Sevgi Soysal

Edebiyatımızda kadın kahramanların yeri değişkenlik göstermiştir. Bu değişkenlik kadının toplumdaki yeriyle paraleldir. Dede Korkut'ta kadınlar savaşçı ve erkekle eşitken (hatta kadın daha üstün) Tanzimat ve ilerisindeki romanlarda evde hizmetçi (köle) konumuna gelirler. Ayrıca erkekleri kötü yola düşüren, onların servetine göz diken " iffetsiz " kadınlar da görülür. (İntibah romanı örnek olarak verilebilir) Türkçülük akımı ile beraber kadının sosyal hayattaki yeri gündeme geldi. Yazarlara göre kadın sosyal hayatta yer almalıydı ve sokağa çıkmalıydı. Geniş halk kitlelerini düşünerek yazan Aka Gündüz, diğer Türkçü yazarlar gibi yeni bir kadın modeli çizer. Eski yapıyı eleştirir. Kadınlara geniş yer verdiği eserlerinde 'kadın haklarını ' da savunur. Kadın ile erkeğin eşit olması, kadının okula gidip topluma karışacağı ve hatta boşanabileceğini gösterir. Ziya Gökalp, şehir kurdurur kadın kahramanına. Ay Hanım'ın ışığında yeni nesiller yetişir. Kurtuluş Savaşı ve sonrasında gelişen edebiyatta kadının görevinin değiştiğine şahit oluruz. Kadın erkekle beraber vatan savunmasına gider. Gerektiğinde hemşire gerektiğinde de cepheye mermi taşıma görevlerini üstlenir. Özellikle Halide Edip Adıvar ile birlikte kadının toplumdaki yeri konusunda ezber bozulur. Çünkü " beşiği sallayan el dünyaya hükmeder " Onun romanlarında kadın meslek edinir ; öğretmenliğin yanında mevlithan da olur. Aşık olarak evlenir. Bu özellikler hem kadının toplumdaki algısının değişimi açısından hem de roman kahramanlarının bireyselleşmesi açısından önemlidir. Benzer özellikleri çağdaşı Reşat Nuri'de de okuyabiliriz. Reşat Nuri Güntekin , cumhuriyet döneminin başarılı romancılarından biridir. Halide Edip'de de olduğu gibi o da romancılığıyla toplumun gelişmesine katkıda bulunmuştur. Bir erkek olmasına rağmen kadının özgürlüğü ve bireyselleşmesini istemiştir. Herkesin bildiği Çalıkuşu romanı sadece bir aşk ya da ayrılık romanı değildir. Çalıkuşu yazıldığı dönemde, batılı tarzda eğitim veren kurumlar yani kolejler tartışma meselesiydi. Her zaman olduğu gibi okuyan bir kadın sorunu kolejde okuyan kadın haline bürünmüştü. Güntekin de, kolejli de olsa bir kadın gerektiği takdirde kendi ayakları üzerinde durabilir, kurduğu hayatı defalarca yıkıp yeniden onarabilir, tozpembe İstanbul hayatını bırakıp Anadolu'nun karanlığına korkusuzca girebilir, demiş ve bunu Feride ile ete kemiğe bürümüştür. Çoğu edebiyat eleştirmeni Feride karakterinin arkasında durmuş onu " yeni bir genç kız tipi " olarak kabul etmiştir. Çağdaş kadın romancılarımızdan Füruzan , Leyla Erbil , Adalet Ağaoğlu ve Sevgi Soysal da eserlerinde kadın meselesine yer vermişlerdir. Sevgi Soysal ' ın yazdığı , 1968'lerin Türkiyesi'nde yayınlayarak büyük cesaret örneği gösterdiği-başta Tante Rosa öyküsü olmak üzere-eserler kadın meselesine bakış için önemlidir. Tante Rosa isimli kahramanın hayatına dair 14 farklı hikayeyi barındırır içinde. Kadınlığın , kadın olmanın 14 farklı hali gözler önüne serilir. Yayınladığı dönemde Tante Rosa karakterinin yabancı olmasıyla suçlanır. Bugün için yabancı olmasa da sözü edilen tarihler için yabancıdır. Soysal, " bütün kadınca bilmeyişlerin adı " olarak tanımladığı kahramanını başta büyük annesi olmak üzere çevresindekilerden etkilenerek yaratmıştır. Aslında bu yüzden yabancı değildir. Yabancı olan şey Rosa'nın birey olması ve özgürce kendi kararlarını verebilmesidir. At cambazı olmayı istemesi , kocasını savaşa uğurlaması , defalarca yeniden evlenmesi , kendini önemsemesi , kararlarını alırken bütün sorumluluğu ile başına buyruk davranması Rosa'da bütün kadınları birleştirir. " Soysal'n çizdiği Tante Rosa portresi ancak modern bir toplumda var olabilecek bir kadındır. Tante Rosa'nın yaşadığı toplumda kadın, istemediği bir düzeni bırakıp gidebilir, kendi yaşamını yeni baştan kurabilir. Gerçekte , kadına böyle bir yaşam alanı tanımayan bir toplum için değil , özgürlüğünü sahiplenen bir kadın olduğu için yabancıdır. Ama bu yabancılığı vurgulamak , Tante Rosa'da asıl anlatılanın nerede ve ne zaman yaşıyor olursa olsun, her kadının içinde var olabilecek " kadınca bilmeyişler " in hikayesi olduğunu gözardı etmek olur. " Funda SOYSAL

Bu tez çalışması, Sevgi Soysal’ın Yürümek, Yenişehir’de Bir Öğle Vakti ve Şafak romanlarındaki özne ve iktidar ilişkisini karakterlere odaklanarak
incelemektedir. Çalışmada Sevgi Soysal’ın roman karakterlerinin birer özne olarak inşa edilme süreçleri tartışmaya açılmaktadır. Bu özneliğin karakterlere iktidar tarafından dayatıldığı, bu sayede onları disipline etmenin ve iktidara tabi kılmanın amaçlandığı ortaya konmaktadır. Yazar bu özneleştirme sürecini görünür kılarak iktidarın baskı uygulamak için yalnızca polis, asker, mahkeme gibi görünür unsurları kullanmadığını, bireylerin kimliklerine müdahale ederek de onlara boyun eğdirdiğini vurgular. Bir yandan da iktidara yönelik eleştirisini duyurma fırsatını bulur. Tez, Soysal’ın tüm romanlarında ön plana çıkan değişim sorunsalını, karakterlerin iktidar tarafından kendilerine dayatılan öznelik sınırlarını değiştirme çabası üzerinden ele alıp iktidarın baskıcılığına karşı bir direniş arayışı çerçevesinde değerlendirmektedir. Bu değişimin kolaylıkla
gerçekleşememesi, hem iktidarın öznelerin içine işleyen dayatmalarından kurtulmanın basit olmadığını, hem de karakterlerin gerçekçi bir portreyle sunulduğunu gözler önüne serer. Tüm zorluğuna rağmen, çalışmada incelenen roman karakterleri, kendilerini belirli kimlik kalıplarıyla sınırlandıran iktidarın diğer insanları da tahakküm altına almasını dert edinirler. Bu dert edinme ile karakterlerin topluma dair bir sorumluluk almaya, iktidara karşı verdikleri mücadeleyi genişleterek iktidarın kollarının uzandığı diğer insanları da kapsayacak bir mücadeleye dönüştürmeye yöneldikleri iddia edilmektedir.

Peyniraltı Edebiyatı için, eserleriyle edebiyatımızda kendine ait bir yer edinen Sevgi Soysal’ı seçmek zor olmadı.

Sevgi Soysal dosyası Oğuzhan Yeşiltuna’nın Funda Soysal söyleşisiyle açılıyor. Bir yazarı anne edinmekten başlayıp Sevgi Soysal külliyatına kadar uzanıyor sorular ve cevaplar.

Akademisyen – yazar Senem Timuroğlu, “Türk edebiyatının en sahici, en etkili kadın kahramanı” dediği Tante Rosa’yı inceliyor.

Akademisyen – yazar Çimen Günay-Erkol, Sevgi Soysal’da adalet arayışının peşine düşüyor ve soruyor: Bağışlamak mümkün mü?

Yeşim Esin Hamamcı, Tante Rosa’yı umutla tutunanların bir el kitabı olarak okuyor.

Ece Karaağaç, yazarın tutukluluk günlerini Yıldırım Bölge Kadınlar Koğuşu üzerinden anlatıyor.   

            Dosya, akademisyen – yazar Seval Şahin’in yazısıyla kapanıyor: Şahin yazısında Yıldırım Türker’in Sevgi Soysal’ın yaşamından yola çıkarak yaptığı “isyankar neşe” tanımlamasının yazarın edebiyatındaki karşılığı olarak gördüğü “neşeli ironi” üzerine düşünüyor.

Taha Tunç, Sonsuzluğa Nokta incelemesiyle;
Ata Sunucu, Patti Smith söyleşisi çevirisiyle;

Muzaffer Gümüşsu Bukowski’nin Kasabanın En Güzel Kızı çizgi-uyarlamasıyla;

Sonat Yurtçu, Selen Öngürü, Kader Büyükbingöl, Özkan Ali Bozdemir, Ata Egemen Çakıl, Önder Şit, Miraç Ağca ve Cahit Kaya öyküleriyle;

küçük İskender, Kaan Koç, Şakir Özüdoğru, Arif Erguvan, Onur Akyıl, Merih Akoğul, Ekin Metin Sozüpek, Gökben Derviş, Gülce Başer, Neslihan Yalman, Alper Volkan Dikyar, İsmail Sertaç Yılmaz, Emre Varışlı, Başak Güneş, Miray Çakıroğlu, Neda Olsoy, Bengü Özsoy, Anıl Cihan, Fatma Nur Türk, Çağla Meknuze, Ali İhsan Bayır ve Gizem Aktan şiirleriyle;
Cansu Taştan, illüstrasyonlarıyla Ekim – Kasım 2016 sayısında yer alan diğer isimler.

ÖZ: Sevgi Soysal'ın bazı eleştirmenlerce öykü kitabı bazı eleştirmenlerce öyküler toplamı ve kısa roman olarak değerlendirilen Tante Rosa isimli eseri, 1966-68 yılları arasında seri yazılar hâlinde Dost dergisinde yayımlanır. Yazar, birbiriyle ilintili on dört öyküden oluşan kitabın kahramanı Tante Rosa'yı, teyzesi Rosel'in kişiliğinden yola çıkarak yaratmıştır. Bu eser, kanaatimizce alışılmış olandan farklı bir "bildungsroman"dır. Alman edebiyatının bir roman çeşidi olan ve "oluşum" romanı olarak adlandırabileceğimiz bildungsroman, kahramanın oluşumuna etkisi olan maddi ve manevi unsurları, geçirdiği aşamaları, sonunda ulaştığı ideal durumu/kişiliği konu edinir. Romanın merkezinde gelişim ya da oluşum eksenli bir öykü vardır. Tante Rosa'da ise yazar, sıra dışı bir kişiliğe sahip olan Rosa'nın başarısızlıklarla dolu hayatını ele alır, olgunlaşma bu eserde bir anlamda tersine işler. Bildungsromanda kahramanın yaşadığı topluma ve onun kurallarına uyum sağlaması beklenirken, yaşadığı topluma ayak uyduramayan Rosa, toplumun bir parçası olmaktan ziyade, toplumu hayatı boyunca karşısına almıştır. Soysal'ın eserinde de bir karakterin hayat çizgisi boyunca geçirdiği zincirleme aşamalar söz konusudur; ancak bu aşamalar ve yaşanan olumlu/olumsuz deneyimlerin Rosa'yı ideal bir noktaya taşıması umulurken; sürekli "ideal" kavramını gerileten, kimi zaman yıkan ve karşıtı olan renkli bir tablo sunulur. Rosa, beklenen ideal noktasına ulaşamadığı gibi, bu roman türünü belirleyen "tamamlanmış kişilik", "yetişkin ve hayatın anlamını kavramış insan tipi"ne de dönüşemez. Ona bir "anti-kahraman" demek çok yanlış olmaz. Üstelik her ne kadar romanın merkezinde bir "gelişim öyküsü" bulunsa da bu alışılmış kalıplara uygun şekilde kurgulanmamıştır. Bu eseri, bir anlamda bir parodi ya da tersine "bildungsroman" olarak görmek mümkündür. Bahsi geçen varsayımlardan hareket edilerek bu yazıda, Sevgi Soysal'ın Tante Rosa isimli eserinin tersine bir bildungsroman örneği olarak okunabilirliğinin imkânları tartışılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Sevgi Soysal, Tante Rosa, Bildungsroman, Anti-kahraman.
ABSTRACT: Sevgi Soysal's Tante Rosa which is regarded as a collection of stories by some critics and is considered a short novel by the others has been published serially in Dost magazine (1966-68). Writer created Rosa who based on her aunt Rosa and is antagonist of her book which consists of fourteen related stories. According to our opinion, this work is a kind of bildungsroman differentiating from usual bildungsromans. It is a genre firstly appeared in German literature and we name it also "development novel" dealing with subjects such as material and spiritual elements which contribute to antagonist's development, the stages which have been experinced by him/her and the ideal personality he/she has eventually reached. At the centre of the novel, there is a story based upon a development process. Writer handles Rosa who has an unusual personality and a life with full of failure in this novel and the process of turning into an adult in Tante Rosa occurs in contrast to similar novels. While the character is expected to obey the society and its rules in bildungsromans, Rosa has difficulty in adapting herself to society and defies it instead of being a part of it. In the work of Soysal the consecutive events which have been experienced by a person in his/her whole life is treated but these events and negative/positive experiences do not carry to him/her an ideal point. On the contrary Rosa always attacks the ideal concept and sometimes subverts it with colorful scenes.  Rosa never reaches an ideal point and turns into a “completed personality”, an “adult who found the meaning of life.”  It would not be wrong to name her as an anti-hero. Moreover, although the novel includes a “development story” it hasn’t been fictionalized in accord with the typical features of genre. This work may be regarded as a parody or a kind of “anti-bildungsroman”. In this article, possibilities of how Sevgi Soysal’s Tante Rosa could be read as an “anti-bildungsroman” will be discussed on the basis of these assumptions.
Key Words: Sevgi Soysal, Tante Rosa, Bildungsroman, Anti-hero.

Öz 1960'lı yıllarda dünyada feminist hareket odağını toplumsal cinsiyet rollerine dayalı ayrımcılığa çevirmiş, kadının özgürlüğünü ve varoluşunu sınırlayan geleneksel cinsiyetçi bakış sorgulanmaya başlamıştır. Söz konusu meselenin Türk edebiyatında özellikle '68 kuşağı yazarlarının eserlerinde sorunsallaştırıldığı görülmektedir. 60'lı yıllarda yazmaya başlayıp önemli eserlerini 70'lerde ve sonrasında yayımlayan Tomris Uyar, Adalet Ağaoğlu, Sevim Burak, Füruzan ve Sevgi Soysal gibi yazarlar aracılığıyla kadının edebiyattaki temsili başka bir boyuta taşınmış, mesele toplumsal cinsiyet rollerine dayanan eşitsizlik ve erkek hegemonyasının belirleyici/baskın diline karşı güçlü bir tavır alış üzerinden tartışılmaya başlamıştır. Sevgi Soysal, kadın meselesi konusundaki duyarlılığı, öğretilmiş düşünüş ve davranış kalıplarına karşı sorgulayıcı, eleştirel, kimi zaman da başkaldıran tutumu ile öncü bir rol üstlenmiştir. Kadının, cinsiyet rollerinden sıyrılarak özgürlüğünü kazanma, varoluşunu kendi iradesi, arzuları, istekleri, yönelim ve tercihleriyle gerçekleştirme mücadelesi yazarın tüm yapıtlarında güçlü bir izlek olarak yer almaktadır. Bu çalışmada Sevgi Soysal'ın,

In this article, Soysal's memoir Yıldırım Bölge Kadınlar Koğuşu and her novel Yenişehir'de Bir Öğle Vakti will be analyzed. The function of the narrator's ironic attitude will be determined both in these two works and in texts that discuss the military memorandum, with reference to the powers assumed by law enforcement officers and to daily life in civil society.

Yansımaları Giriş Sevgi Soysal'ın Şafak adlı romanı 12 Martın etkisini devam ettiği bir dönemde Adana'ya sürgüne giden Oya adlı karakterin etrafından gelişen olayları konu edinir. Baskın, Sorgu ve Şafak olarak üç bölümden oluşan roman, bir akşam yemeği masasından başlayarak sabah şafağına dek süren uzunluktadır. Oya'nın adliyede tanıştığı genç avukat Hüseyin, Oya'yı, dayısı Ali'nin verdiği bir akşam yemeğine davet eder. Bu davette Hüseyin'in cezaevinden çıkmış sol görüşlü kuzeni Mustafa da vardır. Polisler, kapısını dinlediği bu davet evini bir anda basar ve bu baskın yemek masasındakilerin gözaltına alınmasıyla sonuçlanır. Gözaltına alınan kişilerden sadece Oya ve Mustafa sol görüşlü olmasına rağmen polis yemek masasındaki herkes için aynı 'suçlama'yı yapıp anarşist bir faaliyet içinde bulunduklarını söyleyip sorgulamaya başlar. Bu sorgu geceden sabaha kadar sürer. Şafak vakti serbest bırakılırlar ve onları artık yeni bir dönem beklemektedir. Soysal'ın bir gece boyunca süren bu romanında yaşananlar toplumsal cinsiyet bağlamında ele alınacak ve Oya karakteri ve diğer kadın karakterlerin hem erkek iktidarı, hem de mutlak güce sahip olan devlet iktidarı karşısında kadın özne olarak yaşadıkları incelenecektir.

ÖZET Bu çalışmada Sevgi Soysal'ın Yıldırım Bölge Kadınlar Koğuşu romanı incelenecektir. Mahkûmiyetin gereği olarak cezaevinde oluşan sosyal ortama birey ve grup olarak mahkûmların katkıları nelerdir? Grup psikolojisinin yarattığı yakınlık veya çatışma yaşanmakta mıdır? Bu yakınlığın ya da çatışmanın mevcut ceza süresine etkileri nedir? Darbe döneminin cezalı yazarlarından Soysal, eserinde dönemin siyasi baskı dolu şartlarını cezaevi ortamında okura yansıtmaya çalışarak bir anlamda anı-roman yazmıştır. Yukarıda sorulan sorular tutuklu ve hükümlü kişilerin mevcut cezaevi yönetimiyle ilişkileri içinde cevaplandırılmaya çalışılmaktadır. ABSTRACT The novel named " Yıldırım Bölge Kadınlar Koğuşu " of the author Sevgi soysal will be reviewed in this study. What are the contributions of the prisoners as parts of individual and group to the social atmosphere created in the prisons? Is there o conflict or intimecy on the duration of the punishment? Soyal, one of the punished authors of Coup D'etat Stage, wrote a memojr-novel reflecting the political pressured conditions of the prisons the above questions are tried to be answered within the relationships of the convicts and the management of the prison.

ŞAFAK VE SANCILI KARAKTERLERİ Sevgi Soysal'ın yaşattıkları ve sonuçları itibariyle Türkiye tarihinde önemli bir yer tutan 12 Mart döneminin bilhassa değişik sınıflardan insanlar üzerinde yarattığı bireysel ve toplumsal etkileri politik bir tavır takınmadan gündeme getirdiği romanı Şafak, üç parçalı yapısıyla bir gece bilmedikleri nedenlerle sorguya alınan bir grup insanı merkeze alır.