9

Araling Panlipunan
Unang Markahan – Modyul 3:
Iba’t Ibang Sistemang
Pang-ekonomiya

CO_Q1_AP9_ Module3
Araling Panlipunan – Ikasiyam na Baitang
Alternative Delivery Mode
Unang Markahan – Modyul 3: Iba’t Ibang Sistemang Pang-ekonomiya
Unang Edisyon, 2020

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng
karapatang-sipi sa anumang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayunpaman, kailangan
muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito
ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay
ang pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand name,
tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito ay
nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang
makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at
mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anumang gamit maliban sa modyul na ito ay
kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.

Walang anumang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa anumang
paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Sarah Jean J. Solon, Jiezle Rose S. Pontimayor, Joannie T. Duarte
Editor: Mohamar D. Rindo, Katherine S. Suarin, Nelson S. Lasagas
Tagasuri: Alma L. Carbonilla, Maria Angelica C. Epanto
Tagaguhit: Janet L. Jumuad, Kimberly Cler G. Suarez
Tagalapat: Manelyn D. Aballe, Juvey R. Mustapha
Tagapamahala:
Isabelita M. Borres
Eugenio B. Penales
Sonia D. Gonzales
Juliet A. Magallanes
Florencio R. Caballero
Alma D. Belarmino

Inilimbag sa Pilipinas ng ________________________

Department of Education – Region IX

Office Address: Regional Center, Balintawak, Pagadian City
E-mail Address: [email protected]
 9

Araling Panlipunan
Unang Markahan – Modyul 3:
Iba’t Ibang Sistemang
Pang-ekonomiya
Sarah Jean J. Solon, et. al.

i
Paunang Salita

Ang Self-Learning Module o SLM na ito ay maingat na inihanda para sa ating mag-
aaral sa kanilang pag-aaral sa tahanan. Binubuo ito ng iba’t ibang bahagi na
gagabay sa kanila upang maunawaan ang bawat aralin at malinang ang mga
kasanayang itinakda ng kurikulum.

Ang modyul na ito ay may inilaang Gabay sa Guro/Tagapagdaloy na naglalaman ng

mga paalala, pantulong o estratehiyang magagamit ng mga magulang o kung
sinumang gagabay at tutulong sa pag -aaral ng mga mag-aaral sa kani-kanilang
tahanan.

Ito ay may kalakip na paunang pagsusulit upang masukat ang nalalaman ng mag-
aaral na may kinalaman sa ihihandang aralin. Ito ang magsasabi kung kailangan
niya ng ibayong tulong mula sa tagapagdaloy o sa guro. Mayroon ding pagsusulit sa
bawat pagtatapos ng aralin upang masukat naman ang natutuhan. May susi ng
pagwawasto upang makita kung tama o mali ang mga sagot sa bawat gawain at
pagsusulit. Inaasahan namin na magiging matapat ang bawat isa sa paggamit nito.

Pinapaalalahanan din ang mga mag-aaral na ingatan ang SLM na ito upang magamit
pa ng ibang mangangailangan. Huwag susulatan o mamarkahan ang anumang
bahagi ng modyul. Gumamit lamang ng hiwalay na papel sa pagsagot sa mga
pagsasanay.

Hinihikayat ang mga mag-aaral na makipag-ugnayan agad sa kanilang guro kung

sila ay makararanas ng suliranin sa pag-unawa sa mga aralin at paggamit ng SLM
na ito.

Sa pamamagitan ng modyul na ito at sa tulong ng ating mga tagapagdaloy, umaasa

kami na matututo ang ating mag-aaral kahit wala sila sa paaralan.

ii
 Alamin

Pamantayang Pangnilalaman Pamantayan sa Pagganap

Naipamalas ng mag-aaral ang pag- Naisasabuhay ang pag-unawa sa mga

unawa sa mga pangunahing konsepto pangunahing konsepto ng Ekonomiks
ng Ekonomiks bilang batayan ng bilang batayan ng matalino at maunlad
matalino at maunlad na pang-araw- na pang-araw-araw na pamumuhay.
araw na pamumuhay.

Mga Nilalaman (Paksa/Aralin)

1. Iba’t Ibang Sistemang Pang-ekonomiya

Pamantayan sa Pagkatuto
Pagkatapos mapag-aralan ang modyul na ito, ang mag-aaral ay inaasahang:
1. Nasusuri ang iba’t ibang sistemang pang ekonomiya.
MELC Week 4: Nasusuri ang iba’t-ibang sistemang pang-ekonomiya

Sa nakaraang aralin, natataya at napahahalagahan ang kahalagahan ng

ekonomiks sa pang-araw-araw na pamumuhay ng bawat pamilya at ng lipunan.

Natutunan ang tungkol sa mahalagang ideya o konsepto tungkol sa

ekonomiks. Ang ekonomiks ay isang sangay ng Agham Panglipunan na nag-aaral
kung paano tutugunan ang tila walang katapusang pangangailangan at
kagustuhan ng tao gamit ang limitadong pinagkukunang-yaman at ang
kahalagahan nito sa pang-araw-araw na pamumuhay ng bawat pamilya at ng
lipunan.
Sa bahaging ito, inaasahang magabayan ang mag-aaral tungkol sa iba’t
ibang sistemang pang- ekonomiya upang maisaayos ang paraan ng produksiyon,
pagmamay-ari at paglinang ng pinagkukunang yaman at pamamahala ng gawaing
pang-ekonomiko upang makaagapay ang lipunan sa mga suliranin ng kakapusan
at kung paano episyenteng magagamit ang mga pinagkukunang yaman.

magag

1
 Subukin

Panimulang Gawain: Pagtataya

Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang bawat pangungusap at piliin ang

tamang titik na tumutukoy sa tumpak na kasagutan. Isulat sa sagutang
papel ang mga sagot.

1. Sa Market Economy, ito ang nagtatakda kung gaano karami ang bibilhin ng
mga mamimili at kung gaano rin karami ang malilikhang produkto at serbisyo
ng mga prodyuser.
A. likas-yaman
B. pamahalaan
C. presyo
D. prodyuser

2. Ang sistemang pang-ekonomikong ito ay sumasagot sa unang katanungang

pang-ekonomiko batay sa puwersa ng pamilihan.
A. Traditional Economy
B. Market Economy
C. Command Economy
D. Mixed Economy

3. Sa Command economy, ang ekonomiya ay nasa ilalim ng komprehensibong

kontrol at regulasyon ng:
A. konsyumer
B. pamahalaan
C. pamilihan
D. prodyuser

4. Bakit kailangang isaalang-alang ang paggamit at paglinang ng lahat ng

pinagkukunang- yaman ng bansa?
A. Upang makamit ng tao ang pinakamataas na antas ng kasiyahan at
kapakinabangan mula rito.
B. Upang mas lumaki ang kita ng ekonomiya ng ating bansa at ng
mamamayan nito.
C. Mas mapalawig ang yamang-likas ng isang bansa na kagaya ng ating
bansa.
D. Nararapat itong bigyang pansin dahil sa katotohanang may
kakapusan na umiiral.

2
5. Alin sa sumusunod ang mithiin ng bawat sistemang pang-ekonomiya?
A. Mas mapalawig ang kitang pang-ekonomiya ng ating bansa.
B. Makamit ang pinakamataas na kasiyahan at kapakinabangan mula
rito.
C. Makaagapay ang lipunan sa mga suliranin at kung paano episyenteng
magagamit ang pinagkukunang-yaman ng bansa.
D. Matugunan ang walang katapusang pangangailangan at kagustuhan
ng tao.

6. Sa iba’t ibang sistemang pang-ekonomiya na umiiral sa mundo, anong

katangian na nakapagbubukod-tangi sa sistemang mixed economy na siyang
dahilan upang ito ang ginagamit ng mas nakararaming bansa?
A. Ang pagkontrol ay alinsunod sa komprehensibong kontrol at
regulasyon ng pamahalaan.
B. Ang anumang produkto na kanilang nalilikha ay ipamamahagi ayon sa
kanilang pangangailangan at kung sino ang dapat gumamit.
C. Nagpapahintulot sa pribadong pagmamay-ari ng kapital, pakikipag-
ugnayan sa pamamagitan ng presyo at pangangasiwa ng gawain.
D. Hinahayaan dito ang malayang pagkilos ng pamilihan subalit maaaring
manghimasok o makialam ang pamahalaan sa mga usaping nauukol
sa pangangalaga ng kalikasan, katarungang panlipunan, at
pagmamay-ari ng estado.

7. Alin sa sumusunod ang may pinakawastong interpretasyon sa kasabihang,

“There isn’t enough to go around,” ni John Watson Howe?
A. May limitasyon ang mga pinagkukunang-yaman kaya’t hindi ito
sasapat sa pangangailangan ng tao.
B. Ang walang pakundangan na paggamit ng pinagkukunang-yaman ay
hahantong sa kakapusan.
C. Walang hanggan ang pangangailangan ng tao gayundin ang mga
pinagkukunang-yaman.
D. May hangganan ang halos lahat ng pinagkukunang-yaman sa buong
daigdig.
8. Papaano mo gagampanan ang iyong tungkulin bilang kasapi ng pangkat kung
ikaw ay kabilang sa Market economy?
A. Wala, sapagkat ang katungkulan ko sa ekonomiya nagmumula sa
pamahalaan batay sa plano.
B. Malaya akong makakakilos ayon sa sariling kagustuhan o interes nang
hindi pinakikialaman ng pamahalaan.
C. Tulong-tulong sa pagsasagawa ng mga gawain at sa pakikinabang sa
pinagkukunang yaman.
D. Malaya ang mamamayan subalit ang pamahalaan ay may kontrol pa
rin sa ilang mga gawain.

3
9. Ang sistemang pang-ekonomiko ay sumasagot sa apat na pangunahing pang-
ekonomikong katanungan. Alin sa sumusunod ang sumasagot sa
katanungang: “Ano-anong produkto at serbisyo ang gagawin?”
A. puwersa ng pamilihan
B. utos ng pamahalaan
C. tradisyon, kultura at paniniwala
D. sa puwersa ng pamahalan
10. Piliin sa mga sumusunod ang tamang paraan ng pagpapasiya ng market
economy:
A. Ito ay nakabatay sa tradisyon, kultura at paniniwala
B. Ang pamahalaan ang may ganap na kapangyarihan upang makamit
ang mga layuning pang-ekonomiya.
C. Hinahayaan ang pamilihan na manghimasok ang pamahalaan sa
pagdedesisyon.
D. Ito ay alinsunod sa pansariling interes ng nagtitinda at mamimili.

4
 Aralin Iba’t ibang Sistemang
3 Pang-Ekonomiya

Balikan Natin!

Gawain 1: Ibigay Muna!

Panuto: Kompletuhin ang konsepto o ideya na nasa ibaba sa pamamagitan ng
pagsulat o pagbigay ng sariling pagkaunawa sa ito. Gawin sa sagutang
papel.

Para sa akin ang ekonomiks ay_____________________________________________

__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
____________________________________________________________.

Ang kaibahan ng pangangailangan at kagustuhan ay ______________________

__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
____________________________________________________________.

Kailangang gumawa ng tamang desisyon sa pagpili ng dapat bilhin o gawin,

ang aking pamantayan ay ________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
____________________________________________________________.

5
 Tuklasin

Gawain 2: Sistema Ikamo?

Panuto: Piliin sa hanay ng mga salita ang angkop na konsepto sa bawat
larawan. Isulat sa sagutang papel ang kasagutan.

Tradisyonal na Ekonomiya Mixed Economy

Command Economy Market Economy

Pamprosesong Tanong:

1. Ano ang iyong naging batayan sa pagpili ng sagot?

2. Sa iyong palagay, ano ang ibig sabihin ng sistemang pang-ekonomiya?

Suriin

Sa parteng ito ng modyul ay iyong lilinangin ang mga kaisipan/

kaalamang tutulong sa iyo upang higit na maintindan ang paksang aralin.
Dito tinitiyak na ikaw ay maihahanda upang tiyak ang mga pang-unawa sa
mga impormasyong kinakailangang malinang. Sa bahaging ito ay
magkakaroon ka ng mahahalagang ideya sa mga konsepto ng iba’t ibang
sistemang pang ekonomiya na umiiral sa daigdig.

6
ANG SISTEMANG PANG- EKONOMIYA
Ang sistemang pang-ekonomiya ay tumutukoy sa isang institusyonal na
kaayusan at paraan upang maisaayos ang paraan ng produksiyon, pagmamay-ari at
paglinang ng pinagkukunang-yaman at pamamahala ng gawaing pang-ekonomiko
ng isang lipunan. Mithiin ng bawat sistemang pang-ekonomiya na makaagapay ang
lipunan sa mga suliranin ng kakapusan at kung paano epesyenteng magagamit ang
mga pinagkukunang-yaman ng bansa.
Bawat lipunan ay may sinusunod na sistemang pang-ekonomiya upang
matugunan ang mga suliraning nakapaloob sa produksiyon at alokasyon ng mga
produkto at serbisyo. Ang sistemang pang-ekonomiya ay sumasagot sa apat na
pangunahing katanun

1. Ano-anong produkto
at serbisyo ang
gagawin?

4. Gaano karami 2. Papaano

ang gagawin ng Pangunahing gagawin ang
produkto at Katanungang naturang
serbisyo? Pang-ekonomiya produkto at
serbisyo?

3. Para kanino
gagawin ang mga
produkto at serbisyo?

7
Iba’t Ibang Sistemang Pang-ekonomiya
Ang sumusunod ay ang iba’t ibang sistemang pang-ekonomiya na umiiral sa
daigdig:

Traditional Economy
Ang unang anyo ng sistemang pang-ekonomiya ay ang Traditional Economy.
Ang kasagutan sa pangunahing katanungang pang-ekonomiko ay nakabatay sa
tradisyon, kultura at paniniwala. Ang tanong na ano ang lilikhaing produkto ay hindi
mahirap sagutin sapagkat ang pangangailangan ng tao ay umiikot lamang sa
pangunahing pangangailangan tulad ng damit, pagkain, at tirahan. Maging ang
suliranin kung paano lilikha ng produkto ay simple lamang na tinutugunan dahil
ang paraan ng produksiyon ay batay sa sinaunang pamamaraan na itinuro ng
matatanda sapagkat sa Traditional Economy, bagama’t walang tiyak na batas ukol
sa alokasyon, may maliwanag na pagkakaunawa ang mga tao sa paraan nito. Ang
anumang produkto na kanilang malilikha ay ipamamahagi ayon sa kanilang
pangangailangan at kung sino ang dapat gumamit.

Market Economy
Sa Market economy, ang kasagutan sa pangunahing katanungan pang-
ekonomiko ay ginagabayan ng mekanismo ng malayang pamilihan. Sa ganitong
Sistema, ang bawat kalahok- konsyumer at prodyuser, kumikilos alinsunod sa
kanilang pansariling interes na makakuha ng malaking pakinabang. Ang mga nasa
lakas-paggawa ay maaaring makapamili ng kanilang nais na papasukang trabaho.
Ang pangunahing katanungang pang-ekonomiko ay sinasagot ng puwersa ng
pamilihan. Ang Market economy ay nagpapahintulot sa pribadong pagmamay-ari ng
capital, pakikipag-ugnayan sa pamamagitan ng presyo at pangangasiwa ng mga
gawain.
Presyo ang pangunahing nagtatakda kung gaano karami ang bibilhin ng mga
mamimili at kung gaano rin karami ang malilikhang produkto at serbisyo ng mga
prodyuser. Sa kabuuan, ang dami ng produkto na nais ibenta ng mga prodyuser ay
may katumbas na dami ng produkto na nais bilhin ng mga mamimili. Sa madaling
sabi, presyo ang nagsisilbing pambalanse sa interaksiyon ng konsyumer at
prodyuser sa loob ng pamilihan.
Samantala, ang tungkulin naman ng pamahalaan ay ang pagbibigay ng
proteksiyon sa kapakanan ng mga pag-aaring pampribado, kabilang ang mga batas
na mangangalaga sa karapatan, ari-arian, at kontrata na pinasukan ng mga
pribadong indibidwal.

8
Command Economy

Sa Command economy, ang ekonomiya ay nasa ilalim ng komprehensibong

kontrol at regulasyon ng pamahalaan. Ang pagkontrol ay alinsunod sa isang planong
nauukol sa pagsusulong ng ekonomiya na pinangangasiwaan mismo ng
sentralisadong ahensiya (central planning agencies).
Katunayan ang pagpapasya sa proseso ng gawaing pang-ekonomiya ay
sentralisado o nasa kamay ng pamahalaan lamang. Tinutukoy rin ang mga
gagamiting pinagkukunang-yaman sa paglikha ng kapital. Samantala, madaling
nalalaman ang distribusyon ng kita sa lipunan sa pamamagitan ng pagtatakda ng
pasahod para sa iba’t ibang uri ng hanapbuhay. Ang kita naman sa lupang sakahan
ay maaaring matukoy sa pamamagitan ng pagtatakda sa halaga ng mga produktong
nagmumula rito.
Ang patakaran sa Command economy ay ipinatupad sa dating Soviet Union.
Sa kasalukuyan, nanatiling may ganitong sistemang pang-ekonomiya sa Cuba at
North Korea.

Mixed Economy

Ang Mixed economy ay isang sistema na kinapapalooban ng elemento ng

Market economy at Command economy. Walang maituturing na isang kahulugan ang
Mixed economy. Ito ay kinapapalooban ng magkaugnay na katangian ng dalawang
sistema tulad ng malayang pakikilahok sa mga gawaing pangkabuhayan na
pinahihintulutan ng pamahalaan at pagkontrol ng pamahalaan sa ilang gawaing
pangkabuhayan. Ang salitang Mixed economy ay nalikha upang tukuyin ang isang
sistemang nabuo at may katangian na bunga ng pagsasanib o kumbinasyon ng
Command at Market economy. Hinahayaan dito ang malayang pagkilos ng pamilihan
subalit maaaring manghimasok o makialam ang pamahalaan sa mga usaping
nauukol sa pangangalaga sa kalikasan, katarungang panlipunan, at pagmamay-ari
ng estado. May pribadong pagmamay-ari sa mga salik ng produksiyon,
imprastruktura at mga organisasyon. Ang sistemang Mixed economy ay
nagpapahintulot din na makagawa ng mga pribadong pagpapasya ang mga
kompanya at indibidwal. Gayunpaman, ito ay hindi nanganghulugang ganap na
awtonomiya para sa kanila sapagkat ang karamihan sa mga desisyong ito ay
ginagabayan ng pamahalaan.

9
 Pagyamanin

Sa bahaging ito ng aralin ay palalawakin at pagtibayin mo, bilang mag-

aaral, ang mga nabuo mong kaalaman ukol sa iba’t ibang sistemang pang-
ekonomiya. Kinakailangan ang mas malalim na pagtatalakay sa konsepto ng
iba’t ibang sistemang pang ekonomiya upang maihanda ang iyong sarili sa
pagsasabuhay ng iyong mga natutuhan.

Gawain 3: Sagutin Mo!

Panuto: Ayon sa napag-aralan sa unahan, punan ng tamang kasagutan ang Retrieval
Chart na nasa ibaba. Isulat sa sagutang papel ang kasagutan.

SISTEMANG SISTEMANG UMIIRAL

KATANGIAN
PANG-EKONOMIYA SA ATING BANSA

Traditional Economy

Market Economy

Command Economy

Mixed Economy

10
Gawain 4: Dialogue Box
Panuto: Punan ng tamang sagot ang usapan ng dalawang tauhan sa bawat kahon.
Isulat ang iyong sagot sa sagutang papel.

Ano ba ang __________________

katangian ng __________________
Traditional __________________
economy? __________________
_____

_________________
_________________
Paano mo ilarawan
ang Market _________________
economy? _________________
_________

__________________
Ano ang kaibahan __________________
ng command __________________
economy sa mixed __________________
economy? _____

11
Pamprosesong Tanong:

1. Batay sa usapan ng mga tauhan, anong sistemang pang-ekonomiya ang

umiiral sa Pilipinas?
2. Kung ikaw ay bibigyan ng pagkakataong pumili ng sistemang pang-
ekonomiya na pairalin sa ating bansa, anong sistema ang iyong pipiliin?
Bakit?

Isaisip
Mga mahahalagang kaalaman na dapat tandaan:
1. Mithiin ng bawat sistemang pang-ekonomiya na makaagapay ang lipunan
sa mga suliranin ng kakapusan at kung paano maayos na magagamit ang
mga pinagkukunang-yaman ng bansa.
2. Bawat lipunan ay may sinusunod na sistemang pang-ekonomiya upang
matugunan ang mga suliraning nakapaloob sa produksiyon at alokasyon
ng mga produkto at serbisyo.
3. Sa Traditional Economy, ang anumang produkto na kanilang malilikha ay
ipamamahagi ayon sa kanilang pangangailangan at kung sino pang dapat
gumamit.
4. Sa Market economy, ang kalahok- konsyumer at prodyuser, ay kumikilos
alisunod sa pansariling interes na makakuha ng malaking pakinabang.
5. Presyo ang pangunahing nagtatakda kung gaano karami ang bibilhin ng
mga mamimili at kung gaano rin karami ang malilikhang produkto at
serbisyo ng mga prodyuser.
6. Sa Command economy, nasa komprehensibong kontrol at regulasyon ng
pamahalaan ang planong nauukol sa pagsulong ng ekonomiya.
7. Halimbawa ng mga bansang gumagamit ng Command economy ay ang
North Korea at Cuba.
8. Ang Mixed economy ay may katangian na bunga ng pagsanib o
kombinasyon ng Command at Market economy.
9. Sa sistemang pang-ekonomiya na Mixed economy ay nagpapahintulot sa
mga pribadong pagpapasya ng pribadong kompanya at indibidwal ngunit
karamihan pa rin sa mga desisyong pang-ekonomiya ay ginagabayan ng
pamahalaan.

12
 Isagawa

Gawain 5: Sistema, Kilalanin!

Panuto: Punan ang talaan sa kaliwa kung saang sistemang pang-ekonomiya ito
nabibilang sa mga halimbawang ibinigay sa ikalawang hanay. Isulat sa
sagutang papel ang mga sagot.

SISTEMANG PANG-EKONOMIYA HALIMBAWA

pangingisda, pagtatanim,
paghahayupan
protection of labor rights, existence of
economic planning
imprastraktura na pagmamay-ari ng
pamahalaan
maliliit na negosyante, ang mga
nagmamay-ari ay iyong pribadong
sektor

Gawain 7: Iguhit Mo!

Panuto: Gumawa ng isang collage tungkol sa iba’t ibang sistemang pang-ekonomiya.
Lagyan ng maikling pahayag sa ibaba ng collage tungkol sa kahalagahan at
kapakinabangan ng bawat sistemang pang-ekonomiya.

RUBRIK SA PAGMAMARKA NG COLLAGE

Pamantayan Deskripsiyon Puntos Nakuhang Puntos
Naipakikita ang
mga bumubuo,
gamit, at
Nilalaman kahalagahan ng 40 pts
iba’t ibang
sistemang pang-
ekonomiya
Maayos at malinis
Presentasiyon 20 pts
na presentasiyon
Gumamit ng
recycled materials
Malikhaing
at angkop na 20 pts
Pagbuo
disenyo ayon sa
salik na napili.

13
 Naglalaman ang
pahayag ng
angkop na
paliwanag ukol sa
Caption/ Pahayag gamit at 20 pts
kahalagahan ng
iba’t ibang
sistemang pang-
ekonomiya
KABUUAN 100 pts

Tayahin

Panghuling Pagtataya
Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang bawat pangungusap at piliin ang
tamang titik na tumutukoy sa tumpak na kasagutan. Isulat sa
sagutang papel ang mga sagot.

1. Alin sa mga sumusunod ang tamang paraan ng pagpapasiya ng Market

economy:
A. Ito ay nakabatay sa tradisyon, kultura at paniniwala
B. Ang pamahalaan ang may ganap na kapangyarihan upang makamit
ang mga layuning pang-ekonomiya.
C. Hinahayaan ang pamilihan subalit maaaring manghimasok ang
pamahalaan.
D. Ito ay alinsunod sa pansariling interes ng nagtitinda at mamimili.

2. Papaano mo gagampanan ang iyong tungkulin bilang kasapi ng pangkat kung

ikaw ay kabilang sa Market economy.
A. Wala, sapagkat ang katungkulan ko sa ekonomiya ay nagmumula sa
pamahalaan batay sa plano.
B. Malaya akong makakakilos ayon sa sariling kagustuhan o interes nang
hindi pinakikialaman ng pamahalaan.
C. Tulong-tulong sa pagsasagawa ng mga gawain at sa pakikinabang sa
pinagkukunang yaman.
D. Malaya ang mamamayan subalit ang pamahalaan ay may kontrol pa
rin sa ilang mga gawain.

3. Sa Command economy, ang ekonomiya ay nasa ilalim ng komprehensibong

kontrol at regulasyon ng:
A. konsyumer
B. pamahalaan
C. pamilihan
D. prodyuser

14
4. Sa Market Economy, ito ang nagtatakda kung gaano karami ang bibilhin ng
mga mamimili at kung gaano rin karami ang malilikhang produkto at serbisyo
ng mga prodyuser.
A. likas-yaman
B. pamahalaan
C. presyo
D. prodyuser

5. Alin sa sumusunod ang mithiin ng bawat sistemang pang-ekonomiya?

A. mas mapalawig ang kitang pang-ekonomiya ng ating bansa
B. makamit ang pinakamataas na kasiyahan at kapakinabangan mula
rito
C. makaagapay ang lipunan sa mga suliranin at kung paano episyenteng
magagamit ang pinagkukunang-yaman ng bansa
D. matugunan ang walang katapusang pangangailangan at kagustuhan
ng tao

6. Ang sistemang pang-ekonomiko ay sumasagot sa apat na pangunahing pang-

ekonomikong katanungan. Alin sa sumusunod ang sumasagot sa
katanungang: “Ano-anong produkto at serbisyo ang gagawin?”
A. puwersa ng pamilihan
B. utos ng pamahalaan
C. tradisyon, kultura at paniniwala
D. sa puwersa ng pamilihan at pamahalan

7. Bakit kailangang isaalang-alang ang paggamit at paglinang ng lahat ng

pinagkukunang- yaman ng bansa?
A. upang makamit ng tao ang pinakamataas na antas ng kasiyahan at
kapakinabangan mula rito
B. upang mas lumaki ang kita ng ekonomiya ng ating bansa at ng
mamamayan nito
C. mas mapalawig ang yamang-likas ng isang bansa na kagaya ng ating
bansa
D. nararapat itong bigyang pansin dahil sa katotohanang may kakapusan
na umiiral

8. Sa iba’t ibang sistemang pang-ekonomiya na umiiral sa mundo, anong

katangian na nakapagbubukod-tangi sa sistemang mixed economy na siyang
dahilan upang ito ang ginagamit ng mas nakararaming bansa?
A. Ang pagkontrol ay alinsunod sa komprehensibong kontrol at
regulasyon ng pamahalaan.
B. Ang anumang produkto na kanilang nalilikha ay ipamamahagi ayon sa
kanilang pangangailangan at kung sino ang dapat gumamit.
C. Nagpapahintulot sa pribadong pagmamay-ari ng kapital, pakikipag-
ugnayan sa pamamagitan ng presyo at pangangasiwa ng gawain.
D. Hinahayaan dito ang malayang pagkilos ng pamilihan subalit maaaring
manghimasok o makialam ang pamahalaan sa mga usaping nauukol
sa pangangalaga ng kalikasan, katarungang panlipunan, at
pagmamay-ari ng estado.

15
 9. Ang sistemang pang-ekonomikong ito ay sumasagot sa unang katanungang
pang-ekonomiko batay sa puwersa ng pamilihan.
A. Traditional Economy
B. Market Economy
C. Command Economy
D. Mixed Economy

10. Alin sa sumusunod ang may pinakawastong interpretasyon sa kasabihang,

“There isn’t enough to go around”, ni John Watson Howe?
A. May limitasyon ang mga pinagkukunang-yaman kaya’t hindi ito
sasapat sa pangangailangan ng tao.
B. Ang walang pakundangan na paggamit ng pinagkukunang-yaman ay
hahantong sa kakapusan.
C. Walang hanggan ang pangangailangan ng tao gayundin ang mga
pinagkukunang-yaman.
D. May hangganan ang halos lahat ng pinagkukunang-yaman sa buong
daigdig.

Karagdagang Gawain:

Gawain 8: Repleksiyon
Panuto: Sa bahaging ito, maaari mong isulat ang iyong mga natutuhan sa araling ito
tungkol sa iba’t ibang sistemang pang-ekonomiya. Para sa batayan ng
pagsulat ng iyong repleksiyon, may rubriks na inihanda para dito.

___________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
_______________.

___________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

16
 RUBRIK SA PAGMAMARKA NG REPLEKSIYON
Pamantayan Deskripsiyon Puntos Nakuhang
Puntos
Nakapaloob sa repleksiyon ang
mahalagang impormasyon ukol sa
Nilalaman 50 pts
iba’t ibang sistemang pang-
ekonomiya
Malikhain ang pagkakasulat ng
repleksiyon, pumili ang may akda ng
mga angkop na salita upang
Estilo 30 pts
maipahayag ang kaniyang saloobin
ukol sa pagiging matalino at
mapanagutang mamimili.
Nasunod ang lahat ng mekaniks sa
Mekaniks 20 pts
pagsulat ng repleksiyon
KABUUAN 100 pts

17
 18
Panghuling Pagtataya
1. D
2. B
3. B
4. C
5. C
6. C
7. A
8. D
9. B Isagawa
10. A 1.Traditional
Economy
2.Market
Pagyamanin: Economy
Katangian 3.Command
1. Traditional Economy: ay nakabatay sa tradisyon, kultura at paniniwala. Economy
2. Market economy, ang kalahok- konsyumer at prodyuser, ay kumikilos 4.Mixed Economy
alisunod sa pansariling interes na makakuha
3. Command economy, nasa komprehensibong control at regulasyon ng
pamahalaan
4.Mixed EconomyHinahayaan dito ang malayang pagkilos ng pamilihan Paunang
subalit maaaring manghimasok o makialam ang pamahalaan sa mga Pagtataya
usaping nauukol sa pangangalaga sa kalikasan, katarungang
panlipunan, at pagmamay-ari ng estado 1. D
2. B
3. B
Tuklasin: 4. C
1.Command 5. C
Dialogue Box
Economy Balikan Natin: 6. C
Pewedeng iba’t- 2.Traditional 7. A
Economy Pewedeng paiba-
iba ang sagot ng 8. D
3 Market Economy iba ang sagot ng
mga bata 9. B
4. Mixed Economy mga bata
10. A
Susi sa Pagwawasto
Mga Sanggunian
Buising, Martiniano, Balitao, Bernard, De Guzman, Apollo., Lumibao, Juanito,
Mateo, Alex, and Mondejar, Irene. Ekonomiks: Araling panlipunan modyul para
sa mag-aaral, 1 ed. Philippines: Vibal Group, Inc., 2015.
st

Freepikcompany. “[Dialog between two children].” Image.

https://www.freepik.com/premium-vector/happy-cute-little-kids-boy-girl-
talking_6983408.htm.

Korn, Wolfi. “Dialog clipart.” Image.

https://www.clipproject.info/free-clipart- gallery/people-clipart-free/dialog-
clipart-free-people-clipart-969.html#.XtcC1DozbDc.

19
Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Department of Education - Bureau of Learning Resources (DepEd-BLR)

Ground Floor, Bonifacio Bldg., DepEd Complex

Meralco Avenue, Pasig City, Philippines 1600

Telefax: (632) 8634-1072; 8634-1054; 8631-4985

Email Address: [email protected] * [email protected]

20