Fatih Sultan Mehmet’in oğlu Cem Sultan’ın isteği üzerine Ebû’l-Hayr-ı Rûmî tarafından kaleme alınan, 1473-1480 yılları arasındaki yedi yıllık bir saha çalışmasının ürünü olan Saltuk-Nâme’nin merkezinde, 13. yüzyıl Anadolu ve Balkanlarında...
moreFatih Sultan Mehmet’in oğlu Cem Sultan’ın isteği üzerine Ebû’l-Hayr-ı Rûmî tarafından
kaleme alınan, 1473-1480 yılları arasındaki yedi yıllık bir saha çalışmasının ürünü olan
Saltuk-Nâme’nin merkezinde, 13. yüzyıl Anadolu ve Balkanlarında yaşayan Sarı
Saltık/Saltuk yer alır.
Anadolu Selçuklu Devleti Sultanı II. Gıyaseddin Keyhüsrev’den (1237-1246) başlayarak
Osmanlı’nın beylik dönemine değin uzanan eser, Sarı Saltık üzerinden gaza ve cihat
ideolojisini konu edinir. Yanı sıra, çalışmanın kahramanı olarak Sarı Saltık’ın İslam
inancı ve toplumu adına gerçekleştirdiği faaliyetlere de yer verilmiştir. Saltuk-Nâme aynı
zamanda, Osmanlı resmi ideolojisi, din anlayışı ve toplumsal özlemlerine dair önemli
hususlar da sunar. Bu nedenle -tek başına 13. yüzyıldan ziyade- Fatih dönemine değin
uzanan zaman aralığında devlet ve toplum algısında meydana gelen değişim, dönüşüm ve
beklentileri de yansıtmıştır.
Bu makalede a-) Balkanlar başta olmak üzere Alevi ve Bektaşi inançlarında önemli bir
külte önderlik eden Sarı Saltık’ın Saltuk-Nâme’deki sunuluşu ve b-) Bununla ilişkili
olarak, Fatih dönemi din algısıyla birlikte söz konusu bu algının tahkiminde bir destanmenkıbe türü olarak Saltuk-Nâme’de konu edinilen anlatıların rolü irdelenecektir.
Anahtar Kelimeler: Fatih Sultan Mehmet (II. Mehmet), Sarı Saltık (Saltuk), SaltukNâme, Ebû’l Hayr-ı Rûmî, Sünnilik, Alevilik, Bektaşilik.
__________________________________________________________________________________
Saltuk-Nâme was penned down by Ebû’l Hayr-ı Rûmî at the request of Cem Sultan, Fatih
Sultan Mehmet’s (Mehmet II) son. In the centre of it, as a product of a field work that
lasted for seven years between 1473-1480, lies Sarı Saltık/Saltuk who lived in Anatolia
and the Balkans in the 13th century.
The work that covers the period from Gıyaseddin Keyhüsrev II on to the beylik of
Osmanoğulları focuses on the gaza and jihad ideology in the light of Sarı Saltık. Besides,
the activities of Sarı Saltık, as the main character, in the name of Islam and the islamic community are included. At the same time, Saltuk-Nâme reveals significant traces of the
Ottoman official ideology, perception of religion and social anticipations. For this reason,
it not only reflects the 13th century; it mirrors the change, transformation and aspirations
in the perception of state and society till Fatih’s rule as well.
This paper aims to analyze a-) the portrayal of Sarı Saltık, a cult in Alevism and
Bektashism primarily in the Balkans, and b-) in conjuction with it, the role of the
narratives referred to in Saltuk-Nâme as an epic-legend genre in the consolidation of the
aforementioned perception as well as the perception of religion during the Fatih period.
Keywords: Fatih Sultan Mehmet (Mehmet II), Sarı Saltık (Saltuk), Saltuk-Nâme, Ebû’lHayr-ı Rûmî, Sunnism, Alawiism, Bektashism