ART YKUŁ NAUKOW Y

N ZDROWIE

Reumatoidalne zapalenie stawów

w obrębie kończyny dolnej
– opis przypadku
Rheumatoid arthritis in the lower limb – case report

WSTĘP Celem pracy jest przedstawienie różnic wyni- Joanna Trojanowska

Izabela Rodak
W dzisiejszych czasach problem chorób reuma- kających z zaawansowanej choroby reumatycznej
Wyższa Szkoła Nauk
tycznych dotyka bardzo dużej liczby osób na oraz zmian jakie nastąpiły w obrębie stawów stopy. o Zdrowiu w Bydgoszczy
świecie. Są to zespoły różnych schorzeń, jednak Dzięki uprzejmości badanej, przedstawiono sze- ul. Jagiellońska 4
85-067 Bydgoszcz
jednym z najczęściej występujących jest reumato- reg zdjęć oraz badania ukazujące degradację i wy- M: +48 723 254 603
idalne zapalenie stawów. niszczenie stawów. E: joannapodologia@gmail.
com
Bardzo często zdarza się, że ludzie u których
występują pierwsze symptomy reumatoidalnego ZMIANY ZWYRODNIENIOWE MOGĄCE
zapalenia stawów RZS bagatelizują ten problem WYSTĘPOWAĆ W RZS
przyczyniając się do jego ekspresji, co prowadzi Płaskostopie poprzeczne (pes transverso – planus)
do rozwoju choroby, a mianowicie wielu zmian jest to deformacja obejmująca przednią część stopy.
w obrębie stawów i narządów wewnętrznych. Ob- Polega na obniżeniu naturalnego łuku w obrębie II,
jawia się to dyskomfortem nie tylko wynikającym III i IV kości śródstopia. Następstwem tego jest po-
z współistniejących zespołów bólowych, ale także szerzenie przodostopia [1]. Bardzo często towarzyszą
podstawowych problemów życia codziennego, ta- mu deformacje innych części stopy. W płaskostopiu
kich jak poruszanie się. poprzecznym dochodzi do koślawienia się tyłostopia
Problem ten zdecydowanie częściej dotyka kobiet, oraz supinacji przodostopia, co w następstwie powo-
które są narażone na występowanie choroby ze duje ucisk stawów sąsiadujących – głównie skokowo-
względów genetycznych. Reumatoidalne zapalenie -piętowego. Zmiany biomechaniki stopy oraz chodu
stawów, zwłaszcza postępujące, zaczyna degrado- mogą mieć wpływ nie tylko na ból w obrębie stopy,
wać stawy przez co są one zniekształcone. Prowa- ale również na późniejsze problemy ze stawami ko-
dzi to do skrępowania i ukrywania swojej choroby. lanowymi czy biodrowymi [2].
» 72

STRESZCZENIE ABSTRACT
Reumatoidalne zapalenie stawów jest chorobą au- Rheumatoid arthritis is an autoimmune disease of un- otrzymano / received
toimmunologiczną o nieznanej etiologii. Dotyka known etiology. It mainly affects the joints of the hands 21.12.2019
głównie stawów dłoni oraz stóp. Jest to choroba and feet. It is a recurrent disease that is not curable. poprawiono / corrected

nawracająca, która nie jest wyleczalna. The aim of the study was to present the differences 15.01.2020
Celem pracy było przedstawienie różnic pomiędzy between a healthy and unhealthy foot and the progres- zaakceptowano / accepted
zdrową, a chorą stopą oraz postępującej degradacji sive degradation of joints as a result of a progressing 01.02.2020
stawów w wyniku pogłębiającego się schorzenia. disease.
Postępujące RZS prowadzi do wielu zmian w ob- Progressive RA leads to many joint changes. Hal-
rębie stawów, najczęściej występującymi są: halluxy, luxes, hammer-toes and longitudinal and transverse
palce młotkowate oraz płaskostopie podłużne i po- flat feet are the most common. Very often there are
przeczne. Bardzo często dochodzi do zwichnięć w ob- dislocations within the phalanges and metatarsal joints
rębie stawów paliczkowo-śródstopnych. Wszystko which may result in problems with the rolling of the
to składa się na problemy z przetaczaniem stopy, co foot, which may lead to disability as a consequence.
może doprowadzać w konsekwencji do inwalidztwa.
Keywords: Rheumatoid arthritis, foot, hallux,
Słowa kluczowe: reumatoidalne zapalenie stawów, treatment
stopa, hallux, leczenie
1 / 2020 / vol. 9
Kosmetologia Estetyczna 71
 ART YKUŁ NAUKOW Y
N ZDROWIE

Paluch koślawy (hallux valgus) jest to deformacja obejmująca PRZYCZYNY REUMATOIDALNEGO

staw śródstopno-paliczkowy palca I stopy. Polega na odchyle- ZAPALENIA STAWÓW
niu przyśrodkowym osi I kości śródstopia, a w konsekwencji Etiopatogeneza reumatoidalnego zapalenia stawów od lat stano-
wytworzeniu się wyniosłości przyśrodkowej. W początkowej wi źródło badań. Dawniej podejrzewano, że za zmiany zwyrod-
fazie deformacja ta jest niebolesna, jednak z biegiem czasu nieniowe odpowiadają wirusy lub bakterie. Dokładne przyczy-
może dawać bardzo duże odczucia bólowe, ponieważ prze- ny chorób reumatycznych nie są dokładnie wyjaśnione do dziś.
suwająca się głowa I kości śródstopia umiejscawia się bezpo- Najbardziej prawdopodobną przyczyną są czynniki genetyczne,
średnio pod skórą. Dodatkowo w trakcie powstawania zmian które w połączeniu z zakażeniem wirusowym lub bakteryjnym
w obrębie stawu dochodzi do metatarsalgii, ponieważ zmienia ujawniają chorobę. Największą rolę w powstawaniu reumato-
się punkt podporu stopy i ciężar spoczywa na głowach kości idalnego zapalenia stawów stanowi układ immunologiczny. Ko-
śródstopia [2]. mórki odpornościowe nie odróżniają komórek obcych, przez co
dochodzi do atakowania własnej tkanki. Schorzenia tego typu
Palce młotkowate (digiti mallei) bardzo często są następstwem nazywają się chorobami autoimmunologicznymi [3, 4].
występowania płaskostopia poprzecznego oraz palucha ko-
ślawego. Najczęściej dotyczy II palca, jednak w zaawansowa- W reumatoidalnym zapaleniu stawów największą rolę odgry-
nych przypadkach obejmuje także III i IV. Deformacja polega wają cytokiny – czynnik nekrozy nowotworu (TNF)-alfa i in-
na przykurczu ścięgna zginacza palca, co w konsekwencji do- terleukina IL-1 odpowiedzialne za degradacje chrząstek kości.
prowadza do częściowego zginania bliższego stawu między- W stanach zaawansowanych choroby dochodzi do uszkodze-
paliczkowego w stronę podeszwową i przeprostem w stawie nia chrząstki stawowej i kości sąsiadujących. W trakcie trwa-
śródstopno-paliczkowym. Deformacja ta prowadzi do powsta- nia procesu zapalnego, cytokiny skupiają się w stawach, ich
wania zrogowaceń na częściach grzbietowych palców lub na rolą jest przyciąganie komórek obronnych i zapalnych, wzrost
ich opuszkach [2]. i pobudzanie ich oraz zmuszanie do reakcji metabolicznych, do-
wodzą także rozkładem tkanki łącznej i jej powstawaniem [3].
Palec nakładający się (jak sama nazwa wskazuje) polega na
nakładaniu się sąsiadujących palców. Nieprawidłowość ta po- W pierwszych stadiach choroby stan zapalny obejmuje naj-
woduje powstawanie odcisków pomiędzy nimi, na opuszkach pierw błonę maziową, która zwiększa swoje ukrwienie, co
oraz stawach międzypaliczkowych [2]. doprowadza do jej pogrubienia i nadprodukcji mazi stawo-
wej. Niekontrolowany wysięk doprowadza do rozciągania
HIPERKERATOZY W RZS się torebki stawowej i więzadeł. Konsekwencją jest pogorszo-
W przypadku zmian zwyrodnieniowych przy reumatoidal- na ruchomość stawu i jego szybsze zużywanie. W dalszym
nym zapaleniu stawów nadmierne rogowacenie tworzy się kroku przerośnięta błona maziowa zwaną łuszczką wrasta
w newralgicznych miejscach. Najczęściej obejmuje przednią w chrząstkę. Jeśli nie zostanie wprowadzone leczenie, w kon-
część stopy, co wiąże się z płaskostopiem poprzecznym. Mo- sekwencji może uszkodzić ona także sąsiadujące ze stawem
dzele są dobrze odgraniczone od zdrowej skóry. Są efektem kości, tworząc jamy i dziury [3, 5].
przeciążeń spowodowanych zmianą motoryki chodu oraz
zmianami w konstrukcji stopy. Mają one kolisty lub owalny DIAGNOZOWANIE
kształt oraz żółtawe zabarwienie. Nie posiadają rdzenia, są W przypadku podejrzenia reumatoidalnego zapalenia stawów
powierzchowne i bardziej płaskie. Ucisk na głowy kości śród- należy wykonać morfologię krwi, badanie moczu oraz ozna-
stopia powodują piekący ból. Modzele należy opracowywać czyć odczyn OB. W okresie zaostrzenia choroby odczyn ten
skalpelem i zastosować odpowiednie odciążenie. Poprzez brak jest wysoki, występuje także niedokrwistość z powodu zbyt
oczyszczania i odciążania pod główkami kości śródstopia mogą niskiej ilości żelaza we krwi. Bardzo często występuje tak zwa-
również powstawać odciski [1]. ny czynnik reumatoidalny, który wykrywany jest w teście
Waalera i Rosego.
Odciski występują najczęściej w okolicy stawów śródstopno-
paliczkowych, na opuszkach i grzbietach palców oraz pomię- Istotne w procesie diagnozy są badania rentgenowskie. Można
dzy nimi. Są one bardzo bolesne, ponieważ posiadają twardy w nich stwierdzić obecność nadżerek, które są konsekwen-
rdzeń, który wnika w głąb naskórka aż do skóry właściwej. Po- cją rozpadu chrząstki i uszkodzeniem kości tworzących staw.
wstają na skutek drażnienia i ucisku jednego miejsca. Rdzeń Staw, w którym występuje nadżerka uznaje się za zniszczony.
powstaje przez uszkadzanie komórek naskórka, które są wci-
skane w głąb tkanek, nie mogąc migrować na powierzchnię [2]. Obecnie do wczesnej diagnostyki stosuje się ultrasonogra-
fię oraz rezonans magnetyczny. Oba badania pozwalają na
stwierdzenie zapalenia błony maziowej, a także znalezienia
już niewielkich zmian chorobowych [3, 6].

72 1 / 2020 / vol. 9
Kosmetologia Estetyczna
 ART YKUŁ NAUKOW Y
N ZDROWIE

PRZEBIEG CHOROBY W układzie nerwowym dochodzi do nacisku ziarniny reuma-

Reumatoidalne zapalenie stawów zaczyna się bardzo często od toidalnej na nerwy obwodowe. W konsekwencji powstają neu-
bólu w jednym lub kilku stawach. Miejsca te są nadwrażliwe, ropatie oraz zapalenia nerwów obwodowych.
zwłaszcza przy poruszaniu. Dotyczy to głównie stawów dłoni
i stóp. Chorzy odczuwają sztywność w stawach bezpośrednio Zmiany w nerkach występują rzadko i są spowodowane obcią-
po przebudzeniu. Niekiedy już na początku można zaobserwo- żającym leczeniem.
wać opuchnięcie i zgrubienie stawów. W tej fazie występuje
też zmęczenie, niewysoka gorączka, czy nocne poty, a także W reumatoidalnym zapaleniu stawów występuję tak zwany
spadek masy ciała i złe samopoczucie. Jak każda choroba, RZS zespół Felty’ego. Jest to powiększenie węzłów chłonnych i śle-
ma różny przebieg, u niektórych chorych jest łagodny, przez dziony wraz z obniżeniem ilości białych krwinek [3].
co ciężko ją zdiagnozować, bardzo często ma charakter ostry,
który należy leczyć silnymi lekami [3, 4, 6]. Reumatoidalne zapalenie stawów jest chorobą długoletnią.
Może ona spontanicznie wpaść w stan remisji. Największą
Najczęściej dotyka stawów dłoni i stóp, jednak należy pamię- poprawę zauważamy w czasie ciąży. Prawdopodobnie jest to
tać, że RZS może zaatakować każdy staw w organizmie. Do- związane z działaniem hormonów. Niestety leczenie hormo-
legliwości oraz obrzęk stawów mogą utrzymywać się kilka nalne nie daje zadowalających efektów, co łatwo można za-
miesięcy, ulegając nasileniu, jeśli nie są leczone odpowiednimi uważyć po ciąży, gdy dochodzi do nasilenia się choroby, a tak-
preparatami. Zdarza się, że mogą ustąpić samoistnie na pe- że jej gwałtownego pogorszenia.
wien czas lub rzadko na zawsze.
Jeśli choroba przez dłuższy czas miała charakter bardzo ak-
Oprócz typowych zmian stawowych, w RZS występuje ogól- tywny może się zdarzyć, że w późniejszym stadium zaczyna
ne pogorszenie stanu zdrowia pacjenta. Można to zauważyć wykazywać mniejszą aktywność. Nazywamy to „wypalo-
zwłaszcza w morfologii. nym RZS”. Głównym tego objawem jest upośledzenie wskutek
uszkodzenia i zniekształcenie stawów oraz ograniczenie ru-
Poza stawami proces zapalny dotyka także pochewki ścięgien chomości. W tym przypadku jedynie leki przeciwbólowe oraz
i kaletki maziowe. Są one dobrze widoczne na dłoniach i sto- wstawienie sztucznego stawu są najlepszym sposobem na po-
pach wzdłuż ścięgien, gdzie dochodzi do powstawania opu- prawienie komfortu życia pacjenta.
chlizn. Często w wyniku wysięku śródstawnego jama stawo-
wa rozszerza się w jednym kierunku. Występuje to zwłaszcza Remisja zachodzi gdy występuje:
w obrębie kolana, co nazywamy torbielą Bakera. Jest ona wy- • zmniejszona poranna sztywność stawów do kilku minut,
czuwalna w dole podkolanowym i utrudnia zginanie stawu. • brak zmęczenia,
Niekiedy jej uwypuklenie w okolicy łydki może doprowadzić • brak bóli stawowych w stanie spoczynku,
do ucisku żył, a w konsekwencji do obrzęku goleni. Torbiel Ba- • brak bóli stawowych w ruchu,
kera diagnozujemy badaniem ultrasonograficznym [3, 4]. • brak opuchlizny w pochewkach stawowych i na ścięgnach,
• OB nieodbiegające od normy [7].
W RZS zmiany można zauważyć nie tylko w obrębie stawów,
ale także w narządach wewnętrznych. Skóra staje się ścień-
czała i blada z powodu zmian w naczyniach krwionośnych, co
doprowadza do zasinienia palców dłoni i stóp.
Tabela 1 Działania niepożądane NLPZ

RZS atakuje także narząd wzroku. Zmiany zapalne rozwijają

Działania niepożądane NLPZ
się w nadtwardówce, co finalnie może doprowadzić do upośle-
Układ pokarmowy Wymioty, biegunka, wrzody żołądka,
dzenia widzenia lub całkowitego jego utraty. krwawienia z przewodu pokarmowego

Skóra Wysypka, alergia

Zmiany zapalne w sercu dotyczą najczęściej osierdzia i mogą Układ moczowy Zaburzenia funkcjonowania nerek, magazynowanie wody,
nadciśnienie
mieć charakter przewlekły lub ostry. We wszystkich war-
Wątroba Podwyższone parametry wątrobowe,
stwach serca mogą tworzyć się guzki reumatoidalne. zaburzenia odtruwania

Ośrodkowy układ nerwowy Bóle głowy, zawroty

U około 20% chorych można zaobserwować wysiękowe zapa- Szpik kostny Niedobór płytek krwi lub białych krwinek
lenie opłucnej. W miąższu płuc tworzą się guzki reumatoidal- Układ oddechowy Astma
ne, które mogą ulec martwicy tworząc jamy. Źródło: Opracowanie własne

1 / 2020 / vol. 9
Kosmetologia Estetyczna 73
 ART YKUŁ NAUKOW Y
N ZDROWIE

WYBRANE POWIKŁANIA I SCHORZENIA WTÓRNE Dają one natychmiastowy efekt przeciwbólowy poprawiając
W trakcie trwania choroby dochodzi do zmniejszenia za- funkcjonalność stawu. Niestety są to zabiegi mające krótki
wartości składników mineralnych w kościach. W lżejszych okres działania, ponieważ po kilku tygodniach stan bólowy
przypadkach jest to osteopenia, natomiast cięższe noszą na- powraca. Ostrzykiwanie stawów można wykonywać maksy-
zwę osteoporozy. Obniżenie gęstości kości jest spowodowane malnie 4 razy w roku [3, 10, 12].
pobudzaniem osteoklastów, czyli komórek kościogubnych za
pomocą substancji przekaźnikowych odpowiedzialnych za CEL BADANIA
wytworzenie się procesów zapalnych. Także leczenie gliko- Celem badania było przedstawienie różnić pomiędzy stopa-
kortykosteroidami wpływa na wypłukiwanie wapnia z kości. mi o prawidłowej budowie, a zmianami wynikającymi z po-
Początkowo osteoporoza rozwija się w ukryciu tworząc mikro- stępującego reumatoidalnego zapalenia stawów. Problem ten
złamania, które są widoczne w obrazie RTG [8]. jest indywidualny i zależy od stopnia zaawansowania cho-
roby. W artykule wykorzystano zdjęcia z badania podosko-
Guzki reumatoidalne tworzą się po stronie prostowników sta- powego, plantokonturograficznego oraz zdjęcia RTG, które
wów. Występują przede wszystkim ponad ścięgnem Achillesa, użyczyła badana.
na stawach palców rąk i nadgarstkach. Mają one wielkość zia-
renka soczewicy lub orzecha laskowego. Są niebolesne, jednak Badana to kobieta, lat 58. Czynna zawodowo pracująca jako
umiejscowione na pięcie lub łokciu mogą utrudniać funkcjono- kucharka. Niepaląca oraz niepijąca. Szczupłej budowy ciała.
wanie, wtedy należy je usunąć. Rozpoznanie choroby nastąpiło w 2002 roku. Początek cho-
roby badana uznawała za przeciążenia wynikające z pracy.
Zespół kanału nadgarstka pojawia się wskutek obrzęku, któ- Uskarżała się na poranną sztywność stawów trwającą od 1 do
ry tworzy się w wyniku ucisku na nerwy położone między 2 godzin, a także bóle w obrębie stawów stóp. Obecnie badanej
kośćmi nadgarstka. Skutkuje to nocnymi bólami, zaburzeniem towarzyszą chroniczne bóle stawów dłoni i stóp.
czucia palców oraz utraty sił w kciuku. Dolegliwości te moż-
na usunąć za pomocą zabiegu chirurgicznego polegającego na Po wykonaniu podstawowego badania krwi stwierdzono pod-
rozszczepieniu więzadła obrączkowatego na przedniej stronie wyższone OB oraz CRP. Zalecono wykonanie badania na obec-
nadgarstka [3]. ność czynnika reumatoidalnego, co dało wynik dodatni. Osta-
teczne chorobę zdiagnozowano w trakcie wizyty w szpitalu.
LECZENIE
W reumatoidalnym zapaleniu stawów należy pamiętać, że le- Pacjentka przyjmuje leki:
czenie obejmuje nie tylko farmakoterapię, ale także leczenie • Metypred 4 mg (od 15 lat)
operacyjne, fizykoterapię, kinezyterapię oraz leczenie uzdro- • Metex 50 mg, 1 raz w tygodniu w formie iniekcji
wiskowe. Choroba ta przebiega długofalowo z okresami za- – jako następstwo leku o nazwie Trexan 10 mg
ostrzeń i remisji, mając jednak charakter postępowy. Tylko sy- • Kwas foliowy
nergistyczne działanie wszystkich metod pozwala pacjentowi
na zachowanie wydolności czynnościowej [9, 10]. Dodatkowo raz w roku korzysta z leczenia rehabilitacyjnego
w szpitalu, gdzie stosuje jonoforezę z naproxenem, krioterapię
Lekami hamującymi stan zapalny i zmniejszającymi ból są oraz magnetronic na kręgosłup.
niesteroidowe leki przeciwzapalne. Jest to duża grupa leków,
gdzie najbardziej znanym składnikiem jest kwas acetylosali- METODY I MATERIAŁY
cylowy, czyli znana Aspiryna. Minusem długotrwałego stoso- Opis przypadku oparto głównie korzystając z archiwum wła-
wania NLZP jest szereg działań niepożądanych działających snego – zdjęć cyfrowych oraz zdjęć RTG z archiwum pacjentki.
na cały organizm [3, 11, 12]. Dodatkowo zostało wykonane badanie plantokonturograficz-
ne oraz na podoskopie. Miało to na celu pokazanie szybkiego
Glikokortykosteroidy to grupa leków, której nazwa pochodzi postępowania choroby oraz jej ekspresje.
od hormonu nadnerczy – kortyzolu. Zostały one pierwszy
raz syntetycznie wyprodukowane w 1938 r. Stosowane przy Badanie podoskopowe polega na komputerowej ocenie stabil-
chorobie reumatycznej powodują stopniowe hamowanie pro- ności statycznej oraz dynamicznej stóp. Dzięki zastosowaniu
dukcji kortyzonu w organizmie. Wynika to z dostarczania przeźroczystej, podświetlonej płyty można uzyskać obraz
hormonu z zewnątrz. Jeśli terapia kortyzonem zostaje ogra- odbicia lustrzanego stóp. Umożliwia to określenie styku stopy
niczona, organizm dostaje meldunek o wznowieniu produkcji z podłożem oraz określenie nacisku. W trakcie badania wi-
kortyzonu. Istotnym jest, aby leczenie przerywać w sposób doczne są wysklepienia oraz wypukłości.
powolny, aby nadnercza mogły podjąć pracę i produkcję tego
hormonu. Szczególną metodą terapii są zastrzyki dostawowe.

74 1 / 2020 / vol. 9
Kosmetologia Estetyczna
 ART YKUŁ NAUKOW Y
N ZDROWIE

W badaniu statycznym bazuje się na odbiciu podeszwowej stopy. Na zdjęciu podoskopowym widać, jak pacjentka opiera
części stopy na płycie. Można wtedy za pomocą przelicznika ciężar ciała na pięcie. Prawdopodobnie jest to efekt trwałego
procentowego skalkulować rozłożenie ciężaru ciała na po- bólu w części przodostopia.
szczególnych jej partiach. Pozwala to określić rodzaj stopy –
płaskiej, normalnej lub wydrążonej.

Badanie plantokonturograficzne – jest to najłatwiejsza forma

wykonania badania statycznego i dynamicznego stóp. Polega
na pokryciu specjalnej membrany tuszem lub farbą, następnie
nałożenie jej nad papier. Pacjent stawia stopę na niepomalowa-
ną część membrany. W opisywanym przypadku badanie zo-
stało wykonane w sposób dynamiczny, poprzez przetoczenie
stopy przez membranę.

WYNIKI BADANIA

Fot. 1 Badanie podoskopowe Źródło: Archiwum własne

Fot. 3 Badanie RTG – strona przednia Źródło: Archiwum własne

Fot. 2 Badanie podoskopowe Źródło: Archiwum własne Fot. 4 Badanie RTG – strona boczna Źródło: Archiwum własne

Na zdjęciu podoskopowym (fot. 1 i 2) doskonale zaznacza się Na zdjęciu rentgenowskim (fot. 3 i 4) widać obustronne pła-
obniżenie łuków stóp. Występuje tu całkowity brak sklepie- skostopie poprzeczne i podłużne. Występują liczne zlewające
nia poprzecznego w obu stopach. W stopie lewej łuk podłużny się torbiele na głowach kości śródstopia obu stóp oraz poje-
jest lepiej zachowany niż w stopie prawej, która jest całkowicie dyncze nadżerki kostne na ich powierzchniach. Zmalała gę-
stopą płaską. W obu występuje hallux, co świadczy o trwa- stość kości w obrębie stawów oraz nastąpiło zwężenie szpar
łych zmianach w stawach śródstopno-paliczkowych, a także stawowych. Dodatkowo jak na badaniu podoskopowym,
odchylenie palców II-V. Poprzez takie ustawienie występują wyraźnie zaznaczone jest całkowite zwichnięcie stawów
podwichnięcia w stawach paliczkowych, co w konsekwencji śródstopno-paliczkowych palucha oraz stawów śródstopno-
prowadzi do powstawania palców młoteczkowatych. W wyni- paliczkowych 2, 3 i 4 stopy lewej oraz 2 i 3 stopy prawej. Ob-
ku degradacji tkanek i obniżenia łuku poprzecznego, pacjent- raz RTG ukazuje widoczny proces reumatoidalny. Kości stępu
ka zmaga się z nawracającymi modzelami w przedniej części bez zmian w swojej strukturze.

1 / 2020 / vol. 9
Kosmetologia Estetyczna 75
 ART YKUŁ NAUKOW Y
N ZDROWIE

Fot. 7 Zdjęcie cyfrowe stopy prawej Źródło: Archiwum własne

Fotografie 6 i 7 przedstawiają części grzbietowe stóp. Widocz-

ne zwichnięcia stawów głównie śródstopno-paliczkowych.
Konsekwencją jest powstanie halluxa oraz palców młotkowa-
tych. Na stawach międzypaliczkowych tworzą się modzele.
Badana skarży się na bóle w części przedniej stopy, co może
świadczyć o metatarsalgii reumatycznej. Od strony podeszwo-
wej tworzą się nieznaczne modzele, które powstały w wyniku
płaskostopia poprzecznego. Badanej towarzyszy ciągły obrzęk,
Fot. 5 Odbicie na plantokonturografie stopy lewej i prawej Źródło: Archiwum własne zwłaszcza w obrębie stawu skokowego.

Na fotografii 5 widać całkowite spłaszczenie łuków podłuż-

nych i poprzecznych stóp. W następstwie doszło do przemiesz-
czenia się punktów podporu stopy. Znajdują się one obecnie na
kości piętowej, głowie I kości śródstopia oraz w wyniku spłasz-
czenia łuku poprzecznego na głowach II, III, IV i V kości śród-
stopia. Widocznie odgranicza się paluch, który sukcesywnie
w wyniku zwichnięcia stawu przemieszczał się i znajduje się
obecnie pod II i III palcem. Stopa jest całkowicie zniekształco-
na. W trakcie wykonywania badania dynamicznego pacjentka
w efekcie choroby nie potrafiła prawidłowo wykonać przeta-
czania stopy, co świadczy o zaawansowaniu schorzenia.

Fot. 8 Stopa reumatoidalna widok na ścięgno Achillesa Źródło: Archiwum własne

Na fotografii 8 widoczna jest duża opuchlizna stawu skokowe-

go dolnego i górnego. Staw skokowy dolny odpowiedzialny jest
za odwracanie i nawracanie stopy, natomiast staw skokowy
górny za zginanie stopy. Zapalenie kaletek maziowych obej-
muje ścięgno Achillesa przez co jest ono niewidoczne. Wystę-
puje tu koślawe ustawienie stępu co doprowadziło do powsta-
nia stopy koślawo-szpotawej. Następstwem tego są problemy
z chodzeniem, na które skarży się badana – chód jest utrud-
Fot. 6 Zdjęcie cyfrowe stopy lewej Źródło: Archiwum własne niony, spowolniony.

76 1 / 2020 / vol. 9
Kosmetologia Estetyczna
 ART YKUŁ NAUKOW Y
N ZDROWIE

PODSUMOWANIE
Reumatoidalne zapalenie stawów jest chorobą, która w du-
żym procencie dotyka głównie kobiety pomiędzy 40 a 60 ro-
kiem życia. Etologii schorzenia należy doszukiwać się wśród
czynników immunologicznych oraz genetycznych. Są to
główne przyczyny choroby, jednak patogeneza choroby nie
jest do końca zbadana.

W większości RZS dotyka stawów dłoni oraz stóp. Może pro-

wadzić do inwalidztwa przez swój nieuchronny rozwój. Za po-
garszanie się stanu zdrowia chorego odpowiadają często także
choroby współistniejące, które pojawiają się w trakcie trwania
terapii. Należy pamiętać, że leczenie jest długotrwałe i w przy-
padku remisji, zaprzestanie leczenia farmakologicznego nie
daje pewności, że choroba nie przejdzie w ostrą fazę.

Fot. 9 Stopa reumatoidalna widok na kostkę boczną – stopa prawa Źródło: Archiwum własne W obrębie kończyny dolnej deformacje wynikające z postę-
pującego RZS mogą prowadzić do problemów z biomechaniką
Na fotografiach 9 i 10 widać całkowity zanik kostki w stawie stopy, co w dalszej perspektywie doprowadza do problemów
skokowym. Wynika to z zapalenia kaletek maziowych i ścię- z chodzeniem. Bardzo ważnym jest, aby pacjent oprócz le-
gien. Na V palcu tworzą się modzele od strony zewnętrz- czenia farmakologicznego oraz sanatoryjnego pamiętał także
nej, natomiast na II, III, IV i V modzele tworzą się od strony o zaopatrzeniu ortopedycznym, które zwłaszcza na początku
grzbietowej. Z tej perspektywy doskonale widać płaskostopie choroby może zahamować powstawanie deformacji.
podłużne. Utrwalone zwyrodnienia powodują problem z usta-
wieniem pięty oraz utrudnione jest chodzenie. W części przed- LITERATURA
1. Ziaja D, Sznapka M, Koczy B. Vademecum Podologii. VIA Medica, Gdańsk 2015: 13.
niej obu stóp występują zwichnięcia stawów, głównie obejmu-
2. Klamczyńska M, Kopaczewska E, Skocka-Pietruszewska A. Atlas podologiczny
jące paluchy. W stopie lewej całkowite zwichnięcie występuje, patologie skóry i paznokci. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018: 174.
także w stawie śródstopno-paliczkowym palca II. Podwinięcie 3. Bruckle W. Reumatoidalne zapalenie stawów. Rozpoznanie, przebieg, leczenie. Ofi-
cyna Wydawnicza INTERSPAR, Urania Verlag 2000: 104.
się palców pod kolejne powoduje dyskomfort i utrudnione 4. Zimmermann – Górska I., Choroby reumatyczne. Podręcznik dla studentów, Wy-
chodzenie, ponieważ ciężar nie rozkłada się równo na trzech dawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1989, 64 – 67
Wróbel A, Nawalana A, Staszkiewicz M, Majda A. Ból a funkcjonowanie chorych
punktach podporu. W efekcie obie stopy stały się szerokie, co 5.
z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Pielęgniarstwo Polskie 2017, vol. 2(64):
znacznie utrudnia dobór odpowiedniego obuwia. 254-259.
6. Majewski G, Marcoł-Majewska A, Kotyla P. Badanie obrazowe we wczesnym reu-
matoidalnym zapaleniu stawów. Forum Reumatologiczne 2018, vol. 4(1): 45-51.
7. Tłustochowicz M. Choroby reumatyczne. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warsza-
wa 2005: 37-40.
8. Sztuce S. Stopa reumatoidalna – propozycja fizjoterapii, fizjoterapia & rehabilitacja,
luty 2016, vol. 2(69): 32-39
9. Sadowska-Wróblewska M. Przewlekłe choroby reumatyczne. Wydawnictwo Le-
karskie PZWL, Warszawa 1988: 74.
10. Jura-Półtorak A, Olczyk K. Diagnostyka i ocena aktywności reumatoidalnego zapa-
lenia stawów. Journal of Laboratory Diagnostics 2011, vol. 47(4): 431-438.
11. Głuszko P, Filipowicz-Sosnowska A, Tłustochowicz W. Reumatoidalne zapalenie
stawów, Reumatologia 2012, vol. 50(2): 83-90.
12. Kwiatkowska B, Raciborski F. Wczesna diagnostyka chorób reumatycznych, ocena
obecnej sytuacji i rekomendacje zmian. Instytut Reumatologii w Warszawie, 2014,
51-66.

Fot. 10 Stopa reumatoidalna widok na kostkę – stopa lewa Źródło: Archiwum własne

1 / 2020 / vol. 9
Kosmetologia Estetyczna 77