Θερμά μέτωπα (από την ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΑ του Λεωνίδα Καραπιπέρη, για τα Ναυτικά Λύκεια, Εκδόσεις Ιδρύματος Ευγενίδου)
Όταν δυο αέριες μάζες, μια θερμή και μια ψυχρή, που βρίσκονται σ’ επαφή κινούνται έτσι, ώστε η θερμή να ακολουθεί την ψυχρή, τότε η τομή της μετωπικής επιφάνειας που τις χωρίζει λέγεται θερμή μετωπική επιφάνεια και η τομή της με το έδαφος θερμό μέτωπο.
Η κλίση της θερμής μετωπικής επιφάνειας με το έδαφος είναι περίπου 1/100 και ο θερμός αέρας ελαφρότερος και γρηγορότερος από τον ψυχρό. Γι’ αυτό ανεβαίνει πάνω απ’ αυτόν κατά μήκος της θερμής μετωπικής επιφάνειας.
Όσο ο θερμός αέρας ανεβαίνει ψύχεται αδιαβατικά, προκαλεί άφθονες συμπυκνώσεις και εκτεταμένο νεφικό σύστημα του οποίου το πλάτος κυμαίνεται από 100 μέχρι 300 miles, ενώ το μήκος του ξεπερνά τα 1000 miles.
Όσον αφορά το ύψος στο οποίο φτάνει, αυτό κυμαίνεται από 2000 μέχρι 6000 μέτρα.
Τα σύννεφα που παρατηρούνται στη θερμή μετωπική επιφάνεια από επάνω προς τα κάτω είναι θύσανοι – σίρους Ci, θυσανοστρώματα – σιροστράτους Cs, υψιστρώματα – αλτοστράτους As, και μελανοστρώματα - νιμποστράτους Ns.
Στην περιοχή που βρίσκονται τα μελανοστρώματα, βρίσκεται και ο τομέας της βροχής, η οποία έχει μέτρια ένταση αλλά, συνήθως μεγάλη διάρκεια.
Τα θερμά μέτωπα μετακινούνται με ταχύτητα που είναι ίση με τα 2/3 της ταχύτητας του ανέμου που πνέει κάθετα προς το μέτωπο.
Επομένως, όταν ένα θερμό μέτωπο κινείται ανατολικά, ένας παρατηρητής που βρίσκεται στον τόπο Α θα δει να περνούν από το ζενίθ του, τα σύννεφα που αναφέραμε. Όταν το σημείο Β φθάσει στο Α, θα αρχίσει βροχή που θα συνεχισθεί μέχρις ότου το σημείο Δ φθάσει στο Α.
Όσο το μέτωπο πλησιάζει προς το Α, η βαρομετρική πίεση θα ελαττώνεται, η ένταση του ανέμου θα αυξάνεται, η θερμοκρασία θα παραμένει σχεδόν σταθερή και η ορατότητα έξω από τον τομέα της βροχής θα είναι καλή.
Όταν το μέτωπο περνά από το Α, η θερμοκρασία μεγαλώνει, ο άνεμος στρέφεται κατά την ανάδρομη φορά στο βόρειο (αντίθετα με τη φορά κίνησης των δεικτών ρολογιού) και κατά την ορθή στο νότιο ημισφαίριο.
Στο πίσω μέρος του θερμού μετώπου η θερμοκρασία του αέρα και η ατμοσφαιρική πίεση μεταβάλλονται ελαφρά, ο άνεμος έχει σταθερή διεύθυνση, ο ουρανός είναι συνήθως νεφελώδης, καμιά φορά παρατηρείται ασθενής βροχή και η ορατότητα είναι μικρή εξαιτίας ομίχλης.
Γιατί χιονίζει και αστράφτει μαζί;
Την Τεταρτη το βράδυ, τα Γιάννενα έζησαν ένα σπάνιο για τα δεδομένα τους καιρικό φαινόμενο: τη χιονόπτωση που συνοδευόταν από αστραπές και ιδιαίτερα έντονες βροντές που συνήθως συνοδεύουν καταιγίδες και όχι χιόνι. Η εξήγηση όμως είναι απλή και είναι… ίδια με εκείνη που προκαλεί τα φαινόμενα και όταν βρέχει.
Σε αυτό όμως πρέπει να προστεθούν οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες που επικρατούσαν χθες, οι οποίες δεν είναι σύνηθες φαινόμενο όταν χιονίζει στην περιοχή των Ιωαννίνων. Ο καθηγητής Μετεωρολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Άρης Μπαρτζώκας εξηγεί:
«Αν η θερμοκρασία είναι πολύ χαμηλή όπως ήταν την Τετάρτη, το χιόνι δεν θα λιώσει για να φτάσει ως βροχή στο έδαφος, όπως γίνεται συνήθως. Είναι το ίδιο φαινόμενο που συμβαίνει στις καλοκαιρινές καταιγίδες για παράδειγμα, απλώς τώρα συμβαίνει με πολύ χαμηλή θερμοκρασία»». Όσο για τα αστραπόβροντα είναι τα… κλασικά: οι ηλεκτρικές εκκενώσεις που εμείς βλέπουμε ως αστραπές και ακούμε ως βροντές, μόνο που τις έχουμε συνηθίσει να συνοδεύουν καταιγίδες και όχι χιονόπτωση . «Είναι σπάνιο για εμάς στα Γιάννενα που δεν έχουμε συνήθως τόσο χαμηλές, όσο οι χθεσινές θερμοκρασίες όταν χιονίζει» συνεχίζει ο καθηγητής.
Thundersnow και λόγω… λίμνης
Το φαινόμενο του thundersnow έχει και μια άλλη παράμετρο: την παρουσία της λίμνης καθώς, στον ορισμό του και τις περιπτώσεις που παρατηρείται, η μια από τις τέσσερις είναι το lake ή ocean effect (φαινόμενο λίμνης ή ωκεανού), που προκαλείται από ψυχρές αέριες μάζες που διέρχονται πάνω από αρκετά ζεστό νερό λιμνών ή ωκεανών. Η παρουσία της λίμνης δηλαδή «βοηθάει» στη δημιουργία των κλιματολογικών συνθηκών που ευνοούν το φαινόμενο, διαμορφώνοντας τη θερμοκρασία.
Ωστόσο, δεν παύει να είναι πολύ σπάνιο το φαινόμενο, ειδικά για την Ελλάδα, καθώς συνήθως συμβαίνει σε περιοχές όπως το Έβερεστ, ο Καναδάς, οι Μεγάλες Λίμνες στα σύνορα με τις ΗΠΑ, η Ιαπωνική Θάλασσα και αλλού.
Παλιότερες μαρτυρίες αναφέρουν ότι κάτι αντίστοιχο γινόταν αντιληπτό και στην περιοχή του Μετσόβου. Τώρα πάντως, τα Γιάννενα μπήκαν λόγω του thunderstorm και στο σχετικό λήμμα της… Βικιπαιδείας, ως το ελληνικό παράδειγμα εμφάνισης του φαινομένου.
