Wikipedia:Artykuły na Medal/archiwum/2009-12

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Artykuł na Medal.

2009-12-01

Konwój GP55 – aliancki konwój morski płynący z Sydney do Brisbane w czerwcu 1943 podczas II wojny światowej. Składał się z dziesięciu statków handlowych i trzech okrętów desantowych w eskorcie pięciu trałowców. Japoński okręt podwodny I-174 zaatakował konwój 16 czerwca i zatopił transportowiec US Army "Portmar" oraz uszkodził USS LST-469. Kontratakując, dwa trałowce zaatakowały I-174, ale tylko lekko go uszkodziły. Australijskie siły zbrojne po ataku intensywnie poszukiwały I-174, błędnie uważając, że został on ciężko uszkodzony. Poszukiwania nie odniosły sukcesu i ujawniły niedostatki w komunikacji pomiędzy australijską marynarką wojenną (Royal Australian Navy, RAN) i lotnictwem (Royal Australian Air Force, RAAF).

2009-12-02

Rajd na Saint-Nazaire – atak brytyjskich sił specjalnych na niemiecką bazę morską we francuskim porcie Saint-Nazaire podczas II wojny światowej. Akcja została przeprowadzona w nocy 28 marca 1942 roku połączonymi siłami Royal Navy i komandosów British Army. Jej głównym celem był suchy dok – ówcześnie największy na świecie i jedyny na okupowanym atlantyckim wybrzeżu zdolny pomieścić niemiecki pancernik "Tirpitz". Rajd zakończył się brytyjskim sukcesem – suchy dok został wyłączony z użytku na następne 5 lat. Został jednak okupiony ciężkimi stratami. Zaledwie 3 z 18 okrętów, które wzięły udział w ataku, powróciły do Wielkiej Brytanii. Spośród ponad 250 komandosów tylko nielicznym udało się uniknąć śmierci lub niemieckiej niewoli.

2009-12-03

Sąsiad dziwaczek lub natręt; Metoecus paradoxus – gatunek chrząszcza z rodziny wachlarzykowatych. Występuje w niemal całej Europie, na Kaukazie i w Japonii. W cyklu życiowym tego gatunku występuje typowe nadprzeobrażenie (hipermetamorfoza). Larwy tego chrząszcza są parazytoidami os. Wnikają do gniazd os i żywią się ich czerwiami. Dorosłe osobniki (imagines) osiągają od 8 do 12 mm długości. Po wyjściu z gniazd os nie przyjmują pokarmu, łączą się w pary w celu rozmnożenia i wkrótce giną.

2009-12-04

Teodoro Obiang Nguema Mbasogo (ur. 5 czerwca 1942 w Acoacán), polityk i wojskowy, przywódca Gwinei Równikowej od sierpnia 1979. W 1982 oficjalnie mianowany prezydentem kraju, sprawuje nieustannie władzę od ponad 30 lat. Rządy Obianga charakteryzują się zwalczaniem opozycji i dominacją w polityce stworzonej przez niego Partii Demokratycznej Gwinei Równikowej. Prezydent krytykowany jest przez organizacje międzynarodowe za korupcję, nadużycia władzy, czerpanie zysków ze sprzedaży ropy naftowej, łamanie praw człowieka i kult własnej osoby. W polityce zagranicznej stara się zachować przyjazne stosunki z Hiszpanią, Francją oraz Stanami Zjednoczonymi, z państwami z którymi Gwinea Równikowa współpracuje znacząco w sektorze naftowym.

2009-12-05

Pożar Reichstagu - pożar gmachu parlamentu Rzeszy (niem. Reichstagsgebäude) w Berlinie w nocy z 27 na 28 lutego 1933. Budynek parlamentu Rzeszy został najprawdopodobniej podpalony. O podpalenie to oskarżono holenderskiego komunistę Marinusa van der Lubbego, ujętego na miejscu zdarzenia oraz prominentnych działaczy partii komunistycznej i członków Kominternu. Okoliczności pożaru do dziś nie zostały wyjaśnione. Pożar ten został wykorzystany do pełnego przejęcia władzy w Republice Weimarskiej przez NSDAP i przekształcenia republiki parlamentarnej w monopartyjne policyjne państwo totalitarne.

2009-12-06

Hatteria (Sphenodon) – rodzaj gada z rodziny hatteriowatych (Sphenodontidae) występującego endemicznie na Nowej Zelandii. Mimo iż wyglądem najbardziej przypomina jaszczurkę, w rzeczywistości reprezentuje odrębną linię ewolucyjną lepidozaurów – sfenodonty. Dwa gatunki hatterii są jedynymi współczesnymi przedstawicielami tej grupy. Ich najbliżsi krewni to łuskonośne (jaszczurki, amfisbeny i węże). Z tego powodu hatteria wzbudza zainteresowanie naukowców badających ewolucję jaszczurek i węży oraz rekonstruujących wygląd i zwyczaje najwcześniejszych diapsydów. Hatterię uznaje się za zagrożoną wyginięciem od 1895. Jak wielu nowozelandzkim zwierzętom, zagrażają jej utrata siedlisk oraz introdukcja drapieżników, jak np. szczur pacyficzny.

2009-12-07

Dionizy, imię świeckie: Konstantyn Nikołajewicz Waledyński (ur. 4/16 maja 1879 w Muromie, zm. 15 marca 1960 w Łodzi) – biskup Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, a następnie zwierzchnik Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego z tytułem metropolity warszawskiego i całej Polski. Doprowadził do pomyślnego końca starania o autokefalię Kościoła prawosławnego w Polsce uzyskaną od patriarchy Konstantynopola z pominięciem Kościoła Rosyjskiego. Urząd sprawował od 1923 do 1946, kiedy został usunięty przez władze stalinowskie i osadzony w areszcie domowym.

2009-12-08

Konwój GP55 – aliancki konwój morski płynący z Sydney do Brisbane w czerwcu 1943 podczas II wojny światowej. Składał się z dziesięciu statków handlowych i trzech okrętów desantowych w eskorcie pięciu trałowców. Japoński okręt podwodny I-174 zaatakował konwój 16 czerwca i zatopił transportowiec US Army "Portmar" oraz uszkodził USS LST-469. Kontratakując, dwa trałowce zaatakowały I-174, ale tylko lekko go uszkodziły. Australijskie siły zbrojne po ataku intensywnie poszukiwały I-174, błędnie uważając, że został on ciężko uszkodzony. Poszukiwania nie odniosły sukcesu i ujawniły niedostatki w komunikacji pomiędzy australijską marynarką wojenną (Royal Australian Navy, RAN) i lotnictwem (Royal Australian Air Force, RAAF).

2009-12-09

UGM-133 Trident II D-5 – amerykański trzystopniowy pocisk balistyczny klasy SLBM na paliwo stałe o zasięgu minimalnym 2500 km i maksymalnym 11000 km. Przenoszone przez okręty podwodne typu Trident (Ohio) pociski D-5, naprowadzane są w locie systemami bezwładnościowo-astronawigacyjnymi, które zapewniają im celność z marginesem błędu (CEP) wynoszącym 90–120 metrów na dystansie 7400 km. Trident II D-5 przenoszą osiem głowic MIRV z ładunkami termonuklearnymi o mocy 100 albo 475 kiloton.

2009-12-10

Sąsiad dziwaczek lub natręt; Metoecus paradoxus – gatunek chrząszcza z rodziny wachlarzykowatych. Występuje w niemal całej Europie, na Kaukazie i w Japonii. W cyklu życiowym tego gatunku występuje typowe nadprzeobrażenie (hipermetamorfoza). Larwy tego chrząszcza są parazytoidami os. Wnikają do gniazd os i żywią się ich czerwiami. Dorosłe osobniki (imagines) osiągają od 8 do 12 mm długości. Po wyjściu z gniazd os nie przyjmują pokarmu, łączą się w pary w celu rozmnożenia i wkrótce giną.

2009-12-11

Teodoro Obiang Nguema Mbasogo (ur. 5 czerwca 1942 w Acoacán), polityk i wojskowy, przywódca Gwinei Równikowej od sierpnia 1979. W 1982 oficjalnie mianowany prezydentem kraju, sprawuje nieustannie władzę od ponad 30 lat. Rządy Obianga charakteryzują się zwalczaniem opozycji i dominacją w polityce stworzonej przez niego Partii Demokratycznej Gwinei Równikowej. Prezydent krytykowany jest przez organizacje międzynarodowe za korupcję, nadużycia władzy, czerpanie zysków ze sprzedaży ropy naftowej, łamanie praw człowieka i kult własnej osoby. W polityce zagranicznej stara się zachować przyjazne stosunki z Hiszpanią, Francją oraz Stanami Zjednoczonymi, z państwami z którymi Gwinea Równikowa współpracuje znacząco w sektorze naftowym.

2009-12-12

Zawilec gajowy – gatunek byliny należącej do rodziny jaskrowatych. Geofit, który masowo zakwitając podczas przedwiośnia ozdabia lasy liściaste i mieszane w niemal całej Europie. Jest rośliną trującą. W przeszłości był wykorzystywany w medycynie ludowej i weterynarii. Gatunek bardzo zmienny. Niegdyś wyróżniano podgatunki występujące poza Europą, sięgające po Daleki Wschód i Amerykę Północną. W przedstawionym tu ujęciu stanowią one jednak odrębne gatunki zgodnie m.in. z Germplasm Resources Information Network (GRIN)

2009-12-13

Hatteria (Sphenodon) – rodzaj gada z rodziny hatteriowatych (Sphenodontidae) występującego endemicznie na Nowej Zelandii. Mimo iż wyglądem najbardziej przypomina jaszczurkę, w rzeczywistości reprezentuje odrębną linię ewolucyjną lepidozaurów – sfenodonty. Dwa gatunki hatterii są jedynymi współczesnymi przedstawicielami tej grupy. Ich najbliżsi krewni to łuskonośne (jaszczurki, amfisbeny i węże). Z tego powodu hatteria wzbudza zainteresowanie naukowców badających ewolucję jaszczurek i węży oraz rekonstruujących wygląd i zwyczaje najwcześniejszych diapsydów. Hatterię uznaje się za zagrożoną wyginięciem od 1895. Jak wielu nowozelandzkim zwierzętom, zagrażają jej utrata siedlisk oraz introdukcja drapieżników, jak np. szczur pacyficzny.

2009-12-14

Dionizy, imię świeckie: Konstantyn Nikołajewicz Waledyński (ur. 4/16 maja 1879 w Muromie, zm. 15 marca 1960 w Łodzi) – biskup Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, a następnie zwierzchnik Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego z tytułem metropolity warszawskiego i całej Polski. Doprowadził do pomyślnego końca starania o autokefalię Kościoła prawosławnego w Polsce uzyskaną od patriarchy Konstantynopola z pominięciem Kościoła Rosyjskiego. Urząd sprawował od 1923 do 1946, kiedy został usunięty przez władze stalinowskie i osadzony w areszcie domowym.

2009-12-15

Konwój GP55 – aliancki konwój morski płynący z Sydney do Brisbane w czerwcu 1943 podczas II wojny światowej. Składał się z dziesięciu statków handlowych i trzech okrętów desantowych w eskorcie pięciu trałowców. Japoński okręt podwodny I-174 zaatakował konwój 16 czerwca i zatopił transportowiec US Army "Portmar" oraz uszkodził USS LST-469. Kontratakując, dwa trałowce zaatakowały I-174, ale tylko lekko go uszkodziły. Australijskie siły zbrojne po ataku intensywnie poszukiwały I-174, błędnie uważając, że został on ciężko uszkodzony. Poszukiwania nie odniosły sukcesu i ujawniły niedostatki w komunikacji pomiędzy australijską marynarką wojenną (Royal Australian Navy, RAN) i lotnictwem (Royal Australian Air Force, RAAF).

2009-12-16

UGM-133 Trident II D-5 – amerykański trzystopniowy pocisk balistyczny klasy SLBM na paliwo stałe o zasięgu minimalnym 2500 km i maksymalnym 11000 km. Przenoszone przez okręty podwodne typu Trident (Ohio) pociski D-5, naprowadzane są w locie systemami bezwładnościowo-astronawigacyjnymi, które zapewniają im celność z marginesem błędu (CEP) wynoszącym 90–120 metrów na dystansie 7400 km. Trident II D-5 przenoszą osiem głowic MIRV z ładunkami termonuklearnymi o mocy 100 albo 475 kiloton.

2009-12-17

Sąsiad dziwaczek lub natręt; Metoecus paradoxus – gatunek chrząszcza z rodziny wachlarzykowatych. Występuje w niemal całej Europie, na Kaukazie i w Japonii. W cyklu życiowym tego gatunku występuje typowe nadprzeobrażenie (hipermetamorfoza). Larwy tego chrząszcza są parazytoidami os. Wnikają do gniazd os i żywią się ich czerwiami. Dorosłe osobniki (imagines) osiągają od 8 do 12 mm długości. Po wyjściu z gniazd os nie przyjmują pokarmu, łączą się w pary w celu rozmnożenia i wkrótce giną.

2009-12-18

Teodoro Obiang Nguema Mbasogo (ur. 5 czerwca 1942 w Acoacán), polityk i wojskowy, przywódca Gwinei Równikowej od sierpnia 1979. W 1982 oficjalnie mianowany prezydentem kraju, sprawuje nieustannie władzę od ponad 30 lat. Rządy Obianga charakteryzują się zwalczaniem opozycji i dominacją w polityce stworzonej przez niego Partii Demokratycznej Gwinei Równikowej. Prezydent krytykowany jest przez organizacje międzynarodowe za korupcję, nadużycia władzy, czerpanie zysków ze sprzedaży ropy naftowej, łamanie praw człowieka i kult własnej osoby. W polityce zagranicznej stara się zachować przyjazne stosunki z Hiszpanią, Francją oraz Stanami Zjednoczonymi, z państwami z którymi Gwinea Równikowa współpracuje znacząco w sektorze naftowym.

2009-12-19

Zawilec gajowy – gatunek byliny należącej do rodziny jaskrowatych. Geofit, który masowo zakwitając podczas przedwiośnia ozdabia lasy liściaste i mieszane w niemal całej Europie. Jest rośliną trującą. W przeszłości był wykorzystywany w medycynie ludowej i weterynarii. Gatunek bardzo zmienny. Niegdyś wyróżniano podgatunki występujące poza Europą, sięgające po Daleki Wschód i Amerykę Północną. W przedstawionym tu ujęciu stanowią one jednak odrębne gatunki zgodnie m.in. z Germplasm Resources Information Network (GRIN)

2009-12-20

Monaster Świętego Ducha w Wilnie – prawosławny klasztor w Wilnie działający nieprzerwanie od 1609. W I Rzeczypospolitej jeden z ważniejszych ośrodków prawosławia. Po przyłączeniu Wileńszczyzny do Imperium Rosyjskiego monaster II, a następnie I rangi, od 1845 siedziba biskupów wileńskich i litewskich. Legalnie działający w granicach II Rzeczypospolitej od 1924, dotychczasowe funkcje pełnił bez przeszkód również po znalezieniu się Wilna w granicach ZSRR. Jego cerkiew, pod tym samym wezwaniem co cały monaster, jest miejscem szczególnej czci świętych męczenników wileńskich – Jana, Antoniego i Eustachego, których relikwie przechowywane są w głównej nawie świątyni.

2009-12-21

Dionizy, imię świeckie: Konstantyn Nikołajewicz Waledyński (ur. 4/16 maja 1879 w Muromie, zm. 15 marca 1960 w Łodzi) – biskup Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, a następnie zwierzchnik Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego z tytułem metropolity warszawskiego i całej Polski. Doprowadził do pomyślnego końca starania o autokefalię Kościoła prawosławnego w Polsce uzyskaną od patriarchy Konstantynopola z pominięciem Kościoła Rosyjskiego. Urząd sprawował od 1923 do 1946, kiedy został usunięty przez władze stalinowskie i osadzony w areszcie domowym.

2009-12-22

Leliwa (herb szlachecki) – polski herb szlachecki, noszący zawołanie Leliwa. Według najczęściej cytowanej w dawnych publikacjach opinii Jana Długosza herb ten wywodzi się z Niemiec. Opinii tej nie podziela jednak współczesny historyk Włodzimierz Dworzaczek. Jego zdaniem zarówno ród Leliwitów jak i sam herb ma polską proweniencję. Herb Leliwa występował głównie w ziemi krakowskiej, sandomierskiej oraz na terenie województwa poznańskiego. Spośród ponad 800 rodów używających podstawowej wersji herbu Leliwa do największego znaczenia politycznego oraz statusu majątkowego doszli Tarnowscy, Tyszkiewiczowie, Sieniawscy, Morsztynowie, Hlebowiczowie i Czapscy.

2009-12-23

UGM-133 Trident II D-5 – amerykański trzystopniowy pocisk balistyczny klasy SLBM na paliwo stałe o zasięgu minimalnym 2500 km i maksymalnym 11000 km. Przenoszone przez okręty podwodne typu Trident (Ohio) pociski D-5, naprowadzane są w locie systemami bezwładnościowo-astronawigacyjnymi, które zapewniają im celność z marginesem błędu (CEP) wynoszącym 90–120 metrów na dystansie 7400 km. Trident II D-5 przenoszą osiem głowic MIRV z ładunkami termonuklearnymi o mocy 100 albo 475 kiloton.

2009-12-24

Zamieszki po wyborach w Iranie (2009) – protesty i zamieszki uliczne w Iranie po wyborach prezydenckich z 12 czerwca 2009. Organizatorami protestów byli zwolennicy opozycji, popierający głównie Mir-Hosejna Musawiego, który według oficjalnych wyników przegrał wybory z urzędującym prezydentem Mahmudem Ahmadineżadem. Zwolennicy opozycji zarzucili władzy sfałszowanie wyników głosowania i w proteście wyszli na ulice miast. Dokładna liczba ofiar zamieszek nie jest znana. Początkowo w państwowych mediach pojawiały się informacje, że w wyniku protestów i starć z służbami bezpieczeństwa zginęło 26 osób, ale według nieoficjalnych i niepotwierdzonych źródeł liczba ta wynosiła co najmniej 150 osób.

2009-12-25

Państwowa flaga Republiki Białorusi to prostokątny płat tkaniny o proporcjach 1:3, składający się z dwóch poziomych pasów – czerwonego, stanowiącego 2/3 szerokości flagi, na górze i zielonego o szerokości 1/3 szerokości flagi na dole. Przy drzewcu mieści się pionowy pas o szerokości 1/9 długości flagi, na którym widnieje czerwony ornament ludowy na białym tle. W swej obecnej wersji flaga Białorusi została przyjęta w drodze referendum i zatwierdzona 7 czerwca 1995 roku ukazem prezydenta Republiki Białorusi Alaksandra Łukaszenki. Status flagi Białorusi został określony w Konstytucji Republiki Białorusi 1996 roku, a jej wzorzec i zasady używania zostały ustalone w ustawie z 5 lipca 2004 roku. Ponadto ustawa ta definiuje barwę, zwieńczenie i długość drzewca flagi oraz warunki jej ekspozycji.

2009-12-26

Zawilec gajowy – gatunek byliny należącej do rodziny jaskrowatych. Geofit, który masowo zakwitając podczas przedwiośnia ozdabia lasy liściaste i mieszane w niemal całej Europie. Jest rośliną trującą. W przeszłości był wykorzystywany w medycynie ludowej i weterynarii. Gatunek bardzo zmienny. Niegdyś wyróżniano podgatunki występujące poza Europą, sięgające po Daleki Wschód i Amerykę Północną. W przedstawionym tu ujęciu stanowią one jednak odrębne gatunki zgodnie m.in. z Germplasm Resources Information Network (GRIN)

2009-12-27

Monaster Świętego Ducha w Wilnie – prawosławny klasztor w Wilnie działający nieprzerwanie od 1609. W I Rzeczypospolitej jeden z ważniejszych ośrodków prawosławia. Po przyłączeniu Wileńszczyzny do Imperium Rosyjskiego monaster II, a następnie I rangi, od 1845 siedziba biskupów wileńskich i litewskich. Legalnie działający w granicach II Rzeczypospolitej od 1924, dotychczasowe funkcje pełnił bez przeszkód również po znalezieniu się Wilna w granicach ZSRR. Jego cerkiew, pod tym samym wezwaniem co cały monaster, jest miejscem szczególnej czci świętych męczenników wileńskich – Jana, Antoniego i Eustachego, których relikwie przechowywane są w głównej nawie świątyni.

2009-12-28

Rega – rzeka w północno-zachodniej Polsce, w województwie zachodniopomorskim, płynąca przez Pojezierze Zachodniopomorskie i Pobrzeże Szczecińskie, o długości wg różnych publikacji od 167,8 km do 199 km. Jest czwartą pod względem długości (po Wiśle, Odrze i Pasłęce) rzeką w Polsce, która uchodzi do zlewni Morza Bałtyckiego. Średnioroczny przepływ w 1997 roku w przekroju ujścia Regi wynosił 21,80 m³/s. Wody rzeki zostały ocenione w latach 2006–2007 na III i IV klasy czystości. Ze względu na walory krajobrazowo-przyrodnicze, na Redze organizowane są spływy kajakowe.

2009-12-29

Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny (szwedz. Nobelpriset i fysiologi eller medicin) – jest nagrodą przyznawaną corocznie przez Instytut Karolinska za wyjątkowe osiągnięcia naukowe z różnych dziedzin fizjologii lub medycyny. Jest jedną z pięciu oryginalnych Nagród Nobla ustanowionych w testamencie przez Alfreda Nobla (zm. w 1896 roku). Określana potocznie jako "Nagroda Nobla z medycyny", w rzeczywistości była precyzyjnie opisana przez Nobla w jego testamencie, jako nagroda z "fizjologii lub medycyny". Z tego powodu może być przyznana w każdej ze szczegółowych dziedzin obu tych nauk. Pierwszym laureatem nagrody był w roku 1901 Niemiec Emil Adolf von Behring.

2009-12-30

Sobór metropolitalny Świętej Równej Apostołom Marii Magdaleny – cerkiew prawosławna przy Al. Solidarności w Warszawie, wzniesiona w II poł. XIX wieku, na potrzeby rosnącej społeczności rosyjskiej osiedlającej się w rejonie dzisiejszej Pragi Północ, a także w celu utrwalenia obecności architektury rosyjskiej w zabudowie Warszawy poprzez wzniesienie kolejnego obiektu w stylu bizantyjskim w ważnym punkcie miasta. Po akcji rewindykacji cerkwi prawosławnych w II RP stała się jedną z dwóch wolno stojących prawosławnych świątyń w Warszawie, które nie zostały zniszczone lub zaadaptowane na inne cele. Status soboru metropolitalnego posiada od 1921. Jest główną cerkwią Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

2009-12-31

Zamieszki po wyborach w Iranie (2009) – protesty i zamieszki uliczne w Iranie po wyborach prezydenckich z 12 czerwca 2009. Organizatorami protestów byli zwolennicy opozycji, popierający głównie Mir-Hosejna Musawiego, który według oficjalnych wyników przegrał wybory z urzędującym prezydentem Mahmudem Ahmadineżadem. Zwolennicy opozycji zarzucili władzy sfałszowanie wyników głosowania i w proteście wyszli na ulice miast. Dokładna liczba ofiar zamieszek nie jest znana. Początkowo w państwowych mediach pojawiały się informacje, że w wyniku protestów i starć z służbami bezpieczeństwa zginęło 26 osób, ale według nieoficjalnych i niepotwierdzonych źródeł liczba ta wynosiła co najmniej 150 osób.