Tanzimat sonrası Türk Edebiyatı, Kadın Araştırmaları

Yaşar Nezihe Bükülmez günümüzde "şiirleri ilk kez toplatılan kadın şair", "ilk kadın işçi şair" olarak bilinmekte ve sıklıkla "1 Mayıs" isimli şiiri ve bestelenmiş gazelleri ile hatırlanmaktadır. Bunların yanı sıra, çok fazla vurgulanmasa da, bir dergide peçesiz fotoğrafı yayınlanan ilk Müslüman Osmanlı kadınlarından biridir.

Türk edebiyatında roman türünün doğuş ve ön olgunlaşma aşamalarındaki kadın yazarlarının göz ardı edilmesi problemi ile edebiyatımızın sadece bir erkek edebiyatı olarak ele alındığını görürüz. Edebi annelerimiz kayıptır. Böylece edebiyatımızda kadın karakter gelişiminde hep erkek yaratıcıların kadınlarını görürüz. Ancak bu dönem kadın yazarının kadın karakter yaratımı nasıl sorusu, sorulmamıştır. Kadın edebiyatı adeta kayıp bir edebiyattır, üzerine çok sonra çalışılacaktır. Bugün edebiyat dünyası erkek yaratımının ürünü olan kadını rahatlıkla anlatırken aynı durum kadın yaratıcının kadınları için geçerli değildir.
      Çalışmamızda 1839-1908 yılları arasında Türk romanının doğuş ve kısmen büyüme evresinde bir başka doğuran olan edebi annelerimize yöneldik. Zafer Hanım’ın Aşk-ı Vatan’ını (1877); Bir Hanım’ın Rehyab-ı Zafer’ini (1890); Emine Semiye’nin Terbiye-i Etfale Ait Üç Hikâye (1896), Bikes (1897), Mükafat-ı İlahiye (1896-1897) ve Sefalet (1908) romanlarını; Fatma Aliye’nin Hayal ve Hakikat (1891), Muhadarat (1892), Ref'et (1898), Udi (1899), Levayih-i Hayat (1899) romanlarını Feminist Kuram Eleştirisine dayanarak kadın karakter ve eril dil açısından çalıştık. Dönem ve din gibi kriterler göz önünde bulundurduk.
      Çalışmamızda kadın yazarlarımızın ön sözleri ile kendilerini bir kadın yazar olarak yaratımlarını inceledik. Böylece ulussuz kadından, iktidarsız kadına ve takdim edilen kadına bir ilerleyiş gördük. Bu ilerleme kadın karakter yaratımı ve eril dil kullanımı açısından bir gerilemedir. Kadın karakterler güçsüzleşip erilleşmiştir. Eril dil de katlanarak artmıştır. Kadın yazarlarımız hayat hikayeleri ile daha güçlüdür. Yarattıkları kadınlar kendilerinden güçsüzdür. Zafer Hanım’ın eseri eril dilden daha arıdır ve güçlü kadınlar yaratmıştır. Diğer kadın yazarlarımız onu aşamamıştır. Emine Semiye’de eşitlikçi düşünceler cinsiyetçi fiiller vardır. Fatma Aliye’de düşüncelerin de azaldığını görürüz. Kadın yazarlarımız genellikle döneminin kadınlarını eserlerine taşımışlardır. Daha çok yerli kadın karakterler yaratmışlardır. Kadınların sorunları eserde kendine yer bulmuştur. Kadının ahlak üzerindeki konumlandırılması, kadına şiddet, taciz ve tecavüzün; köle kadın, namuslu kadın gibi ayrımlarla normalleştirildiği görülür.

      Turkish literature is regarded only as a masculine literature since female authors are overlooked in the novel genre during its emergence and preliminary maturation phases. Our literary mothers are absent. Thus, in Turkish literature, we always encounter women created by male authors in the development of female character. However, the question "How a female author creates female characters?" was not pondered in this period. Feminine literature is almost a lost literature and it will be studied in the distant future. Today, while the literary world can easily describe a woman who is the product of male creation, the same cannot be said for women created by other women.
      In our study, we focused on our literary mothers, who give birth in other forms, during the emergence and partial growth phase of the Turkish novel in 1839-1908. We studied Aşk-ı Vatan by Zafer Hanım (1877); Rehyab-ı Zafer by An Unknown Woman (1890); Terbiyei Etfale Dair Üç Hikâye (1896), Bikes (1897), Mükafat-ı İlahiye (1896-1897) and Sefalet (1908) novels by Emine Semiye; Hayal ve Hakikat (1891), Muhadarat (1892), Ref'et (1898), Udi (1899) and Levayih-i Hayat (1899) novels by Fatma Aliye with primary focus on female character and masculine language based on a Critique of the Feminist Theory. We took into consideration several criteria such as period and religion.
      In our study, we examined the prefaces penned by our female authors and their selfcreation as female authors. Thus, we observed some progress from a woman without nation to the impotent woman and to the presented woman. This progress is actually regress in terms of the creation of female character and the use of masculine language. The female characters have become weaker and more masculine. On the other hand, the masculine language has exponentially increased. Female authors in Turkish literature are more potent with their life stories. The women they create are more vulnerable compared to them. The work of Zafer Hanım is free from the masculine language to a greater extent and thus, created stronger women. Other female authors in Turkish literature could not surpass her. Emine Semiye adopted egalitarian thoughts and used sexist verbs. On the other hand, we witness that such thoughts decreased in Fatma Aliye. Our female authors often reflected women of their time to their works. They predominantly created local female characters. Women's problems are covered by the works. Positioning of women on the basis of morality, violence against women, sexual harassment and rape are normalized with distinctions such as slave woman and moral woman, etc.

Anadolu coğrafyasında kadının görünürlüğü temelde Cumhuriyet ile ilişkilendirilse de Osmanlı Devleti’nin son yüzyılında kadınların toplumsal statüleri üzerine kafa yorulduğu görülmektedir. Tanzimat Dönemi’nde her alana sirayet etmeye başlayan Batılılaşma ve modernleşme hareketi kadın meselesinde de etkili olmuştur. Bu hususta kalem oynatan ilk kadınlardan biri Fatma Aliye Hanım’dır. Fatma Aliye Hanım, hem makalelerinde hem de romanlarında kadınların evlilik, boşanma, çalışma hayatı ve eğitim gibi alanlardaki sorunlarına değinerek içinde bulunduğu dönem bağlamında öncü fikirler sunmuştur. Esasen Fatma Aliye Hanım da ilk kadın romancımız olarak oldukça önemli bir figürdür. Bununla birlikte, bu çalışma Fatma Aliye Hanım’ın biyografisine odaklanmayacaktır. Eserlerinde güçlü kadın karakterler çizmiş olan yazarın Refet isimli romanı Tanzimat Dönemi Osmanlı kültüründe kadınların sosyal statüleri ve kadına bakış açısı çerçevesinde
kadının meslek sahibi olmasından ötürü sahip olduğu bağımsızlık ve toplumsal görünürlük ile ilişkilendirilerek incelenecektir. Adı geçen eserin ana karakteri olan ve esere ismini veren Refet küçük yaşta yetim kalmış fakat çeşitli güçlüklere göğüs gererek eğitim alarak öğretmen olmuş bir genç kadındır. Karakterin kamusal alanda kabul gören bir meslek edinerek maddi bağımsızlığını sağlaması ve bu sebeple bir erkeğe “eş” olmayı tercih etmeyip hayatını “kendine yetebilen bir kadın” olarak idame ettirmesi kadının erkekten bağımsız kurgulanan kimliğini ortaya koyması açısından son derece önemli ve örnek alınasıdır. Bu bağlamda, bu çalışma Refet Öğretmeni erkek egemen kültürün uygulamalarına edilgen bir şekilde körü körüne bağlanmayıp kendi ayakları üzerinde durmayı
başarmış bir kadın olarak değerlendirir. Çalışmada “feminizm” sözcüğünün kullanılmasından bilinçli bir şekilde kaçınılmıştır; çünkü Fatma Aliye’nin İslami kültürden beslenerek bu eksende oluşturduğu
fikirler romanın daha geleneksel bir çerçevede değerlendirilmesini zorunlu kılar. Bu sebeple, çalışmanın odağı Refet’in bir feminist olup olmadığını veya Osmanlı’da feminizmi tartışmak değil,
yakın okuma yöntemini izleyerek, Osmanlı kadın hareketi çerçevesinde özgürleşmiş ve otonom bir kadın figürü olarak önemini vurgulamaktır.

İlk insandan günümüze kadar tartışılan en büyük problemlerden birisi kuşkusuz kadının yeri ve önemidir. Toplumun düzenini sağlayan hukuk kuralları, dini öğretiler, bir topluluğun yazıya geçmeyen kuralları olan töreler bu konuda pek çok bilgi verir ki insanlık tarihi bundan az çok nasibi almıştır. Tüm bu kurallar içinde kadının yeri hakkında pek çok çeşitleme yapılabilir. Tüm kutsal metinlerde bir anne bir eş figürü görülür. Buna örnek Müslümanlığın kutsal kitabı olan Kur'an-ı Kerim'de kadını yüceltici ayetlerdir. Ayrıca Hz. Peygamber Veda Hutbesi'nde "Ey müminler kadınlarınız size emanettir" der.Başka bir dini inanış olarak da Hıristiyanlık öğretisinde Hz. İsa'nın annesi Hz. Meryem önemli bir semboldür ve pek çok Hıristiyan'ın evinde bir Hz. Meryem figürü vardır. Ayrıca kiliselerdeki çizimlerde hep kucağında Hz. İsa'yı tutan bir Meryem Ana çizimi ile karşılaşırız. a. Türk Kadınına Genel Bakış a.a. Eski Türklerde Türklerde kadının sosyal hayattaki yeri incelenmek istenirse o an kabul ettiği dini ve yaşadığı toplumun normlarını göz ardı etmemek gerekir. Dünyadaki bazı milletler gibi Türkler de varoluşlarının ilk evresinde göçebe bir kültüre sahipti. Bununla beraber toplu yaşamanın bir gereği olan töreler ortaya çıktı.Töreler Ataerkil gibi gözükse de kadına da pek çok hak veriliyordu. Buna en iyi örnek ise Hükümdar siyasi görüşmeleri eşi Hatun ile birlikte yapıyordu 2 ve fermanlar "Hakan ve Hatun buyurdu" diye başlıyordu 3 . Hükümdar savaştayken milletini idare ediyor. Ayrıca anlaşma imzalayabiliyordu. Hatun dışındaki kadınlar da evi korumak, çocuklarına bakmak , çadır kurmak ve sütü sağıp peynir yapmak gibi pek çok önemli işi yapıyordu.

Özet
İsmail Safa’nın şiirlerinde “merhamet” teması önemli bir yer tutar. İsmail Safa; ihtiyarların, genç kız ve kadınların, çocukların ve fizikî engellilerin mağduriyetini dramatik bir üslûpla ifade etmektedir. Şair; toplum içerisindeki bazı kişilerin, mağdurların sorunları karşısında duyarsızlaşmalarına karşın bazı kişilerinse oldukça duyarlı ve vicdanlı davrandıklarına dikkat çeker. O, merhamet temalı şiirlerini çoğunlukla manzum hikâye formuyla yazmıştır. İsmail Safa, manzum hikâye formuyla yazdığı şiirlerinde, şiir ve hikâye ile birlikte tiyatroya özgü anlatım tekniklerinden de yararlanır. Örneğin Mağdure-i Sevda eserinde mağduriyetini işlediği genç kıza duygularını ve yaşadığı ızdırapları “ben anlatıcı”yla aktartarak lirizmi güçlendirir. Bu şiirdeki mağdur genç kız aracılığıyla o dönem Türk toplumundaki kadın erkek eşitsizliğine dikkat çeker. Kişilerin mağduriyetinin psikolojik ve sosyolojik nedenleri üzerinde de durur. Zaman zaman mağdur kişiler aracılığıyla toplumsal eleştiri de yapar. Kendisi küçük yaşta yetim kaldığı için çocukların yaşadıkları acıları ve duygularını ustaca tahlil etmektedir. Oldukça hassas bir mizaca sahip olan İsmail Safa toplum içerisinde mağdur edilen yaşlıların mağduriyetine yer verir; onların mağduriyetlerinin nedenlerini açıklar. Şair, fizikî engelli ya da yetersiz oluşun kişinin hayata bakışını olumsuz etkileyişini çeşitli yönleriyle işlemektedir.
Anahtar Kelimeler:
Merhamet, mağduriyet, şiir, manzum hikâye, tema.

Abstract
The theme of “mercy” keeps a very crucial place in the poems of İsmail Safa. The poet states the damnifications of elderly people, young girls, women, children and disabled people in a dramatic way. The poet draws attention to the issue of how people can be ignorant to the problems of those people who are disadvantaged within the society, in spite of this fact some people can be very sensitive and conscientious. The poet has written the poems having the theme of mercy mostly the way of stories in verses. He narrated in verse form, poetry, poetry and narrative techniques with the advantage of the theater-specific expression. For example, in his book Victims of Love (Mağdure-i Sevda)  committed by the victim experienced the pain and the feelings of a young girl, "I am the narrator of" strengthen the language by expressing lyricism. This poem young girls victimized by inequality of men and women in Turkish society draws attention to that period. Victimization of people in the stands on the psychological and sociological reasons. From time to time by the victim who makes social criticism. He is orphaned at a young age that they live for the pain and feelings of children are skillfully analyzed. Ismail Safa has quite a sensitive temperament of victimization of the elderly in the community gives the victim, explain the reasons for their victimization. Poet, physical disabilities, or insufficient to affect the various aspects of its occurrence, the person operates a negative view of life.
Key Words:
Mercy, damnification, poem, story in verse, theme.

Merkez problemi "insan" olan edebiyatın bedenle daima bir ilişkisi olmuştur. Dolayısıyla edebi türler içerisinde özel bir yere sahip olan şiirin de temel probleminin "insan" olduğu söylenebilir. Halk edebiyatındaki destanlarda, Dede Korkut'ta, halk ozanlarının şiirlerinde, halkın deyimlerinde ve atasözlerinde insan ve onun toplumsal var oluşunun görüntüsü olan beden sıkça karşımıza çıkar. Divan şiirinde ise bedenin uzuvları etrafında kurulan mazmunlar, bu şiirin neredeyse tüm imgesel alanını kuşatır (Özellikle gazel ve kasidelerde bir kalıplaşmaya gidildiğinden bahsedilebilir). Fakat bu mazmunlar divan edebiyatındaki aşk anlayışını anlatmakta kullanıldıkları için çoğunlukla benzetmeler ve istiareler içindeki kullanımlarıyla karşımıza çıkar. Halk şiiri de divan edebiyatında çoğunlukla klasikleşmiş olan bu mazmunların etkisinde kalır. Fakat ona oranla daha pratik, hayatta karşılığı bulunan anlamlara, çağrışımlara yaklaştığı söylenebilir. Modern Türk şiirine doğru gelindiğinde ise bedenin uzuvlarının taşıdığı anlamsal çağrışım alanının genişlediği görülür. Şimdiye kadar bahsettiğimiz gerek yazılı gerekse sözlü tüm ürünlerde kadın bedeninin anlatımına önemli oranlarda yer verildiği söylenebilir. Çünkü estetik açıdan güzellik denilince akla çoğunlukla kadın bedeni gelir. Kadın bedeni, yüzyıllarca şairlerin ilham kaynağı olmuştur. Özellikle modern döneme doğru gelindikçe kadın bedeninin anlatımına ağırlık verildiğini söylemek mümkündür. Aça'ya göre, destanlardaki kadın kahramanlar bedensel tasvirleriyle karşımıza çıkar. Uygur harfli Oğuz Kağan destanında Oğuz'un eşleri Tanrı katından yeryüzüne indirilir. Onun ilk eşi, gökten ışık huzmesi içinde yeryüzüne iner. Kadının yüz güzelliğiyle ilgili tasvirler onun gökselliğiyle bağlantılı olarak yapılır. Oğuz'un ikinci eşi ise gölün ortasındaki ağacın kovuğunda yalnız olarak bulunur. Bu kez kızın yüz güzelliğiyle ilgili tasvirlerde yer ve suyla ilgili unsurlar ağır basar 1. Bu tasvirler de onun kutsallığına işaret eder. Burada kadının kutsallığından bahsedilmesi ve bunun bedensel tasvirlerle desteklenmesi dikkate değerdir. Muharrem Kaya'nın tespitine göre, halk hikâyesi ve destan türleri arasında bir geçiş dönemi eseri olan Dede Korkut'ta da kadın bedeniyle ilgili tasvirlerle karşılaşılır. Kan Turalı, sevdiği Selcen Hatun'u halk hikâyelerinde de görülen servi boylu, kızıl yanaklı, kara kaşlı, * Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı bölümünde 2019 yılında savunulan "Yeni Türk Şiirinde Beden Algısı (Tanzimat'tan Cumhuriyet'e)" başlıklı doktora tezi kaynak alınarak hazırlanmıştır.

Abstract
In Tanzimat Reform Era, Turkish intellectuals seesawed between old and new, the East and the West; and according to their political view, they chose one of the ways as total refusal, total acceptance or synthesis. A. Mithat Efendi is one of the most prominent names of synthesist approach that could be explained as adopting the positive sides of the West without refusing national and moral values. However, trying to balance between the East and the West which have a lot in common as well as having completely opposite value judgements caused some contradictions to rise for A. Mithat Efendi, as for the other various writers. These contradictions were mostly seen between the ideas and practices about the woman.  In this study conducted by using scanning model in qualitative research method, the novels "Müşahedat", "FelatunBeyileRakım Efendi", "YeryüzündeBirMelek", “DiplomalıKız” and “Jöntürk” have been examined and the findings have been collected with document analysis method. In the light of the information obtained with the content analysis method, contradictions about the woman issue in Mithat Efendi’s novels have been revealed. The constraint of this study is the incapability of examining all novels of Mithat Efendi Efendi. This study tries to find out how the life in that period was reflected to the works of art in terms of contradictions about woman issue in Mithat Efendi Efendi’s novels.
Keywords: Ahmet Mithat, woman, women's training, marriage, forbidden love.

Özet
Tanzimat Döneminde Türk aydınları eski ile yeni, Doğu ile Batı arasında bir ikilem yaşamış, siyasi görüşleri doğrultusunda toptan ret, toptan kabul ya da sentez yollarından birini seçmişlerdir. Ahmet Mithat, millî ve manevî değerleri reddetmeden Batı'nın güzel yanlarını almak şeklinde izah edilebilecek sentezci yaklaşımın önde gelen isimlerinden biridir. Ancak birçok ortak noktası olmakla birlikte birbirine taban tabana zıt değer yargıları da olan Doğu ile Batı arasında bir denge kurmaya çalışmak, diğer birçok yazarda olduğu gibi A. Mithat Efendi'de de bazı çelişkiler ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bu çelişkiler en çok da kadın konusundaki fikirler ile uygulamalar arasında görülmüştür. Nitel araştırma yönteminde tarama modeli kullanılarak yürütülen bu çalışmada "Müşahedat", "Felatun Bey ile Rakım Efendi", "Yeryüzünde Bir Melek", "Diplomalı Kız", "Jön Türk" romanları incelenmiş, bulgular dokuman analiz yöntemiyle toplanmıştır. İçerik analiz yöntemi ile elde edilen veriler ışığında A. Mithat Efendi'nin romanlarında kadın konusuyla ilgili çelişkiler ortaya koyulmuştur. Bu çalışmanın bir başka hedefi de A. Mithat Efendi'nin romanlarında kadın konusunda görülen çelişkiler zaviyesinden o dönemin yaşantısının eserlere nasıl yansıdığını anlamaya çalışmaktır. Bu çalışmanın sınırlılığı, A. Mithat Efendi'nin bütün romanlarının ele alınamamış olmasıdır.
Anahtar Kelimeler: Ahmet Mithat, kadın, kadın eğitimi, evlilik, yasak aşk.

Osmanlı'da kadınların kendilerini ifade etmeleri, tanıtmaları ve faaliyetlerini duyurmaları ilk kez basın aracılığıyla gerçekleşmiştir. Kadınlara toplum içinde layık oldukları değerin verilmesi ve kadınların bilinçlenmesi amacıyla çeşitli süreli yayınlar çıkarılmıştır. Basında kadınlara ait imzalara, dönem gazetelerinde, bazı gazetelerin çıkardıkları kadına ait sayfa ve eklerde, özellikle de kadın dergilerinde rastlamak mümkündür. Türkiye'de kadın araştırmaları alanındaki ilk girişimler, Tanzimat Dönemi'nde gerçekleşmiştir. Kadın dergileri, Tanzimat'la başlayan modernleşme ve yenileşme sürecinde, kadın konusunda yaşanan sosyal ve kültürel gelişmelerin bir sonucudur. Bu çalışmada Türk kadınının tarihsel süreç içerisindeki konumunun ele alınmasında önemli bir yeri olan kadın dergilerinden Hanım ve Hanımlar dergilerinin yeni harflere aktarımı yapılmıştır.

Özet
Hikmet Şevki, Türk edebiyatında 1920-1930 yılları arasında farklı gazete ve dergilerde hikâye, çeviri hikâye, tiyatro eleştirileri, muhtelif konularda yazılar yayınlamıştır. Yazarın Aşk Mahkûmu ve Hayat Pınarı adlı eserleri ise ölümünden sonra kitap olarak yayımlanmıştır. Bu yazıda Aşk Mahkûmu romanı teknik ve ele alınan meseleler açısından değerlendirilmiş; daha önce Hikmet Şevki’ye ilişkin yayınlanan herhangi bir biyografik bilgiye rastlanmadığı için yazının ek bölümünde onun diğer türlerdeki eserlerinden bazılarının künyesi de belirtilmiştir. Hatıra defteri ve mektup tarzını bu romanda anlatım tekniği olarak kullanan yazar, kadın duyarlılığını daha çarpıcı biçimde yansıtmak için, onun kişisel duygularını kadın anlatıcıya ifade ettirerek esere daha lirik bir sıcaklık, samimi bir eda katmıştır.
Anahtar Kelimeler: Hikmet Şevki, roman, anlatım tekniği, hatıra defteri, mektup, kadın
The Forgotten Figure in Turkish Literature: Hikmet Şevki and His Novel, Aşk Mahkumu  (Prisoner of Love)

Abstract
Hikmet Şevki, published stories, translation stories, articles on the theater, articles about various issues of different newspapers and magazines  between the years of 1920-1930.  His novel, Aşk Mahkûmu (Prisoner of Love) and Hayat Pınarı (Fountain of Life) were published after his death. This article basically aims to discuss  the novel, “Aşk Mahkumu”. Since we have not obtained previously any biographical data about his life, we have  added some basic facts about his other works in the additional part of our study.  Hikmet Şevki, as male novelist,  prefers notebooks and letters regarding narrative techiques.  He aims to  reflect the sensitivity of a woman using a female narrator in an attempt to give  a warmer, friendlier and lyrical athmosphere.
Key Words: Hikmet Şevki, novel, narrative techique, diary, letter, women.

ABSTRACT
The matter of the woman that is one of the most important issue of the social life throughout the human's history remain actual today. Because the human living in the social environment interacts with the opposite sex constantly. These relations are organized by cultural norms that shape society. Surely each society's value system and relationship patterns are different from each other. However, interaction with foreign cultures among communities experiences similar changes in relationships depending on social events and economic factors over time. The case of man-woman relationships that is an universal problem in this aspect has been the subject for the many disciplines and it has been long and complicated affair. The point is that the issues that concern us track how a development in the course of Turkish-Ottoman society. The primary goal of the traditional patriarchal system is to create a world where man dominance maintains. The women's movement is always under pressure by power, so the continuity of existing traditional structures is provided. The role and behavior of both sexes who were in the hands of this scheme captured the will of women and the women are always in the second. Men can move freely in many fields such divorcing, marriage more than one women and relationships outside of marriage and they limit women's rights and freedoms in a form of unfair. This problem is handled strikingly in Kadınlar Dünyası. This article is a general assessment on the problem of man-woman relations in Turkish-Ottoman society based within the framework of Kadınlar Dünyası.
Keywords: Turkish-Ottoman, Woman, Kadınlar Dünyası, Tradition, Modernism.
 
ÖZET
İnsanlık tarihi boyunca toplumsal hayatın en önemli meselelerinden birini oluşturan kadın konusu geçerliliğini günümüzde de sürdürmektedir. Çünkü sosyal bir çevrede yaşayan insan, karşı cinsi ile devamlı olarak etkileşim içerisindedir. Bu ilişkiler toplumu şekillendiren kültürel normlar meydana getirir. Şüphesiz her toplumun değer sistemi ve ilişki biçimleri birbirinden farklıdır. Ancak insan toplulukları arasında dış kültürlerle etkileşim, sosyal olaylar ve ekonomik faktörlere bağlı olarak zamanla ilişkiler bazında benzer değişimler de yaşanmaktadır. Bu yönüyle evrensel bir problem olarak karşımıza çıkan kadın olgusu pek çok bilim dalı için araştırma konusu olmuş, köklü ve karmaşık bir meseledir. Burada bizi ilgilendiren nokta konunun Türk-Osmanlı toplumunda nasıl bir gelişim seyri izlediğidir. Geleneksel ataerkil sistemin öncelikli hedefi hâkimiyetin erkeklerin tekelinde olduğu bir dünya yaratmaktır. Bunun için kadın daima baskı altına alınarak güç odaklarının güdümünde hareket etmesi sağlanmış, böylelikle mevcut geleneksel yapının sürekliliği temin edilmiştir. Her iki cinsin rol ve davranışlarının kesin çizgilerle birbirinden ayrıldığı bu düzen içerisinde iradesi elinden alınmış olan kadın her zaman ikinci plandadır. Erkeklerin boşanma, birden fazla kadınla evlenme, evlilik dışı ilişki kurma gibi daha pek çok konuda serbest hareket edebildiği bir toplumda kadının hak ve özgürlükleri adaletsiz bir biçimde sınırlandırılmıştır. Bu sorun Kadınlar Dünyası’nda çarpıcı bir biçimde dile getirilir. Bu makalede Kadınlar Dünyası çerçevesinde Türk-Osmanlı toplumunda kadın meselesinin genel bir değerlendirmesi yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Türk-Osmanlı, Kadın, Kadınlar Dünyası, Gelenek, Modernizm

Özet Kerim'e Nadir, Aşk Hasreti adlı eserinde İstanbul ve civarında yaşanan bir aşk hadisesini ele alınmıştır. Yer yer realist hatta natüralist sayılabilecek gözlemlere yer verilmiş olmakla birlikte eserin genelinde romantik roman anlayışının tematik ve kurgusal iz düşümleri dikkat çekmektedir. Edebi akımlardan romantizmin ve popüler edebiyatın yansımaları olarak kurguda romantizm; ilk görüşte aşk, kardeşlerin aynı kıza âşık olması, imkânsız aşk, âşıkları ayıran rolündeki kardeşin gizemli uzak diyarlarda kaybolması, sıra dışı olaylar, mağlup kahramanın okuyup mühendis olması, âşıkları yakınlaştıran kıskançlık, hastalık, seyahat kurgusu ve sevilen erkeğin hayatını tehlikeye atıp kahramanlık göstermesi, anlatıya ilave bağımsız aşk hikâyecikleri eklenmesi, kayıp ayırıcının bir anda kurtulması, geri dönmesi ve mutlu son ile gerçekleştirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Romantik roman, kadın dili, Kerime Nadir, popüler edebiyat A STUDY ON NOVEL AŞK HASRETI PENNED BY KERIME NADIR Abstract Kerim'e Nadir has narrated a love story in Istanbul and it's vicinity in her novel Aşk Hasreti. There are some realist and naturalist descriptions in this novel, but generally the romantic touch is the main novelistic approach at thematic and fictive structure of novel. We can examine these elements as romantic fictive structures of literary movement romance and popular literature in this novel such as main indicators: the love at first sight, to be in love with the same girl by brothers, the impossible love, to loss of separator figure on a 1 Bu makale, Fırat Üniversitesi I. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumunda (13-15 Ekim 2016, Elazığ) bildiri olarak sunulmuştur.