sa pinaniniwalaan nilang nuno sa punso. Kasaysayan
ng Alamat Bago pa dumating ang mga Kastila ay mayaman na ang mga Pilipino sa alamat.
Ang alamat ay isang uri ng panitikang tuluyang kinasasalaminan ng mga matatandang
kaugaliang Pilipino at nagsasalaysay ng pinagbuhatan ng isang bagay, pook o pangyayari.
Ang

16. Ang Mga Kuwentong Bayan Bago pa lumaganap ang panitikang paulat ay laganap na
sa Pilipinas ang kuwentong bayan. Itoy isang tuluyang kuwentong nagsasalaysay ng mga
tradisyong Pilipino. Karamihan ng mga kuwentong baying Pilipino ay tungkol sa kanilang
mga Diyos, at mga ispiritu na siyang nagtatakda ng kapalaran ng tao. Mga Katangian ng
Panahong Ito Sa panahong ito dumating ang mga Malay na may sarili nang alpabeto na
tinatawag na Alibata. Sila ang mga Malay na Muslim na maalam nang magsulat. Ito ang
alpabetong Arabe na hanggan ngayon ay ginagamit pa ng mga Muslim sa Mindanaw at
Sulu. Hinalinhan ng Kastilaang tawag sa alpabetong ito at

17. Ang Bugtong Ang mga bugtong ay pahulaan sa pamamagitan ng paglalarawan. Itoy
binibigkas ng patula at may lima hanggang labindalawang pantig. Ang mga Tagalog ang
pinakamayaman sa bugtong. Ang mga Awiting Bayan Ang awiting bayan ay isang tulang
inaawit na nagpapahayag ng damdamin, kaugalian,karanasan, pananampalataya, gawain
o hanapbuhay ng mga taong naninirahan sa isang pook.Maraming mga uri ng mga awitin.
May mga awit tungkol sa pagdakila sa kanilang Bathala, pag-awit sa pagsisisi sa
kasalanan, pag-awit upang sumagana ang mga ani, pag-awit tungkol sakatapatan ng

18. Ang mga Karunungang Bayan Ang mga karunungang bayan ay binubuo ng mga
bugtong, salawi kain, sawikain, kasabihan at palaisipan. Karamihan ang mga itoy
nanggaling sa mga Tagalog at hinugot sa mgamahahabang tula. Ang mga unang
salawikain at sawikain ay may pagkakatulad sa ma tula ngIndiya, Indonesya, Burma at
Siyam. Itoy nagpapatunay lamang na noong unang panahon aynagdala ang mga bansang
nabanggit ng impluwensiya ng kanilang panitikan sa Pilipinas Ang Salawikain Ang
salawikain ay isang patalinhagang pahayag na ginagamit ng mga matatanda noongunang
panahon upang mangaral at

19. Ang Palaisipan Ang palaisipan ay nasa anyong tuluyan. Itoy gumigising sa isipan ng
tao upang bumuo ng isang kalutasan sa isang suliranin. Kahit na sa paaralan ngayon ay
ginagamit na ang palaisipan sapagkat itoy isang paraan upang tumalas ang isipan ng
mga mag-aaral. Ang Mga Unang Dulang Pilipino Ang unang dulang Pilipino ay patula rin
ang usapan. Nang dumating ang mga Kastila ay may nadatnan na silang mga dulang
ginaganap sa ibat-ibang pagkakataon. Ang mga itoy ginaganap na kaugnay ng mga
seremonya sa pananampalataya at pagpaparangal sa kani-kanilang mga

20. Ang Mga Sawikain Ang sawikain, bagaman patula rin at may sukat at tugma ay iba
kaysa salawikainsapagkatt itoy nagpapahayag ng katotohanan at nagpapakilala ng gawi
o ugali ng isang tao. Ang Mga Kasabihan Ang mga kasabihan ay karaniwang ginagamit sa
panunukso o pagpuna sa isang gawi okilos ng ibang tao. Itoy patula rin.

21. Mga Ambag ng mga Dayuhan sa Panitikang Filipino Mga Negrito Awitin at pamahiin
Ang mga Indonesyo Epiko, Kuwentong Bayan, mga Alamat, mga Pamahiin at
Pananampalatayang Pagano. Ang mga Bumbay Nagdala sila ng pananampalatayang
Bramanistiko at panitika ng epiko, awiting bayan at liriko. Ang mga Arabe at Persiyano
Epiko, Kuwentong Bayan, Dula at Alamat.

22. Ang mga Malay Una pananampalatayang pagano at mga awiting pangrelihiyon Ikalawa
wika, alpabeto, awiting bayan, kuwentong baya n, mga alamat at mgakarunungang bayan
Ikatlo Epiko, Alamat, Kuwentong-Bayan at

23. Impluwensiya ng Imperyo ng Madyapahit Mga Kuwentong Bayan Ang Kaharian ng

Malacca Pamahalaang pinamumunuan ng mga Sultan o Rajah. Mga kuwentong bayan. Ang
mga Instik Wikang Intsik at ilang mga kaugalian