Francis Ford Coppola
Francis Ford Coppola na San Diego Comic-Conie (2011) | |
Data i miejsce urodzenia |
7 kwietnia 1939 |
---|---|
Zawód |
reżyser, scenarzysta, producent filmowy |
Współmałżonek |
Eleanor Coppola |
Lata aktywności |
od 1960 |
Odznaczenia | |
Francis Ford Coppola (ur. 7 kwietnia 1939 w Detroit) − amerykański reżyser i scenarzysta, również kompozytor, producent filmowy i aktor. Był centralną postacią ruchu filmowego Nowe Hollywood w latach 60. i 70. XX wieku i jest powszechnie uważany za jednego z największych filmowców wszech czasów.
Po wyreżyserowaniu dramatu Ludzie z deszczu (1969), Coppola był współautorem scenariusza Patton (1970), zdobywając Oscara za najlepszy oryginalny scenariusz wraz z Edmundem H. Northem[1]. Reputacja Coppoli jako filmowca została ugruntowana wraz z wydaniem dramatu kryminalnego Ojciec chrzestny (The Godfather, 1972). Film zrewolucjonizował produkcję filmów gangsterskich i został doceniany zarówno przez publiczność, jak i przez krytyków. Ojciec chrzestny zdobył trzy Oscary: najlepszy film, najlepszy aktor i najlepszy scenariusz adaptowany wspólnie z Mario Puzo.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Wczesne lata
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w Detroit w rodzinie włoskich imigrantów jako drugie z trojga dzieci Italii (z domu Pennino; 1912–2004) i Carmine Coppoli (1910–1991), flecisty i kompozytora[2]. Dorastał w Nowym Jorku ze starszym bratem Augustem Floydem (1934–2009) i młodszą siostrą Talią Rose Shire (ur. 1946). Jego dziadkowie ze strony ojca przybyli do Stanów Zjednoczonych z Bernaldy, w regionie Basilicata[2]. Jego dziadek ze strony matki, popularny włoski kompozytor Francesco Pennino, wyemigrował z Neapolu we Włoszech[2]. Coppola otrzymał drugie imię na cześć Henry’ego Forda.
W dzieciństwie zachorował na chorobę Heinego-Medina. Wówczas Coppola przez długi czas leżał w łóżku, co pozwoliło mu pobudzić wyobraźnię domowymi przedstawieniami teatru lalek. W wieku 15 lat przeczytał Tramwaj zwany pożądaniem, co odegrało kluczową rolę w jego zainteresowaniu teatrem. Początkowo planował karierę muzyczną, grał na tubie i zdobył stypendium muzyczne w Akademii Wojskowej w Nowym Jorku. Coppola uczęszczał do 23 innych szkół, zanim ostatecznie ukończył Great Neck North High School. W 1955 rozpoczął studia w dziedzinie sztuki dramatycznej w Hofstra College w Hempstead. Tam otrzymał stypendium w dziedzinie dramatopisarstwa. To sprzyjało jego zainteresowaniu reżyserią teatralną pomimo dezaprobaty ojca, który chciał, by syn studiował inżynierię.
Kariera
[edytuj | edytuj kod]Po uzyskaniu dyplomu teatralnego na Hofstra w 1959, studiował na wydziale filmowym UCLA[3] w Los Angeles, gdzie wyreżyserował krótkometrażowy horror zatytułowany The Two Christophers, zainspirowany nowelą William Wilson Edgara Allana Poego, oraz Ayamonn the Terrible, film o koszmarach rzeźbiarza. W 1967 ukończył studia i otrzymał tytuł magistra sztuki[3].
We wczesnych latach sześćdziesiątych Coppola popadł w biedę, był zmuszony do utrzymywania się za 10 dolarów tygodniowo. Szukając sposobu na zarobienie dodatkowych pieniędzy, odkrył, że wielu kolegów ze szkoły filmowej płaci swoje rachunki, kręcąc produkcje erotyczne. W wieku 21 lat Coppola napisał scenariusz do 12-minutowego filmu krótkometrażowego The Peeper, komedii o podglądaczu, który próbuje szpiegować zmysłową sesję zdjęciową w studiu obok jego mieszkania. Młody filmowiec znalazł zainteresowanego producenta, który użyczył mu 3 tys. dolarów na nakręcenie filmu. Zatrudnił dziewczynę magazynu Playboy Marli Renfro, do roli modelki i swojego przyjaciela Karla Schanzera, do roli podglądacza. Potem napisał scenariusz do westernu komediowego Tonight for Sure (1962).
W latach 1962–1964 był asystentem Rogera Cormana[4], niezależnego producenta i realizatora niskobudżetowych produkcji. Został scenarzystą horroru Nawiedzony pałac (The Haunted Palace, 1963) z udziałem Vincenta Price’a i współreżyserował Strach (1963) z Borisem Karloffem. W 1969 w San Francisco założył ośrodek produkcji filmów American Zoetrope, z którym współpracowali m.in.: George Lucas, Martin Scorsese i Peter Bogdanovich.
Spośród filmów nakręconych przez Francisa Forda Coppolę najbardziej doceniana jest trylogia Ojciec chrzestny – opowiadająca o włoskiej rodzinie mafijnej w USA, dreszczowiec Rozmowa i opowieść o wojnie w Wietnamie – Czas apokalipsy, na motywach powieści Josepha Conrada Jądro ciemności[5].
Przewodniczył jury konkursu głównego na 49. MFF w Cannes (1996).
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Francis Ford Coppola ma czwórkę dzieci: Gian-Carlo Coppola (zm. 1986), Mary Coppola, Sofia Coppola i Roman Coppola. Sofia poszła w ślady ojca i została reżyserką i scenarzystką. Jego bratanek zrobił błyskotliwą karierę aktorską pod pseudonimem Nicolas Cage.
Filmografia
[edytuj | edytuj kod]Reżyser
[edytuj | edytuj kod]- 1961: Tonight for Sure
- 1962: The Playgirls and the Bellboy
- 1963: Obłęd (Dementia 13)
- 1963: Strach (The Terror)
- 1966: Jesteś już mężczyzną (You're a Big Boy Now)
- 1968: Tęcza Finiana (Finian's Rainbow)
- 1969: Ludzie z deszczu (The Rain People)
- 1972: Ojciec chrzestny (The Godfather)
- 1974: Ojciec chrzestny II (The Godfather: part II)
- 1974: Rozmowa (The Conversation)
- 1979: Czas apokalipsy (Apocalypse Now)
- 1982: Ten od serca (One from the Heart)
- 1983: Outsiderzy (The Outsiders)
- 1983: Rumble Fish
- 1984: Cotton Club (The Cotton Club)
- 1986: Kapitan EO (Captain Eo)
- 1986: Peggy Sue wyszła za mąż (Peggy Sue Got Married)
- 1987: Kamienne ogrody (Gardens of Stone)
- 1988: Tucker. Konstruktor marzeń (Tucker: The Man and His Dream)
- 1989: Nowojorskie opowieści
- 1990: Ojciec chrzestny III (The Godfather: part III)
- 1992: Dracula (Dracula)
- 1996: Jack
- 1997: Zaklinacz deszczu (The Rainmaker)
- 2000: Supernova
- 2001: Czas apokalipsy: Powrót (Apocalypse Now / Apocalypse Now: Redux)
- 2007: Młodość stulatka (Youth Without Youth)
- 2009: Tetro
- 2011: Twixt
- 2024: Megalopolis
Scenarzysta
[edytuj | edytuj kod]- 1953: Sadko
- 1961: Tonight for Sure
- 1963: Obłęd (Dementia 13)
- 1966: Czy Paryż płonie? (Paris brule-t-il)
- 1966: Ta posiadłość jest zakazana (This Property Is Condemned)
- 1966: Jesteś już mężczyzną (You're a Big Boy Now)
- 1969: Ludzie z deszczu (The Rain People)
- 1970: Patton
- 1972: Ojciec chrzestny (The Godfather)
- 1974: Rozmowa (The Conversation)
- 1974: Wielki Gatsby (The Great Gatsby)
- 1974: Ojciec chrzestny II (The Godfather: part II)
- 1979: Czas apokalipsy (Apocalypse Now)
- 1982: Ten od serca (One from the Heart)
- 1983: Rumble Fish
- 1984: Cotton Club (The Cotton Club)
- 1989: Nowojorskie opowieści (New York Stories)
- 1990: Ojciec chrzestny III (The Godfather: part III)
- 1997: Zaklinacz deszczu (The Rainmaker)
- 2001: Czas apokalipsy: Powrót (Apocalypse Now / Apocalypse Now: Redux)
- 2007: Młodość stulatka (Youth Without Youth)
- 2009: Tetro
- 2011: Twixt
- 2024: Megalopolis
Producent
[edytuj | edytuj kod]- 1961: Tonight for Sure
- 1973: Amerykańskie graffiti (American Graffiti)
- 1980: Sobowtór
- 1983: Hammett
- 1992: Wiatr (Wind)
- 1996: Mroczny Anioł (Dark Angel (TV))
- 1999: Przekleństwa niewinności (The Virgin Suicides)
- 1999: The Florentine
- 2001: Królowa Syjamu (The Legend of Suryiothai)
- 2004: 4400 (The 4400)
- 2004: Kinsey
- 2004: Dobry agent (The Good Shepherd)
- 2007: Młodość stulatka (Youth Without Youth)
- 2009: Tetro
- 2009: W drodze (On the Road)
- 2011: Twixt
Kompozytor
[edytuj | edytuj kod]- 2001: Czas apokalipsy: Powrót (Apocalypse Now / Apocalypse Now: Redux)
Nagrody i nominacje
[edytuj | edytuj kod]Rok | Kategoria | Za | Wynik |
---|---|---|---|
2010 | Nagroda im. Irvinga G. Thalberga | Wygrana[6] | |
1990 | Najlepszy film | Ojciec chrzestny III | Nominacja[6] |
1990 | Najlepsza reżyseria | Ojciec chrzestny III | Nominacja[6] |
1979 | Najlepszy film | Czas apokalipsy | Nominacja[6] |
1979 | Najlepsza reżyseria | Czas apokalipsy | Nominacja[6] |
1979 | Najlepszy scenariusz adaptowany | Czas apokalipsy | Nominacja[6] |
1974 | Najlepszy film | Ojciec chrzestny II | Wygrana[6] |
1974 | Najlepsza reżyseria | Ojciec chrzestny II | Wygrana[6] |
1974 | Najlepszy scenariusz adaptowany | Ojciec chrzestny II | Wygrana[6] |
1974 | Najlepszy film | Rozmowa | Nominacja[6] |
1974 | Najlepszy scenariusz oryginalny | Rozmowa | Nominacja[6] |
1973 | Najlepszy film | Amerykańskie graffiti | Nominacja[6] |
1972 | Najlepszy scenariusz adaptowany | Ojciec chrzestny | Wygrana[6] |
1972 | Najlepsza reżyseria | Ojciec chrzestny | Nominacja[6] |
1970 | Najlepsze materiały do scenariusza i scenariusz oparte na faktach lub na materiałach nigdy wcześniej niepublikowanych | Patton | Wygrana[6] |
Rok | Kategoria | Za | Wynik |
---|---|---|---|
1998 | Najlepszy miniserial lub film telewizyjny | Odyseja | Nominacja[7] |
1991 | Najlepszy reżyser | Ojciec chrzestny III | Nominacja[7] |
1991 | Najlepszy scenariusz | Ojciec chrzestny III | Nominacja[7] |
1985 | Najlepszy reżyser | Cotton Club | Nominacja[7] |
1980 | Najlepszy reżyser | Czas apokalipsy | Wygrana[7] |
1975 | Najlepszy reżyser | Ojciec chrzestny II | Nominacja[7] |
1975 | Najlepszy reżyser | Rozmowa | Nominacja[7] |
1975 | Najlepszy scenariusz | Ojciec chrzestny II | Nominacja[7] |
1975 | Najlepszy scenariusz | Rozmowa | Nominacja[7] |
1973 | Najlepszy reżyser | Ojciec chrzestny | Wygrana[7] |
1973 | Najlepszy scenariusz | Ojciec chrzestny | Wygrana[7] |
Pozostałe
[edytuj | edytuj kod]Rok | Nagroda | Kategoria | Za | Wynik |
---|---|---|---|---|
1980 | Nagroda Brytyjskiej Akademii Filmowej | Najlepsza muzyka | Czas apokalipsy | Nominacja[8] |
Najlepsza reżyseria | Wygrana[8] | |||
Najlepszy film | Nominacja[8] | |||
1975 | Nagroda Brytyjskiej Akademii Filmowej | Najlepsza reżyseria | Rozmowa | Nominacja[8] |
Najlepszy scenariusz | Nominacja[8] | |||
1979 | 32. MFF w Cannes | Nagroda FIPRESCI | Czas apokalipsy | Wygrana |
Złota Palma | Wygrana | |||
1974 | 27. MFF w Cannes | Wyróżnienie Jury Ekumenicznego | Rozmowa | Wygrana |
Złota Palma | Wygrana | |||
1967 | 20. MFF w Cannes | Złota Palma | Jesteś już mężczyzną | Nominacja |
1992 | 49. MFF w Wenecji | Honorowy Złoty Lew za całokształt twórczości | Wygrana | |
1980 | César | Najlepszy film zagraniczny | Czas apokalipsy | Nominacja[9] |
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Oficer Legii Honorowej – Francja, 2007[10]
- Grande Ufficiale Orderu Gwiazdy Włoch – Włochy, 2014[11]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Ford Coppola Awards. AllMovie. [dostęp 2020-11-18]. (ang.).
- ↑ a b c Francis Ford Coppola – What Nationality Ancestry Race. Ethnicity of Celebs. [dostęp 2020-11-18]. (ang.).
- ↑ a b Francis Ford Coppola - Director. Film Reference. [dostęp 2020-11-19]. (ang.).
- ↑ Francis Ford Coppola. MYmovies. [dostęp 2020-11-19]. (wł.).
- ↑ Jason Ankeny: Francis Ford Coppola Biography. AllMovie. [dostęp 2020-11-18]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Search Results – Academy Awards Search | Academy of Motion Picture Arts & Sciences [online], awardsdatabase.oscars.org [dostęp 2018-12-30] .
- ↑ a b c d e f g h i j k Diablo Cody [online], goldenglobes.com [dostęp 2018-12-31] (ang.).
- ↑ a b c d e BAFTA Awards Search | BAFTA Awards [online], awards.bafta.org [dostęp 2019-01-01] .
- ↑ Recherche – Académie des Arts et Techniques du Cinéma [online], academie-cinema.org [dostęp 2019-01-01] [zarchiwizowane z adresu 2019-01-01] .
- ↑ France ranks Coppola 'Officer' in Legion of Honour. abc.net.au, 12 sierpnia 2007. [dostęp 2023-09-04]. (ang.).
- ↑ Grande Ufficiale dell’Ordine della Stella d’Italia (già Stella della solidarietà italiana). quirinale.it, 4 września 2014. [dostęp 2014-11-26]. (wł.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Francis Ford Coppola w bazie IMDb (ang.)
- Francis Ford Coppola w bazie Filmweb
- Francis Ford Coppola w bazie Notable Names Database (ang.)
- ISNI: 000000011480194X
- VIAF: 112744406
- ULAN: 500471297
- LCCN: n80145599
- GND: 118522094
- NDL: 00620525
- LIBRIS: 86lnqmds3vs3w51
- BnF: 12373335m
- SUDOC: 032768214
- SBN: NAPV084205
- NLA: 35088677
- NKC: jn20010525098
- BNE: XX883793
- NTA: 071944486
- BIBSYS: 90348740
- CiNii: DA06825077
- Open Library: OL835402A
- PLWABN: 9810606381005606
- NUKAT: n95005376
- J9U: 987007442535005171
- PTBNP: 1736745
- CANTIC: a10367767
- LNB: 000186885
- NSK: 000574440
- BNC: 000243736
- BLBNB: 000228021
- KRNLK: KAC201203728
- LIH: LNB:BNon;=B9
- PWN: 3887715
- Britannica: biography/Francis-Ford-Coppola
- Treccani: francis-ford-coppola
- Universalis: francis-ford-coppola, coppola-reperes-chronologiques
- БРЭ: 2095413
- NE.se: francis-ford-coppola
- SNL: Francis_Ford_Coppola
- VLE: francis-ford-coppola
- Catalana: 0019704
- DSDE: Francis_Ford_Coppola
- Hrvatska enciklopedija: 12452
- Amerykanie pochodzenia włoskiego
- Amerykańscy kompozytorzy muzyki filmowej
- Amerykańscy producenci filmowi
- Amerykańscy reżyserzy filmowi
- Amerykańscy scenarzyści XX wieku
- Amerykańscy scenarzyści XXI wieku
- Laureaci nagrody BAFTA za najlepszą reżyserię
- Laureaci nagrody im. Irvinga G. Thalberga
- Laureaci Nagrody David di Donatello
- Laureaci Oscara za najlepszą reżyserię
- Laureaci Oscara za najlepszy scenariusz adaptowany
- Laureaci Oscara za najlepszy scenariusz oryginalny
- Laureaci Praemium Imperiale
- Laureaci Złotego Globu za najlepszą reżyserię
- Ludzie urodzeni w Detroit
- Odznaczeni Orderem Gwiazdy Włoch
- Odznaczeni Orderem Zasługi Księstwa Liechtenstein
- Oficerowie Legii Honorowej
- Producenci filmowi nagrodzeni Oscarem za najlepszy film
- Rodzina Coppola
- Urodzeni w 1939