TEORYANG

PAMPANITIKAN

G. Merland Alvarez Mabait

Philippine Science High School-Main Campus

T
E
O
R
Y
A

pormulasyon ng
palilinawing mga simulain
ng mga tiyak na kaisipan
upang makalikha ng
malinaw at sistematikong
paraan ng paglalarawan o
pagpapaliwanag ukol dito.

TEORYANG PAMPANITIKAN
Isang sistema ng mga kaisipan
at kahalagahan ng pag-aaral
na naglalarawan sa tungkulin
ng panitikan, kabilang ang
layunin ng may-akda sa
pagsulat at layunin ng
tekstong panitikan na ating
binabasa.

MGA
PAGDULOG
-saan ito nagmula?
-ano ang layunin nito?
-ano ang mga halimbawa?
-ano ang mga katangian?
-mahalaga bang pag-aralan ito?

BAYOGRAPIKA
L
Ang layunin ng panitikan ay ipamalas ang
karanasan o kasagsagan sa buhay ng mayakda. Ipinahihiwatig sa mga akdang
bayograpikal ang mga bahagi sa buhay ng
may-akda na siya niyang pinakamasaya,
pinakamahirap, pinakamalungkot at lahat
ng mga pinaka na inaasahang
magsilbing katuwang ng mambabasa sa
kanyang karanasan sa mundo.

Kondisyon Kaakibat ng Teoryang

Bayograpikal:
1.

2.

Ang tanging tugon ng pagsusuri ay akda

mismo na siyang binabasa at sinusuri kung
kayat kailanman ay hindi ito ipinapalit sa
buhay ng makata o manunulat.
Ang kahinaan at kapintasan ng may-akda
sa kanyang akda ay hindi dapat maging
kapasyahan ng sinumang bumabasa ng
akda.

Mga Halimbawa:

Si Boy Nicolas ni Pedro L. Ricarte

Utos ng Hari ni Jun Cruz Reyes
Reseta at Letra: Sa Daigdig ng Isang
Doktor-Manunulat ni Dr. Luis Gatmaitan
Florante at Laura: Kay Selya ni Francisco
Balagtas
Mga Gunita ni Matute
Sa mga Kuko ng Liwanag ni Edgardo
Reyes

HISTORIKAL
-Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang
karanasan ng isang lipi ng tao na siyang
masasalamin sa kasaysayan at bahagi ng
kanyang pagkahubog. Nais din nitong
ipakita na ang kasaysayan ay bahagi ng
buhay ng tao at ng mundo.

HISTOR
IKAL
-Kumikilala sa gampanin ng isang
institusyon, may malaking papel na
ginagampanan ang institusyon sa
pagbubukas ng daan sa uri ng panitikang
dapat sulatin ng may-akda.
-ang wika at panitikan ay hindi maaaring
paghiwalayin.

Panuntunan sa paggamit
ng Teoryang Historikal:
ang akdang susuriin ay dapat na
maging epekto ng kasaysayan na
maipaliliwanag sa pamamagitan ng
pagbabalik-alaala sa panahong
kinasangkutan ng pag-aaral.

Mga Halimbawa:

Noli Me Tangere at El Filibusterismo ni

Dr. Jose P. Rizal
Ang Tatlong Panahon ng Tulang Tagalog
ni Julian Cruz Balmaceda
Ang Pagkaunlad ng Nobelang Tagalog ni
Inigo Ed Regalado

KLASISMO

Grecia bago
isinilang si Kristo.

-Ang layunin ng panitikan ay maglahad ng

mga pangyayaring payak, ukol sa
pagkakaiba ng estado sa buhay ng
dalawang nag-iibigan, karaniwan ang
daloy ng mga pangyayari, matipid at
piling-pili sa paggamit ng mga salita at
laging nagtatapos nang may kaayusan.

KLASISM
O
Nakasentro sa mga dulang itinatanghal
Komedya at Trahedya; bilang dalawang
pinakatanyag na uri ng dula.
Gintong Panahon (80 B.C) nakilala ang
panulaan bilang pinakamahalagang genre
sa pagsulat at pagsusuri
(epiko, satiriko, tulang liriko at pastoral)

KLASIS
MO
Panahon ng Pilak
Paglaganap ng prosa at bagong komedya.
Talambuhay, liham-gramatika, pamumuna
at panunuring pampanitikan.
Paniniwala: kahit ang diwa ng tao ay
nakabatay sa bagay, ang pisikal na bagay
at espiritu ay dapat isabuhay at dakilain.

KLASIS
MO
Pinapahalagahan ng mga klasista ang
pagsasabuhay ng isang dakilang kaisipan
sa isang dakilang katawan.
Pananaw: sa itaas matatagpuan ang
kapangyarihan at ito ang lundayan ng
klasismo.
Matipid sa paggamit ng wika ang mga
klasista hindi angkop ang paggamit ng
mga salitang balbal. Hindi rin angkop ang
labis na emosyon.

KLASIS
MO
Katangian ng Akdang Klasiko
Pagkamalinaw
Pagkamarangal
Pagkapayak
Pagkamatimpi
Pagkaobhetibo
Pagkakasunud-sunod
Pagkakaroon ng hangganan

Halimbawa:

Florante at Laura ni Francisco Balagtas

HUMANISMO

Renacimiento o
Muling Pagsilang
sa Italya

Ang layunin ng panitikan ay ipakita na ang

tao ang sentro ng mundo; ay binibigyangtuon ang kalakasan at mabubuting
katangian ng tao gaya ng talino, talento
atbp.

HUMANI
SMO
Pokus ng teoryang ito ay ang itinuturing
na sibilisado ang mga taong nakatuntong
ng pag-aaral na kumikilala sa kultura.
Humanismo ang humuhubog at
lumilinang sa tao
Tao bilang sukatan ng lahat ng bagay
kung kayat mahalagang maipagkaloob sa
kanya ang kalayaan sa pagpapahayag ng
saloobin at kalayaan sa pagpapasya.

HUMANI
SMO

Nakasulat ang panitikan ng mga humanista

sa wikang angkop sa akdang susulatin.
(magkakaugnay at nagkakaisang balangkas,
may buong kaisipan, nakaaliw at
pagpapahalaga sa katotohanan)

ROMANTISISM
O

Europa
(ikalawang hati ng
ikalabinwalong
dantaon)

Ang layunin ng teoryang ito ay ipamalas

ang ibat ibang paraan ng tao o
sumasagisag sa tao sa pag-aalay ng
kanyang pag-ibig sa kapwa, bansa at
mundong kinalakhan. Ipinakikita rin sa
akda na gagawin at gagawin ng isang
nilalang ang lahat upang maipaalam
lamang ang kanyang pag-ibig sa tao o
bayang napupusuan.

ROMANTIS
ISMO
DALAWANG URI:
1. Romantisimong Tradisyunal
nagpapahalaga sa halagang pantao.
2. Romantisismong Rebolusyonaryo
pagkamakasariling karakter ng isang
tauhan.
. ROMANTIKO tawag sa pamaraan ng
pagsulat ng mga akdang pampanitikan sa
Panahon ng Romantisismo.

ROMANTIS
ISMO
naniniwala ang mga romantiko sa
lipunang makatao, demokratiko at patuloy
sa pag-unlad.
Inspirasyon + Imahinasyon = natatanging
instrumento ng mga romantiko para
matuklasan ang nakakubling katotohanan/
bumubuo sa pagiging totoo, maganda.
Kapangyarihang rebolusyonaryo at
damdamin.
Pagpapahalaga sa kalikasang personal,
kahalagahang kombensyunal, katotohanan,
kabutihan at kagandahan.

Makatang Romantiko:

Maikling Kwento at
Panulaang Pilipino
Nobela
Jose Corazon de Jesus
Macario Pineda
Lope K. Santos
Jose Esperanza
Ildefonso Santiago
Faustino Galauran
Florentino Collantes
Inigo Ed Regalado
Teodoro Gener

REALISMO

Rebolusyong
Industriya:
Ika-19 na siglo

Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang

mga karanasan at nasaksihan ng may-akda
sa kanyang lipunan. Samakatuwid, ang
panitikan ay hango sa totoong buhay
ngunit hindi tuwirang totoo sapagkat
isinaalang-alang ng may-akda ang
kasiningan at pagkaepektibo ng kanyang
sinulat.

REALISMO
Mahalaga ang katotohanan kaysa
kagandahan.
Ayon sa mga realista, ang sinumang tao,
anumang bagay at lipunan, ay dapat
maging makatotohanan ang isasagawang
paglalarawan o paglalahad.
PAKSA: Kahirapan, kamangmangan,
karahasan, krimen, bisyo, katiwalian,
kawalan ng katarungan, prostitusyon, atb.

Mga Halimbawa:

Noli Me Tangere at El Filibusterismo ni

Dr. Jose P. Rizal
Banaag at Sikat ni Lope K. Santos
Santanas sa Lupa ni Celso Carunungan
Laro sa Baga ni Edgar Reyes
Ito Pala ang Inyo ni Federico Sebastian
(dula)
May Isang Sundalo at Nana ni Rene
Villanueva (dula)

PORMALISTIK
O
Ang layunin ng panitikan ay iparating sa
mambabasa ang nais niyang ipaabot gamit
ang kanyang tuwirang panitikan.
Samakatuwid, kung ano ang sinasabi ng
may-akda sa kanyang panitikan ang siyang
nais niyang ipaabot sa mambabasa
walang labis at walang kulang. Walang
simbolismo at hindi humihingi ng higit na
malalimang pagsusurit pang-unawa.

PORMALIS
TIKO
tanging pisikal na katangian ng akda ang
pinakabuod ng pagdulog na ito.
Tunguhin ng teoryang ito ay matukoy ang
nilalaman, kaanyuan o kayarian at paraan
ng pagkakasulat ng akda.
Kailangang masuri sa akda ang tema o
paksa ng akda, ang sensibilidad at paguugnayan ng mga salita, istruktura ng
wika, metapora, imahen, at iba pang
elemento ng akda.

SIKOANALITIKO

Bago ipanganak
si Kristo

-tanging ang ekonomiya lamang ang motibo

ng lipunan.
nasa paghahanapbuhay ang tugon upang
lasapin ang sarap ng buhay.
-nagkakaroon lamang ng maturidad ang
isang tao bunga ng kanyang kamalayan sa
kahirapan.

EKSISTENSYA
LISMO

Huling bahagi ng
ikalawang
dekada ng
nakaraang
dantaon

Ang layunin ng panitikan ay ipakita na may

kalayaan ang tao na pumili o magdesisyon
para sa kanyang sarili na siyang
pinakasentro ng kanyang pananatili sa
mundo (human existence).

EKSISTENSY
ALISMO

ang teoryang eksistensyalismo ay walang

simulain.
Maihahalintulad ito sa dalawang teorya:
romantisismo dahil mahilig sa paghanap
ng tunay na paraan ng pagpapahayag o
ekspresyon; modernismo dahil nagpipilit
itong magwasak ng kasaysayan.

Halimbawa:

Ako ang Daigdig ni Alejandro G.

Abadilla
Aanhin Nino Yan? Panitikang Thai Salin
ni Lualhati Bautista

ISTRUKTURALI
SMO

Unang dekada
ng ika-20
dantaon

-Wika ang mahalaga dahil bukod sa

hinuhubog nito ang kamalayang
panlipunan ipinalalagay ng maraming
teorista na napakahalaga ng diskurso sa
paghubog ng kamalayang panlipunan.
-di-makatao

DEKONSTRUK
SYON

Dekada 60:
ipinakilala ni
Jacques Derrida

Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang ibat

ibang aspekto na bumubuo sa tao at
mundo. Pinaniniwalaan kasi ng ilang mga
pilosopo at manunulat na walang iisang
pananaw ang nag-udyok sa may-akda na
sumulat kundi ang pinaghalu-halong
pananaw na ang nais iparating ay ang
kabuuan ng pagtao at mundo.

DEKONSTRU
KSYON

Batay sa ideyang walang permanenteng

kahulugan ang teksto dahil ang wika ay di
matatag at nagbabago.
Higit na mahalaga ang mambabasa kaysa
sa may-akda sa pagtiyak ng kahulugan ng
teksto.
Layunin ng pag-aanalisa ang paglalantad
sa mga magkakaslungat na kahulugan o
implikasyon ng teksto at ng mga salita at
pangungusap.

Halimbawa:

Tata Selo ni Rogelio Sicat

Kay Estella Zeehandelaar salin ni Ruth
Elynia S. Mabanglo

FEMINISMO
Ang layunin ng panitikan ay magpakilala ng
mga kalakasan at kakayahang pambabae
at iangat ang pagtingin ng lipunan sa mga
kababaihan. Madaling matukoy kung ang
isang panitikan ay feminismo sapagkat
babae o sagisag babae ang pangunahing
tauhan ay ipimayagpag ang mabubuti at
magagandang katangian ng tauhan.

FEMINI
SMO
Apat na Panahon ng Feminismo
1) Mga aklat nina Kate Millen, Germaine
Greer, at Eva Figes.
2) Pagkakalathala ng mga aklat nina
Showalter, Gilbert at Gubar
3) Ang tuwirang pakikipag-ugnayan ng
feminismo sa post-istrukturalismo
4) Ang feminismong may kaugnayan sa postmodernismo

FEMINIS
MO
ang mga babae ng panitikan ay
inilarawan ng ilang manunulat bilang
mahina, marupok, tanga, sunud-sunuran,
maramdamin, emosyonal, pantahanan at
masama.
Ito ang sistemang pangkababaihan bilang
mga indibidwal na di-kapantay ng
kalalakihan.

Mga Halimbawa:

Sa ngalan ng Ina, ng Anak ng Diwatat

Paraluman ni Lilia Quindoza Santiago
(tula)
Sandaang Damit ni Fanny Garcia
(maikling kwento)
Sumpa ni Rowena Festin (tula)
Paano Tumutula ang Isang Ina ni Ligaya
G. Tiamson-Rubin (tula)

Gawai
n:
Isulat/Ilagay sa Short bond paper/makulay na papel at
ipapasa sa susunod na pagkikita.

Mag-isip/gumawa ng sariling
Teorya/Pagdulog na maaaring
magamit sa pagsusuri ng isang
akda. Ibatay ito sa sariling paguugali, gawi, kilos, kinalakihang
tradisyon.

RUBRIKS
Pangalan
3
Pagpapaliwanag 5
Presentasyon
2
Kabuuan: 10 /1.00