Dijital Gazetecilik

TELEVİZYON HABERCİLİĞİNE ALTERNATİF BİR MECRA: ETİK DEĞERLER, YURTTAŞ GAZETECİLİĞİ, DİJİTAL GAZETECİLİK, MEDYA EKONOMİSİ EKSENİNDE YOUTUBE HABERCİLİĞİ

Bu araştırmanın konusu televizyon haberciliğine alternatif bir mecra: etik değerler, yurttaş gazeteciliği, dijital gazetecilik, medya ekonomisi ekseninde youtube haberciliği olarak belirlenmiştir. Günümüz toplumunda sosyal medya çok sık kullanılan bir alan olarak karşımıza çıkıyor. Toplum bilgiyi ve haberi ilk olarak sosyal medya aracılığıyla öğreniyor. Durum böyle olunca haberciliğin etik değerleri görmezden geliniyor. Ayrıca asparagas haberler ile takipçiler yanlış yönlendiriliyor. Bununla beraber artık Youtube üzerinden profesyonel habercilik de gelişiyor. Bu çalışma, giderek büyüyen Youtube haberciliğinin ekonomik boyutlarının televizyon haberciliği ile arasındaki durumu, kısacası Youtube haberciliğinin televizyon haberciliğine bir alternatif olup olmadığı araştırılarak, gelecekte hangi mecranın daha popüler olacağı düşüncesinden hareketle yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Gazetecilik, Yurttaş gazeteciliği, Dijital gazetecilik, Youtube.



AN ALTERNATIVE PLATFORM FOR TELEVISION JOURNALISM: YOUTUBE JOURNALISM WITH RESPECT TO ETHICAL VALUES, CIVIC JOURNALISM, DIGITAL JOURNALISM, AND MEDIA ECONOMICS

The scope of this study has been defined as Youtube journalism as an alternative platform for television journalism with respect to ethical values, civic journalism, digital journalism, and media economics. In today’s society,  social media is  a frequently used platform. People get the news from social media at he first place. As such, ethical values of journalism are often ignored. Moreover, the followers are misinformed and misguided by false news. On the other hand, professional use of Youtube for journalism is also improving.  This study has been carried out  to compare the economic dimensions of Youtube journalism and television journalism, i.e. to analyze whether Youtube journalism might be an alternative for  television journalism, and  which media will be more popular in the future.

Key Words: Journalism, Civic journalism, Digital journalism, Youtube

Dijitalleşme ve yeni medya alanındaki ilerlemeler gündelik yaşam içerisinde yer alan alanlarda da değişimleri beraberinde getirmiştir. Bu yeniliklerden etkilenen alanlardan biri de kamu adına faaliyet
gösteren gazetecilik mesleği ve kültürü olmaktadır. Gelişen teknolojiyle birlikte gazetecilik pratiği, yazılı basından koparak dijital bir alana yönelim göstermiştir. Bu durum, gazeteciliğin sadece belli kurumlar üzerinden yapılmasının sınırlarını aşmış, kişilerin her an her yerde habercilik faaliyetlerine katılmasına olanak sağlamış ve blog gazeteciliği kavramı ortaya çıkmıştır. Böylelikle, gazetecilik mesleğinde nesne konumuna gelen kamu artık blog gazeteciliğiyle birlikte özne konumuna gelmiştir. Bu bağlamda, gazetecilik faaliyeti yeni bir güç olarak bireyleri ön plana çıkarmaktadır. Aynı zamanda alternatif bir habercilik ortamı meydana getirerek, toplumda kendine yer bulamayan kesimler
tarafından benimsenmiş ve onların seslerini duyurmalarına yardımcı olmuştur. Blog haberciliği, internet teknolojisi aracılığıyla hem profesyonel hem de amatör kişiler tarafından herhangi bir medya kurumuna bağlı ya da tamamen bağımsız olarak habercilik yapma faaliyeti olarak tanımlanabilir. Bu faaliyet alanı sınırlılıkları barındıran geleneksel gazetecilikten hız, bilgi paylaşımı, sınırsızlık ve tartışma platformlarının bedava olması, kitlesel boyutlara ulaşması, etkileşimi sağlaması açısından önem taşımaktadır. Ortaya çıkan geleneksel ve dijital farklılığını belirginleştirebilmek amacıyla bu çalışmada, blog haberciliği olarak nitelendirilebilecek olan www.dunyalilar.org ve www.gaiadergi.com blog sitelerindeki 17-24 Nisan 2019 tarihlerini kapsayan bir haftalık periyotta, bu sitelerin ana sayfalarındaki haberlerle ulusal yayın yapan Hürriyet ve Sözcü gazetelerinin manşet haberleri karşılaştırılarak haber üretim süreçleri içerik analizi yöntemiyle incelenmektedir. Bu inceleme sonucunda blog sitelerindeki haberlerin daha kişisel, tek taraflı, okuyucularının da haber üretimine katkıda bulunduğu, haber anlatımının fragmanlar şeklinde olduğu saptanmıştır. Buna karşılık incelenen ulusal gazetelerde ise haber kaynağı gösterilmekte, haberin taraflarına yer verilmekte ve haber anlatımında genel olarak 5N1K kuralına dikkat edildiği görülmüştür.

Kazdağları sadece mitolojik derin bir geçmişe değil bünyesinde barındırdığı birçok endemik bitki
türüne de ev sahipliği yapmaktadır. Edremit Körfezinin en nezih bölgesinde yer alan oksijeni bol,
denize hakim konumdaki bu dağlar maalesef ki bizler tarafından önemi tam manası ile anlaşılamamış
lakin Osmanlı devrinde özellikle Sultan Abdülaziz ve Sultan 2.Abdulhamid döneminde topraklarımızda
casus kılığında dolaşan arkeologlar ile birlikte doğa bilimciler de topraklarımızın altındakilerini
çaldıkları yetmediği gibi toprak üstündeki endemik türleri de çalıp çoğaltarak kendi vatanlarına
götürmüşlerdir.
Alman Botanikçi Eczacı ve Bitki Koleksiyoncusu Paul Ernst Emil Sintenis'de bu işgalci ve sömürücü
anlayışa sahip olup doğayı ihya etme ve çevreyi koruma görüntüsü adı altında ticaretini yapmaya
çalışan şahıslardan biridir.. Özellikle Almanların, Osmanlı topraklarında bu kadar aktif olmalarının
sebebi Prusya ekolünün yani alman politikası ve askeri disiplin ve anlayışının Osmanlı Sultanları
tarafından uygulanmak istenmesinden kaynaklıdır. Prusya Krallığı, Alman imparatorluğunun merkezi
konumunda olup Sultan 2. Abdülhamid zamanında Almanya ve Osmanlı arasındaki ikili ilişkiler
geliştirilmek suretiyle Osmanlı Askeri Kuvvetlerinin reformize edilmesi için Alman Heyetleri davet
edilmiş ve birçok Alman Subayı, ordu da istihdam edilmiştir. Almanların sadece siyasi ve askeri
alanlarda dil iktisadi sinai ve tarihi birçok alanda yoğunlaşması neticesinde arkeoloji ve botanik
alanlarındaki Alman etkisi de artmıştır.
Kazdağları, Alp’ler den sonra Dünya da en çok oksijenin yoğun olduğu, büyük bir endemik flora
yapısına sahip olmasına rağmen önemi 19. Yüzyıl’ın ikinci yarısından itibaren Alman ve İngilizler
tarafından keşfedilmiştir. Özellikle Paul Sintenis, Kazdağlarından topladığı bitkiler ile Alman İlaç
Sanayisinin gelişmesine büyük bir fayda sağlamıştır. Alman Sintenis, yer üstündeki endemik bitkileri
toplayıp kaçırırken aynı zamanda Troya Antik Kentinde kazı çalışması yapan İngiliz Arkeolog Frank
Calvert de Alman Heinrich Schliemann ile birlikte yer altındaki antik eserleri çalmakla uğraşıyordu,
kazıdan arta kalan zaman ile de İngiliz Calvert Kazdağları’na da giderek doğası ve tarihi için de
araştırmalar yapmış ne kadar daha yağma edebiliriz diye detaylı gözlemlerde bulunmuştur.

İçinde yaşadığımız dijital çağ, diğer bir çok alanda olduğu gibi kitle iletişim araçlarını da yapı ve yöntem bakımından değişime zorlamaktadır. Gazeteler varoluş nedenleri olan haber verme işlevlerini geleneksel yapısının yanısıra internet ortamında da sürdürmeye çalışan etkin bir medya ortamıdır. Bu çalışmada bir kitle iletişim aracı olan gazeteciliğin,“dijital devrim” yoluyla online gazeteciliğe dönüşümü ele alınmaktadır. Bu amaçla konunun; tarihçesi gruplandırılması, karakteristikleri, teknik boyutu ve yasal durum çerçevesinde incelenmesi hedeflenmiştir.

Bu çalışmada sosyal medyanın dijital gazeteler açısından önemini ortaya çıkarmak amacıyla, dijital gazetelerin sosyal medya stratejilerinin neler olduğu ve sosyal medyanın haber okunurluğuna etkisinin ne olduğu sorularına cevap aranmıştır. Bu
amaçla, araştırma Google Analytics raporlarına erişime olanak veren T24, Korhaber ve
Rotahaber adlı üç dijital gazete ile yürütülmüştür. Araştırmanın sonucunda, gazetelerin
sosyal ağlardaki kullanıcıyı çekmek için sitelerinde özel paylaşım formatlarına yer
verdikleri, paylaşımlarında asıl amacın sitenin trafiğini arttırmak ve oluşturulan gündem haberlerini güçlendirmek olduğu belirlenmiştir. Paylaşımlarında saat dilimleri
değişikliğinin, okunan haber türüne bir etkisi olmadığı belirlenmiştir. Facebook ve Twitter olarak incelenen iki ağda, gazetelerin farklı haberleri ön plana çıkarttıkları
görülmüştür. Sosyal medyanın dijital gazetelerdeki haber okunurluğuna etkisine
bakıldığında ise; her gazeteye ait farklı yüzdeler elde edilmiştir. Bunun sonucunda
her gazete için belli bir oranda etkisi olduğu ancak bu etkinin beklenenden az olduğu
görülmüştür. Türkiye’deki dijital gazeteler için Twitter’ın okunmaya etkisinin daha
yoğun olduğu tespit edilmiştir.

öZET
Devlet hegemonyasının inşasında ve yeniden üretiminde yazılı ve görsel medya endüstrisinin nasıl kullanıldığını eleştirel bakışla araştırmaya yönelik olan bu çalışmada; bireylerin fikir ve kanaatlerin oluşmasında etkileme gücüne sahip medya işletmelerinin, siyaset medya ilişkisi ve parti gazeteciliği incelenmeye çalışılmıştır. Rıza üretiminin kitle iletişim araçlarında nasıl gerçekleştirildiği ve normalleştirildiği “Başkanlık için 16 Nisan 2017 Anayasa Değişikliği Referandumu” bağlamında değerlendirilmiştir.

ABSTRACT
In this research, it was critized how public domination is used for building and regenerating of visual and written media industry through analysis. While explaining and scrutinizing party journalism, it was also determined how government affects the media management which has a power over people’s thoughts and opinions. Manufacturing of consent is explained in the manner of how it occurs in mass communication and how it becomes a normal and natural by giving epitome. At referendum of constitutional amendment for presidential government in 16 April 2017, while being in the process of yes-no, how presses’ visual and written section acts and plays an important role between public and dominant government was content analyzed in this paper. How groove of the media-political and economic relations in Turkey and is focused on the development. The media companies that examined the issues in the referendum process and what kind of discourse they developed were analyzed by means of content analysis.

Yeni medya, kullanıcı ve okuyucuya sunduğu imkanlar sayesinde gazeteciliğin her alanında olduğu gibi savaş haberciliğine de farklı bir soluk getirmiştir. Gazeteciliğin teorik ve pratik alanlarında her zaman gündemde olan bir tartışma alanı olan etik, yeni medyanın değişime ve gelişime açık kurallar evreninde yeni tartışmaları doğurmuştur. Yurttaş gazeteciliğini mümkün kılmak, haberin olabildiğince çok kişiye ulaşmasını sağlamak, hızlı doğrulama imkanı tanımak gibi birçok olumlu yönü bulunan yeni medya haberciliği, doğrulanmamış bilginin hızlı yayılması, telif hakları ihlalleri, dijital mainpülasyon gibi risklere de açık bir yapıya sahiptir. Bu riskleri bertaraf etmek, haber üreten yeni medya mecrasının sorumluluğu olduğu kadar, yeni medyayla birlikte değişen etik kuralların da konusudur.

Bu bildiride, savaş gazeteciliğinin okuyucu üzerindeki en etkin alanlarından biri olan fotoğraf gazeteciliğinde dünden bugüne değişen etik kurallar irdelenecek, geleneksel medyadan yeni medyaya geçişin  fotoğraf gazeteciliğindeki etik sorunlardaki izdüşümü sorgulanacaktır.

Yeni medya teknolojileri sayesinde, istediğimiz herhangi bir zamanda, herhangi bir konu hakkında bilgi almamız ve paylaşmamız mümkün oldu. Bilginin şeklinin önemli ölçüde değişimi nedeniyle, bugün herkes anında medya içeriği oluşturabilmekte ve oluşturduğu medya içeriğini hedeflediği kitle ile paylaşabilmektedir. Dolayısıyla, haber medyasının kullanıcı türevli içerik platformlarını kullananlar, youtuberlar, bloggerlar, vloggerlar ve sosyal medya kullanıcıları geleneksel medyanın haberi görme ve üretme biçimlerinietkilemektedir. Bu çalışma kapsamında, yeni teknolojilerin haber medyası üzerindeki etkileri göz önünde bulundurularak; " Vatandaş medyasının sınırları ve olanakları nelerdir? Kullanıcı türevli içerik (KTİ) ve vatandaş medyası platformları haberleri dönüştürüyor mu? KTİ ve yurttaş medyası, eşik bekçiliğini ortadan kaldırarak bilgiye ulaşmayı herkes için kolaylaştırıyor mu? KTİ ve yurttaş medyası yalan haber riski oluşturuyor mu? " sorularına yanıt aranmaktadır. Bu sorulara yanıt vermek amacıyla, haber medyasında dijital içerik editörü/yöneticisi, genel yayın editörü ve/veya web editörü olarak çalışan on bir medya profesyoneli ile yarı-yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Alan araştırması bulgularımız KTİ ve yurttaş medyasının bir takım riskler oluşturduğunu fakat aynı zamanda haber medyası için yeni olanaklar yarattığını göstermiştir. Anahtar kelimeler: kullanıcı türevli içerik, yurttaş medyası, katılımcı gazetecilik, yalan haber, haber doğrulatma

Bu çalışmada Zygmunt Bauman’ın  akışkan modernite yaklaşımı çerçevesinde foto muhabirliği kimliğinin dönüşümü incelenmiştir. Sürekli "değişimin" ve "belirsizliğin" baskın olduğu akışkan modernite, gazetecilik kurumunu derin bir biçimde etkilemektedir. Bu bağlamda çalışmada, gazeteciliğin belirsizlikle tanışmasına neden olan güçler incelenmektedir. Çalışmada yeni medyaya geçiş ile birlikte geleneksel iş modelinin çöküşünün, foto muhabirliği emeğini nasıl etkilediği ele alınmaktadır. Aynı zamanda, iş yaşamının bireyselleşmesinin yansıması olarak serbest çalışma modelinin foto muhabirliği kimliğini nasıl etkilediği incelenmektedir. Bununla birlikte, çalışmada "akışkan foto muhabirliği kimliği" teknolojik yöndeşme ve yurttaş gazeteciliği kimliği ekseninde ele alınmıştır. Son olarak çalışma, foto muhabirlerinin kimliğin akışkanlaşması karşısında belirsizliği ve müphemliği azaltmak adına katılaştırma çabalarını incelemektedir. Nitel araştırma desenlerinden olgu bilimin kullanıldığı çalışmada, geleneksel medyadan dijital medyaya geçişle birlikte foto muhabirliği kimliğinin köklü bir dönüşümden geçtiği sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen bulgulara göre, dijitalleşmenin ekonomik sonuçları foto muhabirliği emeğinin dışsallaştırılmasına neden olmuştur. Bununla birlikte, teknolojik yöndeşmenin çalışma pratiklerini köklü bir biçimde değiştirmesi, profesyonel kimliği oluşturan sınırların silikleşmesine neden olarak foto muhabirliği kimliğinin müphem olmasına neden olmaktadır.

Özet
İnternet teknolojisi üzerine kurulu bir yapı olan yeni medya, geleneksel medya mecralarını yayıncılık ve içerik anlamında dönüştürmüştür. Basılı, görsel ve işitsel yayınlar olarak kabaca sınıflandırılabilecek geleneksel medya hitap ettikleri insan duyu organları kadar etkili olabilirken yeni medya ise internet, çoklu ortam ve etkileşimlilik ile birçok boyuta sahiptir. Medya ve daha fazlasını barındıran tüm bu boyutlar, sadece yayıncılık anlayışını ve ürünlerini dönüştürmekle kalmaz, okuyucu profillerinde dramatik değişimlere neden olur.
Dönüşüm varsayımından hareket eden bu çalışmada, yeni medya platformlarındaki haber içeriklerinin özelliklerinin neler olduğu, haber tasarımının nasıl olması gerektiği işlenmektedir. Gelişen teknoloji ile birlikte habercilerin sahip olmaları gereken becerilere ve bu yönde kendilerini donatabilecekleri araçlara da değinilmiştir. Böylece hem medya alanındaki profesyonellere hem eğitim kurumlarındaki akademisyenlere özet bir temel kaynak olmak amaçlanmıştır.
Çalışmada, karşılaştırmalı betimsel bir yöntem belirlenmiştir. Geleneksel ile yeni haber tasarımları arasında benzer olgular olmalarına karşın yapı ve tipoloji farklılıkları bulunmaktadır. Bu nedenle söz konusu karşılaştırma, aynı olguların farklı görünümlerinin belirlenmesi biçiminde yapılmıştır. Haber Tasarım Derneği (Society for News Design) tarafından her yıl düzenlenen yarışmalarda dereceye giren üç haber ile Türkiye’de yayımlanan üç haber araştırmanın örneklemini oluşturmaktadır. Amaca yönelik belirlenen haberler, (a) görsel haber toplama biçimleri, (b) teknoloji kullanımları, (c) disiplinli görsel kurgu ve sunumlar, (d) hedef kitle odaklı öyküleme ve yayınlama biçiminde dört ölçüt üzerinden incelenmiştir. Böylece, mevcut durumda, haber tasarımlarında ortaklaşan ve farklılaşan yönlerin neler olduğu belirlenmeye çalışılmıştır.
Elde edilen bulgular, Türkiye’deki haber tasarımlarının tam anlamıyla işlevsellik, erişilebilirlik, anlaşılabilirlik, etkileşimlilik ve estetiksellik niteliklerinin tümüne sahip olamadığını göstermektedir. Araştırma sonuçlarına göre, yeni medya mecralarında yayımlanan haberlerin ne tasarım olarak yeni medya mecralarına uyumlu olduğu ne de yeni okuyucu tipinin isteklerini karşılayabilecek niteliklere tam ulaştığı söylenebilir.
Anahtar Kelimeler: Yeni medya, habercilikte dönüşüm, haber tasarımı

Abstract
New media, a structure based on internet technology, has transformed traditional media channels in terms of publishing and content. While traditional media, which can be roughly classified as printed, visual and audio broadcasts, can be as effective as the human sense organs they address, the new media has many dimensions with the internet, multimedia and interactivity. All these dimensions, which include media and more, not only transform the understanding of publishing and products, but also cause dramatic changes in reader profiles.
In this study, which is based on the transformation assumption, what are the features of news content on new media platforms and how the news design should be. With the developing technology, the skills that journalists should have and the tools they can equip themselves in this direction are also mentioned. Thus, it is aimed to be a summary source for both media professionals and academics in educational institutions.
In the study, a comparative descriptive method was determined. Although there are similar facts between traditional and new news designs, there are differences in structure and typology. For this reason, the comparison was made in the form of determining different views of the same phenomena. The three news that are awarded in the competitions held annually by the Society for News Design (SND) and the three news that are published in Turkey constitute a sample of the research. The purposeful news has been analyzed on four criteria: (a) visual news gathering forms, (b) use of technology, (c) disciplined visual editing and presentations, (d) audience-oriented storytelling and publishing. Thus, in the current situation, the common and different aspects of news designs are tried to be determined.
The findings shows not to have all of the functionality, accessibility, intelligibility, the interactivity and aesthetic qualities literally design of their news in Turkey. According to the results of the research, it can be said that the news published in the new media channels in Turkey are neither in design compatible with the new media channels, nor have they reached the qualifications that can meet the demands of the new reader type.
Keywords: New media, transformation in journalism, news design

GİRİŞ Bir infografik, verileri tasarımla harmanlayan, bireylerin ve kuruluşların mesajlarını dinleyicilerine özlü bir şekilde iletmelerine yardımcı olan bir resim türüdür. Daha resmi tanımla, infografik, karmaşık bilgileri kitlelere hızlı bir şekilde tüketilebilecek ve kolayca anlaşılabilecek bir şekilde aktarmak için verilerin veya fikirlerin görselleştirilmesi olarak tanımlanmaktadır. (Smiciklas, 2012:1). İnfografiğin yapısı, bilgi, görsel öğrenme ve grafik dizaynı şeklindedir. Etkileşimli infografik, kullanıcıların kendileri için bir veri kümesini keşfetmesine olanak tanımaktadır. Farklı koordineli görünümler vererek, fareyle kaydırma ve yakınlaştırma yaparak bir veri kümesini keşfetmeye olanak tanımaktadır.

İnternet teknolojisindeki gelişmeler bireyin iletişim alışkanlıkları üzerinde çeşitli dönüşümlere neden olmakla birlikte geleneksel gazetecilik pratiklerinin değişmesinde de belirleyici bir rol oynamıştır. Temel gazetecilik kurallarının göz ardı edildiği internet gazeteciliğinde geleneksel ilkelerin yerini yeni ölçütler almıştır. Gerek içerik olarak gerekse biçimsel açıdan dönüşümlerin yaşandığı bu mecrada haberin toplanma, doğrulanma, yazım süreçleri teknolojinin koşullarına göre şekillenmiştir. Bu noktada belirli bir sistem içerisinde oluşturulması gereken haberlerin yazımında kuralsızlıkların olduğunu söylemek mümkündür. Söz konusu probleme istinaden bu araştırmada internet gazeteleri haber yazım kuralları bağlamında analiz edilmiştir. Çalışmanın evrenini Türkiye’de yayınlanan internet gazeteleri oluşturmaktadır. Bu doğrultuda örneklem olarak Türkiye’de en fazla takip edilen Ensonhaber, Hürriyet, Milliyet, Sözcü ve Mynet internet gazeteleri seçilmiştir. Çalışma 11.06.2021-21.06.2021 tarihleri arasında yayınlanan ve rastgele seçilen 100 haberin incelenmesi üzerinden sınırlandırılmıştır. Bu çerçevede haberlerde yazım kurallarına uyulup uyulmadığını ortaya koymak hedeflenmiştir. Ayrıca internet gazetelerindeki kuralsızlığa ve haberlerdeki hatalı yazım biçimlerine dikkat çekmek de temel amaçlar arasında yer almaktadır. İnternet gazetelerinin kurallara uygunluğunu çeşitli örnekler üzerinden yansıtan araştırma öneme sahiptir. Sonuç olarak gazetelerin başlık, spot, giriş, yazım tekniği, noktalama işaretleri gibi kurallara uymadıkları görülmüştür. Ayrıca yayınların biçimsel olarak gazetecilik kurallarına uymamakla birlikte içerik olarak da etik dışı bir habercilik sergiledikleri sonucuna varılmıştır. Daha fazla tıklanmak ve reklam almak için kuralların göz ardı edildiği yayınlarda sansasyonel ifadelere, hatalı ve çarpıtılmış içeriklere ağırlık verildiği görülmüştür. Bu noktada haber yazım kurallarına özen gösterilmemesinde de gazetelerin haberleri hızlı yayma ve daha fazla reklam alma kaygılarının etkili olduğunu söylemek mümkündür.