Makyavelizm alan araştırması kayseri

"İŞ, GÜÇ" ENDÜSTRİ İLİŞKİLERİ VE İNSAN KAYNAKLARI DERGİSİ "IS, GUC" INDUSTRIAL RELATIONS AND HUMAN RESOURCES JOURNAL Makyavelizm’in Olumsuz Durumları İfşa Etme Niyeti Üzerindeki Etkisi: Bir Alan Çalışması Özg(r DEMİRTAŞ Dr.Y.M(h., T(rk Hava Kuvvetleri Komutanlığı D. Mehmet BİÇKES Yrd.Doç.Dr., Nevşehir Üniversitesi Nisan/April 4, Cilt/Vol: 6, Sayı/Num: , Page: 98-112 ISSN: 1303-2860, DOI: 10.4026/1303-2860.2014.0249.x Makalenin on-line kopyasına erişmek için / To reach the on-line copy of article: http://www.isguc.org/?p=article&id=547&cilt=16&sayi=2&yil=2014 Makale İçin İletişim/Correspondence to: Dr.5zg(r DEMİRT“Ş, , email: [email protected] © 2000- 2014 İş,Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi İş,Güç I dustrial Relatio s a d Hu a Resources Jour al Nisan/April 4, Cilt/Vol: 6, Sayı/Num: , Page: 98-112 ISSN: 1303-2860, DOI: 10.4026/1303-2860.2014.0249.x İş,G(ç End(stri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, yılda dört kez yayınlanan hakemli, bilimsel elektronik dergidir. Çalışma hayatına ilişkin makalelere yer verilen derginin temel amacı; belirlenen alanda akademik gelişime ve paylaşıma katkıda bulunmaktır. İş,G(ç End(stri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi’nde, T(rkçe’ ve İngilizce’ olarak iki dilde makale yayınlanmaktadır. İş,G(ç End(stri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, ulusal ve uluslararası birçok indekste taranmaktadır. (Cabell’s Directories, Ebsco Socindex, Index Islamicus, Index Copernicus International, Worldwide Political Science Abstracts, Sociological Abstract, Ulakbim Sosyal Bilimler Veritabanı, ‚SOS Index) Editörler Kurulu / Editorial Board Aşkın Keser (Uludağ University) K.Ahmet Sevimli (Uludağ University) Şenol Baştürk (Uludağ University) Editör / Editor in Chief Şenol Baştürk (Uludağ University) Uygulama / Design Yusuf Budak (Kocaeli University) Tarandığı Indeksler / Indexes ASOS INDEX CABELL’S DIRECTORIES EBSCO SOCINDEX Index ISLAMICUS Index COPERNICUS Int. Sociological Abstract UL“K”İM Sosyal ”ilimler Veritanı Worldwide Political Science Abstracts Yayın Kurulu / Editorial Board Yrd.Dr.Şenol ‛aşt(rk Uludağ University Yrd.Doç.Dr.Zerrin Fırat Uludağ University Prof.Dr.‚şkın Keser Uludağ University Prof.Dr.‚hmet Selamoğlu Kocaeli University Yrd.Doç.Dr.‚hmet Sevimli Uludağ University Doç.Dr.‚bdulkadir Şenkal Kocaeli University Doç.Dr.Gözde Yılmaz Marmara University) Yrd.Doç.Dr.Memet Zencirkıran Uludağ University Uluslararası Danışma Kurulu / International Advisory Board Prof.Dr.Ronald Burke (York University - Kanada) Assoc.Prof.Dr.Glenn Dawes (James Cook University - Avustralya) Prof.Dr.Jan Dul (Erasmus University - Hollanda) Prof.Dr.‚lev Efendioğlu University of San Francisco - ABD) Prof.Dr.Adrian Furnham (University College London - İngiltere Prof.Dr.Alan Geare (University of Otago - Yeni Zellanda) Assoc. Prof. Dr. Diana Lipinskiene (Kaunos University - Litvanya) Prof.Dr.George Manning (Northern Kentucky University - ABD) Prof.Dr.Mustafa Özbilgin ‛runel University - UK) Assoc. Prof. Owen Stanley (James Cook University - Avustralya) Prof.Dr.Işık Urla Zeytinoğlu McMaster University - Kanada) Ulusal Danışma Kurulu / National Advisory Board Prof.Dr.Yusuf ‚lper Uludağ University Prof.Dr.Veysel ‛ozkurt İstanbul University Prof.Dr.Toker Dereli Işık University Prof.Dr.Nihat Erdoğmuş İstanbul Şehir University Prof.Dr.Ahmet Makal (Ankara University) Prof.Dr.S(leyman Özdemir İstanbul University Prof.Dr.‚hmet Selamoğlu Kocaeli University Prof.Dr.Nadir Suğur ‚nadolu University Prof.Dr.Nursel Telman (Maltepe University) Prof.Dr.Cavide Uyargil İstanbul University Prof.Dr.Engin Yıldırım ‚nayasa Mahkemesi) Doç.Dr.‚rzu Wasti Sabancı University Dergide yayınlanan yazılardaki gör(şler ve bu konudaki sorumluluk yazarlarına aittir. Yayınlanan eserlerde yer alan t(m içerik kaynak gösterilmeden kullanılamaz. All the opinions written in articles are under responsibilities of the authors. The published contents in the articles cannot be used without being cited. "İŞ, GÜÇ" Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi "IS, GUC" Industrial Relations and Human Resources Journal Nisan/April 2014 - Cilt/Vol: 16 - Sayı/Num: 02 Sayfa/Page: 98-112, DOI: 10.4026/1303-2860.2014.0249.x Makyavelizm’in Olumsuz Durumları İfşa Etme Niyeti Üzerindeki Etkisi: Bir Alan Çalışması The Effects of Machiavellianism on Whistleblowing: A Field Study Özg(r DEMİRTAŞ Dr.Y.M(h., T(rk Hava Kuvvetleri Komutanlığı D. Mehmet BİÇKES Yrd.Doç.Dr., Nevşehir Üniversitesi Özet Makyavelizm konusunda literatürde çok sayıda çalışma yapılmış ve kavramın organizasyonlar açısından önemi birçok etik araştırmasında vurgulanmıştır. Ancak, yapılan incelemeler sonucunda literatürde makyavelizm ve olumsuz durumları ifşa etme (whistleblowing) ilişkisine yönelik yeterli düzeyde çalışma olmadığı gözlenmiştir. Bu çalışma kapsamında, makyavelizm kavramını olumsuz durumları ifşa etme mekanizması çerçevesinde daha derinlemesine anlamak amacıyla, makyavelizmin olumsuz durumları ifşa etme niyeti üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Bu amaca yönelik yapılan analizlerde, kurulan hipotez çerçevesinde makyavelizmin birinci ve üçüncü kişi olumsuz durum ifşa niyetini negatif yönde etkilediği tespit edilmiştir. Çalışma bulgularının, özellikle Türk literatürü açısından henüz yeterli düzeyde araştırmanın yapılmadığı makyavelizm ve olumsuz durumların ifşa edilmesi alanına önemli katkılar sağlayacağı umulmaktadır. Anahtar kelimeler: Örgüt, Etik, Makyavelizm, Olumsuz Durumları İfşa Etme. Abstract There are a lot of studies in the literature that mentioned Machiavellianism. This construct and its importance are given in a wide range of ethics research. But, there are few studies mentioning the relationship between Machiavellianism and whistleblowing. So, in this study we examine the effect of Machiavellianism on whistleblowing intention. Results support our hypothesis that Machiavellianism has negative effect on the first and third person whistleblowing intention. These findings contribute to the Turkish literature in that there are very few studies on how Machiavellianism and whistle-blower intention are related. Keywords: Organization, Ethics, Machiavellianism, Whistleblowing, "İŞ, GÜÇ" Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi "IS, GUC" Industrial Relations and Human Resources Journal Nisan/April 2014 - Cilt/Vol: 16 - Sayı/Num: 02 Sayfa/Page: 98-112, DOI: 10.4026/1303-2860.2014.0249.x Giriş Son yıllarda yaşanan etik skandallarla örn. Enron, Tyco, WorlCom önemi daha da çok ortaya çıkan etik kavramı, işletmeler açısından da daha merkezi bir konuma gelmeye başlamıştır Seifert ve diğ., . 5zellikle, kurumsallaşmış veya bu yolda ilerleyen firmaların paydaşlarına karşı olan sorumlulukları gereği etik bakış açısını ve bu yönde teşvik edici davranışları desteklediği gözlenmektedir. ”u yönde de sosyal olarak sorumlu eylemleri destekleyici kurumsal mekanizmalar ortaya çıkartılmaya başlanmıştır Mesmer-Magnus ve Viswesvaran, 2005: 283). Ç(nk( g(n(m(z organizasyonları artık, kurumlarına ve paydaşlarına zarar verebilecek ahlaki olmayan, yasa dışı ve illegal olaylara karşı daha da duyarlı hale gelmektedir. ”u noktada örg(tlerde ahlaki olmayan bu t(r davranışları örg(te zararı dokunmadan erken aşamalarda bildiren whistleblower’lar yani olumsuz durumları ifşa edenler b(y(k ölçekli kurumsal zararların da ön(ne geçilmesinde önemli oranda katkı sağlamaktadırlar Tavakoli ve diğ., . ”u nedenle, olumsuz durumları ifşa etme mekanizmasıyla ilgili faktörlerin daha iyi anlaşılması ve bu çerçevede çeşitli organizasyonel d(zeylerde ilave faydalar sağlanacağı d(ş(ncesiyle, literat(rde bu yönde yapılacak araştırmaların önemli araştırmalar arasında olduğu ifade edilmektedir Seifert ve diğ., . Olumsuz durumları ifşa etme mekanizmasına geleneksel yönetim d(ş(n(rleri şiddetle karşı çıkmakta ve sorunu bildirenleri sadakatsizliklerinden dolayı cezalandırılmayı hak eden sorunlu kişiler olarak görmekteyken, modern yönetim d(ş(n(rleri diğer reg(lasyon ve denetim biçimleri başarısız olursa, sorun bildirenleri çok değerli ve iş g(venliği açısından kendilerini feda eden bireyler olarak görmekte Lewis ve Uys, ve organizasyonel çıktılara katkıları nedeniyle o kişilere ayrı bir önem vermektedirler. Ülkemizin sahip olduğu k(lt(rel yapı gereği ispiyonculuk, muhbirlik gibi negatif kavramlar olarak algılanabilen bu kavramın, aslında organizasyonların sahip olduğu etik karakteristiklerin geliştirilmesi ve yanlış veya yasa dışı uygulamaların ön(ne geçilerek hakim bir etik iklim oluşturulması açısından önemli bir pro-sosyal davranış olduğunu ifade etmek m(mk(nd(r. Organizasyonlarda olumsuz durumları ifşa etme niyetini etkileyen faktörlerden biri de Makyavelizm’dir. Ç(nk(, Makyavelist kişilerin daha çok bireysel çıkarlarını d(ş(nd(kleri ve amaçlarına ulaşırken çeşitli seviyelerde manip(latif davranışlar sergiledikleri gözlenmektedir. İlave olarak, y(ksek makyavelist duygusu içerisinde olanların ahlaki durumlarda etik normları terk ettikleri ve daha az etik davranışlar sergiledikleri ifade edilmektedir O’Fallon ve ”utterfield, . ”u nedenle, çalışmada bireyin Makyavelizm seviyesinin olumsuz durumları ifşa etme niyeti (zerinde önemli bir rol oynayacağı d(ş(n(lmektedir. ”u çalışmada iki ana sebepten dolayı Makyavelizm konusu olumsuz durumları ifşa etme kavramı çerçevesinde araştırılmıştır. ”irinci olarak, önceki çalışmalar özellikle de T(rkçe literat(r var olan teoriler çerçevesinde Makyavelizm ve olumsuz durumları ifşa etme niyeti arasındaki ilişkiyi yeterince araştırmamıştır. ”u nedenle organizasyonlar için ahlaki davranışların artırılması ve çalışanlarda bu yönde algıların oluşturulması adına önemli kazanımlar sağlayacak bu konunun incelenmesinin hem literat(re hem de uygulayıcılara önemli kazanımlar sağlayacağı değerlendirilmektedir. İkinci olarak, ilgili literat(rde Makyavelist yapıda olan kişilerin olumsuz durumları ifşa etme niyetlerini artırma ve bu yönde teşvik edici uygulamalar geliştirmeleri yön(nde bilgiler yeterli d(zeyde verilmemiştir. Çalışmalarda, genelikle etik eğitimleri ile etik davranışların artırılacağı vurgulanmaktadır Jukiewicz ve diğ., Gautschi ve Jones, . “ncak, diğer bazı çalışmalarda ise etik eğitimlerinin y(ksek makyavelist d(zeyde olan kişilerin organizasyonlara zarar verici davranışlarını artırdığı yönde bulgular mevcuttur ”loodgood ve diğ., . ”u 100 "İŞ, GÜÇ" Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi "IS, GUC" Industrial Relations and Human Resources Journal nedenle mevcut çalışmanın kapsamı, organizasyonlarda rastlanan makyavelist davranışları ve olumsuz durumları ifşa etme mekanizmasını daha iyi anlayarak, makyavelizmin olumsuz durumları ifşa etme niyeti (zerindeki etkisini ortaya çıkarmaktır. Çalışmada öncelikle belirtilen amaca yönelik literat(r incelenmiş ve ilgili literat(r ışığında çalışmanın hipotezi oluşturulmuştur. Metodoloji böl(m(nde, çalışmanın örneklemi ve yöntemi verilerek elde edilen sonuçlar sunulmuştur. Son böl(mde ise çalışmanın sonuçlarının özeti, çalışmanın kısıtları, (st(nl(kleri ve zayıflıkları verilerek, gelecek çalışmalar için çeşitli önerilerde bulunulmuştur. Literat(r İncelemesi Olumsuz Durumların İfşa Edilmesi Olumsuz durumları ifşa etme (whistleblowing) kavramı ilk olarak g(venlik uygulamaları kapsamında ortaya çıkmış olup, tehlike ve risklerin yer aldığı hukuki bir belgede kullanılmıştır. T(rkçe’ye adaptasyonunda ıslık çalma gibi bir anlam taşısa da, gerçek anlamıyla örg(tsel alanda bir terim olarak etik değerlere ve yasalara aykırı davranışta bulunanların, bir d(d(k vasıtasıyla durdurulmaya çalışılması, bu kavramın öz(n( açıklamaktadır Hersh, . ”u terim aslında İngiliz bir polisin suç işleme eğiliminde olan birisine, onu uyarmak amacıyla ıslık çalmasından kaynaklanmaktadır. Bu mekanizma, organizasyonlarda ahlaki olmayan, yasalara aykırı ve organizasyonel açıdan zararlı sonuçlar doğuracak nitelikteki uygulamaların d(zeltilmesini sağlamak için ilgili organizasyondan ayrılmış birisi veya mevcut bir (ye tarafından durumun kontrol altına alınması için, yetkili otoritelerin bilgilendirilmesi s(recini ifade etmektedir Jubb, . ”azı kullanımlarda örg(tsel alanda yaşanan muhalefetin de özel bir biçimi olarak ifade edilen olumsuz durumları ifşa etme mekanizması ikiye ayrılmaktadır. ”unlardan ilki olan içsel olumsuz durumları ifşa etme, kanuna ve ahlaka aykırı uygulamalar ve yolsuzluklar hakkında ilgili organizasyon (yelerini bilgilendirmeyi, dışsal olumsuz durumları ifşa etme olarak www.isguc.org Nisan/April 2013 - Cilt/Vol: 15 - Sayı/Num: 02 adlandırılan ikincisi ise, örg(tsel yanlışlıklar ve yolsuzluklar kapsamında bir örg(t (yesinin işletme dışındaki grupları bilgilendirmesini ve harekete geçirmesini ifade etmektedir Jubb, 1999: 3-10). Olumsuz durumları ifşa etme mekanizmasının ana fikri, ahlaki standartları korumak, savurgan, zararlı ve yasal olmayan eylemlere engel olmak için işletmelerin ve çalışanların köt( eylemlerini teşhir etmektir ”erkman ve Arslan, 2009: 78; Liyanarachchi ve Newdick, 2009: 39; Nam ve Lemak, 2007: 40-42). Ç(nk( bu sistemde bireysel çıkarlar elde etmek için sergilenen makyavelist nitelikte davranışlar söz konusu değildir “teş ve diğ., . Chiu’ya göre olumsuz durumları ifşa etme mekanizması, bir örg(tte yasalara aykırı, ş(pheli veya ahlaka aykırı uygulamaların örg(tteki mevcut ya da eski bir (ye tarafından önlem alabilecek g(ç ve kaynaklara sahip kişi veya taraflara iletilerek açığa çıkarılması s(recini ifade etmektedir. Pro-sosyal davranış tipleri arasında gösterilen olumsuz durumları ifşa etme mekanizması, hem negatif bir sapkın işyeri davranışı olarak algılanmakta, hem de pozitif bir davranış olarak karakterize edilebilmektedir (Appelbaum ve diğ., 2007: 588). Bu nedenle olumsuz durumları ifşa etme mekanizması birçok yön(yle örg(tsel yanlışlara karşı geliştirilen fakat çok yaygın olmayan bir tepki olarak nitelendirilmektedir ”lenkinsopp ve Edwards, . Kapalı k(lt(re sahip bazı toplumlarda negatif bir kavram olarak algılanan ”ennett ve Stamper, bu sistemde, sorunu ifşa edenler genelde işini kaybetme, (cret azalması, toplumdan dışlanma, ayrımcılığa maruz kalma, arkadaşlık ilişkilerinin bozulması vs. sorunlarla karşı karşıya kalmaktadırlar (Biegelman ve Bartow, 2006: 254-255; Bucka ve Kleiner, 2001: 51). İşletmelerde ahlaki olmayan veya yasa dışı uygulamaların ortaya çıkmasını engelleyen bazı önemli faktörler mevcuttur 5zgener ve diğ., 2012: 8; Nam ve Lemak, 2007: 38; Schermerhorn, 1989: 610). Bunlardan ilki bireyin ahlaki değerleri olup, bu değer sistemi bir organizasyonda çalışan bir işgörenin ahlaki değer yargılarına göre, olumsuz durumları ifşa Makyaveliz ’in Olu suz Duru ları İfşa Et e Niyeti Üzerindeki Etkisi…Ö.DEMİRTAŞ-M.BİÇKES etme alanı olarak ifade edilen sorun bildirme alanı olduğunu işaret etmektedir. Bu alan direkt olarak bireysel değerlerle bağlantılıdır ve bu değerler birey bir konuda karar verirken onun hangi kuralı izleyebileceğini ve nasıl iletişimde bulunacağını etkilemektedir. İkincisi informal örg(t yapısıdır. ”u t(r bir örg(t, kendiliğinden oluşan ve biçimsel örg(t şekilleriyle temsil edilmeyen, fakat öz(nde biçimsel örg(t(n bir parçası olan kişilerin bağlantıları, etkileşimleri ve ilişkili oldukları insanları ihtiva eden grupları ifade etmektedir. Olumsuz durumları ifşa etme mekanizmasında alternatif iletişim kanallarından bu t(r informal yapılar çok önemli bir işlev görmektedir. Üç(nc(s( liderin otoritesidir. 5rg(tsel çatışmaların yönetiminde yönetici pozisyonunda görev alanlar önemli bir rol oynamaktadır. “hlaki çatışmaların yaşandığı durumlardaki karmaşıklığı çözme becerisi yöneticiye bir moderator rol( y(klemektedir. ”irçok vakada gözlemlendiği (zere astlar, bulundukları pozisyondan dolayı değil, liderin kişisel yeteneğine saygı gösterdiklerinden dolayı onun emirlerini kabul etmektedir. 5rneğin Enron vakasında Sherron Watkins tespit ettiği problemlere ilişkin tepkisini önce doğrudan CEO Kenneth Lay’e iletmiş ve bu durum soruna kısa s(rede çöz(m bulmasına engel olmuştur. Dörd(nc( olarak katı emir-komuta zinciri ifade edilmektedir. Katı bir emir-komuta zinciri (st d(zeydeki bir yöneticinin ahlaki olmayan veya yasalara aykırı davranışlarını raporlamayı g(çleştirmektedir. Hatta bazı durumlarda, emir komuta zincirindeki yöneticiler, astlarının köt( eylemlerinin açığa çıkarılmasıyla ilgili önlemleri almayı dahi reddedebilmektedir. Son faktör görev-grup bağlılığı şeklinde ifade edilmektedir. ”u faktör grup normlarının, (yelerin davranışları (zerinde çok g(çl( etkilere sahip olduğunu vurgulamaktadır. Hatta, bazı durumlarda grup normları (yelerin ahlak standartlarını ihlal eden davranışları dahi desteleyebilmektedir. Grup normlarını ihlal etmek, sosyal ilişkiyi kesme ve hatta grup (yeliği imtiyazlarını kaybetmeyle sonuçlanabilmektedir. ”u nedenle, işgörenler sorun bildirme mekanizmasını harekete geçirmeye çalışmak yerine grup (yeleriyle beraber hareket olabilmektedir. etme eğiliminde Olumsuz durumları ifşa etme, hem hileyi tespit eden, hem de önleyen nadir kurumsal mekanizmalardan biridir (Biegelman ve Bartow, 2006: 254-255). Sorun bildirme mekanizmasından elde edilen yararlar arttıkça toplumda bu prosed(r( kabullenme ve konuya daha da çok önem verme eğilimi ortaya çıkmıştır. 5rneğin yılında “”D’de çeşitli yolsuzlukların ortaya çıkarılmasında çok önemli roller (stlenen (ç kadın çalışan (Cynthia Cooper-WorldCom, Coleen RowleyFBI ve Sherron Watkins-Enron) Time Dergisi’nin kapağında Persons of the Year Yılının Çalışanları başlığı ile yer almıştır Lacayo ve Ripley, . Literat(rde olumsuz durumları ifşa etme mekanizmasına yönelik çeşitli çalışmalar yer almaktadır. 5rneğin, Mesme-Magnus ve Viswesvaran yaş ve işyeri pozisyonu ile Sims ve Keenan (1998) cinsiyet ile; Tavakoli ve diğerleri ve Park ve diğerleri k(lt(r ile MacNab ve Worthley özyeterlilik ile Taylor ve Curtis ahlaki yoğunluk ile Robinson ve diğerleri ise yanlış davranış özellikleri ile olumsuz durumları ifşa etme arasındaki ilişkileri incelemişlerdir. ”u çalışmada ise olumsuz durumları ifşa etme mekanizmasına farklı bir perspektiften yaklaşılarak makyavelizm ile olan ilişkisi ele alınmıştır. Makyavelizm Makyavelizm, İtalyan politikacı Niccolo Machiavelli’nin De Principatibus – Prenslikler Hakkında adlı kitabında yer alan d(ş(nceler (zerine kurulu bir yaklaşımdır. Machiavelli, kitabında temel olarak amaca ulaşmak için her yolun m(bah olduğu savını dile getirmiştir. ”enzer şekilde Teven , Niccolo Machiavelli'nin (1469– The Prince and The Discourses / başlığı altında toplanan yazı ve d(ş(nceleri ile temelleri atılan makyavelizmin, Christie ve Geis ’in çalışmalarıyla yeni ufuklar kazandığını dile getirmektedir. Makyavelizm kavramı O’Connor ve “thota tarafından, bireysel çıkarları her www.isguc.org 101 102 "İŞ, GÜÇ" Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi "IS, GUC" Industrial Relations and Human Resources Journal şeyin (zerinde tutma, amaçlara ulaşmak için diğerlerini kullanma ve söm(rme ve duygusal manip(latif davranışlarla karakterize edilen bir kişilik özelliği olarak tanımlanmıştır. Robbins ise kavramı, bireylerin pragmatik olma, duygusal mesafe koyabilme ve elde edilecek sonuçların yolları mubah kıldığına inanma derecesi olarak tanımlamıştır. Sinik, ş(pheci, baskıcı, soğuk, ahlaki değerlerden yoksun, anti-sosyal eğilimli kişiler olan makyavelist bireyler “li ve diğ., 2009: 758), uzun vadeli stratejik planlama yapabilen ve kişilerarası sosyal rekabette g(ç kazanma odaklıdırlar Rauthmann, 012: 345; Kareshki, 2011: 415). Paal ve Bereczkei (2007: , makyavelist bireylerin temel özelliklerini diğer bireylere yönelik negatif niyet ve işbirliğinden uzak olma şeklinde sıralamış ve bunun gerisindeki temel d(ş(nceninde diğerlerini kullanmayı beceremeyen bireylerin diğerleri tarafından kullanılacağı varsayımı olduğunu belirtmiştir. ”u açıklamalar çerçevesinde makyavelist bireylerin, amaca yönelik rekabetçi stratejiler oluşturmada son derece başarılı oldukları söylenebilir. ”u anlamda G(ney ve Mandacı , makyavelist bakış açısının belirli sınırlar içerisinde tutulmasının örg(tler açısından doğru olacağını ve böylelikle makyavelist bireylerin fırsatçı, bencil ve hileci yanlarının örg(te zarar vermesinin engelleneceğini ve hedef odaklılık, başkalarını etkileme g(c( gibi olumlu yanlarının korunacağını belirtmişlerdir. Olumsuz Durumları İfşa Etme- Makyavelizm İlişkisi Literat(r incelendiğinde, yapılan araştırmalarda genellikle bireyin etik tavrını ölçek amacıyla Madde Tanımlama Testinin (Defining Issues Test ve Etik Tavır “nketinin Ethics Position Questionnaire kullanıldığı gözlenmiştir. Madde tanımlama ölçeği kullanan çalışmalar ahlaki sorgulamaları y(ksek seviyede olan bireylerin, illegal ve ahlaki olmadıklarını d(ş(nd(kleri olayları daha çok raporlama eğiliminde olduklarını (Arnold ve Ponemon, 1991: 13; Brabeck 1984: , diğer taraftan etik tavır anketi kullanan çalışmalarda ise y(ksek relativizm www.isguc.org Nisan/April 2013 - Cilt/Vol: 15 - Sayı/Num: 02 d(zeyindeki bireylerin daha az, y(ksek idealism d(zeyindeki bireylerin ise daha çok sorun bildirme eğiliminde olduklarını ifade etmektedir (Chiu ve Erdener, 2003: 350; ”arnett ve diğ., . ”u çalışmada ise ilgili sonuçlar biraz daha ileri taşınmış ve Mach-IV ölçeği Etik İdeoloji 5lçeği vasıtasıyla Makyavelizm’in olumsuz durumları ifşa etme niyeti (zerindeki etkisi araştırılmıştır. Literat(rde Makyavelizm konusunda yapılan çalışmalarda muhasebe Wakefield, , iş etiği Winter ve diğ., ve sosyal psikoloji (”ańka ve Orlowski, 2012: 219) alanlarında araştırmalara rastlanmaktadır. Niccolo Machiavelli’nin yazılarını yansıtma amacıyla geliştirilen ve bireylerin manip(latif, aldatıcı ve çıkarcı self-seeking yönlerini ortaya çıkarmak amacıyla Mach IV kişilik ölçeği geliştirilmiştir Christie ve Geis, . ”u ölçeğe göre de y(ksek makyavelist d(zeyde olan bireylerin etik normları ve ahlaki kuralları daha çok ihlal ettikleri öne s(r(lmektedir. 5rneğin, Dahling ve diğerleri y(ksek makyavelistlerin d(ş(k olanlara göre daha çok zarar verici davranışlar sergilediklerini, Tang ve Liu (2012) genelikle bu bireylerin etik olmayan davranışlara meyilli olduklarını, Fehr ve diğerleri ise bu bireylerin daha çok yalan söyleme, hırsızlık ve aldatma gibi davranışlara yöneldiklerini ifade etmiştir. “yrıca, diğer bazı çalışmalarda y(ksek makyavelist kişilerin kendi ekonomik çıkarlarını maksimize etmek için diğerlerini daha az dikkate aldıkları vurgulanmıştır Dahling ve diğ., Gunnthorsdottir ve diğ., . ”u nedenle bireysel çıkarların, y(ksek makyavelist özelliklere sahip bireylerde daha hakim bir d(ş(nce tarzı olduğunu ifade etmek m(mk(nd(r. İlgili literat(r kapsamında, bu çalışmada y(ksek makyavelist bireylerin d(ş(k olanlara göre daha çok relativist anlaşıya sahip olmaları (Wakefield, 2008: 119) ve etik karar almada genel ahlaki kuralların ötesinde bireysel çıkarlarını daha ön plana almaları nedeniyle, makyavelizm’in olumsuz durumları ifşa etme niyeti ile negatif ilişkili olacağı değerlendirilmektedir. ”u sebeple çalışma Makyaveliz ’in Olu suz Duru ları İfşa Et e Niyeti Üzerindeki Etkisi…Ö.DEMİRTAŞ-M.BİÇKES kapsamında aşağıda oluşturulmuştur. verilen hipotez Hipotez: Makyavelizm, olumsuz durumları ifşa etme niyetini negatif yönde etkilemektedir. Metodoloji Çalışma kapsamında öne s(r(len hipotezin test edilmesi amacıyla kullanılan veriler, organizasyonlarda tam zamanlı çalışanlardan, y(z-y(ze gör(şme ile anket uygulaması yapılarak elde edilmiştir. Çalışanlardan Makyavelizm ve Olumsuz Durumları İfşa Etme Niyetini ölçen değerlendirme formlarını doldurmaları istenmiştir. Çalışmada kullanılan ölçeklerde yer alan ifadelerin T(rkçe’ye adaptasyonu için terc(me-tekrar terc(me yöntemi kullanılmıştır “llen ve Vandenberghe, 2003: 511. ”u yöntemde, ölçekteki ifadeler öncelikle araştırmacılar tarafından çevrilmiştir. Daha sonra ölçekteki İngilizce ifadeler literat(re hakim başka bir uzman kişi tarafından da çevrilmiştir. Söz konusu bu iki çeviri terc(man aracılığıyla tekrar ingilizceye çevrilmiştir. ”u sayede ifadelerin doğru bir şekilde dilimize terc(me edilip edilmediği tespit edilmiş ve yapılan geri beslemelerle nihai şekli oluşturulmuştur. Oluşturulan son ölçekler, bu konuda akademik tecr(beye sahip bir öğretim (yesi tarafından içerik yön(nden incelendikten sonra veri toplama aşamasına geçilmiştir. Ortak Yöntem Sapması (Common Method Bias) Çalışmada ele alınan verilerin tek kaynaktan toplanması nedeniyle oluşabilecek ortak yöntem hatalarını gidermek için Podsakoff ve diğerleri tarafından önerilen ve bu t(r hataların mimimum seviyelere çekilmesini sağlayan önlemler alınmıştır. 5ncelikle, çalışmanın veri toplama aşamasında kullanılan ölçekler, bug(ne kadar defalarca kez geçerlilik ve g(venilirliği onaylanmış ölçeklerden seçilmiştir. İkinci olarak da, ilgili örneklem gruba cevapların tamamen gizli tutulacağı ve hiçbir şekilde açıklanmayacağı y(z-y(ze yapılan gör(şmelerde ifade edilmiştir. “yrıca, potansiyel sapmaları incelemek için literat(rde önemli oranda kabul gören bir teknik olan Harman’ın tek faktör testi kullanılmıştır Grafton ve diğ., ”urney ve diğ., 2009: 305). ”u testte b(t(n değişkenler faktör analizine (principal component) tabi tutulmaktadır. Harman testine göre önemli d(zeyde bir ortak yöntem varyansı common method variance , tek bir faktör(n veya toplam varyansın b(y(kl(ğ(n( gösteren genel bir faktör(n çıkmasıyla anlaşılabilmektedir. Mevcut çalışma kapsamında yapılan faktör analizi sonuçları, özdeğeri ’den b(y(k olan ve toplam varyansların % ’unu oluşturan faktör( ortaya çıkartmıştır. ”irinci faktör toplam varyansın % . ’ini oluşturmakta, bu değerde toplam varyansın çoğunluğuna karşılık gelmemektedir. Çıkan sonuçlara göre, bu çalışmadaki ortak yöntem sapmasıyla ilgili bulguların anlamlı d(zeyde olmadığını söylemek m(mk(nd(r. Örneklem Kayseri’de faaliyet gösteren çeşitli sektörlere ait organizasyonlarda görev alan ve rasgele seçilen kişi ile anket uygulaması yapılmıştır. Eksik ve hatalı kodlamalar ayırt edildikten sonra toplamda 374 anket değerlendirmeye tabi tutulmuştur. “nketler, y(ksek bir cevaplanma oranına Harmon ve diğ., sahip olup, % . hata d(zeyindedir. Yani, sosyal araştırmalar için aranan % ’lik seviye aşılmıştır. Katılımcıların çalışma yılı ay ile yıl arasında değişmekte olup ortalama çalışma s(resi . yıldır. 5rnek grubunun % ’i bayanlardan ve % ’si erkeklerden oluşmaktadır. Katılımcıların yaşları ise ve yaş aralığında değişmekte olup ortalama yaş d(zeyi . ’dir. ”u demografik özellikler, işletmelerde etik kapsamında oluşan hataların bildirilmesi için literat(rde yapılan diğer çalışmalar çerçevesinde kabul edilebilir seviyeler olarak değerlendirilmektedir Curtis, Ayers ve Kaplan, 2005: 124). Ölçekler Makyavelizm d(zeyinin ölç(m( için Christie ve Geis tarafından önerilen ve EK-“’da sunulan Mach IV ölçeği kullanılmıştır. ”u ölçek adedi ters kodlamalı olmak (zere ifadeden oluşmaktadır. Makyavelizm d(zeyi bu ifadelere verilen cevapların ortalaması olarak ölç(lm(şt(r. 5lçek maddeleri, = www.isguc.org 103 104 "İŞ, GÜÇ" Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi "IS, GUC" Industrial Relations and Human Resources Journal Kesinlikle Katılmıyorum ile = Kesinlikle Katılıyorum arasında değişen ’li Likert ölçeğine göre puanlandırılmıştır. 5lçeğin Cronbach’s alfa g(venilirlik değeri . ortalama Makyavelizm d(zeyi ise . olarak tespit edilmiştir. Olumsuz Durumları İfşa Etme Whistleblowing Niyetinin ölç(m( için daha önceki whistleblower araştırmalarında kullanılan Curtis, 2006: 191; Kaplan ve Whitecotton, 2001: 45) ve iki ayrı bağımlı değişken içeren ve olumsuz durumları ifşa etme niyetinin ölç(m(ne ait bir ölçek kullanılmıştır. Olumsuz durumları ifşa etme niyetini ölçmek için de Schultz ve diğerleri tarafından ortaya konulan EK”’de sunulan gerçek bir senaryo verilmiştir. ”u senaryonun kullanılmasındaki amaç organizasyonlarda gerçekleşen yanlış uygulama ve olayların rapor edilme şeklinin ve derecesinin, her bir organizasyonda farklı olabileceği d(ş(ncesidir. ”u sayede, aynı örnek olay referans alınarak, mevcut çalışmadanın örneklem grubunda algılanan etik iklim ve mobbing d(zeyine göre, olumsuz durumları ifşa etme niyeti ölç(lm(şt(r. 5lçek maddeleri, 1= Kesinlikle Bildirmem ile 7= Kesinlikle ”ildiririm arasında değişen ’li Likert ölçeğine göre puanlandırılmıştır. 5lçekte Yukarıda verilen örnek olaya göre, bu t(r bir sorgulanması gereken durumu, bir (st d(zey yöneticinize veya yetkili birisine bildirir miydiniz? sorusu yer almaktadır. ”u t(r bir ölçek ile ilk kişinin olumsuz durumları ifşa etme niyeti ölç(lmektedir. ”u böl(m Nisan/April 2013 - Cilt/Vol: 15 - Sayı/Num: 02 kapsamında verilen cevapların ortalaması . olarak gözlenmiştir. Yani, katılımcılar genellikle etik kapsamında yapılan hatalı uygulamaları raporlama eğilimindedir. 5nceki birçok whistle-blower çalışmasında, ilk kişi olumsuz durumları ifşa etme niyeti ölç(lm(şt(r Liyanarachchi ve Newdick, 37; MacNab ve Worthley, 2008: 407). Ancak, bazı çalışmalarda ise sosyal beğenilirlik sapmalarının ön(ne geçebilmek amacıyla, (ç(nc( kişi perspektifinden olumsuz durumları ifşa etme niyeti ölç(lm(şt(r Curtis, Schultz ve diğ., . “ynı amaçla bu çalışmada da, olumsuz durumları ifşa etme niyeti ölç(m( için ikinci bağımlı değişken olarak, ”u organizasyondaki birçok çalışan, yukarıda verilen bir durum karşısındaki olayı rapor eder şeklinde (ç(nc( kişi perspektifinden olumsuz durumları ifşa etme niyeti de ölç(lm(şt(r. ”u ölçek için de = Kesinlikle Katılmıyorum ile = Kesinlikle Katılıyorum arasında değişen ’li Likert ölçeği kullanılmıştır. Cevapların ortalaması . olarak gözlenmiştir. ”u sonuç, katılımcıların genellikle etik kapsamında yapılan yanlış uygulamaları diğerlerinin raporlama eğiliminde olmadıkları algısına sahip olduklarını göstermektedir. Araştırma Bulguları Çalışmanın tanımlayıcı istatistiklerine ve korelasyonlarına ilişkin değerler Tablo- ’de verilmiştir. Tablo 1: Değişkenlere “it Ortalama, Standart Sapma ve Korelasyon Değerleri Değişken Ort SS 1 . ”irinci Kişi Niyeti 5.06 1.59 - . Üç(nc( Kişi Niyeti 3.81 1.41 0.473*** - 3.62 0.61 -0.241** -0.194** - 26.17 4.58 0.117* 0.087 0.072 - 0.28 0.12 0.223** 0.125* 0.109* 0.017 - 10.21 2.63 0.194** 0.061 0.101* 0.142* 0.056 3. Makyavelizm . Yaş 5. Cinsiyet . Çalışma S(resi Not Cinsiyet =Kadın, =Erkek * p< . www.isguc.org **p< . 2 ***p< . 3 çift-yönl( 4 5 6 - Makyaveliz ’in Olu suz Duru ları İfşa Et e Niyeti Üzerindeki Etkisi…Ö.DEMİRTAŞ-M.BİÇKES Sonuçlar incelendiğinde, cinsiyetle birinci ve (ç(nc( kişi olumsuz durumları ifşa etme niyeti arasında anlamlı bir ilişki olduğu gör(lmektedir. “yrıca, korelasyon analizi sonuçları, çalışma s(resiyle birinci kişi olumsuz durumları ifşa etme niyeti ve makyavelizm arasında zayıf d(zeyde de olsa anlamlı ve pozitif yönl( ilişkileri göstermektedir. Çalışma değişkenlerine ait regresyon analizi sonuçları ise Tablo-2 ve Tablo- ’de sunulmuştur. Çalışma kapsamında iddia edilen hipotez, makyavelizmin olumsuz durumları ifşa etme niyeti (zerinde negatif yönde bir etkisinin olacağı şeklindedir. ”u hipotezi test etmek için yapılan analiz sonuçlarına göre, makyavelizmin hem birinci kişi hem de (ç(nc( kişi olumsuz durumları ifşa etme niyeti (zerinde anlamlı ve negatif yönde bir etkisinin olduğunu ifade etmek m(mk(nd(r. Yani, makyavelizm d(zeyi arttıkça olumsuz durumları ifşa etme niyeti hem birinci kişi hem de (ç(nc( kişi kapsamında azalmaktadır. ”u sonuçlar çalışma kapsamında önerilen hipotezin desteklendiğini göstermektedir. Tablo 2: Makyavelizm’in ”irinci Kişinin Olumsuz Durumları İfşa Etme Niyetine Etkisine Yönelik Regresyon Analizi Sonuçları Bağımlı Değişken: ”irinci Kişi Olumsuz Durum İfşa Etme Niyeti Serbestlik β R2 D(zeltilmiş R2 F Derecesi Makyavelizm -0.241 0.098 0.097 122.771 11.080** Not Standardize Değerler Kullanılmıştır. **p< . Tablo 3: Makyavelizm’in Üç(nc( Kişinin Olumsuz Durumları İfşa Etme Niyetine Etkisine Yönelik Regresyon “nalizi Sonuçları Bağımlı Değişken: Üç(nc( Kişi Olumsuz Durum İfşa Etme Niyeti Serbestlik β R2 D(zeltilmiş R2 F Derecesi Makyavelizm -0.194 0.096 0.095 119.671 10.839** Not Standardize Değerler Kullanılmıştır. **p< . www.isguc.org 105 106 "İŞ, GÜÇ" Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi "IS, GUC" Industrial Relations and Human Resources Journal Sonuç G(n(m(zde bilgi iletişim teknolojileri ve diğer alanlarda yaşanan değişimler organizasyonlarda hem insan yapısını hem de yönetim tekniklerini etkilemektedir. 5zellikle gelişmiş toplumlarda iş ahlakının yönetim uygulamalarında kurumsallaştırılması ve yöneticilerin birer rol model olarak davranışları bilinçli çabaların (r(n(d(r. ”u bilinç çerçevesinde de işletmelerde özellikle makyavelist d(ş(ncenin getirdiği ahlaka ve yasalara aykırı davranışların başarılı bir şekilde gözlenmesi ve geri beslemeler yoluyla önlem alınması için olumsuz durumları ifşa etme mekanizmaları geliştirilmiştir. İşletmelerde özellikle etik merkezli davranışların sergilenmesi ve bu yönde etik bir iklimin oluşturulması makyavelist d(ş(ncelerin azaltılması adına önemli bir unsurdur. Etik iklim, çalışanlara hangi davranışların uygun olduğu ve desteklendiği konusunda da yön vermektedir. İşletmelerde farklı etik iklimlerin oluşmasında kişisel çıkar, şirket karı, faaliyet etkinliği, bireysel arkadaşlıklar, ekiplerin çıkarları ve ilgileri, sosyal sorumluluk, kişisel ahlak, kurallar, standartlar, prosed(rler, kanunlar, profesyonel kodlar vb. faktörler çok fazla etkili olmaktadır. “ncak, etik veya yasadışı davranışlara şahit olan çalışanların, örg(t yararını d(ş(nerek bu t(r davranışları engellemeye çalışmak amacıyla işletme içi çöz(m mercilerine bu sorunu iletmesi, işletmeler açısından uzun dönemde önemli kazançlar sağlamaktadır. Organizasyonların s(rd(r(lebilir bir başarı ve (st(nl(k elde etmelerinde önemli bir etken olan bireysel ve örg(tsel çıktıların, etik merkezli yönetilmesinin önemi kapsamında bu çalışmada, makyavelizmin olumsuz durumları ifşa etme niyeti (zerindeki etkisi araştırılmıştır. “raştırmada sorunu tespit edip, bunu yetkililere bildirme d(ş(ncesi olan ilk kişinin olumsuz durumları ifşa etme niyeti ile, www.isguc.org Nisan/April 2014 - Cilt/Vol: 16 - Sayı/Num: 02 sosyal beğenilirlik sapmalarının ön(ne geçebilmek amacıyla, (ç(nc( kişi perspektifinden de olumsuz durumları ifşa etme niyetinin ölç(m( gerçekleştirilmiştir. ”u çalışmada, çeşitli sektörlerde faaliyet gösteren örg(tlerin çalışanları ile kurulan senaryolar ve ifadeler (zerine analizler yapılmıştır. Çalışmada, olumsuz durumları ifşa etme niyetinin ölç(m( için diğer çalışmalarda olduğu gibi bir senaryo (zerine analizler yapılmıştır Curtis, Kaplan ve Whitecotton 2001: 45; Arnold ve Ponemon, . ”u yönde yapılacak diğer çalışmalarda, farklı senaryolarla olumsuz durumları ifşa etme niyetinin araştırılması m(mk(nd(r. “yrıca, çalışmanın diğer bir kısıtı ise çalışma verilerinin diğer olumsuz durumları ifşa etme ve makyavelizm çalışmalarında olduğu gibi ”loodgood ve diğ., 2010: 23; Street ve Street, 2006: 343; Winter ve diğ., Kaplan ve Whitecotton, Schultz ve diğ., 1993: 75) tek bir zamanda toplanmış olmasıdır. Gelecek araştırmalarda, makyavelizm ve olumsuz durumları ifşa etme ilişkisinde farklı değişkenler örn. etik iklim algısı, mobbing vs. kullanılarak araştırma yapılması m(mk(nd(r. ”unun yanında, hangi t(r etik örg(t çevrelerinin olumsuz durumları ifşa etme niyetini artırdığı yön(nde araştırmalarda bulunulması da önemli katkılar sağlayacaktır. “yrıca, (lkemiz ve kurumlarının gelişmesi ve ilerlemesi kapsamında olumsuz durumları ifşa etme mekanizmasından uzun vadede önemli kazanımlar elde etmek için, bu s(rece yönelik gerekli eğitim programlarının oluşturulması, bu t(r ihbarda bulunanlar için öd(llendirme sistemlerinin uygulanması ve işletme içi politikalarla bu s(reci destekleyici bir d(zenleme yoluyla uygun örg(t şartlarının oluşturulmasının uzun dönemde işletmelere önemli katkılar sağlayacağı değerlendirilmektedir. "İŞ, GÜÇ" Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi "IS, GUC" Industrial Relations and Human Resources Journal Nisan/April 2014 - Cilt/Vol: 16 - Sayı/Num: 02 Sayfa/Page: 07-28, DOI: 10.4026/1303-2860.2012.0246.x Kaynakça Ali, Farah, Amorim, Ines Sousa, ve Chamorro-Premuzic, Tomas (2009), Empathy Deficits and Trait Emotional Intelligence in Psychopathy and Machiavellianism, Personality and Individual Differences, 47:7, s.758-762. Allen, Natalie J. ve Vandenberghe, Cgristian (2003), Examining Organizational Commitment in China, Journal of Vocational Behaviour, 62, s.511515 Behavior, Strategies and Organizations in Transition, 3, s.265-284. ”erkman, Ümit ve “rslan, Mahmut , D(nyada ve T(rkiye’de İş Etiği ve Etik Yönetimi, İstanbul T(siad Yayınları. Biegelman, Martin T. ve Bartow, Joel T. (2006), Executive Roadmap to FraudPrevention and Internal Control, New Jersey: John Wiley ve Sons. Appelbaum, Steven H., Iaconi, Giulio David ve Matousek, Albert (2007), Positive and Negative Deviant Workplace Behaviors: Causes, Impacts, and Solutions, Corporate Governance, 7:5, 586-598. Blenkinsopp, John ve Edwards, Marissa S. (2008), On not Blowing The Whistle: Quiescent Silence as an Emotion Episode, In Emotions, Ethics and Decision-Making, Zerbe, Wilfred J., Hartel, Charmine E. J. ve Ashkanasy, Neal M. (eds.), Bingley: Emerald Group Publishing, s.181-206. Arnold, Donalt ve Ponemon, L. (1991), Internal “uditors’ Perceptions of Whistleblowing and The Influence of Moral Reasoning: An Experiment, Auditing: A Journal of Practice ve Theory, 10:2, s.1-15. Bloodgood, James M., Turnley, William H. ve Mudrack, Peter E. (2010), Ethics Instruction and The Perceived Acceptability of Cheating, Journal of Business Ethics, 95, s.23-37 “teş, Hamza, ”ağce, H.Emre ve Şen, Mustafa L(tfi , Tapu Hizmetleri ve Etik, Yolsuzluğun 5nlenmesi İçin Etik Projesi, Kamu Etiği “kademik “raştırmaları, , s. -102. Ayers, Susan, ve Kaplan, Steven E. (2005). Wrongdoing by Consultants: An Examination of Employees’ Reporting Intentions, Journal of Business Ethics, 57, s.121-137 Barnett, Tim, Bass, Ken ve Brown, Gene (1996), Religiosity, Ethical Ideology, and Intentions to Report a Peer’s Wrongdoing, Journal of Business Ethics, 15, s.1161-1174. ”ańka, “ugustyn ve Orłowski, Karol (2012), The Structure of The Teacher Machiavellianism Model in Social Interactions in a School Environment, Polish Psychological Bulletin, 43:4, s.215222. Bennett, Rebecca ve Stamper, Christina L. (2001), Corporate Citizenship and Deviancy: A Study of Discretionary Work Brabeck, Mary (1984), Ethical Characteristics of Whistleblowers, Journal of Research in Personality, 18, s.41-53. Bucka, Dave ve Kleiner, Brian H. (2001), Whistleblowing in The Aerospace and Defence Industries, Managerial Law,43:1/2, s.50-56. Burney, Laurie L., Henle, C.hristine A. ve Widener, Sally K. (2009), A Path Model Examining The Relations Among Strategic Performance Measurement System Characteristics, Organizational Justice, and Extraand in-Role Performance, Accounting, Organizations and Society, 34, s.305-321. Chiu, Randy K. (2002), Ethical Judgement, Locus of Control, and Whistleblowing Intention: A Case Study of Mainland Chinese MBA Students, Managerial Auditing Journal, 17:9, s.581-587. Chiu, Randy ve Erdener, Carolyn (2003), The Ethics of Peer Reporting in Chinese Societies: Evidence from Hong Kong and 108 "İŞ, GÜÇ" Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi "IS, GUC" Industrial Relations and Human Resources Journal Shanghai, International Journal of Human Resource Management, 14:2, s.335-353. Christie, Richard ve Geis, Florence L. (1970), Studies in Machiavellianism. New York: Academic Press. Curtis, Mary B. (2006), Are Audit-Related Ethical Decisions Dependent Upon Mood?, Journal of Business Ethics, 68, s.191-209. Dahling, Jason, Whitaker, Brian G. ve Levy, Paul E. (2009), The Development and Validation of a New Machiavellianism Scale, Journal of Management, 35:2, s.219257. Fehr, Beverley, Samson, Deborah, ve Paulhus, Delroy L. (1992), The construct of Machiavellianism: Twenty Years Later. In Advances in Personality Assessment, C. Spielberger ve J. Butcher (eds.), Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, s.77116. Gautschi, Frederick H. ve Jones, Thomas M. (1998), Enhancing The Ability of Business Students to Recognize Ethical İssues “n Empirical “ssessment of The Effectiveness of A Course in Business Ethics, Journal of Business Ethics, 17:2, s.205-216. Grafton, Jennifer, Lillis, Anne M. ve Widener, Sally K. (2010), The Role of Performance Measurement and Evaluation in Building Organizational Capabilities and Performance, Accounting, Organizations and Society, 35, s.689-706. Gunnthorsdottir, Anna, McCabe, Kevin ve Smith, Vernon (2002), Using the Machiavellianism Instrument to Predict Trustworthiness in A Bargaining Game, Journal of Economic Psychology, 23, s.4966. Harmon, Harry A., Brown, Gene, Widing, Robert E. ve Hammond Kevin L. (2002), Exploring The Sales Manager's Feedback to A Failed Sales Effort, Journal of Business and Industrial Marketing, 17:1, s.43-55. www.isguc.org Nisan/April 2014 - Cilt/Vol: 16 - Sayı/Num: 02 Hersh, M.A. (2002), Whistleblowers-heroes or Traitors?: Individual and Collective Responsibility for Ethical Behaviour, Annual Reviews in Control, 26, s.243-262. Jubb, Peter B. (1999), Whistleblowing: A Restrictive Definition and Interpretation, Journal of Business Ethics, 21:1, s.77-94. Jukiewicz, Carole L., Giacalone, Robert A. ve Knouse, Stephen B. (2004), Transforming Personal Experience into A Pedagogical Tool: Ethical Complaints, Journal of Business Ethics, 53, s.283-295. Kaplan, Steven ve Whitecotton, Stacey M. , “n Examination of “uditors’ Reporting Intentions When Another Auditor is Offered Client Employment, Auditing: A Journal of Practice and Theory, 20:1, s.45-63. Kareshki, Hossein (2011), Relation Among Machiavellianism Belief and Goal Orientations in Academic Situations, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 12, s.414-418. Lacayo, Richard ve Ripley, Amanda (2002), Persons of the Year 2002: The Whistleblowers, Time, Monday, Dec. 30. Lewis, David ve Uys, Tina (2007), Protection Whistleblower at Work: A Comparison of The Impact of British and South African Legislation, Managerial Law, 3, s.76-92. Liyanarachchi, Gregory ve Newdick, Chris (2009), The Impact of Moral Reasoning and Retaliation on Whistle-Blowing: New Zealand Evidence, Journal of Business Ethics, 89, s.37-57. MacNab, Brent R. ve Worthley, Reginald (2008), Self-Efficacy as an Intrapersonal Predictor for Internal Whistleblowing: A US and Canada Examination, Journal of Business Ethics, 79, s.407-421. Mesmer-Magnus, Jessica R. ve Viswesvaran, Chockalingam (2005), Whistleblowing in Organizations: An Examination of Correlates of Whistleblowing Intentions, Actions, and Makyaveliz ’in Olu suz Duru ları İfşa Et e Niyeti Üzerindeki Etkisi…Ö.DEMİRTAŞ-M.BİÇKES Retaliation, Journal of Business Ethics, 62, s.277-297. Nam, Dae-il ve Lemak, David J. (2007), The Whistle-Blowing Zone: Applying ”arnard’s Insights to a Modern Ethical Dilemma, Journal of Management History, 13:1, s.33-42. O’Connor, Peter J., ve “thota, Vidya S. (2013), The Intervening Role of Agreeableness in The Relationship Between Trait Emotional Intelligence and Machiavellianism: Reassessing The Potential Dark Side Of EI. Personality and Individual Differences, 55, s.750-754. Factorial, and Construct Validity of a German Machiavellianism Scale, Personality and Individual Differences, 52:3, s.345-351. Robbins, Stephen P. (1998), Organizational Behavior: Concepts, Controversies, Applications. New Jersey: Prentice Hall Inc. Robinson, Shani N., Robertson, Jesse C. ve Curtis, Mary B. (2012), The Effects of Contextual and Wrongdoing Attributes on Organizational Employees’ Whistleblowing Intentions Following Fraud, Journal of Business Ethics, 106, s.213-227. O’Fallon, Michael J. ve ”utterfield, Kenneth D. (2005), A Review of The Empirical Ethical Decision-Making Literature: 1996–2003. Journal of Business Ethics, 59, s.375-413. Schermerhorn, John R. (1989), Management for Productivity, Third Edition, Carbondale: Southern Illionis John WileyveSons Inc. 5zgener, Şevki, Tanç, “hmet ve Ulu, Seher , Çalışma Yaşamında Sorun ”ildirme Sistemi, Çalışma Yaşamında Davranış G(ncel Yaklaşımlar içinde, Keser, “şkın, Yılmaz, Gözde ve Y(r(r, Senay ed. , Kocaeli: Umuttepe Yayınları. Schultz, Joseph J., Johnson, Douglas A., Morris, Deigan ve Dyrnes, Sverre (1993), An Investigation of the Reporting of Questionable Acts in an International Setting, Journal of Accounting Research, 31, s.75-103. Paal, Tunde ve Bereczkei, Tamas (2007), Adult Theory of Mind, Cooperation, Machiavellianism: The Effect of Mindreading on Social Relations, Personality and Individual Differences, 4:3, s.541-551. Seifert, Deborah L., Sweeney, John T., Joireman, Jeff ve Thornton, John M. (2010), The Influence of Organizational Justice on Accountant Whistleblowing, Accounting, Organizations and Society, 35, s.707-717. Park, Heungsik, Rehg, Michael T. ve Lee, Donggi (2005), The Influence of Confucian Ethics and Collectivism on Whistleblowing Intentions: A Study of South Korean Public Employees, Journal of Business Ethics, 58, s.387-403. Podsakoff, Philip M., MacKenzie, Scott B., Lee, Jeong-Yeon ve Podsakoff. Nathan P. (2003), Common Method Biases in Behavioral Research: A Critical Review of The Literature and Recommended Remedies, Journal of Applied Psychology, 88:5, s.879-903. Rauthmann, John F. (2012), Towards Multifaceted Machiavellianism: Content, Sims, Randi L. ve Keenan, John P. (1998), Predictors of External Whistleblowing: Organizational and Intrapersonal Variables. Journal of Business Ethics, 17, s.411-422. Street, Marc ve Street, Vera L. (2006), The Effects of Escalating Commitment on Ethical Decision-Making, Journal of Business Ethics, 64, s.343-356. Tang, Thomas Li-Ping ve Liu, Hsi (2012), Love of Money and Unethical Behavior Intention Does an “uthentic Supervisor’s Personal Integrity and Character (ASPIRE) Make a Difference?, Journal of Business Ethics, 107, s.295-312. www.isguc.org 109 110 "İŞ, GÜÇ" Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi "IS, GUC" Industrial Relations and Human Resources Journal Tavakoli, A., Keenan, John P. ve CrnjakKaranovic, B. (2003), Culture and Whistleblowing: An Empirical Study of Croatian and United States Managers Utilizing Hofstede’s Cultural Dimensions, Journal of Business Ethics, 43, s.49-64. Taylor, Eileen Z. ve Curtis, Mary B. (2010), An Examination of The Layers of Workplace Influences in Ethical Judgments: Whistleblowing Likelihood and Perseverance in Public Accounting, Journal of Business Ethics, 93, s.21-37. Teven, Jason J. (2007), Teacher Machiavellianism and Social Influence in www.isguc.org Nisan/April 2014 - Cilt/Vol: 16 - Sayı/Num: 02 the College Classroom: Implications for Measurement, Communication Research Reports, 24:4, s.341-352. Wakefield, Robin (2008), Accounting and Machiavellianism, Behavioral Research in Accounting, 20, s.115-129. Winter, S., Stylianou, A., ve Giacalone, R. (2004), Individual Differences in the Acceptability of Unethical Information Technology Practices: The Case of Machiavellianism and Ethical Ideology, Journal of Business Ethics, 54, s.279-301. Makyaveliz ’in Olu suz Duru ları İfşa Et e Niyeti Üzerindeki Etkisi…Ö.DEMİRTAŞ-M.BİÇKES EK-A: Makyavelizm Ölçeği “şağıda verilen ifadelere katılma derecenizi belirtiniz. Kesinlikle Ne Katılıyorum Kesinlikle Katılmıyorum Ne Katılmıyorum Katılıyorum (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) İfadeler: 1. İnsanları kontrol altında tutmak için onlara duymak istedikleri şeyleri söylemek en iyi yoldur ...... 2. İnsanlardan sizin için bir şey yapmasını istediğinizde, boştan gerekçeler sunmak yerine gerçek gerekçenin ne olduğunu söylemeniz daha iyidir ...... 3. ”aşka birisine tamamen g(venen bir kişi başına bela aramaktadır (......) 4. İşin kolayına kaçmadan bir şeyler elde etmek çok zordur 5. D(r(stl(k her durumda en iyi çöz(md(r ...... 6. Tedbirli olan yol, insanların fırsat yakaladığında ahlaksız yönlerinin ortaya çıkacağını farz etmektir ...... 7. Gerçek sorunları, kendine fayda getirmeyeceğine inanıyorsan kesinlikle kimseye söyleme ...... 8. ”ir kişi herhangi bir olayı ahlaki olarak doğru buluyorsa, o olaya yönelik gerekli adımları atmalıdır ...... 9. 5nemli insanlara yağcılık yapmak akıllıca olandır ...... 10. “lçakgön(ll( ve d(r(st olmak, her şeyin ötesinde, ahlaksız olmaktan daha iyidir ...... 11. D(nya’da her dakika bir enayinin veya kerizin doğduğu d(ş(ncesi yanlıştır ...... 12. Çaresiz hastalıklara maruz kalan kişiler, acımasız bir şekilde öl(me gitme yolunu seçme hakkına sahip (......) olmalıdır ...... 13. ”(t(n durumlarda saygıdeğer olmak iyi bir şeydir ...... 14. ”(t(n insanlar temelinde iyi ve naziktir ...... 15. ”aşkasına yalan söylemenin hiçbir özr( yoktur ...... 16. ”irçok insan babasının öl(m(n(, varlığını kaybetmekten daha önce unutmaktadır ...... 17. ”u d(nyanın daha sade ve yalın bir hale kavuşmasında ahlaki yaşama sahip olanlar önemli bir yere sahiptir (......) 18. Genel olarak ifade etmek gerekirse, erkekler bir zorlama olmadıkça çalışmayacaktır ...... 19. ”irçok suçlu ile diğer insanlar arasındaki en b(y(k farklılık, suçluların yakalanacak kadar aptal olmasıdır (......) 20. ”irçok insan cesurdur ...... Not: Verilen ifadelerden , , , , , , , , , ters yönl(d(r. www.isguc.org 111 112 "İŞ, GÜÇ" Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi "IS, GUC" Industrial Relations and Human Resources Journal Nisan/April 2014 - Cilt/Vol: 16 - Sayı/Num: 02 EK-B: Olumsuz Durumları İfşa Etme Niyeti Whistleblowing Senaryosu Nathan Mikelsen yaklaşık iki yıldır bir imalat merkezinde satın alma şefi olarak görev yapmaktadır. Nathan bir g(n altında çalışan ve Largo firmasından b(y(k miktarlarda alım yapan personeli olan Tim Clevelend’in konuşmalarına istemeden kulak misafiri olur. Konuşma esnasında, Clevelend Largo firmasının av köşk(n( haftalığına kullanmak istediğini söyler. Daha sonra Nathan Clevelend’i çağırarak Largo firmasının verdiği fiyat teklifini diğer tedarikçilere göre biraz y(ksek bulduğunu belirtir. “ncak, Cleveland ise Largo firmasından uzun dönemdir tedarikte bulunduklarını ve kendi firmasıyla bu firma arasında g(zel ilişkiler kurulduğunu ve ayrıca Nathanın da bu firma ile ilişkiler geliştirmesinin kendisine fayda sağlayacağını dile getirir. “ncak, Nathan tedarikçilerden herhangi bir hediye almasının firma politikalarına aykırı olduğunu bilmektedir. ”öyle bir durumda Nathan ne yapmalıdır? Kesinlikle Ne Bildiririm Kesinlikle Bildirmem Ne Bildirmem Bildiririm (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) Yukarıda verilen örnek olaya göre, bu t(r bir sorgulanması gereken durumu bir (st d(zey yöneticinize veya yetkili birisine bildirir miydiniz? (......) Kesinlikle Ne Katılıyorum Kesinlikle Katılmıyorum Ne Katılmıyorum Katılıyorum (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) ”u organizasyondaki birçok çalışan, yukarıda verilen örnek olaya benzer bir sorgulanması gereken durumu bir (st d(zey yöneticisine veya yetkili birisine rapor eder ...... www.isguc.org