Türkiye'de Ordu-Siyaset İlişkileri

ÖZET:

Türk siyasal hayatını cumhurbaşkanlığı seçimlerini takip ederek okumak mümkündür. Seçimlerin öncesinde ve sonrasında yaşanan gelişmeler Türk siyasetinin ana tartışma noktalarını ortaya koymaktadır: Ordu-siyaset ilişkisi ve hükümet sistemleri.

Bu çalışmada; 1921, 1924, 1961 ve 1982 anayasalarında cumhurbaşkanlığı seçimine ilişkin yer alan düzenlemeler incelenmiş ve bu anayasaların uygulamada olduğu dönemlerde gerçekleşen cumhurbaşkanlığı seçim süreçleri yukarıda belirtilen iki ana tartışma noktası göz önünde bulundurularak incelenmiştir.

ABSTRACT:

It is possible to read the Turkish political life following the presidential elections. The developments before and after the elections reveal the main points of discussion of Turkish politics: Army-political relations and government systems.

In this study; The Constitution of 1921, 1924, 1961 and 1982 examined the regulations on the presidential elections and the presidential elections held during the periods in which these constitutions were in force were examined at the two main discussion points discussed above.

Our Understanding of Religious Films; Technical and Administrative Problems from the Ottoman Period to the Present

Abstract:
It is necessary to discuss our understanding of films with religious themes or of religious films, from the Ottoman period to the present, by categorizing in itself. Since the first Ottoman film about the demolition of the San Stefano monument, directed by Fuat Uzkınay on November 14th, 1914, religious feelings have been represented together with national, histori- cal and cultural feelings and values, beyond being a mere ideology. Starting with the Repub- lican period, new mentalities and values emerged. Thus, we are confronted with fundamental changes in the understanding of the Turkish Cinema. In the first period between 1923 and 1950, the founding philosophy of the Turkish Republic and the dominant ideology of the sin- gle party period had a distinctive outlook in the understanding of religious and cultural films, as in all spheres. This period is called “The Period of the Private Production Companies”. The constant theme or the main theme of the religious films, which had very few examples until the 1950s during the multi-party period when the Democratic Party was in power, was the ridicule of religion, religious leaders and values. The unchanging characters for religious leaders, preachers and devout Muslims were portrayed as ignorant, unwise, narrow-minded, uncultured, quack, opportunist, dishonest, amulet seller, and exploiting the dead. From the beginning of the 50s, this understanding would change to some extent. The understanding of religious themed films in the Turkish cinema would gain a new momentum in the 60s, and from the 70s on, many more examples would emerge. The embargo and isolation policy applied on Turkey during and after the Cyprus Peace Operation; consequently, the revival of the religious and national feelings, and the government’s efforts in this direction induced a significant in- crease in the production of religious themed films. However, the 80s were like an interregnum not only for the religious films, but also for the intellectual films that reflected ideas apart from the dominant ideology. During the 80-90s, when Özal was in power, as color televisions and private televisions came into our life, the religious film market livened up, and religious films were produced with higher qualities compared to the past. This period may be taken as a new beginning for the understanding of national and domestic cinema. Especially from the begin- ning of the 2000s, although the producers backed up by the religious foundations, associations, or the state considerably raised the quality, unfortunately, they have not reached the desired and expected level, yet.
As a former administrator and expert in the Ministry of Culture, I believe that some problems are primarily required to be solved for the international quality in the production of religious films. The insufficiencies of technical infrastructure, of qualified personnel, of good
actors, of educated and questioning audience, and of active consultants are the most significant problems of the present religious film sector1.
Keywords: History, Cinema, Religious films, Turkey

15 Temmuz 2016 gecesi yaşanan darbe teşebbüsü ve sonrasındaki süreci kapsayan Bülten'in 91. sayısında, 15 Temmuz darbe teşebbüsünü vesile ittihaz ederek elinizdeki "Mecmua" kısmını hazırladık. Bugüne kadar bu konuyu ele alan muhtelif vadilerde dergi özel sayısı, televizyon programı, gazete eki, fotoğraf albümü ve daha az sayıda olmakla beraber-kitap yayınlandı. Hiç kuşkusuz muhtevası ve kalitesi nasıl olursa olsun, literatürü oluşturan bütün bu yayınlar, ileride yapılacak daha soğukkanlı ve akademik çalışmalara kaynaklık teşkil edecekleri itibarla değerlidirler ve bu nedenledir ki bu ve benzeri süreçlere dair bütün belgeleme faaliyetleri önemlidir. Bu değerin ve önemin farkında olarak tüm askerî darbelerin kritik metinlerine yer verdiğimiz BSV Bülten'in "Mecmua" kısmında anahatlarıyla iki hususu gözettik: Bunlardan ilki; 15 Temmuz darbe teşebbüsü sürecinin bizatihi kendisini, ikincisi ise bu hadisenin köklü darbe geleneğimiz içerisinde işgal ettiği mevkiyi anlamayı ve anlamlandırmayı mümkün kılacak, meselenin ele alınmasına tarihi bir derinlik katmaya imkan verecek metinleri bir araya getirmek. Bu itibarla; "Mecmua"nın ilk bölümünde 27 Mayıs 1960'tan 15 Temmuz 2016'ya kadar yaşadığımız konvansiyonel, postmodern ve elektronik-her türlü darbe ve darbe teşebbüslerinin aktörleri ve siyasî muhataplarının kritik metin ve demeçlerini bir araya getirmeye çalıştık. İkinci bölümde 15 Temmuz 2016 darbe teşebbüsü sürecinde Diyanet İşleri Başkanlığı'nın oynadığı role, aldığı pozisyona dair metinlere yer vermeye çalıştık. Üçüncü ve son bölümde ise 15 Temmuz 2016 gecesi Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Görmez'in talimatı ile hemen her camiden yapılan ve halkı darbe teşebbüsüne karşı koymaya davet eden anonsların temsil kabiliyetini haiz olduğunu düşündüğümüz kayıtlarının çözümlerini yayınlayarak dikkatlerinize sunuyoruz. Elinizdeki dosyanın daha önemli çalışmalar için vesile olması temennisi ile…
* Metinlerin yer aldığı kaynaklardaki imlâ korunmuş, sesli ve görüntülü kayıtlar aynen deşifre edilmiştir.

1970 yılının başlarında, Türkiye’de birkaç yıldan beri var olan anarşinin boyutu hükümet ve devlet açısından tehlikeli bir hal almaya başlamıştır. Toplumun her kesiminde askeri bir müdahale beklentisinin arttığı bu yıldan itibaren yaşanan anarşiye kayıtsız kalamayan bazı siyasi partiler, Meclis üyeleri ve sivil toplum örgütleri Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay’a şikâyet ve çözüm önerilerini içeren bir takım başvurularda bulunmuşlardır. Bu çalışmanın amacı, bu başvuruları temel alarak 12 Mart 1971 Müdahalesi’ne giden günlerde olaylar karşısında söz konusu bu siyasi partilerin, Meclis üyelerinin ve sivil toplum örgütlerinin tavır ve tutumlarının ne olduğunu ortaya koymak ve en önemlisi de şikâyet ve çözüm önerilerini incelemektir. Çalışmada, temel olarak Cumhurbaşkanlığı Cevdet Sunay Arşivi’ne ait belgelerle birlikte resmi yayınlar, süreli yayınlar ve telif eserler kullanılmıştır.

Militarizm, askeri değer ve uygulamaların sivil hayattaki uzantısı olmasının ötesinde, savaş-barış, asker-sivil arasındaki sınırların silinmesi ve flulaşması anlamına gelmektedir. 1 Militarizmden ''askerin önemli olduğu bir rejim'' anlamak pek doğru bir şey değildir. Her toplum için, her zaman, ''asker, önemlidir.'' ''Militarizm'', bütün toplumun askerin ilkeleri, kuralları, değerleri ve ideallerine göre yeniden örgütlenmesidir. Kuruluş yıllarının egemen ruh hali bu değildi. Tarih, medeniyet gibi alanlarda yapılan çalışmalarla ''yeni bir ulus yaratma çabası'' önde geliyordu. Ama bu yapının ayakta durmasını, devam etmesini, fiziksel varlığıyla sağlayan Ordu'ydu. 2 Ulus devlet süreçleri ve ulusal ordulara geçiş süreçleriyle militarizmin arasında bağ vardır çünkü modern devlet öncesi dönemde kalabalık ordular ve halkın silahlandırılması İmparatorlar için bir tehdit teşkil etmekteydi. Ancak bu durumun istisnaları mevcuttur. Bu istisnalardan bir tanesi Spartalılardır. Sparta şehir devletinde her erkek gençliğinden neredeyse ölene kadar asker sayılır, askerliğe manisi bulunanların ise yaşamalarına olanak tanınmaz ve öldürülürlerdi. Toplumun askerleştiği bu devlet ordu devleti olarak tanımlanır ve bu model geniş olarak Roma İmparatorluğu tarafından da uygulanmıştır. Sonraki asırlarda ojeni kavramını siyasi ideolojisi haline getiren Naziler, Sparta'nın karakterini örnek almış ve ''Sparta bizim ilham kaynağımızdır'' 3 görüşünü kutsal kaide olarak belirlemişlerdir. Modernite öncesi dönemde asker millet olarak yaşantısını sürdüren ikinci istisna ise Türklerdir. Türkler, Orta Asya koşullarında kalabalık komşu haklara karşı her daim, hareket halinde olan ve eli kılıç tutmak zorunda olan bir milletti. Bu sebeple Türklerde de neredeyse herkes asker kabul edilir, askerlikten korkmak ya da kaçmak ayıp sayılırdı. Batı'ya doğru öçle birlikte kurulan en büyük Türk İmparatorluğu olan Osmanlı Devleti'nde de Başkent İstanbul'da 15.000 kadar Yeniçeri askeri bulunmaktaydı ve savaş dışında asker ile bütünleşmiş bir toplum yapısı görülmemekteydi. Fransız İhtilâli'nin teme sloganlarından olan eşitlik ilkesi gereği herkesin askere alınması vaad edilmiş ve artık yurttaş tipi ordulara geçilmeye başlanmıştır. Militarizm ile ulus öncelikli kuram realizm arasında olduğu gibi liberalizm ve marksizim ile de dönemsel bir bağa sahiptir. Liberaller genel olarak devletin adalet ve güvenlik sahaları dışında her sektörden çekilmesini öne sürerler. Ancak liberal tahayyül ordunun varlığını sorulamamakta hatta ordunun varlığı dış tehditler için gerekli bile görülmektedir. Liberal görüş ordunun varlığından ziyade siyaset ve toplum ile ilişkisi ile ilgilidir ve bu ilişki biçimi nedenli kesişimden uzaksa o denli ideal bir toplum düzeni oluşturulur. Ancak liberalizmin Türkiye'de bazı çevrelerce farklı yorumlanması ordunun bizatihi kendisini ve ontolojik omurgasını da tartışmaya açmaktadır. Buna göre darbe geleneğinden gelen bir ordunun bu alışkanlıktan vaz geçmesi neredeyse mümkün değildir. Ayrıca OYAK ve Milli Güvenlik

Bu çalışmanın en temel sorularından biri sosyalistlerin orduya bakışının Türk solunun yapısı, gelişimi ve sonuçta zayıflamasının dinamikleri hakkın­da bizlere bir veri sunup sunmayacağıydı. Ben sunduğunu düşünüyorum. Araştırmada ortaya çıkan önemli bir sonuç 1960'lı yıllar boyunca ordunun rolünün sol içerisindeki temel ayrışma noktasını oluşturduğudur. Ordu üze­rine görüş ve tutumlar, Türkiye solunun hem teorik hem de pratik bakım­ dan en azından bu on yıllık dönem içerisinde bazı zayıflıkları olduğunu gösterdi.