Türk Dili Ve Edebiyatı

The poems written by poets and minstrels reflect the spiritual state of society. Poets, taking on the task of enlightening the public on various issues, draw attention to societal values and problems. Teaching something to the society through their works and aiming to show people what is good and beautiful are common goals among them. When we examine the poems of Âşık Veysel and the work titled Atebetü'l-Hakayık by Edib Ahmed Yüknekî, it can be observed that both poets act with the same purpose in mind. Âşık Veysel advises in his poems that humans should keep on learning until they die and should not fall into the ignorance. Edib Ahmed also advises to pursue knowledge and knowledgeable individuals, while avoiding ignorance and ignorant people. Drawing inspiration from Âşık Veysel's poems and Edib Ahmed Yüknekî's Atebetü'l-Hakayık, this study aims to delve into the importance of knowledge, science, and learning for humanity. In the scope of the research, Âşık Veysel's poems are examined using the poetry book titled Dostlar Beni Hatırlasın, compiled by Ümit Yaşar Oğuzcan. In this article, the perspective of Veysel on education, knowledge, and science is explored by analyzing his poems. Elements related to knowledge in Veysel's poems can be compared with the elements found in Atebetü'l-Hakayık, revealing that both poets touched upon similar points in different centuries and created literary works with similar thoughts. Both poets emphasized the importance of science, knowledge, learning, and education, providing advice to humanity to be close to knowledgeable individuals. They agreed that being knowledgeable would elevate a person's status and position in both worlds. By highlighting the differences between a knowledgeable person and an ignorant person, they explored the benefits of emulating a knowledgeable individual. The introduction section of the study provides brief information about the lives of both poets, followed by a comparative presentation of their views on knowledge and its importance.

‘Orhan Gazi’nin eliyle kurduğu, tarihi Türkiye’nin peşinde olduğunu söyleyen Ahmet Hamdi Tanpınar, bugüne değin, Batılı yönleriyle bazı çalışmalara konu olmuştur. Bahsini ettiği terkibin diğer kanadını meydana getiren Doğululuğu ise henüz, açık biçimde araştırılmış değildir. Tanpınar’ı ve günden güne anlaşılan değerini, derli toplu şekilde tartmak gereklidir. Kendisinin de yaşamı boyunca muzdarip olduğu üzere onu bir kutba sığdırmak, önerdiği sentezi gözden kaçırmak, onu zaten anlamamak olacaktır. Bu hakikat ile Tanpınar üzerindeki Doğu tesirlerinin gösterilmesine ihtiyaç vardır. Doğu ve Doğululuk, Türk topraklarında tasavvuf ile bir yaşama şekli oluşturmuş, İslam’ın kültürle beraber başka başka alanlarda üretim ve varoluşuna zemin hazırlamıştır. Muhyiddin Arabi, bu zeminin en büyük yapıcı ve kurucu isimlerinden biri olarak, çağında ve ilerisinde pek çok felsefeciyi, yazar ve şairi etkilemiştir. Varoluş ve aşk üzerine getirdiği tasavvufi yorumlar, dünyada ve Anadolu’da geniş tesir alanı bulmuştur. Yolu aşka düşen her metin, ister yakından ister uzaktan olsun, Muhyiddin Arabi’den pay almıştır. Bir kanadı Doğulu olan ve aşk konulu romanlar yazmayı seven Tanpınar’ın aşka ve bu aşkın yapıcısı olan ‘kadın’a dair bakış açısını ortaya koymayı deneyeceğimiz bu yazıda, kıyaslama yoluna gidilecektir. Muhyiddin Arabi’nin tasavvuf felsefesinde, Tanpınar’ın ise edebiyatta kadına nasıl baktığını birlikte takip edeceğiz. Aralarındaki benzer bakışın, Doğu-tasavvuf ve Tanpınar ilişkisinde bizi tutarlı bir sonuca götüreceğini düşünmekteyiz. İç içe geçmiş aşk, kadın, metin ve varoluş daireleri birbirlerini açan, genişleten kavramlar olarak, Tanpınar’ı da katman katman keşfetme ve anlama imkânı sunacaktır. Tasavvufi bilginin Tanpınar edebiyatında -roman ve hikayelerinde- kapladığı alanın nispeti, Tanpınar’ın Doğululuğu ile doğru orantılı olacaktır.
Anahtar Kelimeler: Modern Türk edebiyatı, Ahmet Hamdi Tanpınar, Muhyiddin Arabi, Doğu, tasavvuf, varoluş, kadın.


Ahmet Hamdi Tanpinar, who claims to have been following the historical Turkey, the constitution of Orhan Gazi, have been subject to some study regarding his Western aspects. His Eastern aspects, which make up for the other wing of the constitution in question, haven’t been scrutinized yet. Tanpınar and his growing value should be evaluated thoroughly. Limiting him into a single pole; the idea of which he was suffering from and overlooking the synthesis that he offered, eventually gives way to misunderstanding. Moving from this truth, there is an urge to demonstrate the Eastern influences upon Tanpınar. East or being Eastern created a Sufi way of lifestyle in Turkish lands and made ground for Islamic and cultural existence and production in various fields. As one of the founders and conductors of this ground, Muhyiddin Arabi influenced many philosophers, writers and poets of his time and ahead. His Sufi-oriented comments on existence and love had a great impact on Anatolia and the whole world. Every text that hits upon love, directly or indirectly, takes a share from Muhyiddin Arabi.Considering Tanpınar as someone who has an Eastern wing and who enjoys writing love themed novels, in this text, where we will try to demonstrate his perspective of love and ‘woman’ as the creator of love, we will choose the method of comparison. We will have a parallel reading of Muhyiddin Arabi’s philosophy of Sufism and Tanpınar’s view of woman in literature. We expect to see their similar views to take us to a consistent conclusion in respect to the relationship of Eastern-Sufism and Tanpınar.The intertwined circles of woman, love, text and existence as the expanding concepts will help the reader uncover Tanpınar in layers and understand him better.  The covering area of the Sufi knowledge in Tanpınar’s literature – novels and stories – will be directly proportionate to his being Eastern.

Öz Sükût suikastından iade-i itibara doğru son yıllarda haklı bir ilgiye kavuşan Ahmet Hamdi Tanpınar hakkında araştırmacılar artık, daha özgür ve farklı bakışlar getirmektedir. Bu yönelme ve çoğul yorumlar yapıtı da yazarı da okuru da zenginleştirmeye yarar. Tanpınar'ın Batılı dikkatleri, tesirleri ve beslenmeleri zaman zaman araştırılmış ancak Doğu'ya ait olan, kendilik sevgisini arayan, Şark'ta mukim olan Tanpınar üzerine az söz söylenmiştir. O, tıpkı bir pergel gibi iki ayaklıdır ve bizzat önemi bu iki ayağı denklikle taşımasından gelir. Sentezden değil armoniden yana olan Ahmet Hamdi'nin batılı isimlere ve bahislere yaptığı atıflar, her ne kadar değerli ise doğulu isim ve semboller de bir o kadar önemle bahsedilmeyi bekler. Çünkü çok sesli (contrepoint yöntemi) yaşama ve yazma tarzını benimsediğinden, birbirine zıt gibi görünen kavram ve yaşantıları büyük bir uyumla kurmaca içerisinde inandırıcılığa kavuşturur. Bu yazı, Ahmet Hamdi Tanpınar'ın 1944 yılında Ülkü dergisinde tefrika ile basılmış ilk romanı olan Mahur Beste'yi merkeze alarak onun doğu tesirini, mistifiye etmeyi seven anlatımını ve bu aracılıkla romanda tasavvuf kültürü ile kurduğu ilişkisini incelemek amacındadır. Tasavvufun, Mahur Beste'de hangi kök kavramlar çerçevesinde işlendiğini gözle görülür hâle getirmek için karakterler üzerinden bir sınıflama yapılacaktır. Behçet Bey, Sabri Hoca ve Nuri Bey karakterleri romanda tekâmülü seyredilebilen üç isim olarak öne çıkarlar. Muharrir, antagonist karakterlere protagonist karakterler de yaratarak aralarındaki farkı belirgin biçimde göstermeyi tercih eder. Bu üç karakter birbirini tamamlar derecede, aşama aşama aydınlanacak ve açık şekilde değişim göstereceklerdir. Aşağıdan yukarıya doğru melankoli, adım atma ve eşiği geçme sınıfları olarak isim verilebilir bu sıralamaya. Behçet Bey patolojik melankolik tip, Sabri Hoca adım atan ama ileri gidemeyen tip, Nuri Bey ise eşiği geçen ve aşkın olana ulaşan tip şeklinde kategorize edilebilir. Sadece karakterlerin izlenilmesi ile değil kurmacanın tamamına yayılmış bulunan tasavvufi terimlerin ve sembollerin de bu karakter gelişimlerini desteklediği görülecektir. Kültür, kimlik, aidiyet, milliyet, kendilik bilinci, kökler, gelenek, medeniyet, musiki, din, tasavvuf, zaman, rüya gibi sıralanabilecek pek çok kavram ve konunun romanda-genellikle Tanpınar romanlarında-nasıl kristalize edildiğinden bahsedilecektir. Bunun yanı sıra Avrupa'da bir roman çeşidi olan bildungsromanın (oluşum romanı) tanım ve içeriği yapılacaktır. Gelişimi, ilerlemeyi ve değişmeyi gösteren bu roman çeşidinin Avrupa'da dinsel bir sorgulamadan ortaya çıktığı bilgisi ışığında, Mahur Beste örneğiyle gösterdiği benzerlikler aranacaktır. Bildungsroman türünün dinsel kökleri ile Mahur Beste romanının tasavvufi ögelerinin bağlantısı saptanacaktır. Türk tasavvuf geleneğine aşina olduğu kolaylıkla tahmin edilebilecek olan Tanpınar'ın, yine de bu kavrama kendi yorumunu getirdiği görülür. Bazı araştırmacıların mistisizmi bazılarınınsa tasavvufu kullanmayı tercih ettiği literatürde, Mahur Beste romanının açık biçimde tasavvufi bir zeminde yazıldığı görüşüyle bu araştırma geliştirilmiştir.

Türk toplumu, kadim hikâye etme geleneği içerisinde hareketli bir millet oluşunun yansımalarını daima yazıya geçirmiştir. Olumsuzluklar, kayıplar veya savaşlar, edebi verimlere sıklıkla konu olmuştur. Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Halide Edip Adıvar, Kemal Tahir, Ahmet Hamdi Tanpınar, Refik Halid Karay, İlhan Tarus gibi nice edebiyatçının roman ve hikâyelerinde Birinci ve İkinci Dünya Savaşları, Mütareke Dönemi, Kurtuluş Savaşı gibi mücadeleler yerlerini alır. Dikkatleri henüz çok fazla çekmemiş bulunan, aynı zamanda bir sosyolog ve felsefeci olan Hilmi Ziya Ülken, üç adet romanı ile yazar olarak da karşımıza çıkar. Yarım Adam ve Posta Yolu ve Şeytanla Konuşmalar kaleme alabildiği üç romanıdır. Romanın yazılabilmesi için toplumsal dalgalanmaların şart olduğunu söyleyen Ülken’in (Birsel, 1979: 28) Posta Yolu’nda, Mütareke Devri’ni konu alması şaşırtıcı olmaz bu yüzden. Yunanlıların İstanbul’a uzanışının tasviriyle romanın girişinde bir savaş manzarası yaratabilen yazarın, sosyolog kimliği yanında, nasıl bir yazar kimliği taşıdığını ortaya koyabilmek bu yazının amacı olacaktır. Kapsam olarak Posta Yolu adlı roman seçilmişse de ilk romanı olan Yarım Adam ile de gerekli durumlarda kıyaslama yapılacaktır. 
Anahtar Kelimeler: Hilmi Ziya Ülken, sosyolog, Posta Yolu, edebi roman, Mütareke Devri, sosyolog-yazar.

Abstract
Turkish authors like writing their dynamic history in novels such as wars, losts, struggles, battles. These themes are subject of literature all time. Many writers like Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Halide Edip Adıvar, Kemal Tahir, Ahmet Hamdi Tanpınar, Refik Halid Karay, İlhan Tarus review as a narrative First and Second World War, Independence War or small coflicts. There is a point to be remarked that Hilmi Ziya Ülken, who is also sociologist and philosopher, has three novels in Turkish literature. We know him as a writer by Yarım Adam, Posta Yolu and Şeytanla Konuşmalar. Ülken says that social mobility have to actuate the author for narrating and with his thought Posta Yolu comes in sight about term of artmistice. The novel opens scene that Greek army enter to Istanbul and by the way it asks why a sociologist writes a novel about war. The basic aim of this article is showing whether well known philosopher Hilmi Ziya Ülken is also a succesful author in Turkish cultural history. In this article Posta Yolu is chosen to analyse firstly but sometimes it is refered to Yarım Adam.
Key Words: Hilmi Ziya Ülken, sociologist, Posta Yolu, novel, The Term of Artimiste, sociologist-author.

The thesis titled "The Formation of Female Identity of Sevgi Soysal's Works", is an interdisciplinary study investigating the identity construction of female characters in Sevgi Soysal's five works. Soysal's works put female characters in the center of the work are texts that focus on issues and problems related to women. The conflicts of the female characters in her works with the power mechanisms, their denial of social and cultural values; makes it necessary to look at the texts on the pivotal of the concept of identity. For this reason, while examining the female identity in the works, women's studies, gender and identity studies were used. In this direction, it was also investigated whether it is possible to talk about a collective female identity in Soysal's works. In the introduction chapter of the thesis, information is given about the works of Sevgi Soysal and the theoretical background of the study. In the first chapter of the thesis, it was examined how the social environment the female characters in the works lived was constructed. It has been determined that the patriarchal society structure is dominant in the social life in the works and the identity problems of the female characters in the patriarchal society have been analyzed. In the second chapter, the attitudes of the female characters towards the oppression mechanisms of the patriarchal society were examined. It has been determined that the attitudes and behaviors of the women in the works are similar and the effects of this situation on their identity construction have been revealed. In the conclusion part of the thesis, the results about the identity construction of the female characters in the analyzed works are included. In the works, female characters who have similar vii living conditions and have similar experiences are fictionalized; it has been revealed that women's identities are constructed in a similar way.

Türkçede kelimeler arasındaki ilişkiler genellikle eklerle sağlanır. Cümledeki diğer kelimelerle ilişkiyi sağlayan bu eklerin kimi kendisinden sonra gelen bir kelimeyle; kimi de kendisinden önceki bir kelimeyle münasebet kurar. İlgi eki (genitive suffix), eklendiği kelimeyi kendisinden sonra gelen bir kelimeye; iyelik ekleri (possessive suffix) ise eklendikleri kelimeleri kendilerinden önceki kelimeye bağlar.-DIK ve-(y)AcAk ekleri fiillere eklenen, üzerlerine de iyelik eki alabilen sıfat-fiil ekleridir.-DIK veya-(y)AcAK üzerine gelen iyelik ekleri, eklendikleri fiilin öznesiyle ilişki kurarlar. Cümlede kendilerinden önce yer alan bu öznelerde ilgi eki bazen kullanılır, bazen kullanılmaz: Gizem+in giy-diğ+i elbiseyi çok beğendim. / Gizem, giy-diğ+i elbiseyi kendisi dikmiş. Bu makalede, iyelik eki taşıyan-DIK veya-(y)AcAK ekiyle oluşturulmuş fiilimsilerin öznelerinin ilgi eki ile kullanıldıkları ve kullanılmadıkları durumlar tespit edilmeye çalışılmıştır.

Bir cümlede hangi ögelerin bulunabileceği veya bulunamayacağı yüklemin özellikleriyle ilgilidir. Bir cümlede fiil geçişsizse veya yüklem isimse, nesnenin kullanılamayacağı bilinmektedir. Cümlenin yükleminin "deyimleşmiş birleşik fiil" olması da cümlenin bazı ögeleri alıp alamamasını etkiler. Geçişli fiillerle kurulmuş "deyimleşmiş birleşik fiiller", içlerinde "nesne" bulundururlarsa bunların yüklem olarak kullanıldıkları cümlelerde ayrıca bir nesne bulunamaz. Bu makalede, hangi şartlarda cümlenin ayrıca bir nesnesinin bulanamayacağı üzerinde durulmuştur.

Dildeki bir biçimbirim, diğer yardımcı sözcük veya biçimbirimlerle birleşip her bir biçimbirime ait farklı özellikleri bir araya toplayarak bir başka işlev kazanabilir. Biçimbirimler basit çekimde kullanılırken farklı, birleşik yapılar içinde kullanılırken farklı anlamlar taşıyabilir. Örneğin {-(y)AcAk} eki "Gireceğim sınav çok önemli." cümlesinde gelecek zaman ifade ederken, "Bana geleceğine otele gitseydin." cümlesindeki bağlamda geçmiş zaman ifade eder. Benzer özellikler diğer Türk yazı dillerinde de görülür. Örneğin, Karay Türkçesinde basit çekimde kullanılan {-GAy} eki istek bildirirken, birleşik çekimde kullanılan {-GAy} ise Türkiye Türkçesine gelecek zaman eki {-(y)AcAk} ile aktarılabilecek şekilde kullanılır. Bizim burada inceleyeceğimiz yapı ihtimal / tahmin bildiren {F-mIş/-(I)yor olabil-} yapısının isimleştirileceği veya sıfatlaştırılacağı durumlardır. Araştırma sorumuz ise "gel-miş olabileceği", "gel-iyor olabileceği" yapısındaki {-(y)AcAk} ekinin işlevi veya birleşik yapıya kattığı anlam değerinin ne olduğudur. Bu amaca yönelik olarak önce bu birleşik yapıdaki her parça ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Daha sonra bu yapının içinde {-(y)AcAk} ekinin ne tür bir işlev yüklendiği veya ne anlam taşıdığı yorumlanmıştır.

Tarihte 7-11. yüzyıllar arasında Karadeniz, Kafkas Dağları ve İdil Nehri civarında yaşamış Hazar devletinin içindeki halklardan biri olan, günümüzde de Hazar devletinin bakiyesi kabul edilen Karaylar, Museviliğin Karai mezhebini kabul etmiş, Türk dilinin Kıpçak lehçelerinden birini konuşan bir Türk halkıdır. Bugün daha çok Litvanya'nın Vilnius, Troki (Trakay) ve Panevez; Polonya'nın Varşova; Ukrayna'nın Lutsk ve Haliç; Kırım'ın Simferepol şehirlerinde ve İstanbul'da yaşamaktadırlar. Karaylar arasında kendi ana dilini bilen ve konuşan sayısı çok azdır. Kendi ülkeleri, özerk bölgeleri ve resmî dilleri olmayan Karayların dilleri, dolayısıyla da kendileri bugün yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Günümüzde Türk Karayların yoğunlukta yaşadıkları yerler Litvanya, Polonya, Kırım ve İstanbul'dur. Karayca aslen Kırım bölgesinde şekillenmiş olmakla birlikte, farklı 3 bölgede nispeten farklılaşmış 3 ağza ayrılmıştır. Türk dilinde yaklaşma işlevi, yardımcı fiilli yapıların yanı sıra, bazı cümle tipleriyle de oluşturulabilir. Türkiye Türkçesinde hem ,F1-zarffiil eki F2-}kuruluşundaki-(y)Ayaz-yapısı; hem de ‚ ... az kalsın / az daha / neredeyse‛ sözlerinden sonra {F-(I)yordu/-(y)AcAktI} yapısındaki çekimli fiillerle birlikte bir fiilin yapılmadığını, yapılmasına çok yaklaşıldığını ifade eder: Bacağı kırılayazdı. Az kalsın düşüyordum. Az kalsın düşecektim. vb. Bu çalışmada yalnızca ,F1-zarf-fiil eki F2-} kuruluşundaki yaklaşma fiili değerlendirilmiştir. Diğer yaşayan bazı Türk yazı dillerinin gramerlerinde bu işlevi taşıyan yapılar zarf-fiiller veya yardımcı fiiller bölümlerinde gösterilmiştir. Bu işlevde genellikle yaz-fiilinin ilgili yazı dillerindeki şekilleri kullanılmaktadır.