Persicaria
Persicaria – rodzaj roślin z rodziny rdestowatych. Dawniej zaliczane tu rośliny włączane były do rodzaju rdest (Polygonum), jak się okazało dość odlegle spokrewnionego (rodzaje należą do różnych plemion). Współcześnie do rodzaju Persicaria w zależności od ujęcia należy ok. 100[5] do 129[4] gatunków. Występują one niemal na całym świecie[5]. W Polsce rośnie w stanie dzikim 8 gatunków[6].
Rdest ostrogorzki (po lewej) i szczawiolistny po prawej | |||||
Systematyka[1][2] | |||||
Domena | |||||
---|---|---|---|---|---|
Królestwo | |||||
Podkrólestwo | |||||
Nadgromada | |||||
Gromada | |||||
Podgromada | |||||
Nadklasa | |||||
Klasa | |||||
Nadrząd | |||||
Rząd | |||||
Rodzina | |||||
Rodzaj |
Persicaria | ||||
Nazwa systematyczna | |||||
Persicaria (Linnaeus) P. Miller Gard. Dict. Abr. ed. 4. 28 Jan 1754[3] | |||||
Typ nomenklatoryczny | |||||
P. maculosa S. F. Gray | |||||
|
W polskojęzycznych publikacjach należące do tego rodzaju rośliny tradycyjnie określane są jako „rdesty”[6]. Wyjątkowo rodzaj nazywany jest polską nazwą „persikaria”[7], jednak brak źródeł dla odpowiednich nazw gatunkowych.
Rozmieszczenie geograficzne
edytujRodzaj jest kosmopolityczny – występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy, obecny jest także w obszarach okołobiegunowych[4][5].
- Gatunki flory Polski[6]
Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej[6], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej The Plants of the World (jeśli jest inna)[4]
- rdest łagodny, r. wielkokwiatowy Polygonum mite Schrank ≡ Persicaria mitis (Schrank) Holub.
- rdest mniejszy Polygonum minus Huds. ≡ Persicaria minor (Huds.) Opiz
- rdest ostrogorzki, r. wodny, pieprz wodny Polygonum hydropiper L. ≡ Persicaria hydropiper (L.) Delarbre
- rdest plamisty Polygonum persicaria L. ≡ Persicaria maculosa Gray
- rdest szczawiolistny Polygonum lapathifolium L. ≡ Persicaria lapathifolia (L.) Delarbre
- rdest wschodni Polygonum orientale L. ≡ Persicaria orientalis (L.) Spach) – efemerofit
- rdest ziemnowodny Polygonum amphibium L. ≡ Persicaria amphibia (L.) Delarbre
- rdest Bungego Polygonum bungeanum Turcz. ≡ Persicaria bungeana (Turcz.) Nakai – efemerofit
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Rośliny zielne, rzadko drewniejące u nasady, byliny i rośliny jednoroczne, wzniesione lub płożące[8][5].
- Łodygi
- Proste, podnoszące się i płożące, nagie lub owłosione[8][5].
- Liście
- Pojedyncze, skrętoległe, ogonkowe i siedzące. Blaszka liściowa wąska, równowąska do owalnie-jajowatej, całobrzega, zwykle bez gruczołów, czasem też gruczołowato kropkowana. W węzłach trwała (czasem rozpadająca się z wiekiem) gatka błoniasta, rurkowata, na szczycie orzęsiona lub poszarpana[8][5].
- Kwiaty
- Zebrane w kłosowate i główkowate kwiatostany będące istotną cechą wyróżniającą w stosunku do blisko spokrewnionych rodzajów (rodzaj Koenigia ma kwiatostany wierzchotkowe, Rubrivena i Aconogonum – wiechowate, Bistorta – kłosowe, ale tylko szczytowe)[9]. Drobne, obupłciowe, u niektórych gatunków jednopłciowe. Okwiat trwały, 4- lub 5-krotny, biały, zielonkawy lub czerwonawy. Pręciki w liczbie 4 lub 8. Nitkowate szyjki słupka 2 lub 3 zakończone główkowatymi znamionami[8][5].
- Owoce
- Niewielkie, brązowe lub czarne, owalne i trójgraniaste orzeszki[8][5].
Systematyka
edytuj- Pozycja taksonomiczna
Rodzaj z rodziny rdestowatych Polygonaceae, z podrodziny Polygonoideae i plemienia Persicarieae[10][2]. W obrębie plemienia, do którego należą poza tym rodzaje Bistorta, Aconogonon i Koenigia, zajmuje pozycję bazalną[11].
Takson wyodrębniany był dawniej jako sekcja w obrębie rodzaju rdest – Polygonum L. sect. Persicaria (Mill.) Meisn., Monogr. Polyg. 1826[8]. Analizy filogenetyczne wykazały odległe pokrewieństwo rodzajów Polygonum sensu stricto i Persicaria – są sobie bardziej odległe niż kilkanaście innych rodzajów z podrodziny Polygonoideae, w tym m.in. rabarbar, szczaw, gryka, czy rdestowiec[2][11].
- Pozycja rodzaju na tle kladogramu podrodziny Polygonoideae[2][11]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Klasyfikacja wewnątrzrodzajowa
W obrębie rodzaju wyróżnia się różną liczbę sekcji, w różnych ujęciach podnoszonych do rangi odrębnych rodzajów. Do wyodrębnianych w randze równorzędnych taksonów należą rodzaje: Aconogonon, Bistorta, Koenigia i Rubrivena[10][9]. W obrębie rodzaju Persicaria wyróżniane są następujące sekcje[9]:
- sect. Persicara – kwiatostan kłosowy, gatka ucięta. Sekcja obejmuje ok. 60 gatunków spotykanych na całym świecie, ale rozpowszechnionych głównie w strefie umiarkowanej półkuli północnej. Tu należą wszyscy przedstawiciele flory Polski.
- sect. Tovara (bywa wyłączana jako rodzaj Antenoron) – kwiatostan kłosowy, okwiat 4-listkowy, szyjki słupka 2, haczykowate i twardniejące w stanie dojrzałym. Należą tu 3 gatunki występujące we wschodniej części Azji i we wschodniej Ameryce Północnej[12].
- sect. Cephalophilon (bywa wyłączana jako rodzaj Ampelygonum) – kwiatostan główkowaty, gatka ucięta. Sekcja obejmuje ok. 16 gatunków pochodzących z Azji, ale zawlekanych także i dziczejących w Ameryce Północnej, Afryce i Europie[13].
- sect. Echinocaulon (bywa wyłączana jako rodzaj Truellum) – kwiatostan główkowaty, gatka skośna, kolce na łodydze, ogonku liściowym i nerwie głównym. Rośliny wspinające się lub pnącza, rosnące na siedliskach wilgotnych i bagiennych. Sekcja obejmuje 21 gatunków występujących głównie w Azji wschodniej, poza tym we wschodniej części Ameryki Północnej, we wschodniej Australii i południowo-wschodniej Afryce[14][15].
- Wykaz gatunków[4]
- Persicaria acuminata (Kunth) M.Gómez
- Persicaria akakiensis (Cufod.) Soják
- Persicaria × ambigua (Meisn.) B.Bock
- Persicaria amphibia (L.) Delarbre – rdest ziemnowodny
- Persicaria angustifolia (Pall.) Ronse Decr.
- Persicaria arifolia (L.) Haraldson
- Persicaria assamica (Meisn.) Soják
- Persicaria attenuata (R.Br.) Soják
- Persicaria barbata (L.) H.Hara
- Persicaria × bicolor (Borbás) Soják
- Persicaria biconvexa (Hayata) Nemoto
- Persicaria bicornis (Raf.) Nieuwl.
- Persicaria borneensis (Meisn.) Soják
- Persicaria × brauniana (F.W.Schultz) Soják
- Persicaria breviochreata (Makino) Ohki
- Persicaria bungeana (Turcz.) Nakai – rdest Bungego
- Persicaria capitata (Buch.-Ham. ex D.Don) H.Gross
- Persicaria careyi (Olney) Greene
- Persicaria celebica (Danser) Soják
- Persicaria cespitosa (Blume) Nakai
- Persicaria changhuaensis H.W.Zhang & X.F.Jin
- Persicaria chinensis (L.) H.Gross
- Persicaria × condensata (F.W.Schultz) Soják
- Persicaria criopolitana (Hance) Migo
- Persicaria debilis (Meisn.) H.Gross ex W.Lee
- Persicaria decipiens (R.Br.) K.L.Wilson
- Persicaria dichotoma (Blume) Masam.
- Persicaria diospyrifolia (Cham. & Schltdl.) Funez & Hassemer
- Persicaria dissitiflora (Hemsl.) H.Gross ex T.Mori
- Persicaria eciliata M.A.Hassan
- Persicaria elatior (R.Br.) Soják
- Persicaria erectominor (Makino) Nakai
- Persicaria extremiorientalis (Vorosch.) Tzvelev
- Persicaria ferruginea (Wedd.) Soják
- Persicaria × figertii (Beck) Soják
- Persicaria filiformis (Thunb.) Nakai
- Persicaria foliosa (H.Lindb.) Kitag.
- Persicaria galapagensis (Caruel) Galasso
- Persicaria geocarpica Suyama & K.Ueda
- Persicaria glabra (Willd.) M.Gómez
- Persicaria glacialis (Meisn.) H.Hara
- Persicaria glandulopilosa (De Wild.) Soják
- Persicaria glomerata (Dammer) S.Ortiz & Paiva
- Persicaria greuteriana Galasso
- Persicaria hastatosagittata (Makino) Nakai
- Persicaria × hervieri (Beck) Soják
- Persicaria hirsuta (Walter) Small
- Persicaria hispida (Kunth) M.Gómez
- Persicaria huananensis (A.J.Li) B.Li
- Persicaria humilis (Meisn.) H.Hara
- Persicaria × hybrida (Chaub. ex St.-Amans) Soják
- Persicaria hydropiper (L.) Delarbre – rdest ostrogorzki
- Persicaria hydropiperoides (Michx.) Small
- Persicaria hystricula (J.Schust.) Soják
- Persicaria imeretina (Kom.) Soják
- Persicaria × intercedens (Beck) Soják
- Persicaria japonica (Meisn.) Nakai
- Persicaria javanica (Bruyn) Soják
- Persicaria jucunda (Meisn.) Migo
- Persicaria kawagoeana (Makino) Nakai
- Persicaria lanata (Roxb.) Tzvelev
- Persicaria lanigera (R.Br.) Soják
- Persicaria lankeshanensis T.J.Liang & Bo Li
- Persicaria lapathifolia (L.) Delarbre – rdest szczawiolistny
- Persicaria leblebicii (Yıld.) Raus
- Persicaria lii Kitag.
- Persicaria limbata (Meisn.) H.Hara
- Persicaria limicola (Sam.) Yonek. & H.Ohashi
- Persicaria longiflora (Courchet) Borodina
- Persicaria longiseta (Bruijn) Kitag.
- Persicaria maackiana (Regel) Nakai
- Persicaria macrantha (Meisn.) Haraldson
- Persicaria maculosa Gray – rdest plamisty
- Persicaria madagascariensis (Meisn.) S.Ortiz & Paiva
- Persicaria manshuricola Kitag.
- Persicaria meisneriana (Cham. & Schltdl.) M.Gómez
- Persicaria microcephala (D.Don) H.Gross
- Persicaria minor (Huds.) Opiz – rdest mniejszy
- Persicaria mitis (Schrank) Assenov – rdest łagodny
- Persicaria muricata (Meisn.) Nemoto
- Persicaria nakaii (H.Hara) Cubey
- Persicaria nataliae Stepanov
- Persicaria neofiliformis (Nakai) Ohki
- Persicaria nepalensis (Meisn.) H.Gross
- Persicaria nogueirae S.Ortiz & Paiva
- Persicaria obtusifolia (Täckh. & Boulos) Greuter & Burdet
- Persicaria odorata (Lour.) Soják
- Persicaria orientalis (L.) Spach – rdest wschodni
- Persicaria palmata (Dunn) Yonek. & H.Ohashi
- Persicaria paradoxa (H.Lév.) Kantachot
- Persicaria paraguayensis (Wedd.) S.T.Kim & Donoghue
- Persicaria paralimicola (A.J.Li) B.Li
- Persicaria pensylvanica (L.) M.Gómez
- Persicaria perfoliata (L.) H.Gross
- Persicaria peruviana (Meisn.) Soják
- Persicaria pilushanensis (Y.C.Liu & C.H.Ou) C.F.Kuo ex T.C.Hsu & S.W.Chung
- Persicaria pinetorum (Hemsl.) H.Gross
- Persicaria poiretii (Meisn.) K.L.Wilson
- Persicaria posumbu (Buch.-Ham. ex D.Don) H.Gross
- Persicaria praetermissa (Hook.f.) H.Hara
- Persicaria prostrata (R.Br.) Soják
- Persicaria × pseudoincana (Klokov) Doweld
- Persicaria × pseudolapathum (Schur) D.H.Kent
- Persicaria pubescens (Blume) H.Hara
- Persicaria pulchra Soják
- Persicaria punctata (Elliott) Small
- Persicaria puritanorum (Fernald) Soják
- Persicaria robustior (Small) E.P.Bicknell
- Persicaria rotunda (Z.Z.Zhou & Q.Y.Sun) Bo Li
- Persicaria rubricaulis (Cham.) Galasso
- Persicaria runcinata (Buch.-Ham. ex D.Don) H.Gross
- Persicaria sagittata (L.) H.Gross
- Persicaria sagittifolia H.Gross
- Persicaria segetum (Kunth) Small
- Persicaria senegalensis (Meisn.) Soják
- Persicaria senticosa (Meisn.) H.Gross
- Persicaria setacea (Baldwin) Small
- Persicaria setosula (A.Rich.) K.L.Wilson
- Persicaria sinica Migo
- Persicaria sinuata (Royle ex Bab.) H.Gross
- Persicaria snobarii Munshi & Javeid
- Persicaria stagnina (Buch.-Ham. ex Meisn.) M.A.Hassan
- Persicaria stelligera (Cham.) Galasso
- Persicaria strigosa (R.Br.) H.Gross
- Persicaria strindbergii (J.Schust.) Galasso
- Persicaria subsessilis (R.Br.) K.L.Wilson
- Persicaria sylvestris Funez & Hassemer
- Persicaria taitoinsularis (Masam.) Yonek.
- Persicaria taquetii (H.Lév.) Koidz.
- Persicaria thunbergii (Siebold & Zucc.) H.Gross
- Persicaria tinctoria (Aiton) Spach – rdest barwierski
- Persicaria tomentosa (Schrank) E.P.Bicknell
- Persicaria trigonocarpa (Makino) Nakai
- Persicaria umbrosa (Sam.) Galasso
- Persicaria virginiana (L.) Gaertn.
- Persicaria viscofera (Makino) H.Gross
- Persicaria viscosa (Buch.-Ham. ex D.Don) H.Gross ex T.Mori
- Persicaria wellensii (De Wild.) Soják
- Persicaria × wilmsii (Beck) Soják
- Persicaria wugongshanensis Bo Li
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b c d Peter F. Stevens , Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2012-10-19] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2012-10-19]. (ang.).
- ↑ a b c d e Persicaria Mill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-07-30].
- ↑ a b c d e f g h Persicaria. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2012-10-19]. (ang.).
- ↑ a b c d Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 136-137, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 138. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ a b c d e f Persicaria. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2012-10-19]. (ang.).
- ↑ a b c Gabriele Galasso, Enrico Banfi, Fabrizio De Mattia, Fabrizio Grassi, Sergio Sgorbati, Massimo Labra. Molecular phylogeny of Polygonum L. s.l. (Polygonoideae, Polygonaceae), focusing on European taxa: preliminary results and systematic considerations based on rbcL plastidial sequence data. „Atti Soc. it. Sci. nat. Museo civ. Stor. nat. Milano”. 150 (I), s. 113–148, 2009. (ang.).
- ↑ a b Genus Persicaria (L.) Mill.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-07-30].
- ↑ a b c Tanja M. Schuster, James L. Reveal, Michael J. Bayly, Kathleen A. Kron. An updated molecular phylogeny of Polygonoideae (Polygonaceae): Relationships of Oxygonum, Pteroxygonum, and Rumex, and a new circumscription of Koenigia. „Taxon”. 64, 6, s. 1188-1208, 2015. DOI: 10.12705/646.5.
- ↑ Persicaria Miller sect. Tovara. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2012-10-28]. (ang.).
- ↑ Persicaria Miller sect. Cephalophilon. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2012-10-28]. (ang.).
- ↑ Chong-Wook Park. Flavonoid Chemistry of Polygonum Sect. Echinocaulon: A Systematic Survey. „Systematic Botany”. 12, 1, s. 167–179, 1987.
- ↑ Chong-wook Park. Nomenclatural changes in Polygonum section Echinocaulon (Polygonaceae). „Brittonia”. 38, 3, s. 217–219, 1986. DOI: 10.2307/2807341.